Lögberg - 25.07.1895, Page 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 25 JÚLÍ 1895.
Hugleiðingar viðvíkjandi
menntun.
Miss Sarah Josepbson.
Niðurl.
Sundurlaus, óniðurskipaður lær-
dómur sem ekkert hefur nema
mir.nið við að styðjast, og eðli-
lega týnist ef minnið hrestur,
er eins og hús í rústum, þar sem
ekki stendur steinn yfir steini og eng-
inn hlutur er á rjettum stað. Saman-
tengdur, vel niðurskipaður lærdóm-
ur er þekking og er hún lík veglegri
bygging—ein fögur heild. Sundur-
laus lærdómur er eins og ótengdir
keðjuhlekkir. Þekking er eins og
óslitin keðja. En þekking einungis
er ekki menntun, pví mannleg pekking
nær ekki nógu langt til að sjá or-
sakir og afleiðingar allra hluta og
getur J>ess vegna verið og er því
úiiður opt misbrúkuð, en hún er fyrsta
spor til menntunar ef vel er á haldið.
Jeg hef áður sagt, að þekking á sam-
bandi hlutanna sje fyrsta skilyrði fyrir
menntun og getur, ef til vill, í fyrstu
s/nst að pað sje mótsögn við það,sem
jeg hef áður sagt, n. 1. að þekking
geti verið mishrúkuð ef hún er ekki
nógu yfirgripsmikil, og að hún sje
fyrsta spor til menntunar einungis ef
vel er á haldið; en f>að er alls ekki
mótsögn. t>ekking á einum hlut og
þekking á sambandi hans við aðra
hluti er sitt hvað. t>að er eitt að
pekkja tolla-kerfi pessa lands sjer-
skilið, og allt annað að J>ekkja sam-
band J>ess við mannfjelagið.
Orðin „Iærdómur“, „J>ekking“ og
„menntun1' eru opt misskilin og mis-
brúkuð.
Lærdómur er að leggja á minnið
maira eða minna af hinum viðteknu
sannindum, án J>ess að gera sjer sjer-
legt ómak fyrir að skilja samband
J>eirra eða auka við J>au.
t>ekking er grandgæfilegt nám
hinna viðteknu sanninda, niðurröðun
J>eirraí skipulegaheild, nákvæm rann-
sókn orsaka og afleiðinga, og skiln-
ingur á sambandi J>eirra.
' Menntun er sáIarJ>roski, sem er
afleiðing af sannleiksást og hjartans
eptirlöngun eptir hínu góða og
fagra; afleiðing af sigri hins andlega
roanns yfir kringumstæðum J>eim,sem
eru bonum til liindrunar á fullkomn-
unarinnar vegi. En hvort J>ekking er
sp>r til menntunar er undir pví kom-
ið, að hún sje skoðuð í rjettu sam-
bandi við mannlífið og J>ess marg-
breyttu J>arfir og kröfur, pví einungis
pá, en undir engum öðrum kringum-
stæðum, getur hún miðað til meunt-
unar.
Fjöldi af ungu fólki yfirgefur ár-
lega heimili sín, fer til hinna ymsu
uppfræðslu-stofn&na og hyggst að
sækja J>angað menntun. Flestir hafa
einhvern tilgang, eitthvert takmark,
sem [>eir stefna að; sumir ef til vill ó-
glöggt og óákveðið, aðrir svo skyrt
og óraskanlegt, að allt, sem pe:r
hugsa og gera, lytur, beinlínis eða ó-
bainlínis, að fullnægju [>eirrar fysnar,
er knj?r [>á áfram. Nokkrir ætla að
brúka menntun sína sem verkfæri til
að geta átt rólegt og }>ægilegt líf, án
mikils erfiðis eða fyrirhafnar, en aðrir
til að ná völdum og víðfrægi, o. s.frv.,
en gleyma |>ví að hver sú eptirlöngun,
sem ekkert hærra takmark hefur, en
st indlega nautn, sem ekki nær lengra
cn til eigin velferðar og [>ægilegheita,
fyrirbyggir alla sanna menntun og
kreppir sálina í fjötur hjegómagirni,
munaðar ng sjálfs[>ótta.
Og hvað eru svo aíleiðingarnar
af [>esskonar svokallaðri menntun,
sem ekkert er nema nafnið eitt, sem
ekki er annað en kjarnlaust hismi,
sem er eins og hjóm er flytur á yfir-
borðinu, en hefur enga dypt? Dæmin
eru deginum ljósari. l>að er J>ess-
konar nýmóðins menntun, sem skapað
hefur hið núverandi peninga okur-
veldi; sem hefur breytt [>essu frelsis-
ins heimkynni í nútíðarinnar Róma-
veldi, háskalegra ef til víll en hið
forna. E>að er J>ess konar menntun,
sem leyfir rangsleitninni að sitja í há-
sæti, en varpar rjettlætinu í myrkva-
Btofuj sem hefur slægið og lygi í há-
vegum en lokar augum og eyrum
fyrir sannleikauum, sem gerir minni-
hluta fólksins mögulegt að hafa ótak-
markað vald yfir meirihlutanum; sem
kúgar fjöldann til að ala fáeina stór-
bokka. Það er J>ess konar menntun,
sem tekur með köldu blóði hinn síð-
asta bita frá fátæklingsins munni til
að auka við blóðfje auðkýfinganna;
sem lætur magnvana sakleysi fara
halloka fyrir ranglátri hendi hins yfir-
gangssama; sem gróðursetur hatur í
stað kærleika, öfund í stað velvildar;
sem með sællífisins 02 munaðarins
hyggjuleysi kemur bróður til að fje-
fletta bróður og líta svo á hann með
fyrirlitningu pagar liann liefur ekkert
eptir, sem hann getur kallað sitt, nema
skuldir, útpíndan líkama og gremju-
fullasál. Það er J>esskonar menntuu
sem skapar mannfjelagsins [>vingandi
fyrirkoniulag á pessnm yfirstandandi
reynslunnar tímum.
Hvað veldur öllu J>essu ? Eru skól-
ar allir til illseins,og mannkynið gjör-
spillt? Þetta eru spurningar sem eðli-
lega gera vart við sig og krefja svars,
ekki af einum eða tveimur, heldur af
hverjum hugsandi manni, J>ví hver og
einn verður að hugsá fyrir sig sjálfur
og svara sjálfur lífsins stóru sj>urs-
milum. Og vil jeg leyfa mjer að
gefa ykkur mitt svar.
Fjarri fer J>ví, að mannkynið sje
gjörspillt, en mikill hluti J>ess sefur
og dreymir táldragandi drauma, sem
steypa mönnum í andvaraleysi oggefa
J>eim falskar vonir urn hamingju og
velgengni, sem afleiðingaf eptirsókn
og hluttekning auðlegðar og met-
orða. Orsökin er, að auð og metorð-
um, glysi og villtum glaumi, er [>ví
miður, opt haldið upp sem æðstu
gæðum lffsin3, og eptirlöngun peirra
er eins og brennimerkt á ungdómsins
hjörtu og hugskot. Þegar svo eptir-
sóknin byrjar, finnst [>eim þeir verði
að höndla hnossið, hvað sem J>að
kostar, hvað setn f veði er, og hvað
sem öðrun líður. Deyfast J>ar við og
smá deyja hinar viðkvæmari tilfinn-
ingar og liinar helgari og æðri til-
hneigingar. Hugsunarafl og vilja-
kraptur yfirgnæfa tilfinningarnar. Sál-
arinnar jafnvægi kollvarpast og
menntun, sem er [>rá hins rjetta og
góða, feller í dá. Lffið breytist i
[>reytandi sjónhverfingaleik. Gleðin
flýr, en gremja kremur hjartað. Við
dauða hinna æðri tilfinninga slær
köldum blæ á hverja liugans sjón, cg
skugga dregur fyrir lífsins sól, pvi
tilfmning er sú uppspretta, sem ljós
og ylur lífsins streymir frá. Þegar
svo er komið, fær eigingrrni yfirhönd,
hnekkir J>roska sálarinnar og gerir
hana að skylduliða sinum, og hindrar
hana frá að sjá og f>rá lífsins sönnu
gæði.
Ekki eru skólar til hindrunar
sönnum framförum, heldur til bless-
unar, J>ví J>að, sem með J>arf til mann*
fjolag;8Íns viðreisnar og framfara, er
ekki minna af pekking, heldur meira
af menntun. Og J>ví fer betur, að til
eru allmargir, og fer [>eim æ fjölg-
andi, sem sjá og skilja meira af mann-
legu lífi en það sem flýtur á yfirborð-
inu, menn, sem hafa nógu skarpa and-
ans sjón til að sjá gegnum sjónhverf-
ingablæju J>á, sem blindar- mörg
augu; menn, sem skygnast niður í
djúp sálarinnar og skoða [rar tilfinn-
ingar [>ær, tilhneigingar og freisting-
ar, sem raska mannlífsins ró. í>eir
sjá mcin mannfjelagsins og orsakir
>eirra, og skilja að menntun, sálar-
>roski og manndáð er hið einasta
meðal, sem við á. Þeir sjá hið ógur-
lega stríð milli sanuleika og sjón-
hverfinga, milli hins rjetta og hins
ranga, sem nútíðin óinar af og fram-
tlðin geymir í skauti sínu. £>eir skilja
að lífið er ekkert leikfang, og mæta
J>ví [>ess vegna með alvöru og skyldu-
rækni.
Hvað getum vjer sagt um ment-
un Jæssara manna? Sækja f>eir ment-
un sína á skóla? Sannarlega ekki.
En þeir sækja þangað dýpt, fyrir-
hyggju og framkvæmdarafl fyrir [>á
menntun, sem J>eir hafaöðlast á barn-
dómsaldri, sem [>eir hafa drukkið inn
með móðurmjólkinni, og er orðin
parrur af tilveru J>eirra. Hversá, sem
hefur djúpa þekkingu á mannlífinu
og brennandi löngun til að benda hin-
um villuráfandi mönnum á rjetta leið,
hefur menntun til að byrja með.
Einnig er J>að satt, að hann opt mætir
á vegferð sinni einum og öðrum, sem
hefur [>au álirif á hugarfar hans, að
menntun hans verður við J>að yfir-
gripsmeiri og óraskanlegri og andans
sjón skarpari, og að svo raiklu leyti
s>m pað á sjer stað, getum vjer sagt
að hann afli sjer menntunar. En J>eir
sem elska hið rjetta og góða og æskja
af alhuga að verða [>ess aðnjótandi,
og útbreiðá [>að meðal mannanna
barna, hafa neista menntunarinnar í
hjarta sínu,og tilgangur J>eirra meðað
sækja skóla, er að öðlast sálarstyrk,
víkka andans sjóndeildarhring, rýmka
verksvið sitt, og læra að beita vel og
stýra rjett kröptum sínum, svo J>eir
megi vera viðbúnir að mæta erfiðleik-
anum og vinna verk lífsins með kost-
gæfni og alvöru.
Það er að sönnu ekki öllum gef-
ið, að ná hinum hærri menntastigum,
en [>að er í hvers manns valdi að hafna
óverðugum hugsunum og setja í þeira
stað aðrar, sem hvetja til góðra verka
og góðs dagfars, og gefa sálinni
proska. Hugsið ekki, að enginn sje
menntaður sem ekki hefur gengið á
skóla og náð þeirri pekkingu og þeim
lærdómi, sem almennt gengur undir
nafninu “menntun11, nje heldur að
allir skólagengnir sjeu menntaðir.
En þegar vjer finnum menn, sem lifa
heiðarlegu lífi, sjer og öðrum til gagns
og sóma; menn, sem eru varkárir í
orði og verki og forðast að gefa illt
eptirdæmi; sem elska það, sem gott er
og göfugt, en hata allt óverðugt og
Ó3æmilegt; sem kappkosta að fylgja
því bjartasta ljósi, sem fyrir þeim er
upprunnið; menn, sem hafa dyggðugt
hugarfar og löngun til að rjetta þeim
fúsa hjálparhönd, sem ver eru staddir,
og álíta það Ijúfa skyldu að leggja
sinn skerf til lífsins erfiðis ogmannkyn-
sins viðreisnar, og skilja við þennan
heim betri en þeir fundu liann. Þegar
við finnum þesskonar menn, þá látum
03S ekki lítilsvirða menntun þeirra
eða hæfileika, þó verksvið þeim sje
lítið og menntuDur-ljós þeirra, ef til
vill, dauft eins og blaktandi skar.
í>ví hvaða rjett höfum við til að gera
flokkaskiptÍDgar í mannfjelaginu, að
skapa flokkadrætti og hugsa eða scgja
að þessi Og hinn, sem hamingjan hef-
ur ekki leikið við, sje óverðugur að
vera í okkar samfjelagi og kallast*
bróðir. Hvaða rjett höfum v>ð til að
hugsa eða segja við hinn blinda, „þú
heimskingi, því sjerðu ekki?“ eða við
lítilmagnann: „Mannleysa,þú ert ekki
verður að lifa á jörðunni?11 Látum
oss heldur reynaað gefahinum blindu
sýn og hinum mvgnlitlu styrk.
Hvernig? Ó, vinir mínir! tækifærið
er ætíð við dyrnar, þó við þrávallt,
fávizku vegna, vanrækjutn að bag-
nýta það. En ekki utan frá, heldur
innan að frá hjartanu, getur þesskon-
ar hjálp komið. Ekki heldur verður
hún með peningum keypt. En eins
og hugsanir vorar eru, svo eru vissu-
lega þau áhrif, sem við gerum út frá
okkur til annara, því hver sál liefur á-
hrif á aðra, en enginn getur gefið af
öðru en því, sem liann á til. Látum
OS3 þess vegna skyggnast niður í
djúp sálarinnar og skoða áscand vorr-
ar eigin menntunar, því öll endurbót
verður að byrja heima, ef hún á að
geta náð tilgangi sínum. Erum við
að hlynna að eða hnekkja þroska sál-
arinnar? Hvort skeytum vjer merra
um livað aðrir segja um okkur eða um
>að hvað er sannarlega rjett, að sýnast
það sem við ekki erum, eða vera það,
sem við viljum sýnast? Reynum við
daglega að yfirbuga það í hugsunum
okkar oíí dagfari, sem ekki ætti að
eiga sjer stað? Er takmark það, sem
við keppum að, fánýtt glys og gling-
ur, sem gefur aðeins stundar nautn,
eða er [>að sálarauðlegð sem varir um
alla eilífð? Erum við að deyða eða
glæða [>á neista guðlegs eðlis, sem er
erfðahluti hverrar sálar frá alheimsins
algóða föður?
Látum oss upptendra mennta-
ljósið í sálum vorum, og mun það þá
senda ylgeisla sína til allra, sem oss
umgangast, beygja hjörtn hinna ungu
að því sem er eptirsóknarvert, og lýsa
upp veg þeirra svo þeir geti sjeð, að
lífsins takmark og tilgangur er íull-
kominn. Látum oss kappkosta að
opnafyrir ungdómnum þann himn-
eska andans heim, sem sálin aðeins
getur skoðað, en líkamleg augu ekki
sjeð, þann sæla hulins heim, sem felst
á bak við hið sýoilega og hverfula, og
sem verðursjeðurogfundinn einungis
af þeim, sem taka dyggð og sannleika
fram yfir fullnægju eigingjarnra til-
finninga. Látum oss kappkosta af
fremsta megni að glæða sanna mennta-
fýsn í barnanna saklausu sálum, svo
illgresi dáðleysis, ódyggðar og and-
varaleysis fái sjer eigiþrengt þarinn,
því börnin eru framtíðarinnar von, og
ef rjetta hugmyndin um lífssins gildi
og tilgang er gróðursett í hinum
frjósarna jarðvegi sálna þeirra, munu
[>au öðlast sálarþroska, dáð og dug til
að berjast góðri baráttu. Hver sá,
sem menning vekur í mannlegu
brjósti, hvert foreldri, sem svo upp-
elur barn sitt, að líf þess verði því og
öðrum til blessunar, er sannarlega
menntað. Og hygg jeg það muni
engar ýkjur vera að segja, að í níutíu
og níu tilfellum af hverjum hundrað,
byrjar menntun á heimilinu en ekki á
skólanum. Flestir skólar (þó eru þar
ef til vill undantekningar) geta að
eins gefið barnininu tækifæri til að
glæða og útbreiða þann menntaneista,
sem hefur verið kveiktur í sál þess á
heimilinu. Er því mjög nauðsyn-
legt að barnið skilji, og finni í hjarta
sínu, að allur veraldarinnar lærdóm-
ur er ljettvægur sem visið laufblað,
er einkis v>rði, ef ekki fylgir mennt-
un, menning og manndáð til að
brúka hann rjett. Við verðum að
skilja og lifa eins og við skiljum að
maðurinn er meira verður en llkam-
legar eiguir hans. Og umfram allt
megum við ekki gleyma, að áður en
við getum sómasamlegaleyst af hendi
nokkurt lífsins starf, áður en við get-
Um verið nokkuð annað, verðum við
að vera menn og konur 1 orðsins
fyllsta skilningi.
E>að er ekki svo mikið um að
gera, hvar við stöndum eðahvað langt
við erum komin á menntunarinnar
vegi. E>að er meira um að gera hvert
við stefnum, hvoat heldur uiður á við,
og hindrum þá sem keppa upp á sann-
lcikans liæðir, eða við fylgjum straum
þeim, sem keppir upp á við og hjálp-
um liinum stríðandi í framsókninni.
E>að er gott að vita mikið. Dað
er æskilegt að liafa þekking á öllum
heimsins vísindum, vegna þess það
gefur styrk, hvetur hæfileikana og
kennir manni að beita þeim betur en
ef þeir era óæfðir, og er það því
skylda hvers og eins að aíla sjer þeirr-
ar þekkingar, sem hann liefur föng á.
En það, er nauðsynlegast, er, er
að hafa sálarinnar fíngervu strengi
rjett stemmda til að taka á móti á-
lirifum frá liinu óútausanlega vísdóms
og sannleiksdjúpi, sem umkringir
okkur og streymir í gegn um okkur.
Sarah Jósephson.
-x- -»
*
Ritgerð þessi er ræða, sem höf. flutti
seint í maí á samkomu, sem kvenn-
fjelag St. Páls-safnaðar í Ivlinneota
hjelt þar. Höf. er dóttir Jósephs frá
Haugsstöðuiní Vopnafirði, er flutti til
Minnesota fyrir eitthvað 20 árum, og
hefur gengið á Normal skólann í St.
Cloud í 2 ár, en mun ljúka sjer þar af
í „elassical course11 að ári. E>ó ræðan
sje löng og nokkur ensku blær á
málinu þótti oss hún þess verð að
taka hana í blaðið. Ritstj.
*|HIS IS » PICTURE
* or TME FXMOUS CURj
FOR SCIXTIC PAINS
'Jrt
IT
tor
Backache
RhEUMMISM
Lumbago
Neuralgia
U3I
IT
fOR
Muscuuk
Painj
ANO
AchE9
EACH IN AIR TIGHT TIN BOX 25*.
gggaagay
•/^OÉNTHOL PlX|tÍK).-
—-------------
1

Ask your Druggist for
k
Murray &
Lanman’s
FLORIDA WATER
A DAINTY FLORAL EXTRACT
For Handkerchief, Toilet and Bath.,
í RAKARABÚÐ
M. A. Nicastros
áið þið ykkur betur rakaða fyrir lOc.
en annarsstaðar í bænum. Hárskurður
25c. fyrir fullorðna, 15c. fyrir ung
linga. Tóbak og vindlar til sölu.
337 Itlain Strcet,
næslu dyr við O’Connors Hotel.
NORTHERN PACIFIC
RAILROAD.
TIME CARD. —Taking effect Sunday,
Dec. 16, 1894.
MAIN LINE.
Nor th B’nd. South Boun
Ss ■ W) rl >> 2 ó « "n fc Q St. Paul Ex.No 107, Daily ö <0 £ 00 O ® p a í* STATIONS. St. Paul ■ Ex.No.108, Daily. Freight No 154, Daily
1.20p 1.05P 3.50P 303 0 ,3 Winnipeg *PortageJu’t *St. Norbert I2.1ðp 12.27p 5 5-3
i2.43p 2.5op 3 l2.40p 6.4
12.22p 2.38p ‘5-3 L <--artier l2.Ö2p 6.1
1 i.54a 2.22 p 28.5 ♦St. Agathe i.lop 6.2
ll.3ia 2,l3p 27-4 *UDion Poit I.17P 7.0
li.07a 2.02p 32-5 *Silver Plain i.28p 7.0
10.31 a 1.40P 40.4 Morris .. 1.45p 7>i
10.03 a I.22p 46.8 ,, St. Jean . .Le,ellier . I.58P 8.1
9-23a 12.59p 6.0 2.i7p 9.
8.0oa i2-30p 65.0 . Emerson.. 2.35 p IO.
7-Ooa l2.2oa 68.1 Pembina.. 2.50p "■ 4
II.OSp 8.35a 168 GrandForks 6.30p 8,0
i.3op 4.55p 3-45P 8.3op 8.00p 10.30? 223 4J3 470 481 Wp g J unc t . .Duluth. .. Minnea polis . .St. Paul.. IO.IOp 7.25a 6-45» 7.25 a 1,25
• •••••
883 Chicago.. 9.3 5p
MOR - IS-BR ANDON BRANCH.
Eaast Bound
Ut ó
&
l-23p
7,5cp
6,58p
5.49p
J. 23p
I. 39P
3.57P
3.Iop
2.Sip
2> >SP
i'47P
i,19p
l2:57p
12 27p
II. 57a
ll,l2a
lo,37a
I0,l3a
•lo.ila
9.49a
8 28a
7.5oa
tc
.1
q* «n
1 S £
• H R
ss
a. f.
11.38 a
1.24 a
ll.02a
io,5oa
i o. 3.3 a
lo. i8a
10.04a
9-53 a
9.38 a
9-24 a
9.07 a
8-45 a
8-29 a
8.58^
8.22 a
8.00 a
s i" í b STATIONS
5> ö 52 *=<
Winnii>og
0 . Morris
10 Lowe F’m
21.2 Myrtle
25.9 Rolano
33. 5 Rosehank
39.6 Miami
49.o Deerwood
54.1 A tamont
62.1 Somerset
68,4 Swan L’ke
7 .6 Ind. Spr’s
79.4 Marieapol
8 .1 92.3 Greenway
Bal dur
02.0 Belm ont
109.7 Hilton
117 ,1 Ashdown
120.0 Wawanes
137.2 Martinw
14 5.1 Riandon
Í5 .tf
7 „r a-
Í §
-S 1
W. Bouna
i2.5oa
i.ðip
2.15p
2- 4« P
2 33P
2.58 p
3.13 p
3.36p
3- 49
4.08P
4,2.3 p
4.38P
4.50p
5-°7P
5,22 p
5.45p
6,34
6,42 p
6,s3p
7-Osp
7-25p
7-45p

S>30p
8.oop
8.44p
9 31p
9 50p
10.23p
l0.54a
11- 44.1
12. ] Op
12- Slp
).22p
I,18p
2>S2p
2,250
•l31>
4,53P
4.23P
5,47p
S, o4p
6,37p
7,18p
S.oop
I’ORTAGE LA PKAIKIE BRANCH.
W. Bound. Read down. Mixed No. 143. Every day Except Su nday STATIONS E, Bound Read up Mixed No. 143 Evcry day Exept Sunday.
5.45 p m •.. Winnipeg .... 11.15.1 m
5.58 p m .. Bor’ejunct’n.. 1 l.OOa m
6.14 p m .. .St.Uharles.. . lo.35a m
6 19 p m • • • Headingly . . lo.28a m
6.42 p m *• w hite Plains.. IO.O5P- m
7,25 p m *• .. Eustace ... 9 22a m
7.47 p m *.. .Oakville .. , . O.ooa m
8.30 p m Port’e la Prairie 8.30a m
Stations marked—#— have no agent.
Freight must be prepaid.
Numbers 1O7 and iC8 have through Pull-
man Vestibuled Drawing Room Sleeping Cars
between Winnipeg and St. Paul and Minne*
apolis. Also Palace ning Cars. Close conn-
rom the Pacific coast
For rates and full information conccrning
connectionswith other lines, etc., apply to any
agent of the company, or,
CHAS. S. FEE, II. SWINFORD,
G.P.&T.A.,St. I’aul. Gen. Agt.,Winnipeg.
H. J. BPiLCH, Tiaket Agent,
486 Main Street, Winnipeg.