Lögberg - 25.07.1895, Page 5

LÖGEERG FJMMTliDAGINN 25 JÚLÍ 1895
5
taks að flytja fólkið norður til kunn-
ingjanna, hvar sem p>eir voru í byggð-
inni. Eptir litla viðdvðl í Baldur var
því lagt af stað, og var veður hið
inndælasta. I>að var reykjar eða
regnmóða yfir Rauðárdalnum, og í
fjöllnnum kom skúr, en pegar til
Baldur kom, var lestin komin inn í
glaða sólskin. Mr. Christopherson
tók ritstjóra Lðgbergs með sjer í
sínum eigin vagni, og eptir að hafa
ekið um 1 kl.stund í gegnum „hól-
ana“, sem eru á milli Baldur og aðal-
byggðar íslendinga í Argyle, komu
J>eir að húsi Mr. Christophersonar.
I>að stendur I fallegum skógarlund
við dálítið vatn, og er þar mjög fall-
egt. Dr. Ó. Stephensen, frá Winni-
peg, var einnig næturgestur hjá Mr.
Christoplierson, og bar margt á góma
Um kveldið. Eptir kveldverð gekk
Mr. Chr. með gestum sínum og syndi
þeim akra sína og kvikfje. t>ar sáu
þeir brúnan hest, íslenzkan, spik-feit-
ann, sem Mr. Chr. kom með frá ís-
landi fyrir 2 árum. Einnig s/ndi
bann þeim nokkrar íslenzkar sauð-
kindur, sem hann flutti hingað í sama
sinn,og hafa þær þrifist ágætlega.
Lömbin virðast vera vænni en fjeð
sem kom frá ísl. Einnig hefur Mr.
Chr. gert tilraun til að blanda þessu
ísl. fje saman við canadiskt fje, og
hefur það heppnast vel; en ekki er
hasgt að neita því, að þó kynblend-
ingar þessir sje vænni en íslenzka
fjeð, þá lítu þeir mjög skringilega út.
Rófan er helmingi lengri en á íslenska
fjenu, og helmingi styttri en á hjer-
lendu fje; í öllu öðru virðast þessir
kynblendingar vera mitt á milli föður
Og móður —reglulegir „half breeds“.
Svo „sváfu menn of nóttina14.
* * *
IJlun 16. jvli, 1895, voru ’allir
snemma á ferli, því það var hinn
mikli liitíðisdagur, sem Argylebúar
hjeldu í minningu 20 ára landnáms
Islendinga í Rauðárdalnum. Yeður
Var óvanalega hvasst á norðvestan, og
því svalt. Argylebúar höfðu haft
mikinn viðbúnað; þeir höfðu þannig
flutt að fjarskan allan af grænum
trjám og sett þau niður í völlinn rjett
Sunnan við kirkjuna, og afgirt
þannig stórt svæði. Trjen voru um
15 feta há, og var þarna stór og falleg-
Ur garður úr laufguðum trjám. Að
Vestanverðu var hlið á trjágarði þess-
Um og var bogi yfirþví, allurúrgræn-
Um trjágreinum. A boganum voru
þessi orð, haglega sett með svörtum lit
f hvítum grunni:
Lengi hfi Islenzkt þjMerni.
Tvær háar flaggstengur voru sín
hverju megin við hliðið. og var á ann-
ari íslenzka flaggið, hvítur fálki á blá-
Um grunni, sem Mr. Friðrik Sveinsson
f Winnipeg hafði búið til, og sem var
Snilldarlega gert; en á hinni var
brezka flaggið „Union Jack“. Trjá-
garðinum var skipt í tvennt tneð skil-
rúmi úr laufguðum trjám, og var ræðu-
pallur upp við girðinguna þeim meg-
'nn sem að hliðinu horfði. í kring-
um pallinn var skreytt með grænum
smágreinum og allskonar blómstrum
af sljettunum í Argyle. Yeitingar
fóru fram í þeim hluta garðsins, sem
var á bak við ræðupallinn, og mátti
þar fá alla hluti, sem maður girntist,
nema áfenga drykki. Fyrir hádegi
var þarna saman komið um 800 manns,
karlar, konur og börn, allt prúðbúið
og hafði komið akandi á vögnum með
fallegum hestum fyrir. Eptir að menn
voru búnir að hressa sig, var kl. um
1, og setti forseti samkomunnar, Mr.
S. Ckristopherson, hana þá. — Fyrsti
ræðumaður var Mr. Björn Jónsson frá
Asi í Kelduhverfi, sem fluttist til Mani.
toba 1876. Hann talaði um ísland, og
minnti menn á, að menn ættu að bera
ást og rækt til Fjallkonunnar gömlu.
Vegna hvassviðursins, sem þaut mjög
í trjágarðinum, heyrðu þeir, sem fjær
voru, óglöggt til ræðumannsins, og
var því afráðið að í’ytja sig inn í
kirkjuna á meðan ræðuhöldin o. s. frv.
stæðu yfir. En til allrar óhamingju
tók kirkjan ekki nema um helming
fólksins, svo margir fóru á mis að
heyra ræðurnar.
Næsti ræðumaður var Sigtr. Jón-
asson (ritstj. Lögbergs), og kemur
ágrip af ræðu hans í næsta blaði.
Þá flutti Mr. Sigb. Jóhannsson
eptirfylgjandi kvæði:
Minni laiulnemanna.
Vaki nú gjörvalt sem gleði oss veitir,
glymji á söngnótum hrífandi lag,
árvakinn röðnll með ylgeislum
skreytir
íslenzkri þjóðminning helgaðan dag.
í>ögn skulum frá oss Og þunglyndi
varpa
þjóðflokkur Ingólfs á vestrænni
grund;
frumherja vorra og framsóknar garpa,
flytjum vjer hróðir á þessari stund.
Dugrakkir hleyptu þeir austan um
öldur
eimfáki hrannar, að Canada strönd;
vonin þeim bæði var brynja og
skjöldur,
brandurinn var þeim hin starfsama
hönd;
framsóknar eldfjörið brann þeim í
barmi
braut sjer að ryðja og fátækri þjóð;
menningar-löngun og mannkærleiks
varmi
marga þeim brú yfir torfæri hlóð.
Fjóra nú lítum vjer frumherja slíka,
fyrstir því íslenzkra landnema hjer;
fylkið þeir könnuðu, frjóefnis ríka,
fylkið sem nafntogað hveitiland er.
Eldþrungnar skruggur þótt heli þeim
lijetu,
hitinn og frostið, og vosbúðar þraut,
kapparnir norræna kjarkinn ei ljetu,
klufu þeir ísinn á landnemans braut.
Undursjón var þeim sem Leifi að líta
landið, sem íslenzkri bygging var
fest;
fiskisæl vötnin og frumskóga nyta,
frjólega sljettan þó geðjaðist bezt.
I>aðan að leita, sem eigi þeir undu.
áræði höfðu að feðranna sið;
öndvegis-súlurnar sínar hvar fundu
settu þeir byli, og tryggðust þar við.
Ykkur skal þakkir og'virðingu velja
veginn sem greidduð á sjálfstæðis
mið;
öndvegishölda því ykkur má telja
okkar, hið vonhrausta framsóknarlið;
margt sig þó reisi af mótstreymis-öld-
um
mikið er starfið, og fallið í hag;
tuttugu ára vjer afmæli höldum
ykkar frá landnámi, glaðir í dag.
Njótið þið, ánægðir, lífdaga lengi
landnemar kæru! í sjálfstæðri byggð;
búsæld og kynsæld, með blessunar
gengi,
blómgist frá ykkur, og þjóðræknis-
dygffð-
Nöfn ykkar letruð hjá niðjunum
finnast,
nútíðar-kynslóð þótt hnigi í láð;
saga vors þjóðflokks hún mun ykkar
minnast
mín þó að Ijóð verðigleymskunui háð.
t>á hjelt Mr. Friðjón Friðriksson
(kaupm.í Glenboro ,sem flutti til Can-
ada 1878, en til Manitoba 1875), eptir-
fylgjandi ræðu:
Jeg hef verið beðinn að tala
nokkur orð í dag um „hina fyrstu ís-
lenzku landnámsmenn í Manitoba“.
Og fyrir margra liluta sakir, er mjer
ljúft að gera það. t>eir hafa allir
verið góðkunningjar mínir um full
20 ár, og í dag ryfjast upp fyrir mjer,
þegar jeg horfi til baka, margt
sem bæði jeg sjálfur og aðrir, sem
hjer eru nú viðstaddir, eigum þeim
að þakka.
Fyrir 20 árum síðan var allstór
hópur af íslendingum í litlum bæ, sem
Kinmount heitir, austur í Ontario
fylki. Þeir áttu þar við bág kjör að
búa; byggðarlag það var mjög fá-
tækt og það var ekkert útlit fyrir, að
nokkur framtíðarvon væri þar fyrir
íslendinga. I>á kom til þeirra mað-
ur sá, er íslendingar eiga eflaust
meira að þakka en nokkrum öðrum
canadiskum manni, John TaylorJ
Hann kenndi S brjósti um þá, tók
þátt í kjörum þeirra, ljet ótvíræðilega
í ljósi, að hann treysti á dugnað þeirra
og drengskap, og einsetti sjer að vinna
að því, að bæta kjör þeirra. Hann
talaði máli þeirra við Dufferin lávarð
(sem ferðast hafði til íslands þegar
hann var ungur maður, en var nú
landsstjóri í Canada)og ráðaneyti hans,
sem var af frjálslynda flokknum, og
fjekk góða áheyrn.
Af hans hvötum var það, að ís-
lendmgar í Kinnount kusu fjóra
menn, til þess að skoða land vestur í
Manitoba, um 1000 :níluo í vestur frá
þeim stöðvuin, er þeir þá voru á, land
sem fólk í aasturfylkjum Canada al-
mennt þekkti þá mjög lftið, og sem
lítt var byggt af öðrum en Indíánum
°g Kynblendingum fyr en eptir Riels
uppreistina 1869.
Það var nú ekki heiglum lient, að
fara I slíka sendiför, því bæði þurfti
kjark og karlmennsku til ferðalagsins^
og vit og framsyni til að velja landið
hygfiileRa-
I>etta mál var vandlega íhugað^
og að lokum voru til farar kjörnir:
Sigtryggur Jónasson frá Möðru-
völlum i Hörgárdal í Eyjafjarðarsyslui
Einar Jónasson frá Harrastöðum
í Dalasyslu.
Skapti Arason frá Hringveri á
Tjörnesi í Dingeyjarsyslu,
Kristján Jónsson frá Hjeðins-
höfða á Tjörnesi í Þingeyjarsyslu.
Allir voru þessir menn á æsku-
skeiði og hinir vöskustu, og þótti för
þessi hin virðulegasta.
Á leiðinni vestur slóst í för með
þeim sfi maður, sem nú er forset1
þessarar samkomu, Sigurður Christo-
pherson frá Neslöndum við Myvatn,
maður, sem frá barnæsku hafði verið
hneigður til stórræða, farið um öll
Myvatnsöræfi, allt að Ódáðahrauni,
komist í kast við útilegumenn og ald-
rei æðruorð talað. Dótti þeim f jelög-
um gott að fá slíkan mann til fylgdar.
Mr. John Taylor var sjálfur fyrirliði
sendimanna.
Hjer er nú ekki tími til að skyra
frá þeim atburðum, sem gerðust.á ferð
þeirra, en eflaust verður það ritað í
„Landnámsbók Vestur íslendinga“,
sem út verður gefin á sínum tíma, en
til Winnipeg, höfuð-bæjar Manitoba-
fylkis (sem þá nefndist Fort Garry)
komu þeir hinn 16. júlí 1875, svo að
ný l dag er 20 ára afmælisdagur Is-
lendinga í Manitoba.
Það óhapp hafði viljað til sumar-
ið 1875, að engisprettur eyðilögðu
allan jarðargróða í Manitoða meðfram
Rauðá, allt norður að Winnipeg vatni
— Og hefur þetta ekki borið við siðan.
En um það hef jeg ekki heyrt, hvort
engispretturnar hafi ekki þoraðlengra
að fara, eða þær hafa drukknað í vatn-
inu eins og Faraó og lið hans í Rauða-
hafinu.
En norður með vatninu að vest-
an, á því svæði sein nú er almennt
nefnt Nyja Island, stóð skógur og
engi óskemmt í öllu sínu há-sumars
skrúði, og er ekki að furða þó Sú feg-
urð gengi í augun á ferðamönnunum,
sem áður höfðu farið margar dagleiðar
yfir lönd, graslaus og uppurin af engi-
sprettum.
Sendimennirnir hrósuðu landinu,
sem vonlegt var, og töluðu um það
svipuðum orðum og Dórólfur smjör
um ísland til forna, og hefur nú 20
ára reynsla sannað, að peir lafa glögg-
sl{yngnir verið, því eins og öllum er
kunnugt, horfir nú til vandræða með
það, hvað gerueigi viðallt það smjör,
sem til er búið í Manitoba. Slík
vandræði hafa þó enn ekki, svo jeg
viti, borið við á íslandi í 1080 ár.
Ekki liðu nema 3 mánuðir frá
þvl að þessir fyrstu íslenzku landnáms-
menn stigu fæti á Jand í Manitoba,
þangað til að flokkurinn frá Kinmount,
og nokkrir íslendingar frá öðrum
stöðum í Ontario fylki og Bandaríkj-
unum, höfðu fylgt í spor sendimanna
sinna og numið land á vesturströnd
Winnipegvatns, og sezt sð á Gimli.
Dyðing þess nafns þekkja allir, sem
Eddu hafa lesið.
Jeg hef verið svo margorður um
þetta efui af því það hefur svo mikla
sögulega þyðingu fyrir íslendinga.
Ferð þessara manna varð til þess, að
opna eins og nýjan heim fyrir íslend-
inga í grennd við þá borg, sem lávarð-
ur Dufferin nefnir „the bulls eya of
the Dominion of Canada“. Mjer
liggur við að segja, að hinn 16. júlí
1875 hafi sendinefndin frá Kinmount
lagt Manitobafylki undir íslendinga,
og í nafni allra, sem hjer eru saman
komnir og margra annara, vildi jeg
nú mega flytja henni einlægarþakk-
ir vorar fyrir það verk. í Manitoba
eru nú á að gizka 10 til 12 þúsund
íslendingar, sem komið hafa þangað,
beinlínis eða óbeinlínis, fyrir for-
göngu þessara fyrstu íslenzku land-
námsmanna. Og því getur enginn
með rjettu neitað, að mikill fjöldi af
því fólki hefur bætt kjör sín margfalt
meira en mögulegt var að gera heima
á íslandi á heilum mannsaldri. Dessi
eina byggð, sem við nú erum komin
saman I, Argyle-byggðin, framleiðir
að líkindum á þessu ári nógu mikið
af ymsum korntegunduin til fæðis um
eins árs tíma handa þeim 69 eða 70
þúsundum manna, sem á íslandi búa.
Við njótum þeirrar ánægju I dag,
að sjá hjer á samkomu okkar fjóra af
þessum fyrstu íslenzku landn&ms-
mönnum I Manitoba, sem nefndir hafa
verið — og vænthefði okkur þótt um
að hinn fimmti, Einar Jónasson, hefði
fyllt flokkinn I dag, en þar eð beimili
hans er um þúsund mílur hjeðan, gát
um við ekki notið þeirrar ánægju að
hann kæmi til okkar I þetta sinn.
Margt mundi mælskur maður
hafa sagt um þessa fiumhorja íslend-
inga I Manitoba, en mjer er ekki
mælskan gefin. Skáldið, sem flutti
þeim kvæði áður en jeg stóð upp til
að tala, hefur minnst þeirra á þann
h&tt sem verðugt er, og mun því
kvæði lengi haldið á lopti. En til
frekari upplysingar fyrir þá, sem ó-
kunnugir eru þessum mönnum, skal
263
er, þegar haun var búinn að þrysta á {>að allstaðar."
>,Það vill ekki opna sig“-
.,Fáið mjer það“, sagði Montgomery; „jeg skal
»á því opnu“.
Porter fjekk lionum nistið.
En áður en hann fjekk tíma til að rannsaka það,
kom maður, sem virtist vera þjónn, inn I herbergið
1 mesta flyti og án þess að berja upp á dyrnar. Hann
leit I kringum sig eitt augnablik, og fór svo til Mr.
Montgomerys, og hvíslaði einhverju að honum.
„Hvar er hann?“ hrópaði Montgomery, og leit
fyrir að verða lafhræddur.
Maðurinn hvíslaði einhverju að honuin aptur.
„Förum þá og tefjum ekki eitt augnablik“,
sagði Montgomery með geðshræringu. Og áður en
Porter og dóttir hans höfðu náð sjer eptir undr-
únina yfir þessum óvænta atburði, voru þeir farnir
8*na leið.
„Hvað á þetta að þfða?11 hrópaði Porter, og
v*rtist vera talsvert smeikur. „Pað er eitthvað
Lsettulegt á ferðinni, þori jeg að segja“.
„Dað gengur eit.thvað að“, sagði Júdit. „En
^vað sem þvl llður, þá höfum við ekkert að óttast;
'við höfum engan hlut átt að máli með þetta stúlku-
^án. Hið mesta, sem hægt er að gera okkur, er, að
^eka okkur úr húsinu, af því við höfum ekki fengið
^ðglegt leyfi til að vera I því.
„Hvar er nistið“, kallaði Porter upp yfir sig allt
266
„Montgomery blístraði þegar hann las þessi orð.
„Detta er óþægilegt!“ sagði hann svo-
„Detta er heimskuleg athugasemd!“ hrópaði
Rodwell upp í illu skapi; „þetta er skipbrot, eyði-
legging! Hvað er hægt að gera? Getið þjer fund-
ið upp nokkurt ráð?“
„Hafið þjer svarað þessu?“ spurði Montgomery.
„Já, jeg telegraferaði honum að jeg finndi liann
I kveld“, sagði Rodwell.
„Og hvað hugsið þjer yður svo að gera?“ spurði
Montgomery.
„Það er einmitt það, sem jeg ætlaði að tala um
við yður“, sagði Rodwell.
Svo gekk Rodwell að skáp og tók út úr honum
brennivínsflösku og tvö glös. Hann helti I annað
glasið og drakk það I botn I einu; fjelagi hans var
ekki seinn á sjer að fylgja dæmi hans. Síðan lokaði
Rodwell hurðinni og færði stól sinn fast að stólnum,
scm Montgomery sat I, og byrjaði að tala I lágum
róm; hann skotraði augunum, sem voru liálf hulin
undir þykku augnabrúnunum, til Montgomerys við
og við, til að vita hvaða áhrif orð sín gerðu á hann.
„Þjer sjáið á telegrafskeytinu, að lögregluliðið
liefur fundið slóð, og við vitum að sú slóð liggur I
rjettu áttina. Yonin um að vinna hundrað punda
verðlaunin, mun skerpa skilningarvit þess ótrúlega.
Það má vel vera, að á meðan við sitjum hjer og
skröfum, hafi það fundið húsið, sem það er að leita
»ð“, sagði Rodwell.
259
úr herberginu. Jegþarf þess alls ekki með, að þjer
sjeuð viðstaddur.
Það var ómögulegt annað en að hlyða þessu á-
kveðna boði hennar, svo hann snautaði burt eins og
alveg steini lostinn.
„Það er búið að ráðstafa því, að þjer fáið fimm
hundruð pund sterling I árlegar tekjur“, sagði hún
og sneri sjer til mín strax og Mr. Porter var farinn
út úr herberginu. Tiltölulegur hluti af þessari
upphæð verður borgaður yður á hverjum ársfjórð-
ungi með, því móti að þjer snúið yður persónulega
til lögfræðinganna Fogle & Quick. Konan þín
—hún lagði undarlega aherzlu á orðin — skrifaði
mjer 1 gegn um nefnda lögfræðinga; og af því mjer
var sagt, að þú værir of veikur til þess að koma á
skrifstofur þeirra, þá hef jeg komið sjálf til þess að
ganga úr skugga um, að svo miklu leyti sem jeg
get, livort þú sjert maðurinn, sem þú gefnr þig út
fyrir að vera. Jeg vil hafa þetta mál útkljáð áður
en jeg fer burt af Englandi“.
„Hofur þú enga löngun til þess, Sllas, að
grennslast eptir hverjir voru foreldrar þínir?“ sagði
Júdit, og voru þetta fyrstu orðin sem hún sagði.
„Það er ekkert gagn að því, þó hann haíi löng-
un til þess“, sagði Madame Berne enn kuldalegar
en áður; „hann fær aldrei að vita það. Jeg vona
að þú skiljir hvað útheimtist að gera“, bætti hún
við um leið og hún sueri sjer aptur að mjer. „Ef