Lögberg - 10.01.1907, Síða 2

2
LÖGBEKG. FIMTUDAGINN io. JANÚAR 1907
Varfiyeizla ísl. rímnalaua,
Úr Ingólfi,
Allir seni unna viöreisn og eirtl-
uríæöing- þjóölegra lista hér á
laodi, hljóta fremst af öllu áð
óska þess, að oss mætti takast að
forða frá gleymsku öllu þvi í
grundvelli vors fyrra þjóðlífs,sem
byggja verðtir á listir komandi
tíma hjá oss.
Vér vitum all, hve rnjög orðsins
list gnæfir yfir allar aðrar listir
hjá íslendingum og á það rót sína
aS rekja til eðlis og uppruna frum-
byggjenda þessa lands, til örblrgS-
ar vorrar og menningarskorts á
síSari timum, og loks að miklu
leyti til Iandshátta vorra. Land-
nánismenn lifðu svo aö segja ö.lu
sinu andlega lífi í lietjusögum og
kvæSum, og menning þeirra mið-
aSi til afreksverka er gáfu • hetju-
skáklunum ný yrkisefni inann frá
mannL Á lægingartímumi þjóðar-
fnnar lifSi andi hennar í sálmarimi
og söguljóöu/rrt þeim, er kallast
rímur. Fátækt man.ua og hin er-
lenda kúgun bældu niSur og kæföu
önnur ytri iífsmörk listarinnar hjá
þjóð vorri. AS undantekinni lítil-
fjörlegri skurSlist og öðrum ó-
fullkomnum HstariSnaSi, lifði ftg-
uröarþrá og skapandi afl andans
hjá þjóSinni á þessum tímuni, ein-
ungis í huga manna og á tungu
þeirra. Og lotks hafa söcnu yfir-
liurðir orðlistarinnar hér á landi
nærst og varöveizt af hinum miklu
fjarlægöton milli einstaklinganna í
fámenni voru, svo áö listarþrótt.ir
og efni íslendinga hafa sótt áfram
í söniu átt, einnig eftir aö okurkló
útlendrar kúgunar og svefnþorm
ókunmtgra yfirráöa yfir oss hefir
aö nokkru leyti létt af þjóö vorri á
siðustu tímum. ,
Önnur tegund listar, setm er ná- J
skyldust list bumlins og óbundins:
máls, sönglistin, hefir þó ef svo
mætti segja, rétt sig upp úr auðn
þeirri og dauöa, er ríkt hefir um
andans líf lijá þjóöinni. Því hefir j
ekki veriö gefinn nægilegur gaum-1
ur, aö vér cigumi þar gimstein, illa j
geymdan að vísu eins og flesta
aðra dýrgripi vora, en þó ekki glat-
aðan með öllu. ÞaS sem hér er átt
viö eru rimnalög frá þeirn timum
cr rímnakveöskapur var alg:ngnr
á.Islandi og þjóðin var Sjálf höf-
undur laganna.
Þessi einkenniiega sönglist Is-
lendinga hefir varöveizt lengur en
sá almenningssiður aö stytta kvöld
vökur með rímnakveðskap. Eftir
áö meiri smekkvísi í ljóðagerö
hafði af misskilningi snúiö sér frá
söguljóöunum til annara yrkisefna
og dyradómur Jónasar Hallgríms-
sonar hafði unnið bug á Fróðár-
undrum leirburöarins hjá hinum
rcg þessu'm flækiingsLskáldum vor-
um á síðustu öld, lifðu sarnt leugi
á vörum þjóðarinnar lög þau er
báru fram rímnakveSskapinn. Óm-
urinn af íslenzkum kvæöalögum
barst niður til vorra tíma frá á-
þfevrendiwn ajþýðusöngvaraiína,
sem voru illu heilli og ófyrirsynju
flæmdir af baðstofubekkjunum of
snerruma. I stað þess aö deyða
þenna lífseiga vísi alíslenzkrar
þjóðlegrar kvæðalistar heföi átt að
vernda hann og styrkja og reisa
vrð á hærra stig bæöi með máli og
tónum. Fyrr en annaö hærra og
betra var í boði handa fólkinu áttu
ekki alþýðusöngvarar rimna og
mansöngva aö víkja.
En þótt trygð alþýðunnar hafi
svo lengi staöist hin skaðlegu og
vanráðnu frumhlaup framfara og
útlendra stælinga frá yfirstéttinni
íslenzku jafnt í þessu sem öðru, þá
er þó yfirgnæfandi hætta á þvi, aö
hin ósviknu rimnalög vor glatist
óSum meö hverju ári sem líður án
þess aö sannarleg vísindaleg rann-
sókn sé hafin til þ ess aö forða því
frá gleymsku, setm enn finst af því
tagi á vörum þjóðarinnar.
Eg get alls ekki látið mér nægja
fyrir mitt leyti að hvíla mág við þá
von, aö séra Bjama Þorsteinssyni
tekist aö leysa þetta hlutverk af
hendi með þeirri aðferð sem hann
beitir og meö svo litlu fé. sem
hann getur varið til þessa. Fvrst
og fremst er það öldungis óhæfi-
legt að taka góðar og gildar upp-
skriftir hinna og þessara á rinma-
lögunt hér og þar út u|m bygöir
landsins. Sá sem safnar slíkum
lögum, er nema verður af vörtim
fólksins sjálfs, verður sjálfttr að
taka á móti þeim. Pósturinn dug-
ar ekki til aS flytja slikt á milli.
Og í öðru lagi hygg eg, að til þcss
þyrfti mann, er hefði talsvert meiri
þekking en séra B. Þ. mun hafa
getað aflað sér þrátt fyrir þær
miklu gáfur og áhuga t Jitessúm
efnum, sem enginn vill neita hon-
utn um. Mér virðist, aö til þessa
þurfi mann, sem bæði má gefa
sig við því að ferðast um alt !an I
meöal alþýðunnar cg gctur einnig
ritað niður eftir eigin heyrn þaö
líkin-di eru að minsta kosti til þess
sem safna skal .
Þegar vér tölum um varðveizht
rímnalaga verður eimiig að minn-
ast þess, að mikið er komið hér
inn af erlendum áhrifutn, er kann
að hafa spilt víða þvi frumlega og
rammþjóðlega í kvæðalist alþýð-
unnar, sem hér hefir verið um að
ræða. Sá sem safna skal lögunt
þessum, vísindum vorum og list
til verulegs gagns, verðttr því helzt
að kunna að greina vel hiamið frá
hveitinu og láta sitja í fyrirrúmi
uppskrift þess scnt einhvers er vcrt
fram yfir allskonar hégómastæling-
ar og einkisverðan tilbúning hi'nna
og þessara. er kunna að hafa gatn-
an af því að láta safna frá sér ein-
hverjum tónaleir, sem enga rót á
sér í hinni þjóðlegu kvæðalist.
Eg minnist þess t. a. m. að einn
ttngur námsmaður í Höfn, sem var
ailvel gefinn fyrir söng, sagði mér
eitt sinn frá þvi, að hann hefði
sjálfur búið til rímnalög, tvö éða
þrjú, er hann hefði fengið ,,snuðr-
ara“ einn aikunnan til þess að taka
fyrir góða og gilcla vöru, sem sýn-
ishorn íslenzkra rímnalaga. Margt
sem cg hefi séð prentað með nafni
rímnalaga bæði hér heima og er-
lendis hefir mér virzt vera á lika
bók lært, og er þá ver farið en
heima setið, ef slík óvísindaleg
starfsemi hinna og þessara hlæðist
til taíar og niðurdreps yfir raun-
sóknarefnið sjálft. líkt í þessari
grein sem ýmsum öðrunt, þar sem
horfa má fram á ‘það verk heillar
kynslóðar aö fá fyrst rýmt burt
villumyrkri og öfugmæium vmsra
svo kallaöra fræðimanna vorra, áð-
ur en farið verður að byggja upp
sannarleg vísindi í þeirri grein sem
um ræðir. I rímnalögum þeim
sent kómin er frá þjóðinni sjálfri
og eru upprunaleg sönglög sagna-
rimsins islenzka.er svo mikill auð-
ur af einkennilegum tónaskáldskap
að þar er margt að nema fyrir jþá
íslendinga, er gefa sig viö því á
komandi timum aö reisa sannar-
lega þjóölega sönglist hér á landi.
Allir kamiast viö þaö, hverju er aö
þaklca viöreistt skáJdmcntarinnar
íslenzku frá þeirri læging sem hún
var komin í; auöur forntungtumar
var sú náma, er menn sóttu í gull
og gersimar þegar kröfur hins
nýja tíma kváöu fram endurreisn í
íslenzkri ljóöagerð. Líkt muxi
verða uppi þegar þjóðarandi vor
sópar frá sér þeim lélegu og úreltu
söngvum, sem Islendingar hafa
orðið að fá sér til láns frá útlönd-
úm.
Tónskáldin ntun sölckva sér niö-4
ur i l>ær ónumdu auösuppsprettur,
er finnast frá fornu fari i lífi þjóö-
ar vorrar sjálfrar, og þar eru
riumalögiit eitt hið frumlegasta og
mikihægasta.
Þegar eg heyri sttm hiii ósvikuu
íslenzku rímnalög, þykir mér sent
eg finni málaða með tónum fyrir
mér djúpa þrá, blandáða einkeniii-
legum hreimi af sorg, sem fæöst
hefir af herleiðing þjóðar vorrar
gegn um eyðimerkur síns eigin
lands.
Þessi seiga <>drepaiidi taug í ís-
j lenzku þjóðerni hefir klætt þrá
! sina og hvöt til listar i söng , i
þennan tötrabúning, sem manni
sýnist í fljótu bragöi. Jfn sé glögt
leitað og skarpar greint inn að
kjarnanum, sést það, að hér skín
j göfug og óðalsborin söngdís þjóö-
j arandans isknzka tcngd v.ö þau
I yrkisefni, sem alt til þessa tíma og
j lengi fram eftir komandi framfara-
| öldumi vorum, munu verða aöai-
| l>áttur skáldskaparins íslenzka —
j við söguljóðin.
Einar Benediktsson.
Fréttir frá íslandi.
ii ____
Reykjayík, 30. Xóv. j <(00.
knglingaskóla með lýöháskóla-
! sniöi heldur i vetur að Grund í
Fyjafiröi Ingimar Eydal. Hann
■ er gáfáður maöur, og ihefir stund-
j aö nám viö lýöháskólann í Askov.
Iðnaöarmannaskóli er haldinn á
Akureyri í vetur. Þar er séra lón-
a.s prófastur Jónasson á Hraína-
gili forstööumaöur.
Inflúensa var mögnuð i Færeyj-
uni, þegar Laura var þar á, ferð.
F.inn farþegi þaðan var nýkomiinn
á fætur eftir inflúensu-legu. Ósk-
andi væri, að hún hefði ekki borist
liingaö nieö skipimi.
Taugaveiki gerir allmikið vart
við sig hér í bænum. Þann 25.
Nóv. höfðu 27 sýkst, þar af 20 í
Skuggahverfinti, liinir i vestur-
hænum. — Fjallk.
Reykjavík. 28. Nóv. 1906.
Þ’ess var nýlega getið hér í blað-
j inu, að maður hefði horfið hér úr
! bænum, Þorsteinn að nafni, ættaö-
j tir austan úr Mýrdal. Lík hans
j fanst hér í tjörniiuii á laugardag-
inn var, skamt frá Vonarstræti.
Mun hann hafa dottiö ]>ar ofan
um ísskæning í fvrsta sinn er
tjörnina lagði i Iiaust.
Fyrstu æfifélagar í heilsuhælis-
félaginu eru þati hjón Guðm.
j Magnússon læknaskólakennari og
j frú hans.
j Samskot Oddfellowa til Heilsu-
i hælisins eru nú komin upp í 1,700
krónur.
Vai-amenn í stjórn Heilsuhælis-
; félagsins eru kosnir: Varaformað-
ur Guðm. Magnússon, læknir. vara
ritari séra Ólafur Ólafsson og vara
féhirðir M. Lund lvfsali. —Fögr.
Reykjavik, 24. Nóv. 1906.
Skarlatssóttin er að útbreiðast á
Akureyri., 9 hús sóttkviúð i fyrra-
tnorgun, er Lögr. fónað. 15 st.
frost og talsverður snjór. — Vér
getum bætt því viö, að nú. hefir
gagnfræöaskólannm verið lokað
um stund sakir sóttarinnar, er tek-
ið hafði fleiri og fleiri nemendur.
íslenzkar vörur. Gíslason <5*
Hay s elt hér- ('ý 123 541234 þ ,
ey. pd. að öllum kosntaði frádregn-
uim (\i. e. netto í RvíkJ. Eftir-
spurn er að aukast .
Eftir fiski er og mikil eftirspurn,
bæði verkuðum og óþvegnum
ttpp úr salti. Stórfiskur upp úr
salti hefir selst £ 16 —„—„ tonnið,
en af smáfiski £ 15—10—“ tonnið;
ýsa £ 12—,,—j. tonnið.
Verkaður saltfislcur undirmáls,
£ 23—,,—.. og ýsa £ 19—,.—,,
tonnið.
Frá Færeyjum hafa þéir G.&tl.
selt mikið af fiski á þessu verði og
nokkuð frá Islandi. Eftirspurn
vaxandi.
Gærur seljast vötKÍuHinn (2 gær- j
1 urj á 7'A ú. enskt pund, ef vöncl- I
I ullinn vegur 17 pd. (c.), en 734 ó., j
ef vöndullinn vegur 15—17 e. pd. |
Reykjavik, 30. Nóv. 1900.
A Jafitaöskarði í Stafholts-
j tungum fenti aðfaranótt fyrra laug j
! ardags urn 30 fjár. Enn vantar j
I auk þess kindttr á ýrnsurn bæjum. j
j sem Hklega hefir fent.
Álasundsttnenn hafa ákveöið aö j
senda upp til Akureyrar tvær timb-1
urbúðir tilbúnar til að hýsa fólk,
sem er húsnæöislaust eftir brunann
i og menn meö til að reisa búðirnar.
j Sömuleiðis nokkuð af uliarbrekán-
| um og matreiöaluáhöklum. Þetta
| er gjöf frá hæjarstjórninni eöa bæj
arfélaginu. En kaupmannafélagiö
j þaar i bænum Ixirgar allan Icostnaö j
j við sendinguna.
Ymsir norskir sjómenn í Ála- j
j sundi vöktu fyrst máls á þessu, en j
‘ Ólafur Felixson ritstjóri studdi j
í það þegar i blaði sínu f„Söndnt j
FoIket.“ j
Mokfiski í Garðssjó i net. Hlutir j
j ir eru nú Olrönir hjá ýnisurn í |
j Gáröi 400 þetta haust. 26. þ. m.
tengu margir um 40 fiska hlut.
Verði tiö bærileg, má búast viö af-
larmikltim fiski.
Norskur aðalkonsúM fyrir ísland |
j er oröinn hr. kaupmaður O. Olav- |
| sen í Kaupmannahöín. Flann heíir j
i aöalskriístofu hér t Reykjavík, og |
\ allir varakonsúlar hér á landi heyra í
j undir haiis lögsagnarumdæmi.
—Rcykjavik.
EFTIRMÆLI
eítir
JÓN MATTÍ ASSON.
Þann 21. Októbermánaöar ,síö- j
j astl. andaðist öldungurinn Jón j
I Mattiusson á heimlli dóttur sinnar, j
; Gtiðrúnar. á Grund. hér í Alfta- j
| vatnsbvgð eftir þriggja v.ikna til 1
I mánaðar legti. Hann var jarösung- |
inn 28. s. mán. af séra Jóni Jóns- !
syni.
Jón heit. Mattíasson var fæddur j
j i Ilcrgilsey á. Breiðafirði á íslandi j
j 11. Júlí 1823. Foreldrar lians vortt
Mattías Guðmundsson og Sigríður j
j Pálsdóttir. Þau hjón áttu fjögur j
j börn : Oddnýju, Jón sál, Ebeneser j
j og eitt dó í æsku. Sigríður Páls- !
j dóttir, móðir Jóns sál., .og Guðm. j
j heit. Einarsson prófastur á Breiða- (
j bólsstað á Skógaströnd voru systra
i börn og þriðji liöur frá Eggert
| Ólaíssyni, sem fyrstur bygði Her-
j gilsey i annað sinn. Jón heitinn
Mattíasson ólst upp í Hergilsey og
bjó þar einnig allan sinn búskap
j hekna á íslandi, utan 4 ár, er ltann
j bjó í Neðri-Rauösdal á Barða-
j strönd. Jón sál. var tvíkvæntur.
Með fyrri konu siuni, Guðrúnti
j Gísladóttur, af sömu ætt, eignaðist
hann þrjú hörn; hið fyrsta dó í
æskti, annað, Snæbjörn, sem lézt i
þessari bygð fyrir tvcim árum
fhann fluttist ásamt föðtir stnum
vestur í þessa heimsálfu fyrir 18
árum, og voru þeir því með fyrstu
Iandnemum hér í Álftavatnsbygð) ;
þriöja barniö er ofannefnd Guð-
I rún, ekkjtt eftir Böðvar Guðmunds
son;. Þau hjón bjtiggu á Skálirt-
arnes-Múla í Barðastrandasýslu.
Hún flutti til Ameriku fyrir sex
árum.
Síðari kona Jóns heit., Flelga
Magnúsdóttir, lifir mann sinn há-
ölduruð og blind; með henni lifði
hann 53 ár í hjónabandi. Þau eign-
uöust saman 9 börn ; 6 af þeim dóu
á unga aldri; elzta barn þeirra, er
Margrét hét, dó fullorðin. Yngstu
synir þeirra tveir: Ástráður og
Sveinn, komu meö þeim hingaö í
álíu; en eftir nolckurra ára dvöl
hér varð Jón heit. að sjá á bak
Þeim eldri, Ástráöi, mesta efnis-
manni, en Sveinn er búandi í þess-
ari bygö. Jón heit. nam land hér j
að Lundar pósthúsi ásamt Snæ-
birni syni sínum, og hófu þeir þeg-
ar búskap og þektu því frumbýl-
ingsstöðuna vel; en við búskap var
Jón heit. ekki nema ein átta ár, því
kona hans varð blind tveim árum
eftir komu þeirra hingað, en hann
vann sem verkamaður, ýmist hér
eða þar, og vann alt fram undir
það er hatm kendi lasleika þess er
leiddi hann til bana. — Jón heit.
var skyldurækinn faðir, húsfaðir
°g eiginmaður, og þótt það ætti
ekki að lánast honttnt að sjá fleiri
harna sinna komast á fullorðinsár,
þá varð hann kynsæll samt, þar
sem 15 barnabörn hans lifa. Allan
sinn barnamissi og alt andstreymi j
bar Itann sem hetja með stillingu j
og þolgæði, enda var hann rétt-
kölluð st’ríðshetja í hvívetna i bar-1
áttu lífsins. — Hann va.r vel skyn-
sarntir maðtir og framúrskarandi
minnisgóöur; bókavinur mikill og
vay talinn meö fróðustu mönnum
sinnar tíöar. Að líkamsþreki
var hann talinn meö hraustustu
mönnum að burðum, enda þurfti
hann oft á þvi að halda og fékk
oft færi á að nota það bæði fyrir
sig og aöra, þar sem þeir íeðgar,
hann og Snæbjörn. voru taldir í
fremstu röð farmaniia á Breiöa-
firði, — ITaiin v: rðveitti sína
barnatrú fram að andláti og sýndi
það jafnan í lífi sínu og framkomu
allri við aöra, að hann skoðaði sál-
ar- og líkamshæfiieika sína þegna
af guði ekki sem gjöf, heldur til
varðveizlu sem dyggur ráðsmað-
ur, og varöi þeim þannig sínuni og
Öðrum til góðs og gagnsemdar.
Hann var vinfastur og tryggur í
lund og hafði óbifandi traust til
guðs handleiðslu og forsjónar.
Hans er því sárt saknað af istvin-
um og öllttm sem þektu hann.
Blessuð sé minning hans.
Lundar P. O., 30. Nóv. 1906.
J.
—ísafold og Þjóðólfur beðin að
taka tipp dánarfregn þessa.
Imiii Hink.
Skautaferð eftir hádegi og aö kveldinu.
City Union Band spilar. Aðgöngumiðar að
kveldinu 25C. Jafnt fyrir alla. Aðgöngumið-
ar fyrir lengri tíma 5 fyrir Si.oo.
JAMES BELL
---eigandi.-
Píanó og Orgel
enn áviðjafnanleg. Bezta tegund-
in scra fæst í Canada. Seld með
afborgunum.
Einkaútsala:
THE WINNIPEG PIANO & ORGAN CO.
295 Portage ave.
MissLouisaö.Thorlíilson,
TEACHER OF THE PIAKO.
602 Langsitle St„
VVinnipcg
P. Th. Johnson,
KENNIR PÍANÓ-SPU. og TÓNFRÆÐI
Kenslustofur: Sandison
Block, 304 Main St., og
701 Victor St.
Thos. H. Johnson,
tslenzkur lögfrœðlngur og m&iz-
færslumaður.
Skrifstofa:— Room 33 Canada Llfe
Block, suðaustur homl Portage
avenue og Main st.
TJtanáskrlft:—p. o. Box 1864.
Telefðn: 423. Winnlpeg, Man.
Hannesson & White
lögfræðingar og málafærzlumenn.
Skrifstofa:
ROOM 12 Bank of HamiltoD Chamb.
Telephonc 4716
. Ðr. O. Bjornson,
/ OrncK: 650 WILLIAM AVE. TEL. 89 |
> Oppice-tímar: 1.30 til 3 037 til 8 e. h. |
| IIovse : 6»o McDermot Avc. Te!. 43**^j
Office: 650 tvilllam ave.. Tel, 89 f
1 Hours: 3 to 4 & 7 to 8 p.m. >
; Resilence: 620 McDermot ave. Tel.4300 ’
WINNIPEG, MAN^J
Dr. 0. J. Gisla»on,
Meflala- og rpp.skiirða læknir,
Wellington Block,
GRAND FORKS, - N. Dak.
Sérstakt athygli veitt augna, eyrna
nef og kverka sjúkdómum.
Hr ~
Dr. Ml. llalldorson,
PAItK RIVER. N. D.
Er að hitta fi. hverjum mlCvlkudegl
1 Grafton, N.D., frft kt. 5—6 e.m.
I. M. Clegþorn, M D
læknlr og yflrHetuniaður.
Heflr keypt lyfjabúSina á Baldur, og
heflr þvl sjálfur umsjðn á öllum me6-
ulum, sem hann lwtur frá sér.
EUzabeth St.,
BAI.miK, . MAN'.
P.S.—Islenzkur túlkur vlð hendina
hvenær sem þörf gerlst.
A. S. Bardal
selur líkkistur og annast
um útfarir. Allur útbún-
aður sá bezti. Ennfrem-
nr selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina
Telephone 3oC
Páll M. Clemens.
b y S íf i n g a m e i st á ri.
219 McDermot Avk.
WINNIPEG Phone 4887
TvT, JPaulsori,
selur
Giftin galeyfltsbréf
eftii'
— því ad — ,
Eddy’s Byggíngapapplr
áeldur húsunum heitumí og varnar kulda. Skrífið eftir sýnishorn-
um og veröakri til
TEES & PERSSE, LIR-
áGENTS, WINNIPEG.
[Stærsta Skandinavaverzlunin í Canada.
Vér óskum eltir viðskiftum yðar. Heildsala og smásala á inníluttum. lostætutr
raatartegundum. t. d.: norsk KKKogKKKK spiksfid, ansjósur, sardfnur, fiskboll-
nr, prímostur, Gautaborgar-bjúgu, gamalostur, rauO-sagó, kartöflumjöl og margskon-
ar gTocerie-vörur
The GUSTAFSON-JONES Co. Limited.
325 Log’an Ave. 325
.