Lögberg - 21.04.1910, Side 4

LÖGBERG. FIMTUDAGI'NN 21. APRIL igxo.
LÖGBERG
gefið út hvern fimtudag af Thk Lög-
BKRCt PrINTXNG. & PUBLISHINQ Cfl.
, Cor. William Ave. & Nena iit.
WINNIPEG, - ManItoba
S.^BJÖRNSSON, Editor._____
J. A. BLÖNDAL, Bus. Manager
Utanáskrift:
Ttw Legberg Priating &.Pjib!ishing < 0.
1». O. nox 30» * WINNIPEG
Utanáskrift ritstjói;ans;
fiditrtr Iingberg
I>. O. BOXWJH l M’INNIPBfi
PHONE ’m vin sai
Skólanám og landbún
aður.
Flestir Islendingar munu ein-
hvern tima liafa heyrt það, að bók-
vitiö verSi ekki látið í askana. Þó
eru menn löngu fallnir frá þeirri
kenningu, og þvi haldið fram, sem
rétt er, að menningin sé máttur.
En hvernig sem á því stendur
hefir það þótt brenna við í flest-
um, ef ekki öllum, löndum, þar
sem skólaganga er almenn, að
námsfólkið fái óbeit á líkamlegri
vinnu. Það vill fyrir hvern mun
komast til bæjanna, fá þar atvinnu
við innistörf, við verzlun, við skrif
•
störf o. s. frv., eða í verksmiðjum.
Og svo eru margir um þessi störf
víða, að sumir verða • að ganga
iðjulausir tímunum saman. En
við læina geta menn ekki skilið,
þeir sakna svo margvíslegra þæg-
inda þaðan, sem þeir verða að farn
á mis við i sveitunum. Þeir sakna
strætavagnanna, raiurmagnsljós-
anna, sölubúðanna, veitingahús-
anna og skemtistaðanna, en aldrei
heyrist þess getið, að menn sakni
nokkurs frá sveitaverunni, ekki
náttúrufegurðar, skóga, akra eða
antiarar prýði, sem menn fara al-
gerlega á mis við i bæjunum. Því
síður heyrast menn sakna land-
rýmisins, einverunnar og kyrðar-
innar úr sveitúnum, sem gefur
mönnum þó svigrúm til að njóta
sinnar innri gleði og tilfinninga.
Mönnum kemur saman um, að
alt af sé þetta fyrirkomulag að
versna, altaf fækki þeir, sem hafa
vilji ofan af fyrir sér með líkam-
legri vinnu.
Mönnum er nú farið að skiljast,
að svo búið má ekki lengur standa.
Eitthvað verður að gera til þess að
.beína athygli hæskulýðsins að nyt-
semi og unaði líkamlegrar vinnu.
Það þarf að vera markmið skól-
anna, að laða hugi barnanna uð
lífvænlegum atvinnnvegum, eink-
um þeim atvinnuvegum, sem þau
sjá fyrir sér, og mundi það verða
til þess, að unglingarmr tækju sér
^itthvað þarft fyrir hendur að af-
loknu námi. Þetta á ekki hvað
sizt við æskulýðinn í sveitunum og
skólana þar. Umfram alt ætti það
að vera hlutverk svettaskólanna,
að innræta bömunum virðing á
landbúnaðarstörfum, svo að þau
gætu tekið við af foreldrum sínum
í stað þess að hlaupast burt af
föðurleifð sinni — sér og sinum
oft á tíðum til harms og tjóns.
Það er engin hollari eða öruggari
atvinuuvegur til heldur en búskap-
urjnn, — og það sem meira er um
vert, hann verður þeim mun á-
batasamari, sem þekking manna
vex í því að færa sér gæði jarðar-
innar í nyt.
Bandarikjamenn liafa i mörgum
greinum verið öðrum til fyrirmynd
ar í þarflegum og hyggilegum
framkvæmdum og svo er í þessu
efni.
> Víðsvegar í Wisconsin ríkinu
er fcekið að kenna smávegis í bin-
aðarfræði í alþýfhiskólunum, og
t»að befir gefist svo vel, að hver
' 'Skó’inn af öíSrum er farinn að taka
þ.etta upp.
-
j ' f‘Colöradö ha'fa merfii fariö eins
að, en í nokkúð stærra stíl. Þar
iiefir ekki einasta í kensiustundun-
um verið glæddur áhugi barnánna
á landbúnaði, heldur hefir þeim
verið hjálpað til að koma félags-
skap á f.ót utan skólans, sem á að
! vinna að landbúnaði. í þessum
j mánuði á að stofna oúnaðardeildir
| í þeim bygðarllgum, sem bændur
æskja þess, og verða drengir i öðr-
’ um flokkinum en stúlkur í hiaum.
Börnin sjálf eiga að kynna sér
jurtagróður og dýralíf í sinni sveit
i með aðstoð kennaia. Þeim verð-
i ur kent að gróðursetja ávexti og
fá að haustinu að keppa um verð-
laun, bæði í sínu héraði og á alls-
herjar sýning í ríkinu. Fyrsta ár-
ið verður börnunum að eins kent
að gróðursetja algengustu ávexti,
en þegar fram i sækir eiga þau að
sá hvers konar korntegundum, og
þá fá jiaUi tilsögn í gripahirðing
og meðferð mjólkur. Auk þess
verður stúlkunum kent að sauma
og annaist hússtjórnarstörf.
Það er búist við, að bændurnir
leggi fram fé til verðtauna handa
börnunum. Verðlaunin verða ekki
há, en nóg til þess að hvetja. börn-
| in til dugnaðar. I hverju skóla-
| umdæmi verða 7 verðlaun, $3, $2
i og fimm eins dollara verðlaun.
! Búnaðarkenslan fer fram undir
! eftirliti túnaðarskóla ríkisins og
! í samráði við barnakennarana.
j Börnin stjóma sjálf félögum sin-
i um og kjósa eftirlitsmenn. Ken:i-
| arinn er bókavörOur þeirra. og
iætur þe.im ókeypis i té smárit um
! garðrækt, sem landbúnaðardeildin
! i Washington gefur út. Ilvert fé-
! lag velur sér leiðtoga og kennara
j úr f’okki bænda í sinni sveit. Að
I haustinu er hald.n sýning meö
! miklum hátiðabrigðum, og koma
! þar saman bæði börnin, foreld ar
þeirra og kennarar, og þá er ut-
j hlutað verðlaunum.
Það getur varla hjá því farið, að
þessi kensluaðferð verði börnun-
um og landinu i heild sinni til
mikillar blessunar. Börnum og
unglingum lærist a« meta yndið,
sem er samfara því, að rækta jörð-
ina, og verða dugandi menn og
konur í þeim verkahring. Það er
ekki mikil hætta á, að börn sem
liljóta slíkt uppeldi, þjóti frá for-
eldrahúsunum til bœjanna. Þau
munu taka trygð við jörðina, sem
þau hafa sjálf unnfð að að prýða
og gera byggilegri með langri á-
stundun, sem góðar og glaðar end-
urminningar eru við bundnar.
Um stefnuskrána.
I blaðinu hér á undan voru birt
öll þau stefnuskráratriði, sem lib-
erala floklosþingið samþykti 5. þ.
m.. og þykir oss rétt að fara fáein-
um orðtim um hvert atriði.
Fyrsta stefnuskrár’atrifíi er um
barnaskóla hér í fylkinu. — Liber-
al flokkurinn liefir fundið til þess,
að þörf er á meiri fjárframlögum
til skólanna af fylkis hálfu heldur
en veitt hefir verið og skuldbindur
flokkurinn sig til umbóta í þeini
efnum. ef hann kemst til valda, og
lofar að auknir skuli kenslukraftar
og veitt meira fé úr fylkissjóði til
sveitaskóla heldur en gert hefir
verið undir núverandi fvlkisstjórn.
Það er kunnugra en frá þurfi að
segja, að Roblinistjórnin hefir ver-
ið í meira lagi hirðulaus um sveita-
skólana og mentamál yfir höfuð.
Sem dæmi þes«s má benda á það,
að fjölda margir skólar í fylkinu
hafa ekki verið skoðaðir finspect-
edj tvö isíðustu árin, og aftur aðr-
ir skólar að eins c*nu sinni á því
tímabili.
Að vísu virðist svo, sem núver-
' ufidi mentamálaráðgjafi hafi gert
j töluverðar tilraunir til að ráða bót
á þessu óefnilega ástandi, en hann
hafi haft bundnar hendpr vegna
I hinna ráðgjafanna, er sjáanlega
I hafa enga trú á því, að nauðsyn-
j beri til eflingar mentamála hér í
j fylkinn; og fjárveitingar úr fylk-
j issjóði hafa verið stórum naumari
j að tiltölu við fólkisfjölda undir nú-
, verandi fylkisstjórn, heklur en
I meðan Greenway stjörmn sat að
j völdum.
AnnaS stefnuskráratriðið er um
skólaskyldu. — Það mun alkunn-
ugt, að liberal flokkurrnn hér í
fylki hefir barist fyrir þvi, að fá
samþykt frumvarp til laga um
skólaskyldu. Þing eítir þing hafa
liberal þingmenn gerst flutnings-
menn að islíkum frumvörpum, og
hafa allir þingmenn frjálslynda
ílokksins istutt þau bæði með til-
lögum og atkvæðagreiðslu, og. á
síðasta þingi bar Ross þingmaður
Springfield kjördæmis upp eitt
slikt frumvarp, en það fór sömu
leiðina eins og öll satwskonar
frumvörp áður. Það var felt með
atkvæðamagni fylkisstjórnarinnar.
Að vísu er það ekki nema skilj-
anlegt að liberalar og aðrir þeir
menn, er bera hag fylkisins fyrir
brjósti, láti isér ant um þctta mál
| °g fylgi því fast fram. Van-
j rækslu skólasóknar er mjög við-
brugðið, bæði til sveita og í bæj-
j ununt hér í Manitoua. Þesis munu
j dæmi, að í sumutn skólahéruðum
til 'sveita hér út um fylkið, sæki
I ekki skólana nema helmingur
! barna þeirra, sem komin eru á
j þann aldur, að þau ættu að geta
fært sér i nyt mentun þá, sem
; þar er að fá. í sumum bæjunum
j er skólasóknin skárri, en mjög á-
! bótavant þó, og ekki sízt hér í
j Winnipeg, og ekki þykja börn
j enskumælandi manna skara þar
neitt fram úr.
Á þessu þarf sjáanlega að ráða
bót, enda þykir eftirlit það um
mentamál, sem hér er fylgt, óhaf-
andi víðast hvar annars staðar,
bæði í Canada og flestum öðrum
mentalöndum heimsms. Roblm-
stjórnin virðist þannig frjálslynd-
ari öðrum stjórnum í þessa etnu
átt — frjálslyndari i því að leyfa
að alast upp xipp
t, ef þeir vilja og ekki
Vitanlega eru vöflur þær lítils-
virði, er stjórnin hefir haft gegn
skólaskyldunni. Hún hefir haldið
þvt fram. að skólamálið væri svo
viðkvæmt mál að hún vildi ekkert
við því hreyfa. Hví skyldi Mam-
toba fylki ekki standa eins vel að
vígi eins og önnur fylki hér í
Canada um að semja viðunandi
skólalöggjöf handa ser, löggjöf
sem trygði það að uppvaxandi
ungmermi hér í fylki nytu nauð-
isynlegrar uppfræðingar, og að
engfum foneldrum yrði leyft að
láta börn sin allast upp uppfræðslu
laust ?
Stefna liberala í þessu atriði,
samþykt á rflokksþinginu, er svo
frjálsleg og sasnngjörn, að hún ætti
ekki aö þurfa að meiða neinn. Þar
er komiist svo að orði, aö fyrir-
komulaginu sem nú er um skóla-
löggjöf, skuli breytt “með lögum
um skólaskyldu, svo að lögboðiö
verði, án þess aö brjóta bág við
einstaklingsfrelsið eða trúarbrögö-
m, að öll börn á aldrinum frá 8 til
14 ára skuli fá /tægtlega undir-
búningskenslu, annað hvort með
því að sækja opinberu skólana, eða
með tilliti foreldranna, er komi að
jöfnum notum.”
Hér er ekki lieiKitað, að börn
sæki neina visisa skóla. Ef for-
eldrunum feM'ur það ekki að láta
börn sín sækja opinberu skölana,
4iá verða þeir að útvega börnunuw
uþpfí’æðslu með öðru móti. Hér
er verið að hugsa um það, að
koma i veg fyrir, að, nokkur böm
verði alin upp svo að þau fái; eigi
1 notið nauðsynlegrar alþýðuinent-
j unar, án þess þó að “brjóta bág
við einstaklings frelsið og trúar-
j brögðin.”
Þessi stefna er svo aðgengileg,
að-hún hlýtur að öðlast mikið
fylgi, ekki að eins meðal liberala,
heldur og meðal margra góðra
conservativa líka, því að hútt er
öruggur grundvöllur nýrra fram-
fara í fylkinu. Vöxtur og við-
gangur þessa fylkis, sem og ann-
ara fylkja hér i Canada, er að
þakka miklum og góðum upp-
fr^ðslukosti, er landsbúar hafa
átt við að búa. Skilyrðið fyrir
því, að framfarirnar hér í fylkinu
Iialdi áfram, er það, að mentamál-
urn veröi gaumur gefinn jöfn.um
höndum við framfartrnar. Núver-
andi fylkisstjórn virðist hafa sínar
ástæður til aö gera það ekki, en
afleiðingarnar eru jáfnillar fyrir
því, tilfinnanlegur uppfræðslu-
skortur á fjölda ungmenna víðs-
vegar um fvlkið, svo sem marg-
sittnis liefir verið bent á bæði í
ræðu og riti utan þlngs og innan,
hverventa þar sem á merftamál
þessa fylkis hefir verið minst, af
liherölum i Manitoba.
fMeira.)
'íiv. ■-'V
kapps jiffi að leggjá fallcgaiíta
steininn í stéttina. sem Iíúi kom-
áfi'di alþjóðarkynslóð Canada stend
ur a.
Friðun fugla.
1
Áiþjóðafélagið.
Allir vita það, að martgir og ó-
! líkir eru þeir þjóðflokkar, sem
sezt hafa að i Norður Ameríku,
bæði í Bandaríkjunum og Canada.
Það er Hka kunnugt, að hver þjóð-
flokkur fyrir sig, sent útlendingar
fforeignens; teljast til, dregur sig
heldur út ur eða skilur sig frá hin-
um enskumælandi þjóðflokkum,
sérstaklega fyr,st j stað. Þess
vegna eru til hér þýzkar nýlendur,
franskar nýlendur, norskar nýlend
| ur> PÓRkar, rússneskar og islenzk-
ar nvlendur. f hæjunum hafa og
( myndast hverfi þar sem hver þjóð
i flokkur að nokkru Teytí býr út af
fyrir sig, þó að allir séu, háðir
sotnu lögum og sömu stjórn.
Þetta er að vísu emkar eðlilegt
Þegar útlendingarnir koma ó-
kunntr ogv ómálga á enska tungu
og o t felitlir, þá leita þeir helzt til
Ti\ í,'T-: -Þar"Þeim
'"SUmmgar, út,ega sér at.
bá bn h' ' ’ g 1 Jla§'renni við
N landa sma, sem ,ynr eru seti
!«Þeir ý-,»».
a-st hverfm í bæjunum og á sama
’a“ n^!ndurnar nPP til sveita.
Af þessum samdrætti útlendinga
hverjum þjóðflokki fyrir J?
kefir bæði Ieitt o* * , &’
andi m > U gaö’ a® enskumæl-
b menn þessa Iands hafa kynst
tZ mik,n minna en æsS*
arriir haY' 1 ■ °g 30 útlending-
bekkint á fVCgar öö,ast ininni‘
mælan^ ' ^ háttum en^u
7\T manna Cn ÞeÍr heföu átt
Ýmsir þjóðkærir Canadamenn
liafa fundið til þessa, og fyrir því
hafa þeir gengist tyrir stofnun
Alþjóðafélagtsins, sem minst var á
hér í blaðinu síðast. Markmið fé-
lagsins er að efla kunnugleika á
milli hinna ólíku þjóðflokka h.ér i
landinu og draga þá hvern að öðr-
um.
Þessir menn eru að flýta fyrir
því, sem óhjákvæmilegt er að
verði einhvern tíma, að alt þetta
mikla þjóðflokka«afn verði ein
stór og volrfug þjóð. Hjá þeirri
þjóö hlýtur að gæta, að einhverju
leyti aðaleinkenna helztu þjóð-
flokkanna, sem hún hefir orðið til
úr. Þar gætir bœM Hínna góðu
einkennanna og eins hinna lakari.
Þeir sem síðar rita sögu þeirrar
þjóðar, þeir rekja aftur einkennin
til þesA; þjóðflokks, setn þau. eru
komin frá.
VTst væri það mikils vert hverju
þjóðarbroti sem hér er nú, að hafa
lagt sem veglegastan og beztan
skerf til alþjóðarinnar, sem ásíð-
an byggfr þetta land. Það er
skylda hvers þjóöflokks setn hér
býr nú, og ætlar að gera þetta land
að framtíðarheimíli sínu, að kosta
Fitglafræðingaf af óilum löndX
um ætla að halda þing í Berlín á
Þýzkalandi 30. Mal n. k. til þess
að bera saman ráð* sín um ýmis-
legt, er snertir þeirra fræðigrein.
Búist er við, að 'frumvarp verði
lagt fyrir það þiug viðvíkjandi alls
herjar-friðu.n þeirra fugla, sem til
þessa hafa verið skotnir í stór-
hrönnum, að eins til þess að nota
fjaðraskraut þeirra á kvenhatta.1
Það er sagt, að samtök eigi að í
gera í Mexíkó, Bandaríkjunum og
Canada til að friða aila farfugla. Á
síðari árum hafa verið drepin þau
ógrynni af sumum fuglategundum
í Bandarikjunum, að þær mega
lieita nær aldauða sumar hverjar.
Gamalt máltæki segir, að “fár1
verði rikur af fugladrápi”, en
samt er því ekki að neita, að menn i
ltafa haft nokkurn hagnað af því,!
sérstaklega í svip. En menn verða
að hafá það hugfast, að margar1
fuglategundir gera mikið gagn, ef
l>ær fá að vera í næðt. Þær eyða
skorkvikindum, sem annars gætu
gert mikinn usla í ökrum og sáð-
görðum og skógum.
En síðast en ekki sízt skal minna
á ánægjuna og fegurðina, er fugl-
arnir hafa hvervetna í för með sér.
Hvernig ætli mönnum yrði við, ef
enginn fugl kæmi eftthvert vorið?
Ætli mönnum þætti ekki dapurlegt
um akra, skóga og engi, ef þar sæ-
ist enginn fugl? Enginn efi er á
því, að þá vildu menn mikið til
gefa, að þeir værit komnir.
Það ætti hver maður að gera
sem mest að því að friða fugla t
■sinni Iandareign og hæna þá að.
Ánægjan er þeim mun meiri að
þeim, sem þeir erit gæfari og
spakari.
The DOHINION BANK
■ NliLKl RK CTlBUIi)
Alls konar bankastörí afTCndi leyst.
' Sparisjóösdeildin.
Tekið viö innlögum, frá ti.oo a5 iípphaeO
og þar yfir Hsestu vtjxtir borgaðir tvisvar
sinnumáári. Viðsta'ftum baenda og ann-
árra sveitamanna sérstakur gaumur gefinL
Bréfleg innleggog úttektir afgreiddar. Ósk-
áð eftir bréfaviðskiftum,
Greiddur höfuðstóll ... $ 4,000,000
Varasjóðr og óskifturgróði $ 5,400,000
Innlög almennings ...$44,000,000
Allar ejgnir......... $59,000,000
Inniéig.nar skírteihi (letter of crédits) seld,
sem eru greiðanleg um allan heim.
J. GRISDALE,
bankastjóri.
Til viðskiftamanna vorra.
Við þökkum fyrir umliðin við-
skiftú jyðar. FramvegiS eigurrv
vér enn hægra með að þóknast yð-
ur en að undanförna. Auglýsinga
tíð vor er nú liðin, en verzlun vor
heldur áfram með »neirí blóma en
áður. Oss hafa græðst margir
viöskiftavinir við auglýsinguna í
Lögbergi. Vér þökkum yður fyr-
ir undanfarin og tilvonandi við-
skifti.
Quality Wood Dealers,
J. & L. GUNN,
Horni Princess og Alexander ave.
Tals.; Main 791, Winnipeg.
Handahlaup.
Ungu mennirnir eru nú óðmii
að færast í aukana síðustu árin og
taka upp iþrófttir forfeðra vcítra.
sem mjög voru. teknar að aftækj-
ast. Mér þykir vænt um, h"e
g'íniurnar eru komnar í miki'5
gengi aftur og efast eg nm að
nokkru sinni hafi verið hetri glíniti
menn á íslandi en þeir, sem komið
hafa til sögunnar þessi áriii —
Lkki er síður karlmenskubragui
að sundlistinni og þarf horski
tnenn og harðfenga til þess al
þteyta :kappsund í hryssingsvéðr
í'ffi hávetur hér í Reykjavikur
höfn, en þó léku þeir sér að þv
núna um áramótin og hafi þei:
þökk fyrir.
En eins sakna eg þó á þessari i
þróttaöld. Það eru handahlaupin
Það er ilt ef þessi skemtilega og
þjóðlega íþrótt líður undif lok, en ;
þvi eru nú allar horfur, nema ein
hverjir ötulir menn gangist fyrii
því, að hefja hana til forns gengis
Handahlau.p hafa víst aldrei ver
ið almenn og aldrei hefi eg séð þ:
list. En margt heyrði eg um þuv
talað i ungdæmi mínu. Sumt a-
þeim sögum var nokkuð ótrúlegt
svo sem það, er Fjalla Eyvin :!ui
hefði farið harðara áhandahlaup
en fljótasti hestur á stökki. Eitt
hvað líkt heyrði eg um Hljóða
Bjarna, son Prjóna Péturs Þor
steinssonar á Heiði á Langanes’
—Frásögniti um Eirík, sem flúð
fóthöggvinn upp á Eiríksjökitl, e
auðvitað einber þjóðsaga, en þess
Gunnsteinn Eyjóifsson.
Nú er gullinn hörpustrengur hljóður,
heilög kyrð með eilíf dagsins gjöld,
gildi manns, hinn mikli, dýri sjóður,
mældur bak við heimsins skugga-tjöld.
Minning kær og hlý og göfug hljómar,
hjörtum vina gegn um sorg og tár,
unnið stundar-starfið endurljómar,
stríð og sigur hans, e.r liggur nár.
Þ.ú ert, Gunnsteinn, fallinn lágt að foldu^
fölur vafinn dauðans kalda hjúp.
Víf og bömin vökva tárum moldu,
víst er skaðinn stór og sorgin djúp.
Bygðin, sem frá bemsku þinnar degi
ber og geymir farin æfi-spor,
sá þig einatt velja nýja vegi,
vinna stórt með hugane afl og þor.
Þér var gefinn gullinn lífsins sjóður:
gáfna-snild með andans vængjaflug;
heitt þú unnir máli þinnar móður,
menning sannri, frelsi list og dug.
Mark þitt var að lyfta hug og leita,
læra, iskilja tímans rödd og mál;
þín var jafnan þráin sterka, heita,
þetta háa, laust við glys og tál.
Djarft þú beittir fögru andans fleyi
fram um lifsins boða-þungu dröfn;
stærra, hærra stig með hverjum degi
starf þitt sýndi; — nú er fengtn héfn.
Hvíldu rótt, og þúsund þakkar-támm
þínir vinir signa kalda gröf,
lofa fyrir ljós, er skein á bárum,
líf þitt — hina miklu drottins gjöf.
Hnípin Fljótshygð hamiar liðna daga,
húmi sveipast^grundir Unalandts,
þar s«m vinir, veglegt starf og saga
vefa þín>u hljóða leiði krans;
hlýtt í minning helgur ómar strengur,
hafinn yfir söknuð, tár og þraut.
Ástarþökk að þú varst nýtur drengur
þína fömu lífsins sigurbraut.
M. MARKOSSON.
óttíL..