Lögberg - 25.06.1914, Page 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. JÚNÍ 1914.
Stefna Framsókn-
arflokksíns:
1. —Að hafa til góða skóla
handa öllnm, og láta
alla noti þá.
2. —Að lœkka og afnema
tolla.
3. —Að útrýma vínsölu.
4. —Að veita konum jafn-
rétti við menn.
5. —Að innleiða beina lög-
gjöf.
Saga Manitoba eins og
hún er síðan 1899
m.
Mentamálin.
(Pramh.)
1906 bjó skólanetnd Winni-
pegbæjar til frumvarp til
skólalaga og bað stjórnina að
samþykkja það. Var í því á-
kveðin skylduskólaganga í
bæjum og borgum. Þessu neit-
aði stjórnin. Það liefir komið
upp í þinginu livað eftir ann-
að, en altaf verið felt af
stjórninni. Þegar skólanefnd-
in hafði búið út frumvarpið,
bað hún livern þingmann
stjórnarinnar eftir annan að
bera það fram, en þeir neituðu
því allir, og komst það upp
síðar, aö Roblinstjórnin hafði
skipað þeim að neita því.
1907 sagði fylkislögmaður-
inn að hann efaðist um að
fylkið hefði vald til að sam-
þykkja skólaskyldulög. En
Roblin fór það íengra, að liann
blátt áfram lýsti því yfir að
fylkið hefði ekkert vald til
þess.
Þetta var samt hrakið næsta
ár með úrskurði Donald Me-
Master^s konunglegs lögmanns
1908 var borið upp frum-
varp una skólaskyldugöngu í
þinginu; en það var felt af
stjórninni. Þá sagði Joseph
Bernier ráðherra Roblins
þetta: “Eg er ekki með skyldu-
mentun; eg trúi ekki að hún
sé heppileg né praktísk. Eftir
mínum skilningi hefir ríkið
ekkert vald til að innleiða
hana, og sérstakiega ekki hér
í Manitoba. Eg hefi sannað
að skyldumentun er gagnstæð
stjórnarskrá landsins og þing-
ið hefir enga heimild til að
samþykkja hana.” Því næst
skipaði Roblin jiinginu að
greiða atkvæði á inóti frum-
varpinu, og sáuðirnir hans
hlvddu. (Sjá Telegram 16. jan.
1908).
1909 kom Ross jiingmaður
aftur með frumvarp um skóla-
skyldumentun. Roblinstjórnin
neitaði því enn með atkvæðum.
1910 var enn komið fram
með frumvarp, og j>að enn felt
af stjórninni.
1912 kom Norris enn J>á með
tillögu um j>að að foreldrum
vrði gert að skvldu að kenna
börnum sínum annaðhvort
heima eða í skólunum. Þessu
var neitað samkvæmt skipun
Roblins.
skyldumentun.
3. marz 1910 mætti stórstúka
Orangemanna og skoraði ein-
dregið á stjórnina að sam-
þykkja skvldumentun.
3. marz 1910 liélt fulltrúa-
nefnd iðnaðar- og verkamanna
jiing í Winnipeg og skoraði á
stjórnina að samþykkja lög um
skyldumentun.
4. marz 1913 héldu írsk fé-
lög hér í bænum þing og sam-
}>yktu ókveðna yfirlýsingu um
það að þau teldu skvldument-
un sjálfsagða.
4. sept. 1913 liélt Owen R.
Lovejov skrifari barnavernd-
Bandaríkjunum,
í St. Stephans
Honum fórust
“Mér er sagt að
börn séu í. Mani-
sem ekki gangi á skóla.
er þjóðinni smán, að
arfélaga í
fyrirlestur
kirkjunni.
jiannig orð:
um 30,000
toba,
Það
binda annað eins blýlóð við
fætur sér; það kemur fram við
ykkur seinna.”
Herbert Samuel póstmála-
ráðlierra Stór-Bretlands sagði
í ræðu, er liann liélt í Montreal
8. október 1913: “Mentamál
eru víðast í góðu lagi í Vestur-
fylkjunum. Samt er eitt at-
riði, sem verðskuldar alvar-
legar aðfinningar og þarf
bróðra endurbóta, og það er
það að engin skyldumentun er
til í Manitoba. Eg veigra mér
við að tala um pólitísk atriði,
en eg verð að minsta kosti að
segja það, að afleiðingar skóla-
fyrirkomulagsins í Manitoba,
eru sorglegar. Eg komst að
því, að í útjöðrum Winnipeg-
bæjar, er fjöldi útlendra barna
sem hafa liætt að ganga á
skóla og hafa sára litla ment-
un, og fjöldi barna þess utan,
sem aldrei koma inn fyrir
skóladvr.
Hjarta mitt og harpa.
(Thomas Moore.)
Þú veizt að lítinn á eg auð,
en alt þér gefa’ eg vil.
Mín hörpuljóð og hjartað með,
eg liefi’ ei annað til.
Mitt strengjaljóð, Jiótt veikt sé víst,
eg vel samt handa þér,
og bjartað, sem af ástaróð
og eðli þrungið er.
Þótt hörpuljóðin litlu mín
ei lýsi liimininn,
þau varpa máske björtum blæ
á brúnahimin þinn.
Og skyldu sorgir sverfa að
og sækja lieim til þín,
þá vildi eg gætu verndað þig .
hin veiku söngljóð mín.
Þú veizt að lítinn á eg auð,
en alt jiér gefa ’ eg vil.
Mín liörpuljóð og lijartað með,
eg hefi’ ei annað til!
Einar P. Jónsson.
dýpri stjórnvizku, opnara auga
fyrir lieill lands og Jijóðar, en
ráðherrar j>eir, sem nú sitja
hér að völdum. Kína hefir sam-
þykt skvlduskólagöngu, en vér
| dröttumst ennj>á langt á eftir,
| undirorpnir fyrirlitningu og
atlilægi og blindir í mentunar-
levsi miðaldanna.”
14. aj>ríl 1912 sagði Ð.
Duncan skólaumsjónarmaður:
“Eg hefi' aidrei lieyrt neinn
uppeldisfræðing eða menta-
auð. Þetta verður ekki lækn-
að með öðru en skylduskóla-
göngu í bæjum.”
5. júlí 1912 sagði séra J. S.
Woodwerth á mentamála þingi
í Winnipeg: “I Manitoba-
fylki einu eru 30,000 börn á
skólaaldri, sem ekki ganga á
neinn skóla.”
1. maí 1913 segir blað
Orangemanna: “Hvergi í
öllu Canada er eins mikil þörf
á umbótum í alþýðumentun,
Það særir tilfirmingi.r mínar i pólitíska me;n gera það,
að hugsa um það, að í emu1
stærsta og merkasta fvlki
Canadaríkis, skuli mentamálin
vera svo heimskuleg, að þau
eru nærri því mannsaldri á
eftir mentamálum annara
landa.” Þetta sagði einn af
hálærðustu og æðstu embætt-
ismönnum Bretlands. Þá stóð
Peterson forstöðumaður
mann \ Manitoba, sem nokkuð | eins og í Manitoba. Þar eru
kvað að. mæla á móti skyldu- j engin Iög sem skyldi foreldra
pkólamentun; eg hefi heyrt til þess að veita liörnum sín-
en
um nokkra mentun.”
íengan mentamann. I Hér hafa verið tekin upp
22. nóv. 1912 samþykti | ummæli félaga og nokkurra
sunnudagaskólaþing Manitoba manna, til þess að sýna, hvaða
í Brandon áskorun til stjórnar- álits Manitoba nýtur í menta-
innar um ;Jð lögjeiðai skóla-' legu tilliti undir stjórn Rob-
skyldugöngu. , lins. Nú skulu sýnd fáein at-
riði úr skólaskýrslum fylkis-
upp
R. W. Craig skólaráðsmað-
ur og leiðandi maður í Ihalds-
flokknum, hélt ræðu 1913 ú
, Manitoba háskólanum og sagði
Mcíxill haskolans og forust mega| í)mi{irs; “Hvært einasta
honum þannig orð: barn á heimting á alj.vðu- !
“Eg fmn t.l djups sarsauka , sk6himentun, og stjórnin á að
Manitoba vegna, eg er viss um ] skv]da fore]drana tiI
íns:
að
stórborg getur notið
>eim liana.”
sannra iramíara ne annast I [ október 1913 var
somasamlega born s.n, með ■ j)vkt f einu h]jóði a
jnTi að lata J.au hatast við a
götunum, í stað þess að senda
þau á skóla. Skyldumentun er
lífsnauðsynleg hverju landi.”
Þetta segir forstöðumaður
eins frægasta háskólans í Vest-
urheimi.
23. apríl 1913 hélt séra Pliilin
Banker ræðu Jiegar Coldwell
mentamálaráðgjafi Roblins
lagði hornstein að skóla í
Transcona, og fórust honum
orð á Jiessa leið:
Æðsta skylda ríkisins er su
að annast mentun barnanna.
Hvað gerir Manitoba í því
efni? Eg get sjálfur gefið
vkkur upplýsingar sem sýna,
að hér eru börn á skólaaldri,
sem ekki jiekkja fyrstu stafina
í stafrofinu. Það er oás grát-
leg vanvirða í þessu fylki, að
geta ekki fengið skyldu skóla-
göngu, eins og hin fvlkin
bafa.”
apríl sama ár, sagði
>v.
„i I
| sera Horace Westwood tlní-
1913 kom Ross þingmaður j h.raprestur: Það er djúpr-
enn fram með sama frumvarp- ar sorgar efni, það er
óútmálanleg
i |>ingi Norðvesturlandsins
] lýsa vmnþóknun sinni yfir
j að mikill fjöldi ungs fólks yxi
j upp í Manitoba í algerðu
; þekkingarleysi, án aljiýðu
j skólamentunar og án nokkurs
] er í stað liennar gæti komið;
I og skoraði þingið á stjórnina
I að bæta úr þessu þjóðar böli.
25. ágúst 1912 var hér stadd-
| ur Henry Craik þingmaður
fyrir háskólana í Glasgow og
j Aberdeen, og fórust honum
þannig orð: “Mér er óskilj-
anlegt hvernig á því stendur,
að ekki skuli vera hér skyldu-
skólaganga, sérstaklega í bæj-
um. Mér finst að fólkið hefði
að vera búið að finna það
fyrir löngu, að slíkt er lífs-
nauðsynlegt.”
í október 1912 kom grein í
háskólablaðinu í Toronto eftir
prófessor C. B. Sissow. Er
þar farið afarhörðum orðuin
um skort á fræðslu og afskifta-
leysi í mentamálum í Mani-
‘ ‘ Það eru mörg héruð í
Manitoba, þar sem fjöldi barna
kemur alls ekki á skóla, og
þar sem meðal skólasókn er
afarlág.” Walker skólaum-
að veita sjónarmaður 31. des. 1911.
“Því miður er fjöldi barna.
J>að sam- sem tæplega nokkurn tíma
kennara- sækir skóla.” Hooper skóla-
að i umsjónarmaður 31. des. 1911.
átt
I út
Hann segir: “Jafnvel
ið og hann flutti 1909. Rob-
lin skipaði enn að drepa þetta
frumvarp, og það vTar gert.
í janúar 1914 kom Th. H.
Johnson með frumvarp í sömu
átt. Roblin skipaði að neita
J>vTí, og honum var hlýtt.
9. janúar 1914 kom Norris
með samskonar frumvarp.
Roblin skipaði enn að drepa
frumvarpið, og það var gert.
Hin kristilegu starfsfélög
fylkisins lýstu því vfir á J>ingi
í Portage la Prairie 8. marz
1909 að þau teldu skyldument-
un afaráríðandi og skoruðu á
stjórnina að samþykkja liana.
Barnauppfræðslufélögin hér
í Winnipeg l.éldu J>ing hér í
bænum 24. janúar 1909 og
fluttu þá margir uppeldisfræð-
ingar fyrirlestra um nauðsyn
á skyldu skólagöngu.
Mentamálaþing Manitoba
hélt þing í Winnipeg 16. anríl
1909 og lýsti J>ví yfir að aðal-
skylda ríkisins væri að menta
börnin og krafðist þess að
stjórnin samþykti lög
skvldumentun.
31. marz 1910 hélt }>etta sama
félag þing í Brandon, endur-
tók þar kröfur sínar og lýsti
vTanþóknun sinni á aðgerða-
leysi stjórnarinnar í Jiessu
máli.
.2 marz 1910 mætti skóla-
fulltrúanefnd Winnipegbæjar
og samþykti áskorun um skóla-
svívirðing,
fvlki skuli flokka-
pólitík vera látin standa í
vegi fyrir skyldumentun. Eg
þori að fullyrða, að margir
þeirra, sem setja sig upp á
móti skyldu skólagöng-u, eru
ekki ærlegir oít einlægir sjálf-
um sér né j>jóðinni.”
20. febrúar 1913 segir blað
Orangemanna: “Það er grát-
lega hryggilegt að Roblin neit-
ar að innleiða skylduskóla-
göngu í fvlkinu. Enginn óhlut-
drægur maður getur gengið að
því gruflandi að þetta er
lang mikilvægasta mál þessa
fvlkis.”
19. október 1913 sagði Sir
F’ortin erkibiskup í Jirenning-
arkirkjunni: “Enginn sá er
l.ag fvlkisins ber fyrir brjósti, stoð'urnaðu
livaða politiskum tlokki sem
hann fylgir, getur annað en
lirygst yfir því að þúsundir
unglinga skuli látin vaxa upp
án allrar mentunar og fræðslu.
Er það ekki grátlegt að núna
1913 skuli svokallaðir stjórn-
um málamenn, vera til svo aftur-
haldssamir; svto þröngsýnir,
svo þekkingar- og skilnings-
lausir á allra fyrstu skyldum
sannrar stjórnar, að þeir berj-
ast gegn skylduskólagöngu og
neita um liana. Hamingjan
hjálpi okkur. Jafnvel Kína er
víðsýnni í mentamálum en við
í Manitoba; jafnvel Kína hefir
þar heilbrigðari dómgreind;
toba.
þó til væru nógir skólar og
að | góðir kennarar, j>á vantar j>að
í skólalög Manitoba, sem upp-
eldisfræðingar telja meira uin
vert, en nokkuð annað. Það
er skylduskólaganga. Kenn-
araþing, uppeldisþing, siðbóta-
félög, kirkjur og alls konar
félög og einstaklingar, unnu
að því að fá skólaskyldu lög-
leidda, en nú eru flestir búnir
að gefa upp þá baráttu, svarið
var aldrei annað en neitun,
bygð á pólitísku gjörra-ði og
flokksblindni. ,
í október 1912 sagði Dr. D.
M. Gordon forstöðumaður
Queens háskólans:
Það undrar mig meira en
flest annað, að Manitoba skuli
ekki hafa skyldumentunar
lög.”
l)r. F. F. Westbrook for-
r háskólans í British
Columbia sagði 1912, í ræðu,
sem hann bélt við innsetning
háskólastjórans í Manitoba að
nú væru að hverfa hinir diinmu i
tímar miðaldanna, þegar ment- {
unarleysi hefði verið aðalein- j
kennið og foreldrum ekki ver-
ið gert að skyldu að senda;
börn sín á skóla.
27. júní 1912 sagði Ðr.
Daniel Mclntyre umsjónar-í
maður alþýðuskóla: “1 Winni-1
peg eru sæti í alþýðuskólun-
um fvrir 19,750 börn, en að-
eins 14,149 sækja skóla að I
meðaltali; það er að segja, að
af hverjum 100 sætum eru 28
skóla-
skóla-
neinn
allra
sækja
stand-
“Eg er viss um að í
deild 9 eru 200 börn á
aldri, sem aldrei sækja
skóla. Aðeins 40%
barna á skólaaldri
skóla; og vér eruin í
andi vandræðum vegna J>ess.
Það er ekki bórnunum að
kenna. Það sem þarf er að
reyna að herða á foreldr-
unum með einhverjum ráð-
um.” Henriet skólaumsjónar-
maður, 31. des. 1911.
“Hér um bil 40% af börnum
á skólaaldri sækja skóla.
Skýrslur úr sumum héruðum
sýna, að fjöldi barna fer aldrei
á skóla.” Walker skólaum-
sjónarmaður 39. júní 1913.
“Þar sem skólasókn er léleg.
þar er mentunarástandið
hörmulegt, og j>að er því mið-
ur mjög víða.” Bolton skóla-
umsjónarm. 39. júní 1913.
‘ ‘ Það stendur alþýðunni
fvrir þrifum, að skólarnir eru
ekki sóttir.” Morrison skóla-
umsjónarm. 30. júní 1913.
“Þeim virðist fjölga stöð-
ugt, sem æskja eftir sfeyldu-
skólagöngu: og enginn flokkur
manna vrði lienni fegnari en
kennararnir.” Parr skólaum-
sjónarm. 30. júní 1913.
“Vanræksla með það að
senda börn á skólS, er svo mik-
il, að sumstaðar er það alls
ekki borið við. Þetta er enn
alv^arlegasta atriðið, sem
ver eigum við að stríða.”
Campbell skólaumsjónarmaður
30. júní 1913.
“Skvlduskólaganga væri ó-
metanlega stórt spor stigið í
jrétta átt.” Fallis skólaum-
j sjónarm. 30. júní 1913.
“ Skylduskólaganga bætti
mentunarástandið að miklum
mun.” Friesen skólaumsjón-
arm. 30. júní 1913.
Manitoba er eina fvlkið í
allri Canada, sem ekki hefir
lög um skylduskólagöngu.
("Framh. á 3. siðu)
Dominion Hotel
523 Main 8t. Winnipeg
Björn B. Halldórsson, eigandi
Ðifreið fyrir gesti
Simi Main 1131. Dagsfæði $1.25
Premla Nr. I — Falleg, lltil borð-
klukka. mjög hentug fyrir svefnher-
bergl eða skrifborð, lagleg útlits, eins
og myndln sýnir, og gengur rjett.—
Sendið $2.00 fyrir Lögberg I eitt ár og
20 cents fyrir umbúðir og burðargjald
með pósti. Alls $2.20.
Kostaboð Lögbergs fyrir nýja
áskrifendur.
:tt

'10
((♦D
@i
Preniia No. 2—Vasa-
úr I nickel kassa; lit-
ur elns vel út og mörg
$10 úr. MJög mynd-
arlegt drengja úr. —
Send $2.00 fyrir Lög-
berg I eitt ár og 5 cts.
I burðargjald.
Premia Nr. 3—-öryggis rak-
hnifur (Safety Razor), mjög
handhægur; fylgir eitt tvíeggj-
að blað. — Gillet’s rakhnífa-
blöðin frægu, sem má kaupa 12
fyrir $1.00, passa I hann. —
Sendið $1.00 fyrir Lögberg I 6
mánuði og rakhntfinn ókeypis
með pósti.
Margir hafa fajrt sér í nyt
kostaboð Lögbergs, þó ekki sé
langt síðan byrjað var að aug-
lýsa það, og auðsætt er, að
ekki höfum vér keypt of mikið
af premíunum.
En fleiri nýja kaupendur
þarf blaðið að eignast, og því
heidur kostabo® þetta áfram
enn.
•
Vel væri það gert af þeim
vinum blaðsins, sem lesa þessa
auglýsingu, að benda þeim á
kostaboðið, sem ekki kaupa
blaðið, og fá J>á til jiess að ger-
ast áskrifendur að stærsta og
bezta íslenzka blaðinu, og fá
stærri og betri premíur en
nokkurt annað íslenzkt blað
hefir getað boðið.
Eins og' að undanförnu geta nýir
kaupendur Lögbergs fengið í kaup-
bætir einhverjar þrjár af sögubókum
Lögbergs, í staðinn fyrir ofangreindar
premíur, ef þeir óska þess heldur.
Or þessurn sögum
má velja:
Svikamylnan
Fanginn í Zenda
Hulda. Gulleyjan
Erfðaskrá Lormes
Ólíkir erfingjar
í herbúðum Napóleons
Rúpert Hentzau
Allan Quatermain
Hefnd Maríónis
Lávarðarnir í Norðrinu
María
Miljónir Rrewsters.
ílLfj
Prcmia Nr. 4—Lindarpenni (Fountain Pen), má fylla
með þvl að dýfa pennaendanum I blek og snúa tappa á
hinum endanum, þá sogast blekið upp I hann. Penninn
er gyltur (gold plated), má láta I pennastöngina hvaða
penna sefti vill.af rjettri stærð — Sendið $1.00 fyrlr Lög-
berg I 6 mánuði og fáið pennann sendan með pósti ö-
keypis.
peir sem senda oss $2.00 fyrir Lögberg í eitt ár geta, ef þelr heldur vilja, fengið
bæði premiu nr. 3 og 4. — Vilji úskrifcndur láta senda munina sem ábyrgðar bögla
(Registered) kostar það 5 cent aukreitis.
Engir þeir, sem segja upp kaupum á Lögbergi meðan á þessu kostaboði stendur,
geta iiagnýtt sjer þessi vtlkjör. — Andvirði sendist til vor oss að kostnaðarlausu.
Ávísanir á banka utan Winnipeg-bæjar að eins teknar með 25c. afföllum.
Skrifið eða komið eftir upplýsingum til
The Columbia Press, Limited
Utgefendur Lögbergs
SKerbrook og William, Winnipeg' P. O. Box 3172