Lögberg - 05.11.1914, Qupperneq 2

2
LÖGBEBG, FIMTUDAGINN 5. NÓVEMBER 1914.
Hálffiðraður fer Kann —
fleygur kemur hann
aftur. Látið taka góða
mynd af honum áður en
hann fer út í víða veröld
áður en aldurinn hefir rist
rúnir sínar á andlit hans
og máð af honum æsku-
blæinn. Ef þér finnið ljós-
myndarann í dag þá verð-
ur yður hughægra á eftir.
Það er ljósmymdari
í borg yðar .

,es

490 Main St.
Austur í blámóðu
fjalla.
Ferðasaga
eftir
Aðalstein Kristjánsson
IV.
Eg gat ekki kynst nærri því eins
mörgum í Reykjavík, þessa viku sem
eg var þar, eins og eg vildi, af því
eg eyddi svo miklum tíma viS aö sjá
okkur fyrir skipsferö til Akureyrar;
þangatS vildi eg komast sem allra
fyrst,
Mig langaði til þess aö kynnast
Tryggva Gunnarssyni; cn J)ó gat
það aldrei látiS sig gera. Mér finst
eftir því, sem eg hefi getað skili'S, aö
hann (Tryggvi) hafi veriS einn af
hinum allra stórhuguðustu framfara-
mönnum, sem ísland hefir átt; á-
hugi hans og utnhyggjusemi hefir
komið fram svo víöa. Nú er hann
orðinn háaldraöur og þess vegna
hafði eg sterka löngun til að mæta
honum og heyra álit hans á því liðna,
yfirstandandi og ókomna. Mér hef-
ir fundist og fanst á Jæssu ferðalagi
f'eins og eg kannske reyni að benda
á síöarj, að þaS skorta svo tilfinn-
anlega þennan yfirgripsmikla og
straumþunga áhuga, sem hefir kom-
iS fram hjá Tryggva Gunnarssyni,
þann áhuga, sem fer sveit úr sveit
og “brúar” allar torfærur og breiSir
sig út yfir landiS alt í milli fjalls og
fjöru.
ÞaS er svo afar algengt bæSi á
tslandi og annarsstaSar, aS maSur
kynnist áhuga manna eins og ófram-
færnum. seinlátum, Ijósfælnum og
heimaöldum viSvaning, sem er mjög
óvanur viS aS komast fylgdarlaust
út fyrir túngarSinn eSa upp fyrir
grundarhöfuSin.
Mig langaSi til aS fara út uin
sveitir þarna frá Reykjavík, og sé eg
eftir því nú, aS eg ekki kom því í
framkvæmd aS heimsækja Mosfell
og þó sérstaklega IJcssastaSi og ViS-
ey, því
"Aldnar rónia raddir þar,
reika svipir fornaldar
hljótt um láS og svalan sæ,
sefur hetja^á hverjum bæ.”
I’aS hafSi veriS ka.lt og óþurka-
samt vor, enda báru fjöllin þess Ijós
merki, því víSa var stórfenni niður í
miSjar hlíSar á útkjálkum og sum-
staSar niSur í sjó. f»ó var gras-
spretta orSin sæmilega góS og stóS
nú túnasláttur sem hæst i Reykjavík
og grendinni. T»aS var talsverSur
fiskafli, og dálitlar húsabyggingar,
hér um bil eingöngu úr steinsteypu,
svo hafnargerSin, sem má heita stór-
virki, og svo uppskipun og fram-
skipun á vörum, og fiskþurkun og
fleira. I»aS virtist |»vi vera all-líf-
legt í höfuSstaSnum og allir hafa
nóg aS gera.
I>aS var mjög ánægjulegt aS sjá
svo mörg hús í tœnum hafa svo stór-
ar og myndarlegar lóSir, enda eru
mörg húsin stór og rúmgóS; allur er
bærinn mikiS fremur hrcinlegur og
vfirleitt allvel húsaSur, samanboriS
viS bæi af svipaSri stærS annars-
staSar. ViS vórum þar á söngsam-
komu og hreyfimvndasýningu. og
fór hvorttveggja mjög vel fram og
virtist aSsókn vera mjög mikil, sér-
staklega aS söngsamkomunni, enda
var þá mjög margt af utanbæjar-
fólki í bænum eins og eSlilegt var
um þinetímann og þegar siglingar
eru hvaS mestar.
Ef viS hefSum beSiS eftir strand-
ferSaskipi, þá hefSum viS ekki kom-
ist norSur fyr en um miSjan Ágúst
og þótti mér þaS alt of seint. Eg
var búinn aS gera ráSstöfun fvrir
aS kaupa hesta norSur í SkagafirSi
og bjóst viS aS geta fengiS þá til
Akureyrar eins fljótt og eg kæmist
norSur; vitanlega hefSi eg getaS
fengiS hestana til Revkjavíkur, en
mér fanst að þaS mundi taka lengri
tíma en eg mátti vel missa, því það
var farið aS líða á sumariS; jafn-
framt hafði eg ásett mér, ef eg ein-
liverra orsaka vegna ekki gæti séð
nema lítinn part af landinu. að þá
fyrst af öllu vildi eg ferðast um
norSursýslurnar: EyjafjarSar, Skaga-
fjarSar og Þingeyjar sýslur. f Eyja-
fjarðarsýslu höfSu foreldrar mínir
og forfeSur veriS, og þar og í Skaga
fjarðarsýslu var margt af nákomnu
skyldfólki mínu enn. Svo voru
fleiri ástæður, sem ekki þýSir aS
greina frá hér, sem drógu mig sér-
staklega aS NorSurlandi.
Fiskigufuskipin voru aS fara norS-
ur til EyjafjarSar um þessar mundir
til sildarveiSa. Þau hafa eiginlega
ekkert farþegarými; þó var eftir-
sókn mjög mikil að komast með
þeim, af því strandferSirnar voru
svo ógreiöar, og talsvert margir, sem
ferðast á milli Reykjavíkur og Ak-
ureyrar á þessum tíma árs. Eftir
talsvert mikla erviðismuni þá hepn-
aöist mér aö fá káetuna skipstjórans
á “Eggert Ólafssyni”. Eru þeir eig-
endur aö “Eggert” Elias Stefánsson
t Reykjavík og Pétur ólafsson á
PatreksfirSi; en skipstjóri heitir
Jón Jónasson, sem hefir verið sér-
staklega heppinn síðan hann tók viö
“Eggert”; aflaö meS þeim allra
beztu.
Þann 23. Júl't lögöum viö út frá
Reykjavík vestur um land til Akur-
eyrar, og geröi skipstjóri og skips-
menn alt sem 't þeirra valdi stóS til
þess aö Iáta fara sem allra bezt um
okkur, og var ekki viö það komandi,
aö Jæir tækju nokkuS fyrir skips-
rúmiö; sagöi Elías Stefánsson, aö
þeir heföu komfö sér saman um þaS
eigendur skipsins “aS þeir tækju
ekki einn eyri.” Kl. 10 um kveldiS
vorum viö fyrir framan Snæfells-
jökul og fórum þar allnærri; jökull-
inn stendur framarlega á allbreiðum
tanga eSa skaga, sem myndar Snæ-
íellsnessýslu; tekur Hnappadals-
sýsla f'sem er lítil ummáisj dálítinn
part af nesinu ofan til og bugöuna í
kring aö sunnanveröu viS Hítá. ÞaS
var mikill fiskiútvegur undir Snæ-
fellsjökli til foma, eöa þar 't kring
um Snæfellsskagann, og er það vel
skiljanlegt, aö þaö hafi veriö heppi-
legur staöur til sjóróöra, þar sem er
Faxaflóinn aS sunnan en Breiöi-
fjöröur aö noröan, og eru ótal firöir
og víkur er skerast inn úr Faxaflóa
og BreiöafirSi á allar hliöar. Þaö
er afar löng leiö frá öndveröamesi,
setn er norövestast í Snæfellsnes-
sýslu, og alla IeiS inn meö Snæfells-
nesi og inn t botn á HvammsfirSi t
Dalasýslu. Eg haföi reyndar búist
viö, aö Snæfellsjökull væri mikiö
hærri og tignarlegri heldur en mér
virtist hann vera, og hefir hann
kannske orðið mikilúðlegri í huga
mínum fyrir þjóðsögur þær, sem
mér höfðu veriS sagöar og eg haföi
lesiS um ýntsa einkennilega galdra-
menn og tröllamaka þar í kringum
jökulinn: BárS Snæfellsás og fleiri.
Haföi eg gert mér hugmynd um,
J»egar eg var lítill, aö þesskonar stór-
menni mundu ekki taka sér “ból-
festu” nema Jjar sem }»eir fyndu afar
háa fjallshnjúka með veggjavtöum
hamraborgum, sem gætu verið sómi
fyrir framtiS ættarinnar. Ef þess-
konar stórmenni hefir nokkurn tíma
átt þar heima, J»á er þaS víst alt
flutt burtu nú og “borgirnar” teknar
niöur; hefir J>ví liði máske þótt
dauflegt eftir aö sjósóknir minkuSu
þar í kring.
Mig langaöi mjög mikiö til |>ess
aS fara inn á Breiðafjörð; eg hafði
heyrt svo mikiö látiS af, hvaS þar
væri fallegt; hefSi cg sjálfsagt leit-
aö fyrir mér á Reykhólum, treyst-
andi J)ví, aö vistin yröi þar betri nú
en þegar Grettir var J>ar; en Jæss
var enginn kostur, aö eg kæmist
|»angaS.
Eftir 14 kl.tíma ferö frá Reykja-
vík komum viö til PatreksfjarSar.
Þar er dálítiö kauptún, einar 4 eða
sannast. Manni finst, meS því aö
fylgja oröfæri skáldsins um hina fá-
tæku fóstru vora, aö þaö megi meö
sanni segja, aS hún teygi helfreöna,
klökuga fæturna noröur í íshafiS,
sem sólmánuöimir ekki orka aS
þýða klakann af. Horn á Ströndum
er rétt innan viS noröurheimskauts-
bauginn, en Rifstangi á Melrakka-
sléttu teygir sig ofurlítiS norður fyr-
ir og er Grímsey í beinni línu vestur
af Rifstanga. ÞaS er stór furða, aö
mannabygö hefir haldist viS á þess-
um útkjálkum, enda kvaS nú fólki
fækka þar meö hverju líöanda ári,
eftir því sem mér var sagt.
Þegar eg kom upp á þilfar þann
25. Júlí, þá var bruna kuldi og haföi
snjóaö í fjöll báöumegin viS mynni
EyjafjarSar. Þóttu mér þaö kaldar
viðtökur; J)ó treysti eg því, aö úr
mundi rætast, enda hlýnaSi til muna,
þegar kom inn á fjöröinn—og var
bezta veður næsta dag, og fór nú
heldur aS veröa kunnuglegra í kring.
Þegar við komum fram undan Hjalt-
eyri og inn á HörgármiS, þá gat eg
séö mjög greinilega í sjónauka fram
í dalina, Hörgárdal og öxnadal, þar
sem eg var fæddur og uppalinn, og
virtist mér aS snjórinn þar vera fylli
lega eins mikill eins og oft haföi
veriö fyrir og um miöjan Júnt.
“Eggert ólafsson”
Eg sté á land á Akureyri með hlýj-
an hug bæði til skips og skipverja,
eftir ferSalagiS frá Reykjavík, og
dálítiS fróöari eftir en áöur um sjó-
mannslífiS; vitanlega átti eg ekki
kost á aS kynnast þeim í hinni eig-
inlegu baráttu viö veiðarnar sjálfar,
en bæöi skipstjóri og stýrimaður og
fleiri af skipverjtun sögöu mér hvar
þeir heföu verið, þegar Jæir lentu í
hriSargörðum og illviörum á umliön-
um árum, og þá vitanlega oftast á
lélegri skipum en því, sem þeir höföu
nú. Þeir sögöu mér frá ýmsu, sem
fyrir haföi komiS, er geröi útkomuna
tvísýna. Eg hafði heyrt sjómenn
segja frá svaöilförum sínum áður,
J>egar þeir voru staddir á landi; en
mér fanst alt annar blær yfir frá-
sögum ]>essara manna. V'iö höföum
oft sjó alt aö J)ví í miöjum hlíöum,
svo }>að sáust aö eins kaldir og klök-
ugir fjallatopparnir, og öldurnar
rugguðu skipinu, og virtist það á-
stand gera J>eim eölilegra aS segja
írá—eins og þeir væru aö lifa sig í
gegnum frásöguna; en þar viö Ixett-
ist, að nú gátu þeir athugaö hætturn-
ar frá fleiri hliöum, sem gaf frásög-
unni meiri þunglyndis og alvörublæ.
Það fanst mjög greinilega á þeim,
aö þeim fundust bjartari timamót
vera upp runnin fyrir sjómanna-
og mestalla'lifsbjörg, þá er }>aö engu
að síður sannleikur. Það viröist
vera jafn fjarri öllum sanni aS ráða
mann i skipsrúm, sem ekki kann aS
synda, eins og aö ráöa mann, sem
5 búöir. Er þar lítiö undirlendi, en e*kí árala^ÍS' Þar,na.er verk'
há fjöll og all klettótt báðum megin|eím ^ ungmennafelogm, bæö,
, gagnvart sjomonnum og öörum.
fjaröar; en þratt fyrir þaö, er þar “ " , . _ , . „
.. _ . . ... _. _ .. j Vitanlega ætti aS banna þaS meö
eitthvaö svipl>ytt og aðlaöandi, sem „ .....
logum, að menn væru tekmr í skip-
mætir auganu; og maöur cr glaöur
yfir því að hafa komiö }>ar, þó mað-
ur jafnframt finni til yfir erviöleik-
unum, sem þeir eiga viö aö stríða er
berjast þar fyrir tilverunni. Húsin
eru öll fremur lagleg, og eru þar all-
stór tún í kring, en líklega fremur
lélegt, því alstaðar er þar víst
fremur grunt á grjóti, svo túnrækt
hlýtur aS vera }>ar mjög erviS; og
ekki var þar sjáanlegt slæjuland
neinstaðar i nágrcnninu. ÞaS Joótti
mér afar merkilegt, aö }>ar skyldi
vera komin raflýsing í svo litlu
J»orpi, og mun þaö vera framtakssemi
Og dugnaði Péturs Ólafssonar að
J»akka.
Viö stóöum Jiar viö í 7 tima og
klifraöi eg all-langt upp í fjalliö fyr-
ir ofan kaupstaðinn. Þar hitti eg
einn gamlan kunningja, scm eg hafSi
]>ekt á Akureyri áöur en eg fór til
Ameríku, Benedikt Sigmundsson,
Húnvetning aS ætt, en því miöur
höfðum við engan tíma til þess aS
segja hvor öðrum frá þvi, “sem á
dagana hafSi drifiS”, því skipiS var
rétt aö fara. LögSum viS út frá
Patreksfirði kl. 11 f.h. þann 24. í
björtu veöri og þéttri hafgolu, og
fór nú aö verða fremur kuldalegt
eftir })ví sem noröar dró meðfram
Vestfjörðun;, og frá Aðalvík Dg
noröur fyrir Horn á Ströndum voru
snjófannir alveg niöur í sjó.
“íshafs bylgjan óvæg þvær
á þér fætur báða”
segir skáldið á Sandi, og er það mála
rúm, sem ekki kunna aö synda. Tveir
ungir menn druknuðu á svo nefndri
Leiru suðaustur af Akureyri meðati
j viS dvöldum þar, líklega á minna en
6 feta dýpi, og mætti nefna mörg
dæmi þessu lík. Mun áhugi fyrir
sundkenslu vera helzt til lítill, nema
helzt í Reykjavík.
A Akureyri.
Á Akureyri leigöi eg stofur aö frú
ÁlfheiSi, konu Páls Jónssonar kenn-
ara og skálds. Hann hefir atvinnu
á sumrin viö aö stjórna vegagerS á
póstvegum landsins; frú ÁlfheiSur
var nú aö fara burtu yfir sumar-
mánuðina til dóttur sinnar. Höfð-
um viö þar ljómandi góðar stofur og
fór vel um okkur. ViS vorum bæöi
þreytt á því aö lifa á hótelum, og
bjuggumst viö aS verða talsvert
lengi á Akureyri, á milli þess sem
viö værum aö feröast um sveitina.
Eg var þreyttur á hótelunum íslenzku
a fyrir matarhæfiö; mér líkaði þaS
mikiS betur á algengum sveitabæ, og
minnist eg máske á þaö síðar. Eg
vissi, aö þaS mundu talsvert margir
koma aö sjá okkur, og langaði mig
til aS geta lalað við fólk í næöi. Eg
haföi skrifast á viS talsvert marga,
sérstaklega nú í seinni tíö, svo var
þarna í nágrenninu margt af fólki,
sem var aö nokkru leyti . uppeldis-
systkini min, skyldir og vandalausir,
aliö upp á na»tu bæjum og í grend-
inni, og sem eg bar eins hlýjan hug
stéttina íslenzku. Skipum þeim, sem
nú eru mest höfð til fiskiveiöa,
treysta þeir mjög vel. Þaö er sann-
arlega tími til kominn að sjómanna-
stéttin gæti verið óhultari en hún
hefir verið á undanförnum áruin og
öldum; hætturnar hafa veriö marg-
vislegar og miklu fleiri en }>ær heföu
átt aö vera og þurft aö vera. ÞaS
er meö naumindum, aö maSur trúir
sínum eigin augum eöa eyrum, þegar
maður les eöa heyrir sagt frá því, að
íslenzkir sjómenn drukna i blíöalogni
uppundir landsteinum, ef að þaS
hvolfir undir þeim eöa }>eir detta út-
byröis af bát eða bryggju. En þrátt
fyrir það, þótt maður eigi bágt meS
a'ð trúa því, aS landsmenn séu svona
iila undir J>á atvinnu búnir, sem gef-
ur líklega þriðjungi þeirra atvinnu var miki11 . síldarafli um 'Þessar
mundir, tíöin hin ákjósanlegasta og
til eins og maríuerlunnar, lóunnar og
spóans, og er meS því mikið sagt.
Einn af Jæim fyrstu, sem eg mætti
á Akureyri af þeim, sem mér voru
fiérstaklega minnisstæöir, var séra
Matthías; hann var þá nærri 79 ára,
þó virtist mér hann ganga mikið
rösklegar en flestir hinir, rétt eins
og hann væri aS eltast viö og reyna
aS komast fyrir einhverja hugmynd,
sem hinir höfðu gefist upp viö, og
fann eg J>aö út siöar, aS þessi tilgáta
mín hafSi rétt verið.
Af Jjeim sem fyrstir komu lengra
aö til aö mæta okkur, var Jón Þor-
steinsson bóndi frá Hólum í öxna-
da!; erum viS bræörasynir og höfö-
um viö skrifast á. Eg hlakkaði til
þess einsog hátíöisdaganna, þegar eg
var lítill, og átti von á aö mér yrði
lofaö aö heimsækja foreldra hans,
Þorstein Jónasson og Friöriku Jóns-
dóttur og börn þeirra. Bjuggu þau
mestallan sinn búskap í Engimýri í
öxnadal, og voru mestu sómahjón.
Þá komu hjónin frá Ásgerðar-
staöaseli, Kristján Jóhannsson og
Ásdýs Jónsdóttir. Faðir Kristjáns
var Jóhann Gunnlögsson bróðir Egg-
erts Gunnlaugssonar, sem lengi var
hér suöur í Dakota og dó þar nú
fyrir stuttu. Jóhann heitinn var vel
efnaöur og hjálpaöi mörgum, sem
fátækari voru; hélt hann uppi
fremstu bygðum í Hörgárdal, bjó á
Flöguseli líklega um eða yfir 30 ár.
Flögusel er fremsti bær aö vestan-
verðu en Framland aS austan, og
haföi hann þaö meö til margra ára;
nú eru þeir synir hans, Friöbjörn og
Kristján, sjálfseignarbændur í Ás-
geröarstaðaseli, sem er næsti bær viö
Flögusel, og munu þeir vera allvel
efnaðir. BæSi Jón og Kristján buð-
ust til aö sækja okkur og flytja okk-
ur til baka, ef við vildum koma fram
í dalina fyrir nokkra daga; er þaö
lífleg 6 tíma ferö frá Akureyri.
Þá kom Stefán Bergsson, sem
lengi bjó rausnarbúi á Þverá í öxna-
dal en er nú farinn aö hafa minna
um sig; hefir hann nú part af
Hrauni á móti dóttur sinni, Rann-
veigu, sem býr ]>ar ekkja; er Stefán
hreppstjóri þar í dalnum.
Þá hitti eg kunningja og nágranna
úr Hörgárdal, stórbónda og hrepp-
stjóra Guðmund Guömundsson á
Þúfnavöllum, Magnús Oddsson frá
Saurbæjargerði og Svein Jóhannsson
frá Flögu, og buðu ]>eir mér allir aS
heimsækja sig; en eg haföi gert dá
lítið ööru vísi áætlanir, svo eg hafn-
aði öllum Jæssum vingjarnlegu boð-
um þá í bráö.
Eg skal reyna aö þreyta ekki Ies-
arann fram úr öllu hófi, þó langar
mig til aS minnast ofurlítiö á dalina
meira siöar, því þar sá eg fyrst svo
undur fíngerö og viökvæm
“blómstur spretta og springa út
úr sprungum kletta víöa.”
Um mánaSamótin Júlí og Ágúst
fóru aö koma fréttir af Noröurálfu-
stríðinu, og geröi þaö fólk mjög svo
hrætt um aö siglingar mundu alger-
lega teppast, matvara hækkaöi afar-
mikiö í verði og efnaðra fólkið, sem
haföi peninga, geröi tilraun til aö
kaupa svo miklar birgöir, að þaö leit
út fyrir aö vöruskortur mundi verða
innan fárra daga; fátækara fólkið
hélt, aö ]>að mundi veröa algerlega
út undan, svo }>aS vitanlega fyltist
sorg og kvíða yfir framtíöinni; þó
lagaðist Jætta heldur fljótlega. ÞaS
allir voru önnum kafnir; fátækara
fólkið innvann sér mikla peninga og
hjálpaöi því mikiS til aS gleyma hinu
tvísýna, erviða útliti. Svo taldi fólk
sér trú um nærri undantekningar-
laust, aS Þjóöverjar og Austurrikis-
menn mundu veröa “barðir niöur”
á mjög skömmum tíma, svo stríðið
mundi ekki standa lengi. Þó voru
vitanlega nokkrir, sem litu ööru vísi
á máliS, og meðal þeirra var einn
aldraður kaupmaöur á Akureyri, einn
af þeim tiltölulega fáu þar, sem eg
fann aS fór saman hjá skarpskygni
og víösýni, sem vitanlega haföi
skapast af viStækri þekkingu, brenn-
andi áhuga og langri lifsreynslu.
Kaupmaöur þessi var Eggert Laxdal
á Akureyri. ViS hittumst einn dag-
inn rétt um þaö leyti, sem stríðið
byrjaöi, og segir hann viö mig að
fyrrabragöi: “Máske vonir ykkar
Vestur-íslendinga rætist jafnvel fyr
en þiö eöa viö bjuggumst viö.”
Hann haföi ekki veriö lengi aö at-
huga ástandið og möguleikana. ÞaS
sem hann átti viö, var vitanlega, aö
stríðið mundi verða til þess aö flýta
fyrir því, aö ísland reyndi aS ná
beinu verzlunarsambandi vestur um
haf, viö Norður Ameríku. “Spá er
spaks manns geta.” Þaö eru miklar
líkur til, aS því máli hafi orðið meiri
sigurs auöiö síSan en flesta grunar.
("Meira.J
Aths.—Prentvilla í þessari ritgerö
í síöasta blaði: jarörækt fyrir garö-
rækt.
Björgun sokkinna skipa
Mörg félög- hafa arSmikla at-
vinnu af því, aö koma strönduðum
skipum á flot og þeim, sem sokkið
hafa til mararbotns, á þurt 'and,
og er oft sýnt mikiö hyggjuvit og
þol í J>eim athöfnum. Fá skip eru
svo brotin eða djúpt sokkin, aö
ekki séu slík félög fús til að reyna
sig á aö bjarga þeim. mörgum ráö-
um er beitt til þessa, en aöallega
eru samt aðferðimar aöeins tvær.
önnur er sú, að beita afli aöfalls
eöa útfalls á þyngdina, hin sú, aö
festa lofti fylt hylki viö flakiö og
útrýma meö ]>eim nægilegum
vatnsþunga kringum þaö, eöa fella
yfir ]>aö loftþétt hólf, til þess aö
lyfta þvi. Þegar flakið er svo
nærri landi, að flóös og fjöru gæt-
ir, eru flothylki fest við flakiS með
keöjum, meSan lágt er i; þegar
hækkar í sjó, strikkar á festunum,
flakiS losnar við botninn og má þá
toga það til lands.
Ein frægasta viðureign björgun-
armanna viö sokkin skip, var sú,
er reynd var til aö bjarga herskip-
inu Gladiator, er sökk eftir árekst-
ur á Solent sundi milli eyjarinnar
Wight og Englands. HerskipiS lá
í svo grunnum sjó, aö graa bumbu
J>ess bar upp úr, og þaö lá á hliS-
inni. Kafarar fundu, aS stórt gat
var á því, fimtíu feta langt, og
katlarúmin sum voru opin, svo aö
þar rann sjór út og inn. Sjávar
botninn var snarbrattur, þarsem
skipið lá, og J>ó þungt væri, um
sex þúsund tons, var þaö létt í
vöfunum, er stormur og stríðir
straumar, einsog gerast þar í sund-
inu, lögðust á eitt. Því varö sem
fyrst'viS því aö gera, aö þaö sigi
niSur á viö og færi í kaf.
ÁSur en til }>ess kæmi aS þaö
yröi fært, voru kafarar sendir til
þess aö svifta af því öllu sem viS
þaS varö losaö.
Fyrst voru teknar af því fall-
byssur allar, meö hlífum, og færö-
ar til lands, og síöan hvaö af ööru,
er kafarar losuöu meö tólum þeim
er knúin voru þrýstingar afli of-
ansjávar. Reykháfamir voru meitl-
aSir frá og loftstrompar sömu-
leiðis og dregnir á þurt, }>amæst
bátar allir meö trönum. er ]>eir
héngu í, og þetta var látiö ganga
J>artil öllu var bjargaS, sem losaö
varö, en meS hvíldum gekk þaö
starf, J>vi að skipið lá í röst, og
varS köfurum ]>ví oft ókleyft aö
vinna á flakinui neöansjávar.
Næst var felt yfir öll göt á |
skipinu. Tréhlemmar voru feld-
ir yfir opin, þarsem reyk-
háfar og loftstrompar höfðu verið,
er haldiö var aS meö járnslám, og
yfir öll önnur op og gengiö svo frá, j
að vatn kæmist hvergi um, nema
gegnum rifuna á hliðinni.
Þegar fariS var að skoSa hana,
kom í ljós, aS stálplötumar sem
hliðunum áttu aS hlífa, höföu lagst
út af eins og pjáturþynnur. öll
horn og beyglur vom sléttuð meS-j
fram rifunni og var haft til þess ■
sérstakt sprengiefni, síSan var
tveim lofthylkjum lagt aö hliöinni
og traustlega felt aS henni, en hvert
[>eirra gat lyft yfir eitt hundraö
smálestum, til þess aS lyfta undir
skipiö, meðan reynt væri aö toga
það upp á viS.
Nú kom gufukuggur meö botn-
sköfu til sögunnar, er var haföur
til aS rySja á burt sandhaug, er
sezt haföi aS stefni skipsins. Þar- j
næst var fimm fallbyssubátum lagt
aö því, 'hver meö sterka, gufuknúna
loftdælu, en kafarar komu endum
á sogpípunum fyrir í ýmsum
pörtum skipsins. ÞaS Jxátti auS-
séö, að ekki mundu gufukuggar
orka því, aS færa flakiö úr staö, ■
og voru því reistar tvær tröllvaxn-
ar trönur á landi, og afargildir!
vírstrengir lagðir frá þeim og fest-
ir traustlega í skipskrokkinn, og
J»eir undnir meö gufuafli.
Nú tóku allar dælur til að vinna
í einu og var jafnframt hert á vir- j
strengjunum og þar kom aö stál-
bákniö fór aö færast til, hægt og
hægt, — rétt sex fet; þá sat alt j
fast, vegna }>ess aS stefniö grófst
í sand. Svo til þess aö fyrirbyggja
þaö, aö skipiö rynni niöur á viö,
varS aö fylla alt með sjó og sökkva I
skipsskrokknum á ný.
Margar nýjar atrennur voru j
geröar. Eitt sinn var hert svo á
stálstrengjunum, milli skips og1
lands, aö annar þeirra slitnaöi og
þeyttust endarnir hvor í sína átt-1
ina, meö háum hvin; ef maSur |
hefSi oröiö fyrir þeim, þegar þeir
komtt niöur, annar á land, hinn i
sjó, þá heföi hann vissulega tekið
i sundur.
Enn voru trönur reistar viö hlið-
ina á skipinu, strengjum fest í
toppinn á þeim og í stálsiglur |
skipsins, til J>ess aö reyna aö rétta'
þaS viö. Þarnæst var flothylkjum
lagt aö þvi, er borið gátu til sam- {
ans ioco tonna þunga og enn voru
járnstengur festar á kjöl þess, 280
tonn á þyngd.
Nú fór skipiö aS rétta við, og
stóö aö lokum á réttum kjöl, en
ekki náSu þilförin upp úr sjó og
tóku þá björgunarmenn þaö ráö,
aö byggja yfir þaö loftheldan
stokk, stafna og boröa á milli.
Eftir fimm mánaöa strit og
strið var loks alt tilbúiö til siöustu
átaka. Dælumar voru settar á
staS og tóku þær að ausa sjóinn
úr skipinu. Lengi davs héldu þær
áfram, þartil skipsflakiS tók aö
STOFNSETT 1882
LÖGGILT 1914
D. D. W00D & SONS,
---------LIMITED---------
verzla með beztu tegund af
= K O L U M =
Antracite og Bituminous.
Flutt heim til yðar hvar sem er í bænum.
Vér æskjum verzlunar yðar,
SKR1FST0FA:
904 Ross Avenue
horni Arlington
TALSÍMI:
Garry 2620
Private Exchange
■ ■'ÁÚA'ÍU

rísa viö og losna frá botni. Afram
héldu dælumar meö fullum krafti.
Sjórinn sem út var ausiö, skifti
lit, var fyrst gulur, síöan grár, oks
svartur, og sást þá aS komiö var
að dreggjunum í stálskrokknum.
H<,nn smáhækkaði í sjónum, þartil
kuggarnir, sem viö hann voru fest- \
ir, toguöu hann úr staö og 'heila
hersingin hélt hægt og líðandi yfir
sundiö. Um kveldiö fyrir sólar-
fall var hinurn særöa vigdreka
skilaö í skipakví i Portsmouth
höfn.
Ef þvi veröur viS komiS, er þaö
ráö tekið, aö gera sokkna skip-
skrokka svo vatnsþétta, að dæla
megi allan sjó úr þeim. Spjöldum
er sökt niður til kafarans, og á þaö
markar hann hverra viögerða er
]>örf, og einkum göt, sem setja má!
plöttir yfir. MeSan kafarar losa
eins mikiö af farminum og yfir
verður komist, eru plötumar
slegnar til og gataöar í smiöju
hj ö rgu narskipsins, J>g J>œr látnari
síga niSur, jafnóöum og tilbúnar
eru, kafarar negla þær á, og þetta
gengur, þartil hægt er aö dæla
skrokkinn tóman og koma honum
upp á yfirborð sævar. Oft kemur
það fyrir, aS slík skip taka difur
og stinga sér til botns, áöur en
komiS verður til lands. Þá veröa
björgunarmenn aö byrja á nýjan
leik, og er þá stundum erfiöara viS
að eiga, en nokkm sinni fyr. Saga
er til um þaS, aS við Englands
strönd komu björgunarmenn
stóru flaki fjóram sinnum upp úrj
sjó, en niður fór það jafnharöan í j
hvert sinn ; ekki gátust þeir upp að
heldur, og komu því til lands í
fimta skiftiö.
Þegar stórskipiö Milwaukee
hóf sina fyrstu ferö, fórst þaö með
því móti, aS það skorðaðist milli
blindskerja, svo að engin von var
til, aö unt væri aö toga þaS úr
J>eim skorSum. Björgunannenn
sáu ]>etta strax, en þeir höföu líf-
legt imyndunarafl og hugsuöu sér
aS gera tilraun, sem aldrei hafSi
veriö áöur reynd. Til þess aö
bjarga hinum dýrmætu vélum í
afturpartinum, hugsuöu þeir sér,
aö hluta skipiö í tvent, meö dýna-
miti.
í því skyni var hólkum, fullum j
af dýnamiti raöaö kringum skipiö,'
nokkru framar en miöskipa, og
kveikt í þeim. Þeir sprangu m-S
ógurlegum hvell, afturhluti sk;ps-
ins losaöist frá og seig niöur af
skerinu niSur á klapparbotn. Sá
partur var svo togaöur til lands og
lagt í Skipakví, þar var smíöaö
nýtt stefni og söx og þau skeytt viS
skipsflakiö, var þaö sem nýtt, þeg-
ar smíðinni var lokið og er það
skip enn í förum.
Enn má nefna það dæmi, Jægar
skipið City of Paris strandaöi fyr-
ir suöurströnd Wales; þar voru
klettasnasir i sjó, sem gengu inn í
skipiö og héldu því föstu, svo að
hvergi varö bifaö, en mjög brima-
samt fyrir ströndu, svo aö eigen l-
ur eöa réttara sagt félag þaö sem
tekið haföi skipiö í ábyrgö, hugs-
uöu ekki til aS bjarga því. Eitt
björgunarfélag var svo áræöiö,
aö bjóSa þann samning, aB reyna
aö losa skipiS, skyldi }>aS enga!
borgun fá, ef illa tækist, en ríflegt
gjald, ef því hepnaSist, aö ná út
skipinu. Kafarar voru látnir
sprengja burt klettana, sem gengu
inn í skipiö, og tókst þetta svo vel,
aö eftir lítinn tíma varö skipinu
komiö til hafnar og gert sjófært
meS tiltölulega litlum tilkostnaöi.
En svo er sagt, aö hepni hafi þar
ráð'ö ekki siöur en forsjá, þvi aö
litlu munaSi, aö skrokkurinn mol-
Lófalestur
KARO
Hinn nýi lófalesari
EftirmaSur Crescentia og læri.
sveinn hins fræga Chelro, frá
Regent St., London.
8 Stobart Block
290 Portage. F. Main 1921
ViSlátinn: 2 til 6 og 7 til 8
Gjald: $1.00 og $2.00
aSist um leiö og klettamir, sem inn
i hann stóöu.
Á íslandi hefir félag nokkurt
haft eitt af björgunarskipum sín-
um í allmörg ár, og hefir þaö haft
nóg- að gera meö köflum. Aður
en það kom til sögunnar, haföi
steinsmiöur nokkur stundaö aö
bjarga brotnum skipum, meö því
móti, aö fella cementsteypu í göt,
sem á þau komu. Nokkram botn-
vörpungum mun hann hafa bjarg-
aS frá fullti strandi á þann nýstár-
lega og mjög svo ódýra máta, því
að ekki mun hann hafa tekiö meir
en svo sem hundrað krónur fyrir
snúS sinn, í hvert sinn.
Jarðskjálftar
hafa gengiö yfir suSurhluta
Evrópu. Á Grikklandi uröu skaö-
ar á mönnum og húsurn, einkan-
lega í hinni fomu Þebuborg; þar
skemdust flest hús en sum hrundu
til grunna, íbúamir mistu lífiö
hundruSum saman. Rétt um sarna
leyti gekk jaröskjálfti yfir borg-
ina Florens á Italíu og yfir
Milano borg í sama landi.
—Bændtir í silðurhluta Alberta
hafa haldiS fundi og samþykt aö
skora á Canadastjórn aS stofna til
áveitu í }>eim parti landsins. Þeir
vilja þaS til vinna, aö setja jaröir
sinar í pant til þess aS ná saman fé
í þessu skyni, og borga kostnaðinn á
fjörutíu árum.
$1.00 afsláttur á
tonni af kolum
Lesið afsláttarmiðann. SeudiÖ hann
með pöntuo yðar
Kynnist CHIN00K
Ný reyklaus kol
$9.50 tonnið
Enginn reykur. Ekkert eét
Lkkert gjall.
Ágaett fyrir eldavélrrog
ofna, einnig fyrir aðrar
hitavélar hautt og vor.
Þetta boð vort stendur til 7. nóv-
embe 1914.
Pantið sem fyrat.
J.G. HARGRAVE & C0., Ltd.
334 MAIN STKEKT
Phone Main 432-431
Klipp úr og sýn meB pöntun.
$1.00
Afsl&ttnr
$1.00
Ef þér kauplö eitt tonn af
Chinook kolum á $9.50, þft
gildir þessi mii5i einn doilar,
ef einhver umboíematSur fé-
lagsins skrifar undir hann.
J. G. Hargrave & Co., 1/td.
(ónýtur &n undirskrlftar.)