Lögberg - 22.06.1916, Qupperneq 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. JUNI 1916
Saga New York.
(Tramh.)
Píslardauffi Nathan Hale.
"Gleimdur? Aldrei meðan stjörnur
frelsisins skína í Ijósi ódauffleg
leikans."
X.
Næstu fjóra daga bar ekkert
markvert til tíSinda. 21. september
kviknaöi í húsi á Whitehall stræti,
sem gerði mikinn skaöa. 493 hús
brunnu (ui 4<x» í New York).
Bretar kendu uppreistarmönnum
um upptök eldsins. Sá partur New
York, þar s'em eldurinn kom upp,
var þá á valdi Breta. 200 af bæj-
arbúum var kastaS í fangelsi. ‘ Er
sagt að mörgum þjóSræknum borg-
urum hafi veriö hrundiö í eldinn
af hinum heiptúSugu hermönnum
Breta.”*) Þeir sem í fangelsi var
kastaS voru látnir lausir, þvi eng-
ar sannanir fengust fyrir því aS
neinn þeira hefBi veriS valdur aS
upptökum eldsins.
Áhrif eldsins voru mörgum
sorgar og áhyggjuefni í New York,
en líflát Nathan Hale næsta sunnu-
dag á eftir varö þó vinum hans enn
þá tilfinnanlegra.
Til þess aö vita um fyrirætlanir
Englendinga var eini vegurinn aö
senda njósnara. Washington baS
um sjálfboSaliöa, en enginn gaf sig
fram. “LiSsforingjamir kváöust
viljugir aS berjast viö Englendinga,
en ekki aS ganga þeim í greipar
og verSa hengdir sem hundar.”
MeSal Washingtons yngstu og
glæsilegustu kappa var undirforingi
Nathan hale, þá um tvítugt og rétt
nýlega útskrifaSur af Yale háskóla
viS göfugan orSstýr. Hann haföi
veriS meSal hinna fyrtsu sjálfboöa-
liöa eftir bardagann viS Læxington
og fljótt unniS foringja nafnbót.
Nathan Hale er lýst þannig: “Hann
var hár vexti, tígulegur og fríSur
sýnum.”
Nathan Hale gekk fyrir Wash-
ington, kvaSst hann viljugur aö
fara til óvinanna sem njósnari
“HvaS sem hjálpar áfram okkar
göfuga málefni er heiöarlegt.”
Píslarvottur frelsisins Nathan Hale
var tekinn til fanga af Eng-
lendingum og var hann dæmdur til
aS hengjast. Hann skrifaSi bréf
ættingjum sínum og unnustu, og
voru þau rifin niöur fyrir augunum
á honum. Þegar aftakan átti fram
aö fara baS hann um biblíu. En
Cunningham foringi og félagar
hans hæddu hann og spottuöu.
"Faffir fyrirgef þeim, þvi þeir vita
ekki hvaff þeir gera”, mátti segja
þama, og má segja enn, eins og
fyrir nítján öldum síSan (“er mann-
kynsviljinn menning sína aS
dreyma”). Nathan Hale gekk aS
gálganum meö hugprýöi og still-
ingu, og sagSi: “Mig hryggir mest
aff hafa aðeins eitt líf að gefa fyrir
frelsiff og landið.” Standmynd þá
sem Nathan Hale hefir veriö reist í
bæjarráSsgaröinum í New York
ættu allir íslendingar aS sjá sem
J>angaS koma. “Eg stanza þar ætíS
meö lotningu”, segir einn af fræSi-
mönnum New York.
Bretar taka Nezv York. — Frelsiff
dýru verffi keypt.
Washington virkiö var þaö sem
frelsisriddaramir héldu lengst á
Manhattan eyjunni. Mikill hluti
liösins haföi nú veriS færöur til
Westchester. Hinumegin viö ána,
á móti Washington virkinu, var Lee
og Constitution virkin undir yfir-
stjóm Green hershöfSingja. 13.
nóvember í 1776) var Washington
á ráöstefnu viS Green hershöfS-
ingja, og eftir aS hafa skoöaS hin
þrjú áSurnefndu virki, vildi hann
yfirgefa virkiö á Manhattan—færa
þann hluta hersins sem þar var,
2000, undir Magaw herforingja til
Westihester. Washington sagöi aö
þar mundi verSa erfitt um vöm og
þaö skifta litlu J>ótt þaö yrSi gefiS
upp.” Af einhverjum ástæöum var
þaS ekki gert i tíma.
Eitt af þeim málum s'em rædd
voru þenna dag, (12. eöa 13. nóv.
1776) var hvort brenna ætti New
York borg áöur en sambandsherinn
gæfi bæinn upp til Englendinga.
Todd sagnfræSingur getur J>ess í
gögu New York aö þaö mál hafi
veriS itarlega sótt og variS af
þjóSJúnginu (\ Philadelphia). Um-
ræSur um þaS hafi staöiS í fleiri
daga, og seinast hafi Washington
veriS i sjálfsvald sett hvemig hann
yfirgæfi bæinn. Washington og
foringjar hans afréöu aS spilia þar
engu, því bæSi þeir og þingiS gerSu
sér vonir um, aS þeir næSu New
York aftur á sitt vald.
16. nóv. gerSu Bretar þar áhlaup
meS d herdeildum. Eftir ágæta vörn
uröu frelsisriddaramir aS gefast
*) It is said however, that while
the fire raged, many patriotic citizens
were cruelly thrust into the flames by
the angry soldiers. — Landmark
History of New Tork. Albert Ulmann.
*•) The Hessians rushed upon them,
cut them down, and like brutal beasts,
bayoneted the wounded soldiers though
they begged for quarters. — Landmark
History Albert Ulmann.
upp. Er sagt aS ÞjóSverjamir
hafi beitt þar dýrslegri grimd viö
særSa menn, stungiö þá meS spjót-
um og byssustingjum, þótt þeir
bæöu sér griöa.*) Sagt er aö Wash-
"ington hafi séö í sjónauka hvernig
fariö var meS hina særSu menn
hans og aS hann hafi tekiö sér þaS
mjög nærri, en ekki getaö aS gert
Nú var New York á valdi Eng-
lendinga. Þeir höföu tekiS S000
til fanga á Löngu eyjunni og i
Washington virkinu, svo útlitiS
var ekki glæislegt fyrir Ameríku-
mönnum. “Ekkert nema þraut-
seigja og stjórnspeki Washingtons
hélt sambandshernum saman. (Rid-
paths. History of the World).
Hinn grimmi Cunningham, sem
áöur er getiö um, var settur yfir
fangana. MeöferSin á þeim verö-
ur svartur blettur í sögunni, eins
lengi og mannkynssagan veSrur
lesin, sérstaklega Jægar þaö er at-
hugaS, aS margir þeirra voru Eng-
lendingar. Þeir sem annaöhvort
hafa séS eöa lésiö um fangavistina
á Spáni eöa Rússlandi, þeir geta
gert sér hugmynd um meSferöina
á föngunum í New York hjá Cunn-
ingham, sem lét sultinn og kuldann
og eitraö loft kvelja úr þeim lífiö.
Svo er staöhæft aö hann hafi gef-
iö j>eim eitur.*) og hælst svo um
af því, “aö meS því hefSu fleiri
uppreistarmenn látiS lífiö, en allir
þeir til samans sem falliö heföu
fyrir sverSum konungsmanna.” —
Svo tók hann viö jafnmiklum mat,
eftir aö mjög margir aí hinum her-
teknu mönnum voru dánir, sem
hann svo seldi. — Hin sama skip-
un var gefin á hverjum morgni:
“Uppreistarmenn, kastiö út hinum
dauöu.”
ÞáS yröi of langt mál aS lýsa
öllum þeim hörmungum, sem
fangamir uröu aS þola. Skáldiö
Philip Freneau (The Poet of the
Revolution), hefir lýst meSferöinni
á föngunmn i lcvæöi um fangaskip-
iö “The Jersey”, sem flestir hafa
heyrt talaö um, þar sem miikill hluti
fanganna sem þar voru létu lífiö.
Var }>eim reistur veglegur minnis-
varöi í Fort Green garöinum i
Brooklyn, N.Y., sem var afhjúp-
aöur af Taft forseta 1908. Þess
hefir veriö getiö til, aS þessi meS-
ferö hafi veriö höfS viö fangana
til J>ess aö snúa þeim til konung-
hlýöni, en þaö mistókst.
Þaö voru átta ár liöin frá bardag-
anum viö Lexington og þar til friö-
ur var saminn og sigur unninn, og
þrettán ár frá því fyrsta blóödrop-
anum var fómaö í þarfir frelsisins
á gullnu hæöinni í New York 18.
janúar 1770. Óteljandi voru þær
þrautir sem frumherjar hinnar
vaknandi þjóSar uröu aS líöa, eftir
aS þeir yfirgáfu New York.*) En
saga þeirrar baráttu er saga Banda-
rikjanna en ekki New York. 19.
apríl 1783 var gleSiboSskapurinn
fluttur til New York og út um ný-
lendurnar, aö friöur væri saminn.
Þann 19. nóvember kom Washing-
ton til New York til Dags veitinga-
manns, sem þá haföi veitingahús á
horninu á stræti 125 og stræti 8
eftir þvi sem nú er taliS. Fylgdu
honum 800 af hans reyndu og
viöurbitnu hermönnum. Voru þeir
allir í nýjum einkennisbúningum.
Þegar Englendingar tóku New
York, söfnuöust þangaö konung-
sinnar úr afturhaldsflokknum.
Margir af Jæim sáu nú þann kost-
inn vænstan aö fylgja Englend-
ingum eöa leita þaöan burtu,
J>egar Englendingar urSu aö sleppa
þar völdum. Þegar síSasti bátur
ensku hermannanna lagöi frá landi
25. nóv., og hiö sögufræga George
virki sem Hollendingar bygSu, var
mannlaust oröiS, voru tvær her-
deildir sendar þangaS. Englend-
ingar höföu dregiö enska flaggiö
upp í vi rkinu áSur en þeir yfirgáfu
þaS, skoriS burt strenginn og boriö
feiti á flaggstöngina til þess aö
gera hinum sem erfiöast fyrir meS
aö ná flagginu niöur. John Van
Arsdal hét sá sem flaggstöngina
klifraöi og fyrstur dró stjörnu-
flaggiS á stöng.
Mikill var fögnuöur sigurvegar-
anna, }>ó var sá fögnuöur galli
blandinn — sigurinn haföi veriS
dýru verSi keyptur.
Gömul hefö og margj>ættur vani
haföi beitt öllum mögulegum ráö-
um, til þess aS ná hér yfirráSum.
Hin gamla ófreskja miöaldamyrk-
ursins, sem vaxiö haföi af tárum
og blóSi hinna undirokuöu kynslóöa
öld eftir öld, hafSi reynt aS leggja
hina köldu hramma yfir hiö frjálsa
land—Ameríku. ASferSin var
gömul og ný, aö nota hinu kúguSu
til þess aö kúga og undiroka aSra.
*) Not content with allowing his
helpless prisoners slowly to starve
and freeze to death, this fiend, Cun-
ningham, is said to have poisoned
many, and to haVe continued draw-
ing their rations, which he sold.—
Landmarks’ History of New York.
Albert Ulmann.
*) Og oft hefir frægasta foringjans
blóö
á fjöllunum klappirnar skolaö,
en þaö hefir örvaö og eggjaS
hans þjóö,
því alt af varS greiSara þar sem
hann stóS;
þaS blóS hefir blágfýtiS holaS.
Borst. Erlingsson.
Mlklu álirlfameirl ien flugnapappír.
Hrein í rneðferð. Seldir í öllum
lyfjabúðum og £ matvörubúðum-
Frelsisriddararnir slógu ófreskju
þessa rothögg, en hún liggur hér
enn í fjörbrotunum og villir mönn-
um sjónir, gelur galdra og forn-
eskju fyrir miljónum manna, og rís
svo hátt aS af tekur birtu sólar. —
Áhrif elds og óreglu og eySiIegg-
ingar blöstu nú hvervetna viS hinu
skarpskygna auga Washingtons.
Honum var þaS ljóst sem síSar
hefir veriö kallaöur faSir Banda-
ríkjanna, aS nú fyrst byrjaöi
ábyrgöin og sjálfsafneitunin viS aö
óygTgja upp. “Traustir skulu hom-
steinar hárra sala”. Nú þurfti aS
leggja nýjan grundvöll, nýja undir-
stöSu, nógu trausta fyrir hina vold-
ugu þjóöfélags byggingu, sem
Washington hugsjónamaðurinn
mikli sá x hyllingum framundan. —
dofin og dauö, eins og hvíldartíma,
en nú sé eg akur hennar í fullum
blóma og veit fram kominn nýjan
kraft. Sá ungi kraftur hefir Jægar
unniS kraftaverk á ættjörö vorri,
og er Jx> enn ekki farið aö safna
nema litlu af uppskerimni. Sá
kraftur, sem vér vitum aS nú býr
í þjóS vorri og vér höfum hér fyrir
augunum í kveld í lifandi mynd, er
fyrirheiti um glæsilega framtíð
þjóðarinnar.
2. Vit. — Eg verS aö nefna það
sem annaS einkenni vinar vor;s, sem
prýSir samsætið sem heiöursgestur.
ÞaS ber oss víst öllum saman um,
aS sá maSur hafi þegiö óvenjulega
mikiö vit. Hann hefir flutt mál
sitt af miklu viti. Og vér getum
fariS nærri um þaS, aö þaö hefir
þurft mikiö vit til Jæss aö komast
eins og hann upp á svo aö segja
hæstu tinda mentunarinnar og hafa
þó byrjaö sem fátækur bóndason í
íslenzkri sveit. Harm er vit-maSur.
Og hvorki manni né þjóö er þaö
nóg aö ráöa yfir miklum krafti,
nema vit sé meö til aS stýra kraft-
inum. Kraftur er oft bæöi til góös
og alls, og hann verður til ils eins
ef ekki er honum stýrt af viti. Nú
gleðst eg og yfir því, aS þetta ein-
kenni má einnig tileinka þjóöinni
og benda á ýms merki þess frá síS-
ustu tíS, aS hún hefir vit til þess aö
beita hinum ungu kröftum sínum,
og fyrir vit hennar verSur strit
hennar happasælt og framtíS henn-
ar borgið.
Minni
dr. phil. Guðm. Finnbogasonar
Rœffa eftir scra Björn B. Jónsson
flutt í veizlu á Royal Alexandra
Hotel, í Winnipeg.
Eg tel mér þaS mikla sæmd, að
mæla hér nokkur orö fyrir minni
hins ágæta gests, sem prýöir sam-
sæti’þetta, dr. GuSm. Finnbogason-
ar.
ÞaS er ávalt erfitt verk að tala
um viöstaddan mann. Maður kem-
ur sér ekki aS því aö segja upp í
opin eyru hans, sumt af því, sem
maöur vildi helzt um hann segja,
þótt fallegt sé. Enda verSur ræða
mín ekki veruleg mannlýsing,—
ekki aðallega lýsing á manninum
Guömundi Finnbogasyni.
HeiSursgesturinn er oss annað
og meira en óbreyttur maður.
Hann er hér i hópi vorum sem
fulltrúi tslands. Frá þvi sjónar-
miSi horfi eg nú á hann. Þár sem
hann er, sé eg málsvara íslands,
ímynd íslenzkrar þjóðar, persónu-
gerving íslenzks þjóöernis.
Raunar viöurkenni eg aö dr. G.
F. er aS einu leyti ekki sönn mynd
íslenzkrar þjóSar. Hann er fríöari
en hún er nú, og hann er stærri en
hún er nú. Dr. G. F. er ekki meS-
almaður. Hann er höfði hærri en
fólk er flest. Hann hefir höfuð og
herðar yfir samtíð sína. Að því
leyti er hann ekki sönn mynd þjóö-
arinnar. En hann er spádómur um
J>aS, sem þjóðin verffur. Eg hefi
hugboð um þaS, aö þjóSin vaxi til
aldurshæöar heiðursgestsins, svo
hann megi telja ímynd þjóðar
sinnar, eins og hún verður á morg-
un eða hinn daginn. HeiSursgest-
urinn er mynd af hinni verðandi
íslenzku þjóð. Og þegar hún er
orðin jafn stór og hann er nú,
veröur gaman að vera Íslendingur.
MeS heiðursgestinum er því
framtíð íslands í huga mér. Og
um hana er aSal-hugsunin. En
til þess eg fái lýst henni 'verð eg
aö gerast svq djarfur aö sundurliffa
fulltrúa hennar hér, heiöursgestinn
vorn. Hann, heimspekingurinn og
sálarfræðingurinn, verSur að ]>ola
þá meSferð. Hann er sjálfur van-
ur að beita þeirri aSferð viS um-
fangsefni sín.
Eg verS því að nefna nokkur þau
einkenni á dr. G. F., sem eg hefi
sérstaklega veitt eftirtekt þá tíS,
sem hann hefir hjá oss dvaliö og
draga af þeim ályktanir um þjóS-
ina, sem hann er myndin af.
1. Kraftur. — Eg veit aö J>ér
hafið allir veitt því eftirtekt, hve
mikill kraftur býr í þessum manni.
Hverja hugsun, sem hann hefir
flutt, hefir hann flutt af krafti;
hvert orð, sem hann hefir taláð,
hefir hann talað af krafti. Það
hefir engum dulist, aS með dr. G.
F. býr meiri kraftur en flestum
piönnum. Hann er krafta-maður.
Og ef eg skil rétt þá má einkenni
þetta einnig tileinka þjóð vorri.
Hún á kraft, og því á hún framtíö.
Vér munum það, hvílíkir burða-
menn forfeður vorir voru. í fom-
öld bjó kraftur í þjóðinni. En svo
dró af henni og lengi bar lítið á
krafti hennar. Það var lítiö hafst
að. ÞjóSin hvíldi sig. Má vera
aö líkt sé farið með þjóð vora eins'
og kornakra bændanna hér á slétt-
unum. ViS og viS eru akrarnir
“hvíldir”. Þeir eru látnir liggja
ósánir um tíma. Þá safna þeir
kröftum í hljóði. Þégar svo aftur
er tekið að rækta þá, býr nýr kraft-
pr í þeim, sem framleiSir ótrúlega
mikla ávexti. Og aldrei er akurinn
eins fagur eins 0g áriS eftir að
>ann var hvíldur. Eg hugsa mér
tímabil það, þá þjóS vor var sem
3. Víðsýni. — Mér hefir fund-
ist það vera fagurt einkenni heið-
ursgestsins, hversu víðsýnn hann er,
“breiður” mætti eg ef til vill kalla
það. Mér hefir sýnst dr. G. F.
vera nærri eins breiöur og vegur-
inn, sem okkur er bannaS að ganga.
En ekki held eg að hann liggi til
glötunar. Miklu fremur er það
gæfumerki. Vér höfum veitt því
eftirtekt, aS heiðursgesturinn hefir
hvarvetna veriS sem heimamaður.
Enginn svo lærður, að ekki væri
hann lærðari; enginn svo alþýö-
legur, að ekki væri hann alþýSlegri.
Hann stendur upp á háum hól og
horfir í allar áttir. Hann er fjöl-
hæfur maöur og víðsýnn.
Og þetta einkenni þarf þjóðin að
eiga, ef henxji á að farnast vel.
Hún hefir kraft og hún hefir vit
til að beita kraftinum. Nú þarf
hún og að hafa áræði til þess aS
horfa langt út frá sér. Landiö er
nú tengt viB út-heiminn með eimi
og rafmagni. Nú þarf þjóðin aö
koma út á heimsmarkaðinn. Hún
þarf aS hætta sér út fyrir pollinn,
ná viðskiftum við aSra og keppa við
aðra á öllum svæðum. Hún má
ekki vera hrardd viS það að út-
lendir menn ríða í hlaöiS. Hún má
ekki vera feimin að fara á aðra
bæi. Og allstaðar á hún aS vera
heima. Hún J>olir samkepnina og
verður sigursæl.
“Ef skipiS aSeins fer í ferS,
en fúnar ekki í naustum!”
4. Andríki. —ÞaS sem oss hef-
ir hvaS mest laöað aS dr. G. F. þann
tima sem vér höfum notiS hans, er
andríki hans. Hann er hugs'jóna-
maöur. Hann er sífelt að yrkja.
Ekki veit eg að sönnu, hvort hann
nokkru sinni hefir reynt aö kveða
ferskeytta bögtx. Hitt veit eg, aS
hann kann öll ógrynni af ljóðum.
Og sála hans er sí-skapandi. Hún
baöar sig í lindum skáldskapar óg
lista. Hann er skáld þó hann yrki
ekki.
Og vænt þykir mér um það, að
andríki einkenni einnig J>jóSina.
Eg bið, að hún glati því ekki, þó
nú komi hún út á heimstorgiö. Því
miður glata þjóöimar og mennirnir
einatt hugsjónunum þegar kemur
út í starfslífiö og samkepnina um
tímanlegu gæSin. ÞjóSin, sem vér
nú búum hjá, er í Jæirri hættu aS
verða hugsjóna-fátæk þrátt fyrir
auöæfi sín. ÞaS er ekki vort aS
leggja heimskulega rækt viS
drauma; en illa er sá maSur farinn,
sem aldrei dreymir drauma. — Eg
óska að íslenzk þjóð verSi starfs
og umsýslu-þjóð, eg vona að hún
verði auðug þjóS meS tímanum. En
eg biS að hún aldrei drepi skáldið
í sálu sinni, enda þótt það stundum
gráti þar, eins og Áslaug í hörpu
Heimis.
5. Metnaffur. — Eg veit ekki
nema eg lendi nú út á hálan ís, er
eg tileinka heiðursgesti vorum
þetta einkenni: metnað. Samt þyk-
ist eg hafa oröiö þess var að hann
eigi það með öllum rétti. Mér er
það ljóst, að metnaður getur verið
bæði illur og góSur. Sá metnaður,
sem eg hefi fundiS í fari vinar
vors, er góður. Þaö er sá metnað-
ur, sem knýr mann til þess að taka
á af öllum kröftum, sitja aldrei
fastur þar sem aðrir komast áfram,
dragast ekki aftur úr sínum sam-
ferðamönnum, vera heldur í
fremstu rööinni og ávalt þar sem
mest þarf liðs við. Okkur þótti
öllum fallegur fyrirlestur dr. G. F.
um drengskapinn. Og af því dreng-
skapurinn er aöalþáttur metnaðar-
ins í fari hans, þá er manngildi
hans að meira vegna þessa göfuga
einkennis.
Og gjaman vil eg tileinka þjóð-
inni okkar samskonar drengilegan
metnaS og óska aS hann fari vax-
andi. Mér er illa við þann þjóöar-
metnað, sem ekki er annað en þjóö-
ar-dramb. Fátt er andstyggilegra
en skrum og skjall þjóðskúmanna.
Eins og sjálfshól er ávalt fyrirlit-
lagt, svo er allur þjóðernis-gorgeir
viSbjóðslegur. En sá metnaöur
þjóöarinnar, að hefja sjálfa sig
sem hæst, ná sem mestum þroska,
standa öörum þjóSum framar að
pienning og atorku, það er heil-
brigður metnaSur og ómissandi.
Vil eg óska þjóS vorri til handa
mikiö af þeim metnaði, sem knýr
hana fram til drengilegrar baráttu
fyrir öllu því, sem er stórt og göf-
ugt.
Eg gæti nefnt fleira af því, sem
mér hefir sérstaklega virst einkenna
heiðursgestinn, fulltrúa þjóðarinn-
ar íslenzku, en eg læt hér staðar
numiS. ÞaS sem eg hefi drepið á
nægir til aö minna oss á þaö, hvern
ágætis mann vér höfum hér hjá
oss í kveld, og þar sem vér látum
hann vera hugsun vorri ímynd
þjóðar vorrar á komandi tímum, J>á
getxxm vér víst allir glaðst yfir
framtíSar-heill íslenzkrar þjóðar.
Kraftur, vit, víðsýni, andríki og
metnaöur veri ávalt landvættir
íslands.
Herrar mínir! SigniS fullin og
drekkið skál heiSursgestsins og
minnist um leið þjóSarinnar, sem
hann er fulltrúi fyrir.
GuS blessi ættjörðu vora, ísland!
GuSmundur Finnbogason lifi!
Vélstj óraskóli Islands.
Svo nefnist s'kóli sá, er býr vél-
stjóraefni vor undir störf sín. Hinn
,3. maí var brottfararpróf skólans
lokiö, en þar eð þaS er í fýrsta skifti
sem hann sendir frá sér nemendur,
finst oss tilhlýSilegt að minnast
hans meö nokkrum oröum.
Eftir tilmælum “Vélstjórafélags
Islands”, veitti alþingi 1911, í
fyrsta skifti, fé til vélfræðslu hér
á landi. Kennari var fenginn og
kenslan var látin fara fram í sér-
stakri deild við stýrimannaskólann;
þar til á síSasta hausti, að skóli
þessi tók að starfa sem sjálfstæSur
skóli í kenslustofum ISnskólans, og
■undir stjórn vélfræSiskennara M.
E. Jensen.
ÞaS kom brátt í ljós, aS vélfræö-
isdeildin veitti ekki nægilega
fræöslu til þess, aS nemendur henn-
ar gætu tekiö að sér vélstjórastöðu
á nýtízku skipum, enda veitti próf
þaðan ekki réttindi til þeirra skipa,
er höfðu yfir 900 ákveðin hestöfl.
En þar eð áriö 1913 færöi oss full-
vissu um það, að íslenzki flotinn
mundi eiga framtíð fyrir höndum,
sem og að vélar hér mundu brátt
stíga yfir hið ákveðna takmark, þá
fór vélstjórafélagiS J>ess á leit við
stjórnina, að hér yröi aukin svo vél-
fræöiskensla, að eigi þyrftu íslenzk-
ir vélfræöingar aö standa aö baki
vélfræðingum annara þjóða. Skóla-
stjóramir Páll Halldórsson og M.
E. Jensen voru máli Jæssu mjög
fylgjandi og áttu þeir drjúgan þátt
í því, að málið var þá um veturinn
útbúið í frumvarpsformi og afhent
ráöherra sem stjórnarfrumvarp, er
hann skyldi bera fram á næsta'
þingi, en af einhverjum ástæSum
komst það ekki fyrir þingið þaS
árið.
Máliö var nú sótt enn af nýju
af Vélstjórafélaginu, og haföi það
þá fengið enn fleiri stuðningsmenn,
t. d. mun hr. framkvæmdarstjóri
E. Nielsen hafa átt mikinn þátt í
þeim góSu viötökum, sem nú mættu
því af hálfu stjórnarinnar. ÞaS
komst )>egar inn á síSasta þing, og
munu fá mál hafa veriö afgreidd
þaSan jafn mótmælalítið.
Sökum þess hve frumvarpið var
seint afgreitt sem lög, gat skólinn
ekki byrjað að starfa fyr en 11.
okt., og af sömu ástæðum munu
ekki eins margir hafa sótt skólann
þetta ár sem ella, en líkindi eru til
þess að skólinn aukist aö mun fram-
vegis.
Skólinn hefir starfaö í tveím
deildum, yngri og eldri deild, og er
námstíminn áætlaður minst 14 mán.
1 yngri deild voru átta nemendur
allan veturinn; í eldri deild voru
aðeins þrír, og luku J>eir allir prófi.
Þeir eru því hinir fyrstu íslending-
ar, er lokið hafa hér fullnaöarprófi
í vélfræð, prófi sem veitir rétt til
þess að gegna vélstjórastööu á hve
stóru skipi, sem Island kann að
eignast.
Skólinn mun leggja aöal áherzlu
á vélfræöi, stærSfræöi, eSlisfræöi
og íslenzku, og höfum vér það eftir
málsmetandi möunnm, aö sumar
stæröfræöisþrautir þeirra muni
jafnvel stúdentum veitast erfitt að
leysa. Kenslu'kraftar skólans eru
taldir þeir beztu, er nokkur skóli
hér hefir eignast, og er þaS gleði-
efni fyrir nemendurna, en áhöldum
hans er enn, sem von er, nokkuS
ábótavant, en er fram líSa stundir,
rætist vonandi úr því.
Próf þetta stendur fullkomlega
jafnfætis hinu almenna vélstjóra-
prófi í Danmörku, enda mun það
x oröi aS fá það viöurkent fyrir
bæði löndin.
Vér höfum fengiS aS sjá skír-
teini skólans. Þáu eru prentuö á
Kaupmannahafnar
Þetta er tóbaks-askjan sem
hefir að innihalda heimsins
bezta munntóbak.
Munntóbak
Búið til úr hin-
um beztu, elstu,
safa- mestu tó-
baksblöðum, er
ábyrgst að vera
algjörlega hreint
Hjá öllum tóbakssölum
fjórum tungumálum, og teljum vér
víst aS smekklegri skírteini sjáist
hér ekki frá nokkrum innlendum
skóla. Þakkir eiga allir þeir skil-
ið, sem stuSlaö hafa aS stofnun
skólans, en þó einna mest Vélstjóra-
félagið, sem hefir verið brautryöj-
andi málsins.
Skólanum flytjum vér hlýjar
heillaóskir og vonum að sjá þaöan
koma fjölda dugandi manna.
—“Morgunbl.”.
Kringla og ísl. þjóðerni.
Háttvirti herra ritstjóri Lögbergs!
Mér datt í hug aö senda þér fáar
línur, ef ske kynni að þú værir svo
góöviljaöur að ljá einhverju af
þeim rúm í blaðinu, þó að undan-
förnu hafi eg altaf veriS Kringlu
maSur. Þó mér þætti hún lang
bezt hjá Rögnvaldi, þá þótti mér
hún betri en Lögberg hjá B. L. B.
og G. T. Jóns'syni. Nema undir
þinni stjórn hefir blaðiS Lögberg
verið mjög viðfeldiS, það ber öll-
um, sem eg heyri minnast á þaS,
saman um aS það sé eins gott og
hægt er aö hafa það. Einstöku
undra sig á aS þú skulir Jx>ra að
tala öSruvísi en tómt hrós um hús-
bóndann með stóra “hnefann”, eins
og Mangi gamli gerir. Það sýnir
að þú ert nógu mikill maöur að
halda þinni eigin sannfæringu J>ó
aS sjóSurinn eða svipan sé hrist
framan í þig. En þetta var ekki
það sem eg ætlaði að tala um, held-
ur framkoma Kringlu gagnvart
íslenzku þjóðerni. Og má segja
að kasti tólfunum í blaðinu sem út
kom áttunda maí, þar s'em eru tveir
dálkar ritaðir í því augsýnilega
augnamiði aS kveða niður öll áhrif
sem fæöst gætu af opna bréfinu frá
Jónasi Þórbergssyni, sem þó er
fjarska fallega hugsaS og sem eg er
viss um að getur orSið til góðs, því
það er tæpast aS ritgerSir M. J. S.
um bréfið hafi stór áhrif, því fáir
munu svo blindir aS sjá ekki af
hvaSa toga þaS er supnnið. Og
stinga svo bréfinu á öftustu síðu,
í stað þess aS láta þaS vera á und-
an sínum ritsmíöum um það.
En þetta er ekki nema ein vísa í
löngu kvæði hjá Manga. Þaö mega
heita xmdur að enginn skuli hafa
tekiS í hnakkann á karlinum.
En nú býst eg viS að þar sem
hann líkir GuSmundi Finnbogasyni
við Hottentotta, aS J>ar finnist
sumum af eldra fólki stigiS skrefi
lengra en svo aS þolandi sé, og að
einhver segi afdráttar lítiS álit sitt
um framkomu Magnúsar gagnvart
íslenzkunni og öllu því sem norrænt
er. Sérstaklega finst mér að hann
ætti að hlynan að því máli, sem
hann ritar mest á, og aS mér skilst
hefir jafnan lifað af aS tala og rita.
Og það er eg sannfæröur um, eð
ekki mundi einn einasti annar af
öllum þeim mörgu kynflokkum
sem hér eru saman komnir, hafa
þolaS jafn lengi eins hraklega fram-
komu gagnvart sínu móSurmáli sem
öllum er flestu kærra. Og ótrúlegt
þyki mér að Magnús álíti Breta þá
níöinga aS hann búist viö aö þeir
láti oss gjalda J>ess, ef viS reynum
aS halda x móðurmál okkar svo
lengi sem unt er, eða þá hefir hann
kynst einhverju hjá Jæirn sem eg
ekki hefi séð. Og trúlegt er að
mest af rausi hans séu draumórar,
sem ekki megi skiljast eftir talinu
eða framburSinum.
Vitaskuld gerða Magnús mönn-
um svolitla aSvörun þegar hann
settist í ritstjórastólinn. Þar eð
hann sagði aS þar kæmi köttur í ból
bjarnar. Og þetta virSist að vera
sannasta setningin sem úr hans
penna hefir komiS x Kringlu, (og
hefir aö sjálfsögöu þurft mikla
sjálfsafneitun). En ekki hefði þaS
þótt góð verzlun heima á íslandi
að láta góða og gallalitla skepnu
fyrir auðvirðilegt og marggallað
kvikindi, sérstaklega þegar köttur-
inn legst á dýrmætustu alifugla
bóndans. En svo er þaö máske alt
gott ef ráðsmaðurinn og kötturinn
hafa báðir nógan rjóma að sleikja.
Og ekki þætti mér ótrúlegt að ráðs-
maöurinn hefði á einhvem hátt
fengiS drjúga milligjöf, þótt nátt-
úrlega bóndinn fái aldrei neitt að
vita um þaS.
SvoleiSis kvaS þaö verða að
ganga til í þessu landi. Þ'eir sem
geta grætt mest á hálla handa
hrossakaupum eru hér jafnan
rremstir taldir.
Gcstur Einarsson.
Gamla Island.
Gamla Island stendur strauminn
stórt og frítt í miðjum sjó.
Skikkjan blá meS silfursauminn
sveipar þaS í tign og ró.
Elur fagra frelsisdrauminn
funabrjóst og enni af snjó.
Margt er þolaö. Tak x tauminn,
tímans vald, sé komið nóg.
Yfir jörðum, haga og heiSum
hvílir enn hin mikla þögn.
Foldin undir feldum meiöum
felur djúpt sín ríku mögn.
En hjá feðra öldnum leiðum
ást vor rís í brag og sögn
— ást á þessum eySibreiðum,
efst á tind og fremst í lögn.
Út um víSa veröld bíöa
vorum kröptum opin sund,
þegar frjáls í lögum lýða
lyftir sér vor ættargrund.
íslands börn, vor örlög smíSa
öfl, sem gæta að hverri mtmd.
Hver veit nær þau láta líöa
lífs vors skapaþyngstu stxmd?
Svo aö knýist lönd til laga
leiftrar álfu vorrar stál. —
Séum vér til dánardaga
dyggir við vort eigið mál,
þá skal yngd upp íslands saga,.
endurkend vor feðra sál,
bygSin reist um heiði og haga,
hlúS um þúsund arinbál.
Tákn af nýju tímans anda
tala skýrt í Norðurátt.
Þégar véin bróðurbanda
blakta yfir múgasátt, —
þá mun seinast hafist handa
hér með fornan einkamátt.
þá skal landsþjóð léttvíg standa
leikum aS — og stefna hátt.
Einar Benediktsson.
—Þjóðstefna.
Samskot
til styrktar 223. skandinavisku her-
deildinni. Nöfn gefenda sem
fylgir:
Frá Beckville P.O., Man.:
Joe. Loptson...........$1.00
Th. Loptson........... . ... I 1.00
O. Anderson............... ijti.oo
Jule Kjartanson .. . þi.oo
E. Bergson ................... 1.00
A. Bergson.............. .. 1.00
Mrs. S. Bergson........ 1.00
Miss A. Kjartanson...............50
Miss G. Kjartanson ...... .50
John Kjartanson........ 2.50
Thos. Kjartanson....... 2.50
Mr. og Mrs. G. Kjartanson 5.00
• Mr. og Mrs. B. G. Kjartanson 5.00
John Sigurdsoxa........ 2.00
S. Sigurdson............. .. 1.00
Mrs. H. Sigurdson .. .. ».. .50
Mr. og Mrs. S. Fredbjornson 5.00
Frá Wpg Beach P.O., Man.:
Sig. Hannesson.........$2.00
E. Bessason............ 1.00
H. Hermanson ....................50
Mrs. H. Hermanson................25
Hilda Hermanson..................10
Ásta Hermanson............... .10
Jón Eiríkson................ 1.00
M. Hjörleifson......... 1.00
H. Magnúson .....................50
Sig. Sigurdson .. .. .. .. 1.00
Mrs. Holm.............. 1.00
J. Johanneson.............. 1.00
H. Anderson................. 1.00
Jón Kernested........... 1.00
B. S. Anderson........ 1.00
Frá Húsavík, Man.:
Sv. Sigurdson .. .............$6.00
Signý Sigurdson........ 1.00
Salbjörg Sigurdson .. .... 1.00
Jódís Sigurdson........ 1.00
Kr. Signrdson.......... 1.00
Sigurjón Sigurdson..... 3.00
G. Thorsteinson........ 1.00
Björg Guttormson....... 1.00
GuSlaug Guttormson .. .. 1.00
O. Guttormson....................50
Mrs. E. Thidrikson..... 1.00
C. P. Albertson....... 1.00
G. Johnson............. 1.00
Mrs. H. Kernested...... 1.00
Th. Sveinson .. 1.00
Lilja V. Sveinson...... 1.00
S. Arason.............. 1.00
G. B. Jónsson, Gimli .. ., $1.00
T. E. Thorsteinson, féh.