Lögberg - 29.06.1916, Page 2

2
LOGBERG, FIMTUDAGINN 29. JÚNÍ 1916.
Kafli
úr fyrirlestrinum “Hvert stefnir”,
sem Sig. Júl. Jóhannesson flutti. .
11. Apríl 1916.
"Enginn fœr tnig ofan í jörð
áður en ég er dauður.”—Þ.E.
Margar íslendingasögurnar eru
áhrifamiklar og stórkostlegar; en
fáar þeirra taka þó fram Laxdæki.
f>ar skiftast á ástaæfintýri og
hryöjuverk; viökvæmustu tilfinn-
ingar og mesta karlmenska.
Allir þeir sem þá sögu hafa lesið,
muna eftir Höskuldi á Höskuldar-
stöðum. Hann átti konu er Þórunn
hét, stórvitra og stórlynda. Hösk-
uldur var höföingi mikill og nokk-
urs konar fulltrúi Hákonar Noregs-
konungs. Dvaldi hann til skiftis á
íslandi og í Noregi.
Það var einhverju sinni aö til
þingsWar stefnt í Noregi, þar sem
saman komu fulltrúar frá mörgum
löndum, sérstaklega Danmörku,
Svíþjóð og Noregi. Höskuldur var
þar staddur. Hann sá tjald eitt
fagurt og mann tígulegan og skraut-
búinn sitja í öndvegi. Höskuldur
gekk að tjaldinu og spuröi hver
ætti. Tjaldráðandi kvaöst heita
Gilli og vera kallaður Gilli hinn
rússneski: “Má vera aö þú hafir
heyrt nafns mins getið”, sagöi hann.
Höskuldur kvaö svo vera; sagðist
hafa sannar sögur um þaö aö Gilli
væri vellauðugur kaupmaöur og
spurði hvort hann væri hér i verzl-
unarerindum. Gilli játti því og
spurði hvort Höskuldur vildi nokk-
uð kaupa.
1 þá daga var talsvert um þræla-
hald á Norðurlöndum eins og ann-
arsstaðar, og kvaöst Hösikuldur
gjarna vildu kaupa þernu eða
vinnukonu. Gilli sagöist hafa tólf
konur til sölu, og gæti Höskuldur
valið úr, hann leit yfir hópinn, og
veitti sérstaklega einni eftirtekt;
sat hún úti í tjaldhorni og var töt-
urlega klædd. Höskuldur kvaðst
vildu kaupa þessa konu og spurði
um verð; átti hún aö kosta þrjú
pund silfurs og var það þrefalt
verö á við hverja hinna.
“En ekki vil eg svíkja þig á am-
báttinni”, sagði gilli. “Hún er mál-
laus, og má vera að þú teljir það
galla svo stóran að þú gangir frá
kaupunum. Hefi eg reynt allar
hugsanlegar aðferðir til þess að láta
hana mæla, en þess er ek*ki kostur.”
Höskuldur kvaðst ekki ganga frá
kaupunum að heldur, greiddi hon-
um silfrið og tók ambáttina. Lét
hanni hana tafarlaust afklæðast
tötrunum og fékk henni góð klæði
Var mönnum starsýnt á hana eftir
hamskiftin og þóttust flestir aldrei
fegri konu séð hafa. “Þetta er ekki
venjuleg kona. heldur drotning”,
sögðu menn.
Höskuldur hafði hana heim með
sér og varð hún þjónustustúlka eða
öllu heldur ambátt Jórunnar. En
eins og fyr er frá sagt var Jórunn
skapstór og ekki altaf sem sann-
gjörnust; reiddist hún ambáttinni
eitt sinn er hún var að hjálpa henni
til hvílu, tók sokka og barði hana
af alefli í andlitið. Höskuldur sá
að ekki mátti svo búið vera, keypti
hann jörð handa ambáttinni uppi í
Laxárdal og flutti hún þangað.
Svo liðu fram timar þar til am-
báttin fæddi son, var Höskuldur
faðir hans og kallaði hann Ólaf.
Pilturinn var/ efnilegur rneð af
brigðum, hljóp hann og talaði
tveggja vetra betur en önnur böm
fjögra.
Það var morgun einn að Hösk-
uldur heyrði mannamál; gekík hann
á hljóðið og heyrði að kona og
barn töluðust við og sá hvar þau
sátu á lækjarbakka. Var það Ólaf-
ur og móðir hans og talaði hún nú
fullum fetum; en hún veitti Hösk-
uldi ekki eftirtekt. Varð henni
bylt við þegar hann ávarpaði hana
og sagði henni að nú þýddi ekki
Iengur undan að færast né móti
mæla; hann hefði heyrt hana tala
og nú skyldi hún segja æfisögu
sina. Hún var treg til, en lét þó
undan. Kvaðst hún heita Melkorka
og vera dóttir Mýrkjartans írakon-
ungs; hafði hún verið hertekin af
víkingum þegar hún var 15 ára
gömul. Höskuldi varð mikið um
söguna, en Jórunn lagði hatur á
Melkorku. Móðir Ólafs ól hann
upp frábærlega vel; kendi hún
honum írsku jafnframt móðurijiáli
hans og kvað það mega koma hon-
um í góðar þarfir síðar. Þegar
Ólafur var tólf ára var hann svo
þrosikaður að hann reið til alþing-
is, og var hann syo tígulegur maður
i hvívetna og svo skrautgjarn þess
utan að hann fékk auknefnið Pá.
Einhverju sinni kemur Melkorka
að máli við Ólaf og segir: “Þú ert
hér ambáttar sonur; það ^r þér
ósamboðið; far þú til írlands og
finn föður minn Mýrkjartan kon-
ung.” Ólafur félst á það og verður
það úr að Melkorka fer til manns,
sem lengi hafði viljað ná ástum
hennar, og lofaðist til að giftast
honum, var það einkum til þess að
geta veitt Ólafi farareyri. Býst
hann síðan úr landi og fær móður
hans honum fingurgull er faðir
hennar hafði gefið henni í tannfé:
“Þetta skalt þú sýna föður minum”
sagði hún, “og mun hann þá brátt
kannast við þig.’’ Einnig fékk hún
honum hnif og belti og bað hann
sýna það fóstru sinni; það væri
gjöf frá henni og mundi hún þekkja
gripina. “Og seg henni að eg muni
hana jafnan, sem hefði hún verið
móðir min”, sagði hún.
Ólafur lét í haf og lenti við fr-
land eftir langa útivist og harða.
Fann hann afa sinn og fókk hinar
beztu viðtökur, eftir að hann hafði
sýnt honum fingurgull móður s'inn-
ar. En fóstra Melkorku var kar-
læg fyrir sakir elli og sjúkleika, en
þegar hún fékk þá fregn að sonur
Melkorku væri kominn, stökk hún
ofan úr hvílu sinni og gekk staf-
laust á móti Ólafi; var hún hraust
allan veturinn og þóttu það jarteikn
mikil. Ólafur tók gömlu konuna á
kné sér eins og barn og sagði henm
alls konar sögur um móður sína;
hann sýndi henni hnífinn og beltið
og flutti henni kveðjuorð móður
sinnar. Gamla konan horfði fram-
an í Ólaf þar sem hún sat á kné
hans og grét eins og barn.
Um vorið bjóst Ólafur heim aft-
ur. vildi hann þá hafa gömlu kon-
una með sér, en afi hans aftók það;
taldi hana ekki ferðafæra, en mörg
voru glessunarorðin og heit sem
hún sendi Melkorku og lofaði hún
guð fyrir að hafa unnað sér þess
að sjá drenginn hennar áður en hún
legðist til hinstu hvildar. Þegar
Ólafur kom heim, var eins og móð-
ir hans drykki með áfergju hvert
orð er hann sagði frá átthögum
hennar; en dýpst áhrif hafði það
á hana þegar Ólafur bar kveðjuorð-
in frá fóstru hennar; þótti henni
mjög fyrir að hún skyldi ekki koma
með honum.
Ólafur Pá átti Þorgerði dóttur
Egils Skallagrimssonar og var son-
ur þeirra Kjartan Ólafsson.
Þegar mikið gengur á dettur
manni margt í hug. Að undanförnu
hefir tæpast verið um annað talað
en “hvert stefnir”. Svo hefir þessi
tveggja atkvæða setning orðið föst
og rótgróin í hugum manna að hún
hefir svo að segja orðið að orðtaki
um hvað sém talað hefir verið.
Það er undarlegt hvernig einstök
orð og einstakar setningar bíta sig
fast inn í meðvitund manna og
minni, alveg eins og einstakar per-
sónur. William Steacf, hinn frægi
enski rithöfundur og blaðamaður,
sagði einhverju sinni á fjölmennum
fundi i Lundúnaborg að aðalhæfi-
leikar blaðamannsins væru í því
fólgnir að finna fyrirsagnir greinum
sinum. Og Benedikt Gröndal sagði
á Stúdentafélagsfundi í Reykjavík
fyrir mörgum árum að kvæði
sumra skálda og rit sumra maijna
væru eins og höfuðlaus skepna
vegna þess að þeir kynnu ekki að
skapa fyrirsagnir; enda var Grönd-
al manna hitnastur þar sem annars-
staðar. “Tólf álna langt og tírætt
kvæði” er víst einkennilegasta fyr-
irsögn sem nokkrum manni hefir
dottið í hug.
Hvort það er af því að séra
Björn sé Benedikt Gröndal annar
í því að finna fyrirsagnir eða efni
þeirrar greinar, sem þetta nafn
hlaut, hefir haft svona mikil áhrif
á fólk, um það skal ekki dæmt
þótt það að líkindum sé fremur hið
siðartalda. En hvað sem um það
er, þá er það víst að viðkvæma
strengi hefir greinin snortið víða.
Sumir hafa orðið himinlifandi af
gleði. Þeim hefir fundist þarna
koma fram talsmaður þeirrar stefnu
að kveða niður eða kirkja íslenzkt
þjóðerni og íslenzka tungu og það
hafa þeir viljað; þótt þeir, ef til vill
séu ekki margir, þá eru þannig
hugsandi menn til vor á meðal Aðr-
ir hafa fylst heilagri vandlætingu
og reiði og talið hér vera ráðist á
helgidóm feðra vorra og mæðra;
þeir hafa séð upprisinn óvin vor á
meðal, sem niður þyrfti að kveða
með einhverjum ráðum. Þeir hafa
jafnvel þrifið Saltarann og fleygt
í höfuð honum. Aftur hafa veriö
enn aðrir sem sjá aðeins stefnu-
mun að sama takmarki og þeir
sjálfir vilja komast, og þótt þeir
ekki fallist á þessa nýju aðferð, þá
skoða þeir málið í ró og næði.
En hvernig stendur á öllum þess-
um ósköpum ? hvernig stendur á því
að tæpast mætast svo tveir menn
að ekki beri orð þeirra fyr eða sið-
ar að setningunni “hvert stefnir?”
Hefir aldrei verið rituð grein um
þjóðmál vor fyr, sem eins djÁpt
snerti strengi vors innra manns?
Jú, vissulega; en vér lifum á ein-
kennilegum tímum. Orð sem eng-
P&cket of
WILSON S
FLY PADS
WILLKILLMORE FLIESTHAN
v$8°-°W0RTH OF ANY
STICKY FLY CATCHER
Hretn í meðferð. Seld í liverrl
lyfjabúð og í matvörubúðum.
inn tekur eftir venjulega, berast
eins og eldur i sinu á vissum tím-
um og við viss tækifæri. Hugur
einstaiklingsins og þjóðarinnar er
nú sem stendur svo næmur fyrir
öllu að ekkert má út af bera til þess
að í kvikni.
Það er eins og menn sjái landráð
í hverri hreyfingu og heyri landráð
í hverri setningu sem töluð er, lesi
landráð á bak við hverja línu sem
rituð er; það eru jafnvel kölluð
landráð að þegja og menn dæmd-
ir hegningarverðir fyrir það sem
þeir segja ekki. Þégar hugur
manna er svona næmur eða hvað
það á að kallast, þá veit maður al-
drei hversu lítið þarf til þess að
kveikja í.
Eg sagði að þegar mikið gengi á,
þá dytti manni margt í hug. Eg
hefi satt að segja verið einn af van-
trúarmönnum að því er íslenzkt
þjóðemi snerti. Mér hefir fundist
tungu vorri svo misboðið og mis-
þyrmt hér að eg hefi ekki getað séð
að henni væri lífsvon til lengdar,
sem lifandi töluðu máli. Eg get
sagt það með góðri samvizku að eg
hefi altaf viljað sjá veg henni til
lífs og líknar, en mín augu hafa
annaðhvort verið svo blind eða svo
vel sjáandi að eg hefi ekki séð
þann veg; mér hefir fundist tunga
vor svo að segja dauðadæmd innan
tveggja eða þriggja kynslóða. Og
þetta hefir hrygt mig stórlega, því
eg er einn -þeirra sem trúi því að
íslenzkar bókmentir séu fegurri,
auðugri, sterkari og heilbrigðari, en
flestra annara þjóða. Eg trúi því
ekki að allar þjóðir hafi öll ein-
k«nni, ill og góð, í jafn ríkulegum
mæli, fremur en eg trúi því, að allir
einstaklingar séu jafn gáfaðir eða
jafn góðir. Það er víst að hver
einstaklingur hefir sin einkenni og
þvi er öldungis eins varið með þjóð
irnar, sem einstaklingarnir mynda.
í hinni lægri náttúru sést það glögt
að loftslag, landslag og fleira hefir
áhrif á jurtir og jarðar gróða.
Fuglar taka lit af skógum og mörk-
um og sama er að segja um ýms
skorkvikindi og skriðdýr; þau verða
að Iit eins og jarðargróður þess
lands sem þau lifa í og að sama
skapi má sjá og finna skyldleika-
svip þjóðanna við landiö sem þær
byggja. Sérstaklega er það hið
andlega sem land og loft hefir áhrif
á. Tökum til dæmis' skáldfn. Þau
yrkja eftir því í hvaða landi þau
eru fædd og upp alin. Maður sem
fæðst hefði á sléttunum í Manitoba
og aldrei hefði annarsstaðar komið,
þann mundi yrkja fögur ljóð ef
hann væri skáld — um hina gul-
bleiku sólkystu akra og hina frjó-
þungu mold. Hann mundi yrkja
um blásandi og másandi gufuljón,
sem þyti hjólfætt eftir lífæðum
landsins, eins og óviðjafnandi
sendiboðar. Hann mundi yrkja um
heiðskiran himininn og heita sól-
stafi, sem færu eins og heilagir
guðs fingur um frjómold akranna,
til þess að leggja blessun sína yfir
störf mannanna. Þannig mundi
það skáld yrkja, sem hér væri getið
og fætt. Og framtíðin á eftir að
syngja slíka söngva. Þótt hér séu
enn ekki slík skáld til hérlend,
fremur en ull í geitarhúsi. — En
íslenzku skáldin kveða við annan
tón. ' iÞau sjá himinblá fjöllin
teygja tindana í ómælisgeyminn og
benda sálum sínum til æðra heims;
þau sjá miðnætursólina eins og vak-
andi auga yfir þeim sem þreyttir
hvíla; þau sjá öldur hafsins hefjast
með heljarafli, sem ímynd ómælis
styrkleíka; þau sitja við fossinn
hátt drynjandi og stynjandi með
froðufalli, stökkvandi tröllaskref-
um stall af stalli og sillu af sillu,
og þau sitja við hjalandi lindina og
líðandi lækinn og undirraddir sálna
þeirra syngja með þeim í sam-
hljóðan. íslenzku skáldin tala í
heilagri leiðslu við góðvætti og
vemdarengla landsins, heilladísir
þjóðarinnar og varðsvipi. Þau
rekja sig í anda eftir ljósþráðum
sögunnar inn í grafir hinna dánu,
tala þar við hina framliðnu og fá
véfréttir frá þeim. Þau sækja
þangað ótal myndir sorga og hörm-
unga, ótal myndir reynslu og rauna,
ótal myndir gæfu og gleði; ótal
myndir hugarsælu og himneskrar
ánægju; íslenzku skáldin fara bók-
staflega á vængjum hugsana sinna
niður til helvítis þess, er þjóðin
kvaldist í um langan aldur og upp
til himins' þess er hún á að hljóta
þegar tímar liða fram.
Islenzka þjóðin er öðruvísi en
allar aðrar þjóðir; hún er alvöru
meiri, veigameiri, trúrri, og það er
landinu að þakka; hún hefir sín
dýpstu sálar einkenni frá því.
Og þegar maður hugsar um það
hvilíka fegurð og styrkleika og
helgi íslenzka tungan á heima á
vörum móðurþjóðarinnar, og ber
það saman við vort daglega, svo-
kallaða islenzka mál hér vestra, t.
d. í Winnipeg, þá getur maður tæp-
lega varist því að verða snortinn
af eins konar meðaumkvun, rétt
eins og tungan væri lifandi og til-
finnandi móðir vor, sem oss tæki
sárt að sjá illa farið með. Þegar
vér heyrum t. d. sagt að einhver
hafi “skar” á nefinu, í staðinn fyrir
að segja ör; eða einhver muni
“starfa” af því hann hafi ekkert að
gera, í sfað þess að segja að hann
muni svelta; þegar vér heyrum
einhvem segja að hann hafi tekið
stóran “kropp” úr jörðinni, í stað-
inn fyrir að segja uppskeru; þegar
maður heyrir einhvern segja að
það sé “krakki” í diskinum, i stað-
inn fyrir að segja brestur; þegar
maður heyrir einhvern tala um að
“borða” sjálfan sig, í staðinn fyrir
að fæða sig; þegar maður heyrir
talað um að einhver komi “renn-
andi” í staðinn fyrir hlaupandi;
þegar maður heyrir talað um að
“passa” brauðið á borðinu í staðinn
fyrir að rétta það; þegar maður
heyrir talað um að “klina” diskinn
i staðinn fyrir að hreinsa hann;
þegar maður heyrir talað um að
“fíla” vel í staðinn fyrir að líða vel;
þegar maður heyrir talað um að
“taka trein” i staðinn fyrir að ferð-
ast með járnbrautarlest; þegar tal-
að er um “trippið” í staðinn fyrir
ferðina; þegar talað er um að fara
á “sjó” í staðinn fyrir leikhús;
þegar talað er um að “fitta” föt
á mann' i staðinn fyrir að mæla;
þegar tal^ð er um “harness meiker-
inn” í staðinn fyrir aktýgjasmið-
inn; þegar talað er um “sjoppið”
fyrir vinnustofuna; þegar talað er
um að “homstedda” í staðinn fvrir
að nema sér heimilisréttarland;
þegar talað er um að “pleia” í stað-
inn fyrir að leika; þegar talað er
um að “bíta” í staðinn fyrir að
vinna; þegar talað er um að “klósa
dílinu” í staðinn fyrir að fullgera
kaupin og ótal margt fleira, þá
rennur manni til ryfja og sér stak-
lega þegar vér gætum þess að svona
er málið hjá okkur, fyrstu kynslóð
inni; hvernig ætli það verði þá hjá
þeirri þriðju eða fjórðu eftir sama
áframhaldi? Og allar þessar setn-
ingar sem eg taldi eru algengar og
daglegar; hver sem hefir opin eyru
hlýtur að heyra þær oft og mörgum
sinnum.
Þegar eg var að hugsa um þetta,
hugsa um það hvílíka niðurlægingu
málið væri komið í, datt mér í hug
sagan um hana Melkorku. Húii
var tiginborin kona, hún var kon-
ungsdóttur; hún var frábærlega
fögur og hún var vitur. En forlög
(hennar voru þau að hún varð fyrir-
litin ambátt — hún var seld fyrir
peninga og varð að lifa eftir skipun
°g geðþótta annara manna. Hver
getur gert sér i hugarlund alla þá
djúpu sorg, sem leyndist í sál þeirr
ar formóður vorrar? Mér finst
sem Melkorka konungsdóttir, móð-
ir Ólafs Pá og amma Kjartans
Ólafssonar og formóðir vor, koma
lifandi fram fyrir sjónir vorar hér
í kveld og segja sögu sina; lýsa til-
finningum sínum. Mér finst eða
heyrist hún mæla og lýsa þeirri bar
áttu, þegar hún — sjálf konungs-
dóttirin—varTráð vera seld eins' og
skepna. Var það ekki eðlilegt að
hún hlífðist við að eyða orðum sín
um, þegar hún var tekin svona og
seld eins og önnur vara? Var það
ekki eðlilegt að henni fyndist hún
þá fremur heyra til mállausum
skepnum en mælandi mönnum? Og
var það ekki eðlilegt að hún legði
árar í bát? Jú, mér finst sem vér
Öll hljótum að skilja það.
*
Oboðinn gestur.
1.
"Vesall maður, sem ekki hefir
Saga eftir Jón Trausta.
siðferðislegt þrek til að vinna
landi sínu gagn og sóma, á að
skríða í felur og skammast
sín.”
Það er von, að þú segir það, og
víst er hann áhyggjuefni, þessi
undarlegi faraldur, sem er að stinga ur
sér niður meðal vitrustu og beztu
manna þjóðarinnar. — Þú hlærð
.. ? Nú jæja. Vitlausustu og
verstu mennirnir eru það þó að
minsta ‘kosti ekki. En nú skulum
við ekki fara að þrátta um þetta.
Eg átti auðvitað við þennan ískyggi-
lega og einkennilega faraldur með-
al háttvirtra þingmanna — fulltrúa 1
háttvirtra kjósenda — þetta, þú
skilur, að þeir eru altaf að smá-
týna tölunni. Að hverju ertu að
hlæja? — Altaf að smá-týna töl-
unni. Eg sagði það. — Einn fór í
fyrra, og annar fór í hitt-eð-fyrra
— varð snögt um báða. Einum
var “laumað inn eftir” í fyrra og
öðrum í sumar. Það er ekki látið
bera mikið á því. En full ástæða
>ótti til að láta þá vera um stundar
sakir undir höndum sérfræðings.—
Og ef þetta er ekki ískvggilegt, þá
veit eg ekki, hvað iskyggilegt er
fyrir þetta fátæka og fámenna land,
og sama segja háttvirtir kjósendur
mínir, þeir sem á þetta hafa minst.
Og þó vita menn um fæst tilfellin;
það getur þú reitt þig á. Það eru
ekki allir háttvirtir alþingismenn
gefnir fyrir að kvarta fyr en í fulla
hnefana. Og eg get fullvissað þig
um, að fleiri dragast með kvillann,
en almenningur hefir veður af, þó
að þeir afberi hann fyrir karl-
mensku sakir, eða eitthvað óvænt
komi þeim til bjargar. — En verst
af þessu öllu saman er, að háttvirt-
ir kjósendur ganga þess gersamlega
duldir, hvað þetta eiginlega er, sem
að mönnunum gengur. Þegar til-
fellin verða alvarleg—þegar þau
kosta mannslíf, — eg á við, þegar
snögt verður um einhvern-------þá
hrökkva menn upp og spyrja og
spyrja, en enginn svarar. Allir
vita, hve dánarskýrslur blaðanna
eru ábyggilegar. — Og læknarnir?
— Þeir annaðhvort halda kjafti eða
tala tóma latínu, sem fæstir hátt-
virtir kjósendur skilja, — kalla
þessi alvarlegu tilfelli strangulatio
eða einhvern þremilinn, og orsökina
conslientia vitiorum, eða eitthvað
þaðan af vitlausara. — Þeir eru
ekki að hugsa um háttvirta kjós-
endur, þessir lærðu fuglar. — Con-
scicntia vitiorum o& strangulatio—
eintómir steinar fyrir hrauð, þegar
háttvirtir kjósendur spyrja í ein-
lægni. Þeim væri skammar nær að
“óperera” háttvirta þingmenn —
skera úr þeim þetta, sem þeir kalla
conscientia vitiorum” svo að það
yrði þeim ekki að rneini og bærist
lekki til annara, — hugsaðu þér, ef
það t. d'. færi að breiðast út meðal
háttvirtra kjósenda! — Eg segi nú
ekki mikið. Fæst orð hafa minsta
ábyrgð. En hugsaðu þér annað eins!
— Það er annars skaði, að ekki
skuli tíðkast almenn líkskoðun,
þegar háttvirtir þingmenn deyja,
einkum þegar verður snögt um þá.
— Almenn likskoðun, — eg á við
þetta, sem kallað er castrum doloris,
þegar konungar og önnur stórmenni
eiga i hlut. — 'Þú fyrirgefur, vinur,
þó að eg bregði fyrir mig latínunni
minni. Eg geri það líka stundum
á kjörfundum. Það er ómissandi
salt í matinn, og háttvirtir kjósend-
ur kunna vel að méta það. — Já,
eg átti við castrum doloris — sorg-
arsýningu á líkinu í konunglegum
stíl, svo að háttvirtum kjósendum
gæfist kostur á að sjá fulltrúa sinn
j síðasta skiftið og sýna honum
síðustu lotningu. Og víst ættu
háttvirtir þingmenn það skilið, ekki
síður en konungamir. Þeir, vitr-
ustu og be....... Nú, þú mátt nú
ekki heyra það.------En þá gætu
háttvirtir kjósendur ef til vill —
svona í kyrþey, auðvitað — athug-
að líkið, t. d. hálsinn, og komist að
því rétta um það, hvað orðið hefir
háttvirtum þingmanni að bana, og
nefnt það svo á s'ínu eigin máli, án
þess að sækja vitið í læknana.
En hvað sem þessu líður nú öllu
saman, þá veit eg, að þú ert mér
sammála um það, að þetta er
áhyggjuefni — og meira en það.
JÞað er beinlinis hryggilegt.
Hugsaðu þér annað eins. Ekki
komið nema fram í mitt kjörtíma-
bilið, og þessi dularfullu fyrirbrigði
orðin svona tíð. Ekki fer þeim
fækkandi undir nýju kosningarnar.
— Eg fer nú að spyrja í huganum,
hvað margir muni lifa kjörtímabil-
ið af. Þú hlærð, eins og vant er.
En mér er þetta, svei mér, blá-
alvara!
En nú ætla eg að segja þér ofur-
litla sögu, sem ef til vill lyftir
huldunni af þessum leyndardómi
fyrir þér. — Eg hefi engum lifandi
manni sagt hana, og segi hana ehg-
um lifandi manni, nema þér einum.
Þú veizt, að eg er ekki kjöftugur
— þó að eg sé málugur, það er alt
annað. Mælgi og lausmælgi eru
sitt hvað. — Eg veit líka, að þú ert
ekki lausmáll. — En mundu það,
að eg hefi ekki sagt hana neinum
lifandi manni öðrum en þér, og eg
trúi þér einum fyrir henni. Eg
geri það af því, að þú ert nú gamall
vinur minn og skólabróðir og þar
að auki háttvirtur kjósandi, sem
hefir stutt mig með ráði og dáð til
að hljóta það þingsæti, sem eg nú
hefi, með þeim beinum, — þó mög-
ur séu — sem þangað kann að
verða hent. — Beinum, segi eg.
Hamingjan hjálpi mér! Hvað er
að tala um bein! — Bankaráðsmað-
endurskoðunarmaður Lands-
bankans — gæzlustjóri — endur-
skoðunarmaður landsreikninga —
milliþingaforseti, einn ráðunautur
í viðbót — milliþinganefnd — —
alt saman tóm peningaumslög, sem
flokkurinn er búinn að taka inni-
haldið úr til flokksþarfa — handa
rægitólunum, sem skrifa nafnlaust
blöðin, og hinum rægitólunum,
sem læra blaðaróginn og hlaupa
með hann milli háttvirtra kjósenda
undir kosningar. — Beinin —
Kroppaðar hnútur, sem mönnum
þykir virðing í að verða fyrir. —
En sleppum þvi nú. Eg ætlaði að
segja þé'r söguna — í trúnaði, auð-
vitað. — Eg hefi nefnilega einu
sinni fengið snert af þessu — þess-
um kvilla, þú skilur, — þessu, sem
þeir lærðu kalla conscientia vitior-
um. — Viltu ekki koma ofan í
Kringlu og þiggja kaffi —?
II.
O-o, við hofum nægan tíma. Jón
Jónsson i Sjálfstæðinu er nýbyrjað-
ur að halda ræðu um sjálfstæði
þjóðarinnar, og hann er svei mér
ekki bráðum búinn. — Nei, á dag-
skrá er frv. til laga um útflutning
hrossa, en sjálfstæði þjóðarinnar
má alstaðar koma að. — Hvort
nokkur hlustar á hann. — Já, eg
held nú það. Forsetinn og annar
skrifarinn, einn þingmaður að vast-
anverðu og einn að austanverðu í
salnum — og svo auðvitað ræðu-
skrifaramir. Hinir voru á smá-
þingmálafundum úti í hornum og
frammi í lestrarsalnum. Það gerir
ekkert til. Þessi ræða er ætluð hátt-
virtum kjósendum, en ekki þing-
mönnum. Á morgun kemur hún
út í blöðunum.
En nú byrja eg á sögunni.
KAUPMANNAHAFNAR
Vér ábyrgj-
umst það ac
vera algjörlegf
hreint, og það
bezta tóbak i
heimi.
Ljúffengt og
sndingar gott
af því það er
búið.til úr safa-
miklu enmildu
tóbakslaufi.
MUNNTÓBAK
Við vorum að slíta fundi —
iöngum, löngum fundi. Og sólin
skein inn í háttvirta neðrideild —
á bakið á hæstvirtum forseta og
framan í vesalings ræðuskrifarana,
svo að þeir urðu “blindir”, — sem
ekki voru það áður. — Á bakið á
hæstvirtum ráðherra, og framan í
alla andstæðinga hans — hina auð-
vitað líka — að ógleymdu öllu öðru,
sem sólin skín á í háttvirtri neðri-
deild .......... Þvættingur. Sól-
in skín aldrei inn í háttvirta Neðri-
deild, aldrei að eilífu, því að glugg-
arnir snúa beint í norður. Þar að
auki hefir mig líklega verið farið
að dreyma, því að þetta var löngu
eftir miðnætti í septembermánuði,
kl. eitt eða tvö um nóttina. Að
minsta kosti er það aldrei almenni-
lega ljóst fyrir mér, hvernig það
var. — Það 'gerir heldur ekkert til.
— En við vorum sem sé að slíta
fundi í háttvirtri Neðrideild.
Deildin hafði gengið með fullum
krafti í marga daga og margar næt-
ur samfleytt—hamast, eins og vind-
mylla i roki,—nei, eins og gufuvél
í koladalli, svo að eg taki aðra sam-
Iíkingu hinni skáldlegri—bullan upp
og bullan niður, upp og niður, upp
og niður i sífellu, sjóðandi olían
ýrist í allar áttir, gufan spýtist
hvæsandi upp um öll op, utanborðs
löðrar allur sjórinn í froðu, en
bullan gengur upp og niður, stynj-
andi, stappandi, með kremjandi
þunga — þarna heyrirðu, hvort mér
getur ekki tekist upp.----Þannig
hafði deilan hamast. Og það hafði
gengið undan henni. Það var ekk-
ert smáræði, sem eftir hana lá. 14
til 16 mál á dagskrá á hverjum degi
alla vikuna, og öll afgreidd. Og
það voru engin smá-mál. Það var
t. d. frumv. til laga um breyting á
Iögum nr. 23. 14. nóv. 1908 og lög-
um nr. 16, 21. jan. 1862, sbr. tilsk.
frá 19. júní 1860, og opið bréf 15.
febr. 1872. — Og sömuleiðis frumv.
til laga um viðauka við lög nr. 35,
12. des. 1913 og kgl. tilskipun 10.
marz 1755. — Og enn fremur
frumv. til laga um breyting á við-
auka við lög nr. 28, 29. okt. 1912.
— Og enn fremur 2030 breytingar
og bætur frá ýmsum lögum frá
þrem síðustu þingum. — Og svo
eru þessi stón-merkilegu lög um
veinkaleyfi á andrúmsloftinu, og önn
ur um emkaleyfi til að vinna—eitt-
hvað—úr íslenzkum hverum,—þeim
var nú vísað til nefndarinnar aftur,
og þar sofnuðu þau. — Og svo var
þetta dæmalausa frumvarp, sem
einhver gárungi hafði narrað Jón
Jónsson í Sannfæringu-sinni til að
flytja. Það var um fyrningu veð-
réttar, og var orðið að lögum fyrir
langa-löngu, alveg orðrétt. — Þú
hristir höfuðið. — Hvernig á nokk-
ur maður að vita, hvað kann að
vera orðið að lögum og hvað ekki ?
— Veizt þú, t.d. hverjar hafnir er
búið að löggilda og hverjar ekki?
— 60—70 ný lög eftir hvert þing
— það er álitleg viðkoma! Menn
geta verið vitrustu og beztu menn
þjóðarinnar, þótt þeir ikynnu að
villast í öðru eins moldviðri.
En — hvað var eg nú eiginlega
kominn langt í sögunni? Já, nú
man eg það. Við vorum að slíta
fundi í háttvirtri Neðrideild — ein-
um af þessum óendanlegu fjárlaga-.
fundum, sem heilbrigð skynsemi
fæstra háttvirtra þingmanna lifir
af. Eg hafði haldið eina ræðu —
eina dómadags-ræðu um eyðslusemi
stjórnarinnar — undirbúningsræðu
undir næstu kosningar, eins og þú
skilur. — Eg var vel undir búínn
og lét mé'r takast upp — var bæði
napur og harðorður og lagði ekki
fingurna á milli. — Það var öllu
óhætt, því að hæstvirtur ráðherra
var þá stundina inni í hinni deild-
inni. Þegar ræðan var búin, naut
eg hennar í anda á eftir, og lét hina
segja, hvað sem þeim þóknaðist.
Eg las hana upp í huganum, orð
fyrir orð, og gerði á henni þær um-
bætur, sem eg ætlaði síðar að skrifa
nið.ur, þegar mér gæfist tækifæri
til að leiðrétta það, sem skrifaramir
— dauð-þreyttir og hálf-sofandi —
hefðu haft eftir mér, svo að hátt-
virtir kjósendur fengju vöruna sem
vandaðasta. Að þessu var eg það
gem eftir var fundarins, á meðan
30—40 ræður annara beljuðu um
hlustirnar á mér. Hvern fjandann
varðaði mig um þvaðrið úr þeim.
Eg naut minnar eigin ræðu og naut
hennar x bezta tómi innan um alt
skvaldrið; eg var ekki kominn þang-
að til að láta þá sannfæra mig með
orðastraumi. — Svo hrölck eg upp
við það frá mínum sælu draumum,
að atkvæðagreiðslan var skollin á.
(Framh.)
Kallað eftir tilboðum.
Öllum störfum var hætt við
þinghúBið á laugardaginn. Ástæð-
an var sú að verið er að undirbúa
auglýsingu eftir tilboðum í vinnuna.
Er búist við að tilboðin verði gefin
út í þessari viku og verður því ekk-
ert gert við byggingarnar fyr en til-
boð hefir fengist, ef það fæst nokk-
uð.
r

Til Sig. Júl. Jóhannessonar
Eg heilsa þé'r vinur í meiningu máls
því, mig hefir dreymt það að andinn sé frjáls
þó reirður sé verkamanns viðjum,
að hvar sem við göngum þá greiði það spor,
hún gugni ekki trúin á sannlei'k og þor,
í ljósi því óhræddir iðjum.
Þar sestur með pennann þinn aftur þú ert
í ábyrgðar sæti, þar velkominn sért
því fáment er lið vort með ljósið,
þar sólina byrgja hin svörtustu ský
og svo veldur ónýtur mannfjö'ldinn því
að hreinlyndið fær ekki hrósið.
Að æða um götur og athuga ei neitt
því íslenzka bezta í flag getunbreytt
þar vaninn hann völdunum heídur,
og tilbiðja gullkálf sem guð þessa lands
og grátandi krjúpa við fótstallinn hans
það andlegri ómensku veldur.
Þú þekkir svo margt sem að lýginni laut
og lifandi rotnar á þjóðlífsins braut
þar sannleikann sagt hafa fáir.
En hinum sem langaði ljósið að sjá
i lífinu hvervetna stjakað var frá
þeir voru svo veikir og smáir.
Þú skilur það alt saman vinur, svo vel
að von minni ljóselskri sigur það tel
í sætið þú sezt hefir aftur,
Því frá þinum penna mun s'annleikinn sjást
og sigur hins góða á endanum fást,
þig leiði hinn ljóshelgi kraftur.
Sigurður Jóhannsson.
Keewatin, Ont.

/