Lögberg - 27.12.1917, Blaðsíða 1

SPIERS-PARNELL BAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir loegsta verð sem verið
getur. REYNIÐ ÞÁ!
TALSÍMI: Garry 2346 WINNIPEG
Tala. Garry 1280 Stofnsett 1887
Steele & Co., Ltd.
MYNDASMIÐIR
Hornl Afain og Bannatyne. WINNIPEG
Fyrstu dyr vestur af Main MAN.
30. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 27. DESEMBER 1917
NÚMER 51
Innflutningur áfengis
bannaður í Canada,
Forsætisráðherra Canada, Sir
Robert Borden lýsti því yfir
síðastliðinn laugardag að engin
áfeng vín yrðu flutt inn til Can-
ada eftir 24. þ. m., nema þau,
sem keypt hefðu verið um eða
fyrir 17. des. 1917, og þó yrði
innflutningi á þeim vínbyrgðum
að vera lokið fyrir 31. janúar
1918. Yfirlýsing forsætisráð-
herrans er á þessa leið:
Með atkvæðagreiðslu sinni 17.
des hefir fólkið í Canada látið í
Ijósi tvímælalaust vilja sinn með
að halda áfram þátttöku sinni í
stríðinu, og verja öllum efnum
og kröftum, sem það á yfir að
ráða til þess að vinna sigur á ó-
vinum frelsis og friðar. pað er
því lífsspursmál, fyrir oss, að
allri óþarfa eyðslu sé hætt, en
allir hlutir, sem til manneldis eru
nýtandi séu sparaðir. Eitt af
því sem óneitanlega hefir skað-
ieg áhrif, og er til hindrunar á-
foiTnum vorum í þessu efni, er
nautn áfengis. Hermálanefnd
stjórnarinnar hefir haft þetta
atriði til íhugunar undanfarandi
og komist að þessari niðurstöðu,
en allar víntegundir, sem hafa
meira af vínanda í sér en 2*4%
skulu kallast áfengar.
2. Innflutningur á öllum á-
fengum víntegundum, inn í Can-
ada er bannaður eftir 24. des.
1917, nema ef að menn hafa ver-
ið búnir að kaupa vínföng fyrir
þenna tiltekna dag, þá skal vera
íeyft að flytja það, sem svo hefir
verið keypt til 31. janúar 1918,
og ef ágreiningur verður út af
innkaupum á víni í sambandi við
þessa undanþágu, skal tollmála-
ráðherra hafa fullkomið úrskurð-
arvald. Undanskildar þessu á-
kvæði sfculu þó vera þær vínteg-
undir, sem nauðsynlegar eru til
lækninga. til kirkjulegra og til
efnafræðilegra þarfa.
3. f öllum þeim fylkjum í
Canada, þar sem nú er vínsölu-
bann verður innflutningur á-
íengis bannaöur .eftir 1. apríl
1918.
4. Tilbúningur áfengis í Can-
ada verður bannaður eins fijótt
og sanngjamar kringumstæður
leyfa.
Eins og tekið er fram hér að
framan er innflutningur áfengis
til Ganada bannaður frá 24. des.
Reglur til þess að framfylgja
hinum öðrum ákvæðum, sem hér
eru framsett, er nú verið að
semja, og þegar því verki er lok-
ið, og þær samþyktar, verður
þeim framfylgt í sambandi við
herlögin. Lög þessi verða í gildi
á meðan stríðið stendur yfir, og
í 6 mánuði eftir að því er lokið.
f sambandi við þetta, er vert
að geta þess að samskonar, eða
Iík lög hafa nú verið samþykt í
Bandaríkjunum, svo það lítur út
fyrir að innan skamms verði al-
gjört vínbann í Norður-Ameríku
að minsta kosti á meðan stríðið
stendur yfir.
Rússland.
Borgarstríð útbreiðist um Iandið
með degi hverjum. Mótspyrna
gegn Bolsheviki stjórninni
eykst jafnt og þétt. Sagt að
Nikulás stórhertogi hafi dregið
saman ógrynni keisarasinna í
Caucasus.
Fréttir frá Rússlandi um þess-
ar mundir, eru mjög tvíræðar og
ósamhljóða. — Morgun-fregnim-
ar allajafnan bomar til baka að
kveldi.
Hið eina, sem þó má áreiðan-
legt teljast er það, að landið alt
virðist loga í innbvrðis ófriði.
Eins og áður hefir verið frá
skýrt, hafa Kósakkar sagt sig úr
lögum við Rússa, og er nú mælt
að Nikúlás stórhertogi hafi gerst
foringi þeirra og lið hans tekið
á vald sitt Teheliabinsk, sem er
tengistöð á Síberíu-brautinni, 125
milur vestur af landamærunum,
en í gegn um stöð þessa verða
að flytjast allar vörur að austan.
í Odessa og svæðunum kring um
Astrakan standa yfir blóðugir
bardagar og má eigi í milli sjá,
hvorir munu yfirsterkari verða.
Rússar hafa nú gert vopnahlé
við pjóðverja, er gilda skal fyrst
um sinn til 7. jan. næstk. Og eru
þeir þegar teknir að leitast fyrir
um friðargrundvöll sín á milli;
hafa Rússar skorað á sambands-
þjóðirnar að taka tafarlaust þátt
í friðartilraunum, ella hóta þeir
að nema úr gildi samning sinn
við þær í byrjun ágústmán. 1914.
Ekki hafa sambandsþjóðimar
gefið neitt ákveðið svar enn þá,
en vitanlega mun það að eins
verða á einn veg, með því full-
kunnugt er orðið, að Rússar sjálf-
ir rufu tvímælalaust samning
sinn, með því að ráðast í að
semja um vopnahlé, að sam-
bandsþjóðum sínum fomspurð-
um.
Ástandið á Rússlandi er veru-
lega sorglegt, hver höndin upp á
móti annari — að eins barist um
völd og þjóðmetnaðinum stungið
svefnþorn um ófyrirsjáanlegan
tima. Og alt útlit er nú fyrir að
hið volduga keisaradæmi Péturs
mikla, ætli með öllu að liðast
sundur í mörg smærri ríki.
Frá Rússlandi er fátt nýtt að
frétta, sem ábyggilegt er. Inn-
byrðis baráttan virðist fara vax-
andi. Bolsheviki stjórnin held-
ur völdunum enn þá, en útlit er
\ fyrir, að áhrif og vald hennar
Ifari samt þverrandi, enda er
sjálfsagt ilt og erfitt verk að
koma nokkri reglu á þar, eða ná
haldi á traustum stjómartaum-
| um, jat'nvel þótt staðfesta og
reynsla væri meiri, en þeir menn
sem nú halda völdunum eiga
ráð á. General Kaldine foringi
íhaldsmanna með Kósakka að
baki sér virðist vera að ná meiri
og meiri fótfestu og skyldi oss
kki furða, þótt hann yrði Bolshe-
viki stjórninni, og Bolsheviki
hugsjónum hættulegur mót-
stöðumaður áður en lýkur.
Nú undanfarandi hafa nefnd-
ir frá pjóðverjum og Rússum
setið í Brest-Litovask til þess að
undirbúa friðarsamninga á milli
þeirra tveggja þjóða. En nú
hefir Leon Trotzky utanríkis-
ráðherra í Bolsheviki stjóminni
kallað rússnesku nefndarmenn-
ina heim og er ástæðan sú. að
pjóðverjar þvemeita að ganga
að þeim kjörum er Rússar fara
fram á.
f ræðu. sem Trotzky flutti ný-
lega í Pétursborg hafði honum
farist orð á þessa leið, í sambandi
við þennan væntanlega friðar-
samning:
“Ef pýzkalands keisari býður
þann frið, sem er vansæmd fyr-
ir vora þjóð að þiggja, þá berj-
umst vér á móti honum, og ef
vegna ástands þjóðar vorrar,
keisarinn neyðir oss til að taka
slíkum samningum, þá væri það
til þess, að vér með þýzkri al-
þýðu risum upp á móti þýzku
hervaldi”.
pýzkaland.
f blaðinu “Vorevaerts” sem
gefið er út í Berlín á pýzkalandi
stendur nýlega þetta:
Forðabúr miljónaeigenda, og
þeirra, sem offjár hafa grætt á
þessu stríði eru full. peir baða
í rósum og hafa allsnægtir. Mið-
lungsfólkið, eyðir öllu sínu til
matarkaupa, og dregur naum-
lega fram lífið, en 40,000,000
manna svelta, sem eru ekki lík-
legir til að verða hungurmorða
án þess að láta til sín heyra. pað
er ekki ómögulegt að vér innan
mánaðar fáum áfall verra og til-
finnanlegra helöur en hin rúss-
neska þjóð varð fyrir, og gjöri
þýzku þjóðinni ómögulegan sig-
ur í þessu stríði.
Krupp verksmiðjan brunnin.
Sú frétt kemur frá Hollandi að
Krupp byssu- og skotfæraverk-
smiðjan mikla í Essen á Prúss-
landi sé brunnin. Hún var eins
og kunnugt er, stærsta liergagna
verksmiðja pjóðverja. Sagt er
að 90,000 manns hafi unnið þar
dag og nótt. Snemma á. þessu
ári gjörði vinnufólkið við verk-
smiðju þessa verkfall, og var á-
stæðan, eftir því sem sagt er,
vistaskortur, fólkið var rekið
með harðri hendi áfram við vinn-
una, en viðurgjömingar af svo
skornum skamti að það hélt ekki
kröftum og neitaði að halda á-
fram nema úr því yrði bætt.
Svar stjómarinnar þýzku kvað
hafa verið, að taka fjölda af
verkamönnum, og senda þá nauð-
uga á herstöðvarnar, en neyða
hina til þess að halda áfram, eða
sæta sömu kjömm. Fjöldi af
kvennfólki kvað hafa unnið þar
nu upp á síðkastið.
Bandaríkin.
Major-General Hugh L. Scott,
er nýkominn til Waahington úr
för sinni um England og Frakk-
land. Mr. Scott skoðaði vand-
lega herbúnað Bandaríkjanna á
vesturstöðvunum og kvað alt
vera í bezta lagi. Hann lcvað
hervöld Breta og Frakka, hafa
dáð mjög framsýni og foringja-
hæfileika Mr. Pershing’s, og
undir hans leiðsögn mundu her-
æfingar Bandaríkjamanna aust-
ur þar, ná fullkomnunar tak-
mai’kinu á ótrúlega skömmum
tíma. Almennan fögnuð kvað
hann ríkja meðal sambandsþjóð-
anna, yfir framgöngu Bandaríkj-
anna og röggsemi Wilsons for-
seta.
Vargöld-
Vargöld skæð of veröld stendur
válegri en þektist fyr.
Aldrei gátu friðarféndqr
fólskulegri magnað styr.
Opnum slegið Hels er hliðum,
hafnað sátt og öllum griðum.
Fjölga reynsludagar dimmir,
drúpir hnípin sérhver þjóð,
sveima um heiminn gammar
grimmir,
galdir í tryldum jötunmóð;
alt þeir virðast ætla gleypa,
öllum heimi’ í vanda steypa.
Grúfir Helja hauðri yfir,
Hildi jafnan nástæð er,
æstar systur alt sem lifir
ætla nú að helga sér.
Dreirastrauma djúpa vaða,
dauðum ná í köstu hlaða.
Jafnt í lofti, grund sem græði
grimmir féndur vegast á.
pvílíkt voða ilsku æði
enginn Iieyrði fyr né sá.
Heitara virðist Heklubáli
hjarta þeirra búið stáli.
Rauðar dynja unda elfur
ægileg við Mistarsköll,
hamrar drynja, hauðrið skelfur,
hræðast áJfar, blikna tröll.
Landvættir með felmtri flýja,
felast náðum himindýja.
Húnar allra varga verstir
vaða fram í djöfulmóð.
Vonskunnar að magni mestir
mælt er séu hverri þjóð.
parf og engan á því stanza,
“eftir höfði limir dansa”.
peirra herra þúsundfaldur
þykir að allri klækja gjörð.
Hefir aldrei heims um aldur
hans jafnoki fæðst á jörð.
pann fyrir myrðir mannréttinda
margur á um sárt að binda.
Andi manns fær ekki skilið
örlaganna djúpu ráð.
Napurt virðist nornaspilið
nú sem er í veröld háð,
Illmenni því örfá valda,
alþjóð saklaus verður gjalda.
Nær mun hjaðna haturslogi
heill sem allri bægir frá?
Nær mun friðar bjartur bogi
blika þjóðlífs himni á?
Nær mun ríkja ró og friður,
róstur allar falla niður?
Pú sem ræður landi og lýði,
ljóssins faðir himnum á,
láttu öllu lokið stríði,
láttu kærleik sigri ná,
sundurlyndis illi andi
ollað svo ei fái grandi.
S. J. Jóhannesson.
Hlutverk smærri
þjóðanna.
Eftir Friðþjóf Nansen.
Vér Norðmenn, erum smáþjóð,
þó höfum vér engu að síður full-
kominn tilverurétt, alveg eins og
hinar stærri þjóðir og rétt til
þess að ráðstafa vorum eigin
málum sjálfir.
Vér höfum álitið þann kostinn
vænstan, að standa hlutlausir í
yfirstandandi veraldar ófriði og
höfum sannfærst um að á þann
hátt mundum vér helzt geta orð-
ið mannúðarmálefnum samfé-
lagsins að liði.
Ekki getur það dulist nokkr-
um heilskygnum manni, að hlut-
leysi vort hefir verið marg brot-
ið hvað ofan á annað. Og eg
held það séu engar ýkjur, þótt eg
segi að fullkominn þriðji hluti
verzlunarflota vors hafi eyði-
lagður verið af óvina völdum,
með öðrum orðum að meira en
miljón smálesta, hafi sökt verið
af norskum skipum, og milli sjö
og átta hundruð norskra sjófar-
enda verið rændir lífi.
Ef að þessi ófögnuður heldur
áfram,' hættir þjóð vor innan
skamms, að vera siglingar-þjóð
— þjóðin, sem fyrir fáum árum
var hin þriðja í röðinni, að því
er stærð siglingaflotans snerti.
Hugrekki hefir oss aldrei
skort, og þjóðarmetnaðinum
höfum vér hvergi glatað, en með
fölskum metnaðarhugmyndum,
er hægt að blekkja heila þjóð.
En sú þjóð, sem rænd hefir ver-
ið sínum beztu sonum, án þess
að þeim gæfist kostur á sjálfs-
vöm, lætur vitanlega aldrei
blekkjast, og þarf heldur eigi að
óttast, að sagan beri henni
bleyði-orð á brýn. —
Mig langar einnig til að minna
yður á, að hlutleysi Ameríku var
líka að vettugi virt þegar Lusi-
tania sökk með þúsund Banda-
ríkjaborgara, og þó fóru Banda-
ríkin eigi í stríð, vegna þess að
þjóð yðar er friðelskandi þjóð.
— Vér höfum mótmælt harðíega
hermdarverkum pjóðverja í
sambandi við verzlunarflota
vorn og siglingamenn, en vér get-
um eigi fallist á þá skoðun, að
þjóðarheiði;r vor krefjist þess,
að vér segjum hinum seku stjóm
ai*völdum stríð á hendur, því með
slíkri ráðstöfum stuðluðum vér
tvímælalust að eigin tortíming.
Að eins tilvenileysið yrði vort
hlutskipti.
Eg hefi oft verið spurður að
því, hvers vegna hinar fimm
hlutlausu þjóðir færu eigi í stríð-
ið, með sambandsþjóðunum, þar
sem þær tii samans mundu geta
sent til vígvallanra, að minsta:
kosti hálf aðra rniljón velútbú-
inna hermanna.
En hafa þeir hinir sömu spyrj-
endur gert sér það ljóst, að í
raun réttri hafa þjóðir þessar |
engan her. Tífaldar, margæfð-
j ar óvinahersyeiti •, mundu á til-
tölulega stuttum tíma. hafa
j höggvið niður, sem hráviði liðs-
i aHa þessara fimm-menninga. svo
eRki stæði maður uppi.
Hvemig ættum vér líka að
j koma liði voru til orustuvallanna
iDanmörk vrði étin til agna, löngu
: áður en vér gætum sent nokkra
jhjádp, og öll strandlengja Sví-
þjóðar lægi opin fyrir sjóflota
Pjóðverja, sem nú er á sveimi í
Baltiska flóanum.
Ástand Norðurlanda er svo
flókin gáta, eins og sakir standa
að mannlegt hyggjuvit getur
með engu móti séð fyrir, hverj-
ar afleiðingamar mundu verða,
þótt jafnvel ekki nema ein þess-
ara þjóða flæktist inn í ófriðinn ;
en líkuraar yrðu auðvitað þær,
að sömu örlög mundu bíða vor
og Rúmeníuþjóðin varð að sæta.
Eg fæ á engan hátt séð — ef til
vill þótt um stundarhagnað
kynni að vera að ræða — að sam-
bandsþjóðunum gæti orðið nokk-
ur verulegur styrkur að, þótt
Norðurlanda þióðirnar lentu inn
» ófriðarhringiðuna.
Hin æðsta skylda og háleitasta
köllun smá-ríkjanna, undir nú-
verandi kringumstæðum, er að
halda friði, að svo miklu leyti,
sem í valdi þeirra stendur. — Sú
kemur tíð, að smá-ríkin, verða
kvödd til þess göfuga starfs, að
tengja saman að nýju hina við-
kvæmu strengi, andlegrar og
_ hagfræðilegrar ir euningar, er nú
ífáTa skornL' rei\ZJÍ svo vægðar-
lausan hátt.
Jafnvel eftir ófriðinn milli
Prússa og Frakka 1870 neituðu
helztu mentamenn þessara þjóða
lengi vel allri samvinnu, og það
þótt um sameiginleg velferðar-
mál væri að ræða, og hvomg
þessara þjóða vildi með nokkra
móti viðurkenna nokkur nýtileg
framfaraspor í fari hinnar. Og
Belgíumenn, sem lásu þýzka
tungu voru lítilsmetnir af Frökk-
um. pó voru haturs-afleiðingar
þess ófriðar að eins smámunir í
samanburði við það, sem vænta
má að yfirstandandi hildarleikur
hafi í för með sér.
pað er verkefni hlutlausu þjóð-
anna, að vernda frá glötun perlu
festi hins mannlega þroska.
Eins og nú standa sakir, er
svo að segja alt mannvit ófriðar-
þjóðanna ýmist notað til eyði-
leggingar, eða þá til þess að
forðast eyðileggingu. — Jafnvel
hér í Bandaríkjunum, hefir alla
reiðu verið varið ógrynni f jár og
framkvæmda til stríðsútbúnaðar
og þúsundfalt meira veit eg þó
að framlegt verður. Aldrei
nokkru sinni hefir mér til hugar
komið, að þessi volduga þjóð
eftir að hún á annað borð reis
upp — mundi skiljast við hild-
arleik þenna, fyr en allsherjar-
friði yrði komið á, en hitt er eg
aftur á móti sannfærður um, að
tiltölulega fáir af yður skilja
enn til hlítar virkileik og víðáttu
hess verkahrings, er fyrir yður
liggur. —
pví lengur, sem styrjöldin
stendur vfir, þess víðtækari verð-
ur truflunin, sem af henni leiðir
í öllu þjóðlífi. Og vér megum
Víggirðingar Þjóðverja er Canadamenn tóku við Paeschendale

eIfPI
Paeschendale í Flandern.
Canada-hermennirnir hafa fyrir löngu unnið landi sínu og þjóð frægð, með hugrekki því og
þolgæði, er þeir hafa h\Tarvetna sýnt, á orustuvöllum Norðurálfunnar í yfirstandandi veraldar-
ófriði.
pegar rituð vei'ður saga hins stærsta ófriðar, sem heimurinn hefir augum litið, verður bjart
um nafn Canada-þjóðarinnar. Hermanna þessarar þjóðar verður lengi n:inst. Nöfn þeirra hafa
hér og þar skapað í Norðurálfunni nýja sögustaði; einn sá staður er Paeschendale í Flandem, þar
verður brotið við blað í sögunni.
Canadisku hermennimir voru, það sem kallað er “í eldinum” 29.—30. dag októ’oermánaðar
síðastl. Verkið, sem þeim var falið að inna af hendi var ekkert lítilræði, þeir voru í broddi fylk-
ingar, og þeima hlutverk var að taka Paeschendale-hæðirnar, sem í raun og veru eru lykillinn
að hervirkjastöðvum pjóðverja í Belgíu. Sem nærri má geta var við ofurefii að etja, en Canada-
menn óðu eld og reyk, óhræddir við alt og alla og skömmu eftir miðaftan hinn 30. okt. höfðu þeir
náð hæðunum á vald sitt. Sigurinn var mikill, honum var fagnað um alt hið brezka ríki.
Margur sonur Sléttufylkjanna féll í val. Sigurinn varð dýrkeyptur mörgum íslenzkum fjöl-
skyldum. En nafn þjóðarinnar óx, við það að synimir allir gerðu skyldu sína. —
Tveim dögum fyrir áhlaup þetta hið mikla hafði veðrið verið ljómandi. Hægur laufvindur
blés úr suðvestri, og þerraði bæði loft og land; fögnuðu menn blíðviðrisbrosinu innilega, jafnvel
þótt heiðskír himininn sé hermanninum stundum alt annað en ákjósanlegur. En árla morguns,
um það leyti er orustan hófst, gerði snögglega hvassviðri og ákaft regn. Vora þá samstundis
gefin atgöngu-merki og fylgdi lögeggjan þeirra er fyrir frelsi berjast, skipan hverri, líkt og þegar
ólafur lielgi Haraldsson, mælti hin ódauðlegu orð á Stiklastöðum: “Fram, fram Kristsmenn, kross-
menn, konungsmenn”.
Yfirforingjamir skýrðu vandlega fyrir Canadumöimuin áður en til orustu kom, tilgang at-
lögunnar frá hemaðarlegu sjónarmiði, hve afarvíotæka þýðingu það hefði, að ganga sigrandi af
hólmi, að loknum hildarleik. Enda var enginn hikandi, allir staðráðnir í að láta einskis ófreistað.
Áhlaupið var hafið, — mjög var víða örðug framgangan, því um votlendis-flæmi varð fyrst að
fara og þungfær aurleðja á alla vegu. En hér sannaðist sem oftar hið fomkveðna, að hugur ræð-
ur hálfum sigri; torfærumar hurfu fyrir sigurvissunni.. Canada-hermennimir vissu að markið
var aðeins eitt — það að sigra, og eftir því nær tveggja sólarhringa látlausa, orustu, blakti hinn
brezki fáni sigurhrósandi yfir Paeschendale-hæðunum. — Canada-herinn hafði unnið afreksverk,
sem lengi mun hugstætt verða.
Sigurinn varð dýr, — fjölda mörgum efnilegustu sonum þessarar þjóðar, blæddi til ólífis.
Fómin mikla var framborin af fúsum vilja; hún var talandi vottur sannrar ættjarðarástar.
persónugerfingur. Frakkland er
ef til vill eina stórþjóðin, sem í
beztum samböndum stendur við
hvem sinn einstakling, í þess-
um skilningi.
Á meðan að pýzkaland var
samsett af eintómum smáríkj-
um, lagði þjóðin sinn bezta skerf
til heimsmenningarinnar. —
Mörg ríki falla og líða undir
lok vegna stærðar sinnar.
Hið forna Rómaveldi hrandi
að granni, sökum þess að
éftirlit og kostnaður við ný-
lendumar urðu ofurefli. ÖU
stjómmálaþekking ríkisins, alt
vit, útheimtist til þess að stjóma
og starfrækja fjarliggjandi ný-
lendur. Hver varð afleiðingin?
Hún varð sú, að þjóðin, þótt
voldug væri, eftirskildi komandi
kynslóðum svo að segja engan
varanlegan menningararf, að
undanskildum grundvTallarregl-
unum í lögvísi. f listum skaraði
hún hvergi fram úr, nema ef vera
skyldi helzt í húsagerð. En í
frumskapandi listum, var þjóð-
in að eins daufur skuggi af frægð
Grikkja.
Rússland er herfang sinnar
vænta þess að sjá núverandi ó-1 eigin stærðar. — pegar eg ferð-
friðarþjóðir, svo löngum tíma- aðist um Síberíu, gafst mér góð-
bilum skifti, önnum kafnar við ur kostur á, að kvnnast með eig-
að reyna að endurbæta það, sem, in augum ástandinu, eins og það
úr lagi hefir gengið. i í raun og veru er.
En þroska mannkynsins er alt Ekki má reisa skólahús í Sí-
öðruvísi varið en stundaklukku. I beríu né gera vegarspotta, án
sem setja má jafnharðan af stað. \ þess að fyrir liggi skipun um það
þótt stanzað hafi, hann verður;frá Pétursborg. Jafnvel hvað
að halda áfram; og einmitt þess vitur stjórn sem væri, mundi
vegna er það, að menningin sjálf,
heimtar að einhverjar þjóðir
standi fyrir utan ógnir ófriðar-
ins, eins og nokkurskonar blik-
vitar.
pað út af fyrir sig að Norður-
landa þjóðimar eru smáar, úti-
lokar þær á engan veg frá því að
fullnægia sinni göfugu köllun.
England var ekki miklu stærra
en Noregur er nú. að minsta
kosti ekki stærra en Svíþjóð, þeg-
ar það eignaðist Shakespeare,
og einnig stendur heimurinn í
stórri þakkarskuld við Holland.
Grísku borgimar og ftalíu. f
ýmsu tilliti standa smærri þjóð-
imar fult eins vel að vígi og þær
stóru. Menning þeirra ber venju-
lega gleggri heimalands-einkenni
Hugsanir smærri þjóðanna eiga
hægra með að ná til og verka á
lífemi hvers einstaklings þióð-
arinnar. Við það verður þjóðin
samheldnari, svo að segja einn
verða í vandræðum með að
stjóma svo fjarliggjandi héruð-
um, ekki síst þar sem samgöng-
ur era í öðru eins dæmalausu ó-
lagi og þar á sér stað. Og af-
leiðingin er blátt áfram sú, að á
tuttugustu öldinni er Síbería í
miðju níðamyrkri vanþekkingar-
nnar, og hinar margvíslegu auðs-
uppsprettur landsins luktar eða
iítt kunnar. — Ef vér aftur á
móti hvörflum hugsjónum vor-
um til smáþjóðanna, sjáum við
fyrst Danmörku ræktaða frá
strönd til strandar, og Noreg
með eins fullkomna alþýðumenn-
ing og þar sem bezt er ástatt í
veröldinni. —
Ekki skyldi það undra mig,
þótt að úr skauti framtiðarinn-
ar risu upp fleiri og fleiri smá-
ríki, og að við lifðum það að sjá
margar landamerkjalínur skift-
ast á ný, sjá hin mörgu þjóða-
brot sjálfstæð, er af manna völd-
um hafa verið brædd saman á ó-
eðlilegan hátt. pegar skaðsem-
iskenning sú hverfur af jörðinni,
að mátturinn sé réttur, eins og
vitanlega kemur að fyr en síðar,
þá verða stóruríkin eigi lengur
nauðsynleg. Ekki er eg svo
bjartsýnn, að halda að styrjöld
þessi verði hin síðasta á hnetti
vorum, en því trúi eg eindregið
að sá tími muni koma, að allar
styrjaldir hverfi úr sögunni —
innbyrðis styrjaldir, og skærar
á milli þjóða. Mannúðarhug-
sjónin á þann þroska fyrir hönd-
um, er finnur nýja vegu til þess
að gera út um deilumál þjóða
og ríkja, án blóðfórnar, og án
þess að einni þjóð eftir aðra verðl
sökt ofan í afgrunn eymdar og
örvæntingar. pað er .köllun
smærri þjóðanna að finna þær
leiðir og halda þeim si-opnum,
er til þess stefna að afstýra ó-
friði.
Eitthvað nýtt og nytsamt
sprettur út af styrjöld þessari.
Nýr skilningur mannúðar og
bróðurkærleika, springur eins og
gullin blómknappur út úr skelf-
ingunum og hatrinu. Nú þegar
eru að koma fram á sjónarsviðið
merkismenn svo að segia í hverju
landi, er helzt vilja gera allan
heiminn að einni þjóð, með eina
allsherjar tungu. —
Gott eitt vrakir að sjálfsögðu
fyrir þessum mönnum, en þeim
skjátlast mjög,ef þeir halda að
það sé ávinningur að þurka út
íiin margvríslegu þjóðaeinkenni,
en setja í þeirra stað nýja al-
heims-menning. Jafnvel þótt
unt væri að koma þannig löguðu
skipulagi á, mundi það verða
menningu einstaklingsins, og
heimsmenningunni til stórkost-
legs tjóns. Vér þörfnumst enn
meiri ættjarðarástar, og miklu
gleggri og traustari þjóðernis-
einkenna, við það styrkjast og
göfgast framtíðar hæfileikar
hverrar þjóðar.
Sérhver þjóð er kvödd til á-
kveðinnar köllunar, og hjarta
mínu blæðir í hvert sinn, er eg
sé þjóð hverfa úr sögunni og af
yfirborði jarðarinnar.
öll menning er fyrst staðbund-
in og heimlæg, en vex og útbreið-
ist við blöndun og samgöngur
hinna ýmsu þjóðflokka.
Engin veruleg menning hefir
risið upp, án einhverra utankom-
andi áhrifa. pað er kunnugt að
menning Kínverja skiælnaði um
leið og Oaravanamir hættu að
flytja menningar straumana að
vestan. England, Frakkland og
Pýzkaland, hafa lagt hvort öðra
til drjúgan menningarskerf.
Pýzkaland þó hvað minst, sök-
um þess að þjóðin var örmagna
um því nær tvö hundruð ára
skeið, eftir þrjátíu ára stríðið,
og hennar skerfur því hvergi
nærri eins fullkominn og ella
hefði mátt vænta — að undan-
teknum sönglistarfræðunum. —
pýzkir vísindamenn tóku ást-
fóstri miklu við kenningar Dar-
wins og Pasteur. — Hið mikla
skáld pjóðverja, Goethe, varð
fyrir afarmiklum áihrifum frá
Englandi. En á hina hliðina
telja pjóðverjar ritstefnu Shake-
spear’s þýzka, og þykjast jafn-
vel skilja hann betur en hans
eigin samþjóðamienn.
Einstaklings og þjóðemisein-
kennin, eru óumflýjanlegir hom-
steinar undir allri menningu.
Ekki get eg hugsað mér alla ver-
öldina mæla á sömu tungu. Eg
get heldur eigi hugsað mér
franskar bókmentir ritaðar á
þýzku, eða Shakespeare á frönsku
og allsendis ómögulegt væri að
ímynda sér Heine annað en
þýzkan.
Vér, Norðurlanda þjóðirnar,
skyldar en þó skiftar, höfum ó-
neitanlega lagt töluverðan skerf
til heimsmenningarinnar. Eg
held það geti eigi skoðast sjálf-
hælni, þótt eg segi að tillag vort
hafi verið jafnvel í rífara lagi.
Allar þessar þjóðir vorar hafa
átt og eiga, hugsjónir og menn-
ingu, sem hafa auðgað heiminn
að nokkru. Vér vitum að leiðin
til stjarnanna er löng, og liggur
um hengiflug og þrönga dali. Nú
erum við staddir í dýpsta daln-
um, er vér höfum nokkru sinni
fyrir oss fundið. og brautin upp
til hæðanna veglegu, virðist hul-
in sjónum voram, rökkur á alla
vegu, og fyrirheitna landið virð-
ist óraleið í burtu. — Vér þráum
hinn nýja friðarmorgunn — ósk-
um að iiann komi sem fyrst, en
þó vér verðum að bíða, megum
vér aldrei glejnna því, að á bak
við þunglyndis og illveðra-biik-
una, tindra þó ávalt skærar
stjörnur á blárri festingunni. —
Bandaríkin era þjóðin. sem vér
lítum til, — þjóð hinna frjálsu
manna og kvenna; þar sem hugs-
andi menn. drenglyndir menn,
starfandi menn, ganga í farar-
broddi. —