Lögberg - 06.03.1919, Side 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. MARZ 1919
Hjálmar Gíslason
og Bolshevisminn.
Hiín hefir orðið meira en lítið sársaukaefni
fyrir hann Hjálmar Gíslason, grein vor, sem fit
kom í 17. tölublaði Ijögbergs og nefnist “Mað-
urinn að hurðarbaki og Boláhevisminn” — svo
að hann kastar leynigervi sínu og kemur fram
í dagsbirtuna sjálfur — kannast við sjálfan sig,
og er það þakkarvert. Hann kannast líka við
það, að hafa orðið með þeim fvrstu til þess að
taka málstað BoMievikimanna hér á meðal vor,
og heldur ]>eirri Bolshevikivörn sinni uppi í
Voröld frá 25. febrúar 1919, með sex dálka
langri romsu, sem hann nefnir “Lögberg og
Bolshevisminn ’ ’.
Mest af þessari löngu ritgjörð er persónu- .
leg árás á ritstjóra Ijögbergs, og fyrst að kunn-
ingi vor, Mr. Gíslason, hefir ánægju af að kasta
þeim hnútum, iþá er Ihonum það ekki of gott, því
þær meiða oss ekki hið minsta.
Og sknlum vér þá snúa oss að aðalmálinu,
Bolshevisinanum, og aðalatriðum þeim, sem
höfundurinn víkur að í sambandi við hann í
þessari löngu grein sinni , og þegar greinin er
brotin til mergjar, ]>á eru 'þau fjögur — segi og
skrifa fjögur:
1. Að Boíshevisminn sé ekki Anarkismi.
2. Að Bolshevisminn sé Sósíalismi.
3. Að ritstjóri Lögbergs hafi sagt að
Bolshevikiflokkurinn sé skrílflokkur.
4. Að það sé skoðun höfundarins, að fjár-
máia- <>g stjórnarskipulag breytist hér í Canada
á líkan hátt og orðið hefirá Rúslslandi. Að hann
vonist eftir að það verði á friðsamlegri hátt en
]»ar hefir átt sér stað.
I.
Að Bolshevismi sé ekki Anarkismi.
Mr. Gíslason vill ekki kannast við að
Bolslhevismi sé Anarkismi. E.kki segir hann þó
hvað þar beri á milli. Oss virðist ef að
Anarkisminn þýðir ekki annað heldur en það,
sem hann tekur fram, að hann sé boðskapur
jafnréttis, bróðurhuga og kærleika, að það væri
engin vansæmd fvrir Bolshevikimenn að vera
kendir við hann. En sannleiknrinn er sá, að
bæði Mr. Gíslaaon og aðrir vita, að þótt hin upp-
i-unalega hugmynd Anarkismans hafi ekki verið
Jjót, Jkí er hngtak það, sem þetta orð felur í sér,
orðið annað nú. Og við það, sem er, verðum
við að halda okkur, en ékki við það, sem ætlast
var til að kansike gæti orðið. — Látum oss því
iialda oss við þá merkingu orðsins, eða þann
skilning, sem í það er lagður nú, og sem er:
Stríð móti þjóðfélagsskipuninni, eins og hún
er. Hatur til efnamanna og val<Ilhafa, hverju
nafni sem þeir nefnast, og samtök um að skjóta
flokkum mannfélagsins skelk í bringu, sem
stefnunni eru andstæðir, með ofbeld i sverkum á
líkan hátt og Níhílistar gjörðu.
Oss þvkir nú reyndar ekki neitt undarlegt,
þó að Mr. Gíslason vilji ekki viðurkenna að þetta
sé erindi óskabarns hans, Bolshevismans, í heim
inn. En svo er nú með það, eins og Anarkism-
ann, það er ekki hvað hinum og þessum þykir,
heldur livað veruíega á sér stað — hverju að
vér eigum að mæta, þar sem Bolshevisminn er,
og boðendur hans.
Öllum er ljóst, að liann hefir sagt þjóðfé-
iagsskipaninni, eins og hún nú er, stríð á hend-
ur, og að Bolshevikimenn hata alla efnamenn,
sjálfstæða menn og valdhafa, nema sjálfa sig.
En hvað er þá að segja um ofheldisverkin ?
Fimta greinin í stefnuskrá aðal Soviet-
stjórnarinnar liljóðar svro: Til þess að tryggja
alt vald í ihöndum verkalýðsins, og til þess að
fyrirbyggja, að það geti nokkurntíma aftur kom
ist í hendur auðkýfinga, er hér með ákveðið, að
vopn og verjur eru teknar frá ríka fólkinu, en
fengið í hendur verkafólkinu, sem myndar lýð-
veldishersveitirnar — rauðu hersveitirnar. ”
Þarna Ihöfum vér þá myndina. Vopn og verjur
teknar frá efnafólkinu, svo það stendur uppi
varnarlaust á móti svörnum fjandmönnum sín-
um alvopnuðum, æðisfullum og æstum, og af-
leiðingarnar hafa orðið harmur og neyð, morð
og manndráp um þvert og endilangt landið.
Hryðjuverkin svo afskapleg, að Anarkisminn
hefir víst aldrei náð þangað með tærnar, sem
Bolshevikimenn hafa nú hælana.
Mr. Gíslason spyr, hvaðan oss komi slík
vizka. Og viljum vór þá benda honum á lögin
sjálf. Vér munum þó ekki eftir, að þau hafi
birzt í Labor News, eða í Voröld, en ef hann
hefir ]>au ekki við hendina, er vel komið að vér
Jánum honum þau.
I»ar næst á vitnisburð Dr. WilJiam C. Hunr-
tington, fyrverandi eml>ættismann Bandaríkj-
anna við sendiherrasveit þeirra í Rússlandi.
Prófessor Samúel N. Harper frá Chicago-há-
skólanum, sérfræðingur í rússneskri tungu og
stjómarfarssögu. Og Rev. Dr. G. A. Simon, er í
11 ár hefir verið skólastj. við háskóJa Meþódista
í Rússlandi. Vitnisburð, er þeir menn gáfu fyrir
Overmannefndinni í Washington, sem er að
rannsaka þetta mál fyrir hönd Bandaríkjastjórn
;u i nnar Þeim iber öllum saman um :
Að sögurnar um svívirðingar þær, sem
konur og börn verða að Jíða af hendi Bolshe-
vikimanna, séu á rökum bygðar.
Að land og þjóð rambi á barmi eyðilegg-
ingar efnalegrar- og siðferðislegrar-glötunar.
unar.
Að Bolshevikimenn, í sainráði við Þjóð-
verja, hafi eyðilagt verkstæði og atvinnuvegi til
þess að veita straumi þýzkrar verzlunar inn í
landið.
Að Soviet-stjórnin hafi ekki einungis jafn-
að við jörðu öllu þektu og viðurkendu stjóm-
freJsi, Iheldur og svikið siínar eigin kenningar.
Að hún hafi haft í frammi og látið fremja,
oi lældi sverk til þess að hræða og ógna fólki. Þar
á meðal af ásettu ráði svelt í hel fólk 1 borgum
og bæjum, svo að þúsundum skiftir.
Að margir af Bolsihevikileiðtogunum séu
gJæpamenn af verstu tegund.
Að þessi Bo^shevikihreyfing á Rússlandi
sé frá og eigi rót sína að rekja til austurhluta
New York borgar. 0g að meiri ihlutinn af for-
sprökkum Bolshevikimanna í Rússlandi séu út-
lendir Gyðingar — eins og í Soviet norður hér-
aðanna í Rússlandi, er sæti á í Petrograd, þar
sem að væru aðeins 16 Rússar en 250 Gyðingar,
ílestir, ef ekki allir, innfluttir.
Skilningur allra þessara manna er það,
að frá byrjun hafi Bolsihevikiflokkurinn á
Rússlandi stefnt í Anarkistaáttina, og færst í
aukana í þá átt, eftir því sem hann hélt lengur
áfram.
II.
A() Bolshevismi sé sama og Sósíalismi.
Eftir það, sem að framan er sagt, er óþai-ft
að skrifa langt mál um þetta efni, því vér trú-
um því naumast, að þeir séu margir vor á meðal.
sem hægt er að fá til þess að trúa því, og oss
furðar stórum á/ að jafn skynugur og stilt-
ur miaður, og Hjálmar Gíslason er, skuli reyna
að telja mönnum trú um, að það sé eitt og hið
sama./ Fyrsta greinin í öðrum kafla istefnu-
skrár miðstjórnar aðal Sovietsins hljóðar svo:
Til þess að hrinda því í framkvæmd að landið
aQt verði eign rílrisin^ skal eignarrétturinu af-
numinn, og landeignir allar eru hér með ákveðn-
ar að vera eign ríkisins, og skal það afhent verka
mönnnm til afnota og umráða endurgjaldslaust.
eftir jöfnum ihlutföllum.
Hér kemur.fram ójöfnuður sem vér vitum
ekki til að fram hafi komið í kenningum sociaJ-
ista, að taka af einum flokki manna alt, sem að
hann á tiJ þess að gefa það öðrum.
Að brjóta Jög og viðtekinn rétt eins kluta
mannfélagsins til þess að gjöra öðrum til geðs.
Að því er vér vitum bezt þá hafa Socialistar
aldrei farið fram á að viðtekin borgaraleg lög
væru brotin og því síður að þeim væri umturnað
alt í einu, og einn af þeirra leiðtogum Faurier
iiélt því fram að einstklings eignarétturinn væri
óumflýjanlegur til festu í þjóðfélaginu, en vildi
takmarka hann svo með lögum að enginn einn
maður, eða fðlag gætu misboðið honum.
Og allir leiðtogar Socialista halda fram
eins og Njáll “að með lögum skal land byggja.”
Og tóku það fram í stefnuskrá sinni og kenn-
ingum að þoir framfylgdu kenningum sínum
lögum samlcvæmt, þ. e. a. s. samkvæmt þetm
lögum sem þeir og aðrir ibyggju undir og þektu.
Þar til að á Socialista þinginu í Sviss 1880 að
þeir samþyktu að fella úr stefnuskrá sinni lög-
um samkvæmt, en settu í staðinn á allan mögu-
legan hátt. En þessu ákvæði hafa Socialistar
^ildrei beitt. Þeir samþyktu það eingöngu sem
mótmæli gegn lögum þeim sem Bismark fékk sam
þykt á Þýzkalandi 1878 og J>önnuðu Socialistum
bæði mál og ritfrelsi í því Jandi.
Socialista flokkurinn hefir gjört mikið gott
í heiminum. Flytjendur þeirrar kenningar hafa
ckki viljað skafa í burtu lög og rótt, heldur hafa
áhrif á hvorutveggja tiJ betrunar, með því að
undirbúa .jarðveginn og fá menu til þess að sjá
það sem betur mátti fara. — Socialisminn hefir
aldrei viljað gjöra lífið ljótara heldur en það er
— hefir aldrei viljað sjá lögleysu í landi, og at-
vinnuvegina í rústum. En það virðast Vera
sterkustu einkenni Bolsheviki manna.
III.
Að ritstjóri Lögbergs hafi sagt að Bolsheviki
flokkurinn sé skríl flókkur.
Vér minnumst nú reyndar ekki að hafa sagt
þetta, en þó svo hefði verið, mundi það þá hafa
verið svo mikil fjarstæða?
Um þennan flokk má segja, eins og um aðra,
að “af ávöxtuin (verka þeirra) skuluð þér
þekkja þá”. Og verk þeirra eru að sögn Jjót. —
Svo ljót að manni finst naumast unt að kalla þá •
rnenn siðaða sem þau fremja. Fréttin nýkomna
frá Wesenherg og Dorpat í Eistlandi, þar sem
dys þeirra drepnu voru opnuð í viðurvist
málsmetandi manna, og þar sem líkamarnir
sýndu að þessum æðisfullu mönnum nægði ekki
að myrða fólkið, heJdur urðu þeir líka að brjóta
höfnðskeljar þeirra, rista á kvið þess svo að iðr-
in- féllu út. Og þeir, sem að undan komust,
sögðu frá því að fóJkið hefði verið rekið saman
varnarlaust að þessum gryfjiun, skotið, og það
sem ekki féll ofan í þær, var stungið með byssu-
styngjum og flevgt svo ofan í gröfina, og til á-
réttingar þjöppuðu Bolshevikimenn þeim niður
með stígvédáhæJum sínum og byssuskeptum.
1 Dorpat er sagt, að Bolshevikingar liafi
liöggvið göt á ísinn á ánni og skotið þeim dauðu
þar niður um, og Jík hafa fundist með brotnum
fót- og armleggjum, og með útstungnum augum.
í Narva voru aðfarirnar hryllilegar. Þar
tóku þeir }>rjátíu kvenmenn, bundu stein við háls
þeim og hentu ]>eim í ána (frétt frá Kanp-
mannahöfn. tekin úr skýrslu yfirvaldanna í
Eistlaiuli um aðfarir BoJshevikimanna á þeim
stöðvum).
f endurminningum eftir Maria Botchkar-
eva, foringja kvenherdeildarinnar, sem kölluð
var Battalion of death (herdeild dauðans), og
eru rétt nýlega komnar á prent, stendur ineðal
annars:
“Eg var stödd á milli hersveita Kerensky
og Bolshevikimanna. Skamt frá mér, sitt til
livorrar handar, voru ritverðir sveitanna. Þar
seni eg stóð var kolabyngur mikill, og faldi eg
mig í honum <>g beið kvíðafull átekta, því auðséð
var að útvörðunum mundi lenda saman, og inn-
an stundar sá cg hvar um 100 Bolshevikivarð-
menn komu með 20 föringja úr útverði Kerensky
sveitarinnar, ]>ar af voru 5 ungJingsmenn. Þeir
staðnæmdust um 20 fet frá fylgsni mínu, svo eg
iieyrði hvert orð, sem þeir sögðu, og sá hreyf-
ingar þeirra. Þar hrakyrtu Bolshevikimenn
fanga sína mjög, rifu kJæði þeirra og hörðu þá |
með byssuskeftum, en á meðan á þessu stóð sáu
unglingarnir fimm sér tækófæri að hlaupa burtu.
Þeir komust þó ekki langt. Því Bolsheviki-
Jiermennirnir náðu þeim og komu með þá til
l>aka, og til þess að hegna þeim fyrir þetta, þá
tóku tveir Bolshevikihermenn hvem af þessum
unglingum á milJi sín, og hinn þriðji stakk úr
lionum 1>æði ausnn. Svo fleygðu þeir þeitfi nið-
ur, þar sem þeir voru staddir, til þess að'kvelj-
ast óg deyja og fóru burt með hina 15.”
Hún heldur áfram og segir: “Ógjörning-
ur var fyrir mig að komast undan, svo eg gekk
í hendur Bolshevikimanna. Nefnd inanna var
sett til þess að rannsaka mál mitt, sumir vildu
skjóta mig strax, aðrir vildu fresta aftökunni
þar til búið væri að rannsaka málið, þar á meðal
inaður að nafni Petrukhin. Eg var sett inn í
járnbrautarvagn, er notaður var í stað fang-
elsis. Það var fangelsi hinna dauðadæmdu. Þar
voru inni um 40 menn, flest herforingjar. Einn
á meðal þeirra var aldurhníginn. Hann benti
mér að koma til sín og mæíbi: “Eg á tvær dæt-
ur Jieirna. Eg veit hver þú ert, eg hefi lært að
þekkja þig og elska eins og þær. En eg átti
ekki von á að hitta þig í þessum dauðaklefa. —
Er það ekki annars óskapJegt — beztu menn
þjóðarinnar eru kvaldir, svívirtir og drepnir af
æðiistryltum skríl. Ef að það væri Rússlandi
til góðs, væri ekkert við því að segja. En það
cr öðru nær, því Rússland er að leggjast í auðn.’
Eftir nokkurn tíma var dvrum klefans, sem
við vorum í, lokið upp. tlti fyrir voru 40 her-
menn. Nokkrir þeirra Jroma inn. Foringinn
hafði Mað í lrendinni, sem á voru rituð manna-
nöfn. Ilann kallaði upp það fyrsta — það var
mitt. Eg gekk fram og mælti: “Eg-er hér”.
“Afklæddu þig,” mælti hermaðurinn. Eg
vissi ekki fyrst hvað hann átti við, og stóð sem
steini lostin, þar til skipunin var endurtekin —
Bolshevikimenn þurftu á klæðnaði að halda, og
þetta var vegurinn til þess að fá hann ódýran.
Allir þeir, sem kallaðir voru, urðu að gjöra það
sama — Játa af hendi ytri klæði sín. Eg fór að
gráta. Tárin runnu í Jækjum niður kinnar
mér. Aldraði foringinn laut niður að mér og
lrvísláði: “Reynáu að l>era 'þig vel. Við skul-
um deyja saman.”
Á línklæðunum vorum við tekin út úr klef-
anurn, eða járnibrautarvagninum — þar skamt
frá var slátur völlurinn. Hann var allur stráð-
ur mannabiíkum. Þegar við komum á staðinn,
vorum við tekin og farið með okkur upp að hæð
dálítilli, sem á blóðvellinum var. Þar var okk-
ur raðað hverju við annars hlið, svo að við sner-
um bökum að hæðinni. Að baki okkar, framund-
an og á báðar hliðar, var völlurinn stráður lík-
um, og er víst ekki hægt að hugsa sér ægilegri
stað, né hryggilegri sjón á að horfa. Áður en
skotið var, kom Petrukhin, sá er málstað minn
tók við yfirhevrsluna, með skipun frá yfirhers-
höfðingja Sablin, um að fresta lífláti mínu.
Og þegar við gengum í burtu heyrði eg djöful-
lega rÖdd, sem mælti: “Skjótið þið þá í knén”.
Og skotin riðu af, og mér varð að líta við, og sá
eg þessa æðisgengnu fanta hlaupa að félögum
mínum, sem verið höfðu, og stvnga þá með
bvssustyngjum og sparka þá í sundur með stíg-
vélahælum sánum. Þá sjón gat eg ekki staðist
—.eg féll meðvitundarlaus til jarðar.
IV.
Að það sé skoðun höfundarins, að fjármála- og
stjórnarskipulag breytist hér i Canada á
likan hátt og orðið hefir á Rússlandi.
Að hann vonist eftir, að það verði
á friðsamlegri hátt en þar hef-
ir átt sér stað.
En ef það fengist nú ekki? Ef að sami ó-
fögnuðurinn yrði að fylgja Bolshevismanum
hér eins og að fylgt hefir honum þar, mundi
Hjálmar Gíslason samt segja: Það er mín
skoðun að hann ætti að lcoma? Er það mögu-
legt, að til sé borgari í landinu, sem mundi óska
eftir því? Er það mögulegt, að menn séu til á
meðal vor, sem óska þess að lög og réttur séu
fótum troðin, að mannslífin séu ekki meira
virði en skaimið, sem vér göngum á? Vér trú-
um því ekki.
Á .lhinn bóginn finst oss, að jafn gætnum
manni og Hjálmar Gísilason er, geti skilist að
í'rá hagfræðilegu sjónarmiði væri þetta ekki ein-
ungis líklegt — heldur nokkurnveginn sjálfsagt
að verða muni vers+a bölbæn yfir þetta land.
Að taka stjórn roálanna úr höndum þeirra
manna, sem reynsluna og þekkinguna hafa, en
Játa hana í hendur þeirra, sem hvorttveggja
skortir.
Það er altaf heilmikið af mönnum, sem eru
óánægðir með kjör sín. Og það verður altaf
lieilmikið af þeim mönnum, sem finst að þeir
séii á rangri hyllu. Þeir hafa reynt ýmislegt,
en aldrei komið ár sinni fyrir borð, þannig að
þeir gætu við unað. Menn, sem afturúr hafa
orðið á skeiðveliinum, undir því fyrirkomulagi,
sem nú er — ekki verið nógu sterkir líkamlega
cða andlega til þess að standast samkepnina,
og orðið aftur úr eða undir. Þetta eru menn-
irnir í hinum ýmsu þjóðfélögum, sem altaf eru
óánægðir, altaf finst að þeir sitji \Tir skertum
hluta af gæðum lífsins. Og þetta eru mennirn-
ir, sem ávalt valda mestum óeirðum og sundur-
lyndi. — Svo geta menn spurt sjálfa sig að
þeirri spurningu: Hvort mundi málum mann-
anna betur faríð í höndum þessara manna, held-
ur en þeim er nú? Oss finst hyggilegast að þau
séu í höndum beggja.
I
í
I
I
t
t
t
I
I
í
t
i
I
Sparsemi mótar manngildið

Nafnkunnur vinnuveitandi sagSi íyrir skömmu:
“Beztu mennirnir, er vinna fyrir oss i dag, eru þeir,
sem spara peninga reglulega.
Einbeitt stefnufesta, og heilbrlgöur metnaSur iýsir
sér I öllum störfum þeirra.
þeir eru mennirnir, sem stöSugt hækka í tigninni, og
Þeir eiga sjaldnast á hættu aS missa vinnuna, þótt atvinnu-
deyfS koml meS köflum.”
\otre Daine Braneh—W. II. HAMII.TON, Manager.
Selkirk Brancli—F. J. MANNING. Manager.
THE DOMINION BANK
i
i
i
t
i
i
»
i
t
i
I THE R0YAL BANK 0F CANADA ■
_ Höfuöstóll löggiltur J25.000.000 Höfuðstóll greiddur J14.000.00C
Varasjóöur. . $15,500.000 Total Assets over. . J427,000,000 ■
■ Forsetl....................slr HCBERT S. HOIíT ■
I! Vara-forseti .... E. L. PEASE |
■ Aðal-ráðsmaður - - C. E NElXIj
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum relknlnga vlð elnstaklinga ■
( eöa félög cg sanngjarnlr skilmálar veittir. Avlsanir aeidar tll hvaBe ■
■ staöar sem er & íslandi. Sérstakur gaumur gefinn sparirlóöslnnlögum. ^
j= sern byrja má meö 1 dollar. Rentur lagöar viö 4 hverlum 6 ménuöum. ■
VVTNNIPEG (West End) BRANCHES ■
■ Cor. William & Slierbrook T. E. Thorsteinson, Manager B
_ Oor. Sargent & Beverley F. Tliordarson, Manager
Cor. Pprtage & Sherbrook K. E. Paterson, Manager ■
ISBnraHMRBHansniiBMniBKiBnMBMMnEBMnnHMiwnMMmMi
Minnisvarðamálið
Minnisvarða nefndin hér, átti
l'und með sér á föstudagskveldið
var til þess að yfirlíta andsvör
þau sem henni höfðu borist frá
ýmsum þeim er ritað hafði verið
um þetta fyrrtæki. En svo
fátt var af þeim svörum í sam-
anburði við þau 350 bréf, sem
send ihöfðu verið út í allar bygð-
ir, að ekki var hægt að ráða með
vissu af þeim um hugarstefnu
alþýðu landa vorra hér í álfu.
En 'í flestum bréfunum viar and-
inn hlýr og uppörvandi málinu
til framkvæmdar. En með því
að sýnilegt varð, að nokkur tími
muni til þess ganga að allar bygð
ir kjósi menn til samvinnu með
nefndinni ihér, varð það að ráði á
íundinum, að halda výð þá skip-
an, sem nefndinni var gefin af
fundi þeim hinum almenna, sem
hér fór fram (þann 14. jan. s l.
1. Að minnisvarði verði gerð-
ur úr steini og málmsteypu, og
2. Að fyrst verði letiað til Ein
ars Jónssonar til þess að fá hann
tii að vinna verkið.
3. Að sámíkvæmt áætlun, sem
nefndin hefir fengið frá verk-
fróðum mönnum, sé ákveðið að
verja til varðans efkki minna en
íimtiíu þúsund doliars, og að byrj
að verði á verkinu eins fljótt og
íiefndinni hefir borist svo nægi-
legt fé, að 'hún sjái sér fært að
stand'ast kostnaðinn við það.
pað er ekki að' neinu leyti
hrapað að þess-um ályktunum.
Nefndinni er kunnugt um, að
ýmsir ihalda því fram að til minn
ingar um stríðið ætti að reisa
einhverja líknarstofnun, svo
sem hæli fyrir börn látinna hér-
manna, þar sem þau fengju upp-
eldi þar til þau næðu sjálfstæðis-
aldri.
I Að aðrir vilji láta byggja hús
til listasafns, þar sem svo mætti
safna saman listaverkum, gerð-
um af Mendingum og afkom-
endum þeirra.
Um líknarstofnunar atriðið
varð nefndinni það Ijóst:
a. Að slíkt minnismerki gæti
ekki haldið gildi sínu til minnis
hinna láfcnu hermanna, lengur en
þörfin héldist til þess að koma
börnum jþeirra á framfæri.
b. Að ef stofnun sú ætti að
endast lengur en svari uppeldis-
tímabili afkomend'a hermanna,
þá yrði hún eftir það almeims
eðlis og hefði þá eigi lengur
neitt minnissamband við hina
föifaru Ihermenn.
c. Að hver þess kyns stofnun
sem æfcti að verða varanleg,
hlyti ekki aðeins að kosta all-
mikið fé — að minsta kosti eins
mikið og vandaður varði úr
steini og málmi, heldur einnig
yrði að veita henni viðhaldssjóð,
“Endowment Fund”, sem svo
væri mikill, að árlegir vextir af
honum nægðu til iþess að bera
starfskostnað og viðhald þeirrar
stofnunar. Slákur sjóður yrði
að vera ekki minna en bundrað
þúsund dollars-
d. Nefndin sér sér ekki toleyft
að stofna slíkan sjóð með sam-
stootum frá íslendingum, um-
fram það sem sjálf stofnunin
hlyti að kosta.
e. Nefndin fcelur sig engan
rétt né vald hafa til þess að
koma á stofn nokkru því minnis-
merki, sem leggi varanleg út-
gjöld á herðar komandi kynslóða
f. pað er nú orðin viðtékin
stefna allra stjóma í landi hér,
að reisa slíkar stofnanir og við-
ihalda þeim á kostnað hins opin-
bera.
g. Reynsila liðinna ára hefir
sýnt að ýmsar slíkar stofnanir,
sem uppihaflega voru reistar
með fégjöfum frá prívat mönn-
um og konum, hafi eftir nokkur
ár orðið að leita árlegs styrktar
frá fylkjia- og sveitastjómum,
og í suuu tilfellum hafa stjóm-
irnar orðið að taka þær algjör-
lega í umsjá sína, og standast
allan kostnað við viðhald þeirra.
Nefndin taldi sér því ógjör-
legt, að eiga nokkum hlut í að
reisa nokkra slíka stofnun, sem
sennilega eftir tiltölulega fá ár,
ætti lákum örlögum að sæta,
fcaldi þverfc á móti það ekki geta
orðið þjóðflokki vorum neinn
sæmdarauki né sam'boðið þeirri
skyldu, sem oss ber að sýna
minningu vorra föllnu hermanna
og það því síður sem allar stjóm-
ir þessa lands 'hafa nú á stefnu-
skrá sinni að annast um að ein-
hvers konar varanleg minnis-
merki verði reist Canadiskum
föllnum hermönnum, þar sem
vorir í'slenzku hermenn eiga ó-
skiftan hlut í með öðrum borgur-
um ríkisins, og
h. Að með þvá að ríkisstjómin
í Canada veitir'ekkjum fallinna
hermanna og afkomendum
þeirra svo rífleg og sívaxandi
fjárframlög úr ríkissjóði, að vel
nægi til framfænsiiu þeirra, þá
sé stofnun barnahælis eða önn-
ur þess kyns stofnun algenlega
óþörf.
ipá var ræfct um listasafn og
það íhugað, að til (þess að koma
sliku minnismerki á stofn, væri
nauðsynlegt að koma upp svo
vandaðri byggingu, að munir
þeir, sem þangað kynnu að safn-
ast, gætu orðið svo tryggilega
geymdir að þeir væru óhultir fyr
ir hverjum þeim áhrifum, sem
vænta mætti að fyrir gætu kom-
ið. Slík bygging, með landi þvi,
sem hún stæði á, hlyti að kosta
nrikið fé og talsverðan árlegan
viðhaldskostnað með verkalaun-
um, iljósum, hifca o. s. frv. En
það sem aðallega mælti móti
slíkri stofnun, var að vér eigum
ekkert það í listaverkum, sem
sérstaklega væru til orðin stríðs
ins vegna eðá þáttöku landa
vorra í (því; þess vegna væri slík
stofnun óviðkomandi stríðinu og
ætti ekkert skylt við það.
Listasafn það, sem vér gæt-
um komið hér upp, yrði þess ut-
an svo kotungslega smávaxið að
minningu vorra föllnu hermanna
væri þar í engin sæmd.
J?ess má að síðustu geta, að
hr Th. E. Thorsteinsson, ráðs-
maður “Royal" bánkans á horni
William Ave og Sherbrooke St.
hér í borg, var í einu hljóði kos-
inn féhirðir þessa fyrirtækis, og
taldi nefndin sig hepna að mega
njóta samvinnu hans.
Meira í næstu viku.
B. L. Baldwinson.
Jóni ráðsmanni svarað.
í tilefni af grein minni, er birt
íst í Lögbergi 23. og 30. f. m., og
eg nefni “f alvöru talað á alvar-
legum tímum”, hefir ráðsmaður
Voraldar fundið ástæðu til að
stinga niður pennanum, ekki þó
til þess að röla*æða það efni í á-
minstri grein, er ákærði hann
sem ráðsmann Voraldar og
Heklu prentfélagis. pað mál hef-
ir legið í algjörðri þagnarhelgi
og yfirhylming síðan á síðast-
liðnu hausti, að það var hafið og
útkljáð — eftir því sem virðist.
Ðkkert um það heyrst, jafn mik-
ils varðandi og opinbers eðlis
isem það er, einkum fyrir hina
mörgu hilufchafa Hekl'u prentfé-
lagsins. Alt það, sem almenn-
ingur hefir fengið að heyra um
fpað mál frá hendi Voraldar, er,
að það hafi verið Ihafið af ofsókn
armönnum gegn félaginu í þeim
tilgangi, að koma því fyrir katt-
arnef; að ógleymdu þó gortinu
og sjálfhælninni yfir hinni miklu
sigui-vinningu félagsins í 'því
máli; það hefir ekki legið í lág-
inni, en engin rödd mér vitan-
lega heyrst úr þeirri átt, á hvaða
grundvelli að málið var unnið.
Tiil hvers fer ráðsmaðurtnn af
stað, ekki pennafærari maður en
hann þó er, úr því að hann gjör-
ir ekki minstu tilraun til að
skýra Iþað mál, er eg drap á í
fám orðum, og snertir hann
sjálfan; þau standa óhögguð,