Lögberg - 01.05.1919, Qupperneq 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. MAí 1919
Hiawatha.
Það var einu sinni Indíána kona, sem bjó á
bökkum vatns eins í Ameríku ásamt dóttursyni
sínum, ungum, er Iliawatha hét.
Kona þessi hafði verið forkuunarfögur, en
var hnígin að aldri er saga þessi gjörðist.
Móðir drengsins var dáin, svo það voru að
eins hendur ömmunnar sem rugguðu vöggu drengs
ins, og að eins augu hennar, sem hvíldu á honum.
Og’ það var hún, sem söng við hann uin stjörn-
urnar, blómin og trén, og benti iionum á eldflög-
urnar, blómin og trén, og benti lionum á eldflug-
að skyggja og hún kendi honum líka barnslega
kvæðið um þær, sem byrjar svona. *
Wah — wah taysee litla eldfluga
litla kvika eldlega skorkvikindi,
litla dansandi glóandi skepna,
lýstu mér með litla ljósinú þínu
þegar að eg fer að hátta
Pegar svefnhöfgi sígur á augu mín.
Kveld eitt sátu þau HiawAtha og amma hans
á strönd vatnsins, þegar að tunglið var að koma.
upj>, og birta þess hrein og silfurtær glitraði á
vatnsfletinum, en yfir honum og á milli tunglsins
og Iliawatha liðu grá ský í loftinu.
Sveininum varð starsýnt á þetta, hann hall-
aði sér að ömmu sinni, benti með litla fingrinum
á tunglið og mælti: “ Hvað er þetta?”
Nokomis, svo hét amma hans, svaraði: “Einu
sinni var riddari, sem reiddist við ömmu sína svo
hann tók hana og henti henni upp í loftið rétt á
móti tunglinu og það er myndin af henni, sem þú
sérð ]>arna í því.”
Og þegar að Hiawatha sá regnbogann í fyrsta
sinni hvíslaði hann að ömmu sinni: “Nokomis,
hvað er þetta ?”
Og Nokomis svaraði: “Þetta er himnaríki
blómanna, öll blómin som að dej'ja fara þangað,
lifa ]>ar og blómgast að nýju.”
Og 'þegar Hiawatha óx upp lærði hann mál
fuglanna, og alt um þá, og hann kallaði þá kjúkl-
ingana hans Hiawatha. Og hann lærði mál og
liætti íkornanna, hreindýranna, bifuranna og hér-
anna, og hann kallaði þau bræður sína og talaði
við þau þegar að hann mætti þeim.
í þorpinu þar sem Hiawatha ólst upp var
gamaJl maður, jem liét Iagoo, hann kunni frá mörg
um sögum að segja og hann gekk hús úr húsi og
skemti nágrönnum sínum með því að segja þeim
sögur.
]>ei r urðu brátt miklir mátar Hiawatha og
Iagoo, og Iagoo smíðaði boga úr brenni, og öfvar
úr eik með járni í broddinn, en fjaðrir hða fjöður
í endanum og gaf Hiawatha.
f “Hérna drengur minn, þú átt að eiga bogann
og örfarnar, og farðu nú út í skóg og skjóttu dýr
handa okkur,” mælti Iagoo. •
Hiawatha lét ekki segja sér það tvisvar, tók
bogann og örvamælinn og hélt einsamall út í
skóg. Og þegar að þangað kom söfnuðust fuglam-
ir í kringum hann og sögðu: ‘ ‘ Skjóttu okkur ekki,
Hiawatha. ’ ’ Slíkt 'hið sama gjörðu íkomarnir og
hérarnir allir sögðu þeir: Skjóttu okkur ekki
Hiawatha.
En ungi veiðimaðurinn heyrði ekki til þeirra.
Hann var að hugsa um rauðleita dýrið, sem faldi
sig í stóra skóginum með fram ánni og þangað fór
liann, og liann beið í skóginum á bökkum árinnar
eftir því að dýrin kæmu úr skóginum að fá sér að
drekka. Loksins kom dýrið. Það gekk í hægðum
sínum niður að ánni og fór að drekka. Þá kom
veiðiskjálfti í Hiawatha, höndin \^r óstyrk, og
lijartað barðist um í brjósti hans, samt lagði hann
Ör á streng, miðaði vandlega á dýrið, hleypti af
boganum, og örin stóð í hjarta dýrsins. Hiawatha
flutti dýrið heim mjög hróðugur og Iagoo og No-
komis Íofuðu hreysti hans og skotfimi mjög og
gáfu honum viðurnefnið “litli stóriiuginn.”
Nokomis tók kjöt dýrsins og bjó til veizlu
og bauð öllum nágrönnunum, en iir húðinni bjó hún
til kápu handa Hiawatha.
Svo komst Iliawatha til fullorðins aldurs og
bar liann þá af öllum sínum samtíðarmönnum að
hugrekki og frækleik.
Svo var hann fljótur að hlaupa, að þegar að
hann skaut ör af boga sínum, gat hann verið kom-
inn á undan henni að markinu.
Og svo var hann fimur og fljótur að skjóta af
boga sínum, að hann gat skotið tíu örfum upp 5
loftið hverri á eftir annari áður en sú fyrsta kom
til jafðar.
Ilann átti og töfra glófa, og þegar að hann
hafði þá á höndum sér gat þann slitið upp jarð-
föst björgin. Og hann átti töfra skó, og þegar að
hann liafði þá á fótunum, þá gat hann tekið mílu
vegar í einu spori.
Oft spurði Hiawatha Nokomis um föður sinn,
en amma hans varðist þar allra frétta, þar til hann
var orðinn fulltíða maður, þá sagði hún honum að
faðir hans væri vestanvindurinn, hinn mikli Mud-
jekeewis hefði komið og felt ástarhug til móður
hans, og hvernig hún hefði gefið honum ást sína,
svo hefði hann svikið hana í trygðum og horfið í
bnrtu, en móðir hans hefði sprungið af harmi.
Hiawatha hlustaði þögull á sögu þessa, en
þegar að henni var lokið, stóð hann hvatlega á
fætur, og mælti við Nokomis: “Eg ætla að fara
og finna Mudjekeewis.” Og hús vissi að honum
var hefnd í hug.
Hann bjó sig tafarlaust á stað, setti upp töfra
skó sína og dróg glófana á Ihöndur sér.
Hann ferðaðist lengi, lengi í vestur átt, þar til
að liann kom vestur að Klettafjöllum, en á brún
þeirra sat vestanvindurinn.
Mudjekeewis gladdist mjög þegar að hann sá
iþenna unga, hvatlega, fríða og vel vaxna mann
koma, því hann vissi að það var sonur sinn.
“Yertu velkominn, Hiawatha,” mælti vestan-
vindurinn. ‘ ‘ Settu þig niður hjá mér og látum oss
talast við.”
í marga daga sat Hiawatha hjá föður sínum
og hlustaði á hreystisögur hans frá fornu og nýju
um afreksverkin sem hann hafði unnið. Að síð-
ustu fór hann að tala um móður Hiawatha. En
]>að þoldi Hiawatlia ekki, heldur spratt hann á
fætur og maáti: “Það varst þú sem drapst hana
móður mína,” og réðst á föður sinn, og þeir tók-
ust á með svo miklu afli að himnamir léku á reiði
skjálfti, og Hiawatha hrakti föður sinn áftur á bak
í þrjá daga, en iþá voru þeir komnir að hliði sól-
setursins.
Þá mælti Mudj ekeewis: ‘ ‘ Farðu þér ekki
svona geyst frændi, þér tekst aldrei að ráða mig
af dögum því eg er ódauðlegur. Eg hefi að eins
tekið þátt í þessari viðureign til þess að reyna
liugrekki þitt. Farðu nú til baka til fólks þíns
og meðtak verðlaun hugprýðinnar. Berstu á
móti því ljóta og illa í heiminum og þjónaðu fólki
þínu í trúnaði og með dvgð, en þegar að kvelda
tekur og æfin endar, komdu þá til mín aftur og
]>ú skalt gjörast þátttakandi í ríki mínu — þú
skalt verða norð-vestan-vindurinn.”
Þannig- endaði þessi viðureign, og Hiawatha
sneri heimleiðis í áttíma til Nokomis og í hjarta
hans bjó ró og friður.
A leiðinni heim kom Hiawatha í bygðir Indi-
ána flokks eins, sem Dakotahs nefndist. Þar bjó
maður einn sem kunni öðrum fremur að búa til
örvar, og sagðist Hiawatha þurfa að kaupa nokkr-
ar af honum. En örvasmiðurinn átti líka dóttur
forkunnar fríðá og allra kvenna vænsta sem
Minneháha hét — það þýðir hin lífsglaða. En
Hiawatha sagði nú reyndar engum frá því, að það
væri til að sjá hana að hann heimsækti örva-
smiðinn.
En Hiawatha dvaldi ekki lengi í löndum
Dakotahsmanna, hann liélt heim til síns fólks og
lét byggja sér bænahús á bökkum vatnsins, þar
sem hann hafði alist upp, og þegar því verki var
lokið fór hann inn í það og fastaði og baðst fyrir
í sjö daga og sjö nætur—bað samt ekki fyrir sjálf-
um sér, lieldur fyrir öðrum—fyrir fólki sínu. Svo
gekk hann út í skóg og sá skógarfuglana og dúf-
urnar og gæsirnar í korninu og hann mælti:
“Herra lífsins, verður líf vort að vera háð slíku?”
Daginn eftir var Hiawatha á gangi í gras-
lendinu meðfram ánni og sá hann þar hvar villi-
grjón og ber uxu. Þriðja daginn sat hann á vatns-
bakkanum og horfði á fiskana, þá spurði hann
aftur: “Herra lífsins, verður líf vort mannanna
að vera háð slíku?”
Þegar Hiawatha hafði fastað nálega fjóra
daga og lá í bænahúsi sínu, sem mnnig var heimili *
hans eða Wigwam, aðfram kominn, þá birtist hon-
úm drengur. Hann var búinn í gul og græn klæði
með grænan blómknapp í liárinu. Unglingurinn
ávarpaði Hiawatha í þýðum róm á þessta leið:
“Allar bænir þínar hafa verið heyrðar í himnin-
um, Hiawatha, því þú biður ekki fyrir sjálfum þér.
Herra lífsins hefir sent mig — Mondiamin — vin
inanannna, til þess að sýna þér hvemig þú, með
iðjusemi og sjálfsafneitun getur öðlast það, sem
þú biður um. Rístu á fætur, Hiawatha, og glímdu
við mig.”
Hiawatbia reis á fætur, þótt honum findist að
hann gæti varla staðið, og unglingurinn og hann
tóku að glíma. En eftir því sem hann glímdi
lengur þá óx honum styrkur, og þegar sól var
sest og skuggar næturinnar fóru að færast yfir
jörðina, mælti unglingurinn og brosti: “Hiawatha,
þetta er nóg. Um sólarlag á morgun kem eg aftur. ’ ’
• 1 tvö kveld kom Mondamin, og Hiawatha
glímdi við hiann. En síðara kveldið rnælti ókunni
unglingurinn á þessa leið: “A morgun er síðasti
dagurinn sem þú fastar, Hiawatha, og líka síðasti
dagurinn sem þú glímir við mig, því þá yfirvinn-
ur þú mig og deyðir mig. Eg bið þig því: Yel
mér mjúkan hvílustað og klæddu mig og legg mig
þar niður er sól og regn ná til mín. Sjáðu um að
hvorki illgresi né ormar grandi líkama mínum,
og kom þú sjálfur og gæt legstaðar míns, þar til
eg aftur lifna og nýt sólarinnar.”
Kveldið eftir kom það alt fram sem Mondam-
in hafði sagt. Þeir glímdu sem fyr, og Hiawatha
fanst alt hringsnúast í kring um sig og honum
fanst að hann sæi ótal sólir. En þá féll Mondamin
og lá hreyfingarlaus við fætur Hiawatiha. Hann
laut niður að honum, en heyrði hann ekki anda;
liann lagði hönd sína á brjóst hans, en hjartað
var hætt að slá—hann var dáinn.
Og Hiawatha tók líkamann og lagði hann nið-
ur, eins og um hafði verið talað og hann mokaði
mjúkri moldinni utan að líkinu, jafn hátt og það
•var sjálft, en lét hana ekki ofan á það.
Á hverjum degi kom Hiawatha og gætti hvílu-
staðar Mondamins, svo ránfuglar eða dýr ekki
grönduðu líkamanuim, og þessu hélt hann áfram,
þar til hann sá græna f jöður spretta upp lír mold-
inni, og áður en sumarið var liðið óx þar Maíze í
allri sinni fegurð—ný fæðutegund handa þjóðun-
um—og mennirnir voru glaðir.
Framli.
Gamla Jörp.
Margir munu kannast við hin heimsfrægu
veðhlaup, sem háð eru á Englandi, t. d. við Epsom
og á Askatsléttunni... En þar í landi eru og árlega
háð smærri veðhlaup, svo að segja í hverri sveit,
og taka þá eigi þátt í þeim aðrir en innsveitis-
menn. Þessir veðhlaupadagar eru iniklir hátíðis-
dagar fyrir sveitina; fyrir marga eru þeir eini
dagurinn á árinh, er menn koma saman til að
skemta sér. Allir verða gagntéknir af veðhlau})-
unum, en þaj- að auki er ýmislegt haft sér til
skemtunar, svo sem söngur og hljóðfærasláttur;
þar eru trúðar og loddarar og “línudansarar”,
og tjöld reist þar sem áhorfendurnir geta fengið
sér hressingu. En jafnvel þeir, sem þykir gott
að fá sér í staupinu, gæta þó hófs þennan dag, því
að emibættismenn og höfðingjar sveitarinnar fylla
hópinn, og fyrir þeirra augum, sem sjálfir eru
hófsfmenn, vilja hinir ekki láta sjá sig ölvaða.
Það var á slíkum hátíðisdegi að presturinn í
einhverri sveitinni kom akandi til veðhlaupanna í
vagni sínum,( er hann beitti einum hesti fyrir.
Allir tóku kurteislega og vingjarnlega móti prest-
inum, því að hann var ungur og fjörugur, og tók
]>átt í gleði sóknarbarna sinna.
Þar var bóndi einm, hierðibreiður og höfuð-
stór, sólbrendur í andliti, lirokkinhærður og rauð-
leitur á hár; hann gekk að prestinum og bauð
liann í heyranda hljóði velkominn. Það var auð-
séð af því, hvernig presturinn tók í hendina á hon-
um, að maðurinn var ríkur og vel látinn.
“En með leyfi að segja, prestur ininn”, sagði
bóndi, “hvaða dróg er að tarna, sem þér hafið
fyrir vagninum yðar.”
“Já”, svaraði presttfrinn, og brosti við blíð-
leo-a, “hún lítur ekki vel út, en sá brúni minn hafði
hœsta, svo eg varð að beita gamla tetrinu fyrir í
þetta sinn. Eg hef annars fengið þetta hross hjá
bróður mínum, til þess að það geti átt góða daga
í ellinni, en brúka það aðeins lítillsháttar og í við-
lögum”.
Þetta var hryssa, og óneitanlega var hún mið-
ur ásjáleg. Eiriliverntíma hafði Ihún verið jörp,
en með aldrinum var liturinri orðinn slikju-grár.
Si'o var hún mögur og beinaber, að líkast var því
að húðin lægi á berri beinagrindinni. Undir eins
og hún nam staðar, hengdi hún niður höfuðið og
stóð í keng. Svipurinn var svo þunglyndislegur,
rétt eins og hún hefði meðvitund um, að hún væri
orðin gömul og farlama; ems og hún myndi æsk-
una, hefði endunninninguna, en enga von um
fleiri góða daga.
En það var ekki tími til að tala meira um
hross prestsins, því að nú var hringt, og fyrsta
hlaupið skyldi byrja, og allir höfðu nóg að gera
að horfa á það. Þegar hestarnir þutu af stað,
lirifust allir ósjálfrátt af eftirvæntingu og ákafa
og horfðu í titrandi spenningi á, að einn hesturinn
varð fremstur; en það stóð aðeins eitt augnablik;
annar sótti harðar fram, náði honum og komst
fram úr honum. Áhorfendurnir þóttust glögglega
sjá framan í helstunum siguriirósið, eða sorgina,
eftir því brvort þeim lánaðist að vera fremstir,
með því að neyta ítrustu krafta, eða þeir drógust
aftur úr. En jiar var líka unnið og tapað. Fyrir
utan verðlaunin, er vinna skyldi til, var fjöldi
veðmála; allir veðjuðu, allir æptu, allir ihöfðu ein-
hvern hestinn að sérstöku uppáhaldi, eða þá ein-
hvern reiðmanninn; allir kendu gleði eða sárs-
auka, þegar veifan var dregin niður.
Presturinn hafði horft á leikinn frá vagni
sínum. Bóndinn herðiibreiði og hrokkinhærði
hafði bæði unnið, og drukkið til muiía; ekki var
hann drukkinn, en hatin var glaður og hávær, er
hann kom til' prestsins og Isagði:
“Heyrið þér, prestur minn, okkur hefir dottið
í hug að gera okkur nokkuð til gamans, pg nú ættuð
þér að gera okkur þá ánægju að taka þátt í leikn-
um.”
“Hvað múndi nú vera á seyði”? sagði
}irestu.
“Ekki annað en það”, svaraði bóndinn, “að
við ætlum að láta vagniliestana reyna sig; og þér
ættuð endilega að láta yðar lilaupa með hinum;
en veðja 20 móti 1.”
Meiningin var auðvitað sú, að yrði prests-
hesturinn aftur rir, átti prestur að borga 10 krón-
ur, en*yrði Ihann á undan, átti pröstur að fá sér
greiddar 200 krónur.
Presturinn svaraði: “Eg liefi ekkert á móti
því að hætta tíu krónunum mínum, ef það getur
orðið til ánægju; en eg verð þó að geta þess, að
hesturinn minn er enginn venjulegur vagnhestur. ”
“Nei, það veit liamingjan, að liann er enginn
almennur vagnhestur”, sagði bóndinn, og leit
hlægjandi á hina ellihrumu skepnu, sem stóð svo
aapurleg og niðurlút; “nei hamingjan veit, að
þetta er ekki almennur vagnhestur”, — og bónd-
inn hló svo dátt, að hann ætlaði varla að ná and-
anurii.
Presturinn liefði getað bætt því við, að bróðir
hans hefði unnið margan isigur með ]>essum hesti
í veðhlaupum, víða um lönd; en hann gerði það
ekki, því að bóndinn hló svo dátt.
“Ætlið þér þá að vera íneð?” sagði bóndinn.
“Ef yður er það áhugamál”, svaraði prestur.
Bóndinn flýtti sér nú að gleðja menn með
þessum tíðindum og undirbúa lilaupið.
Framh.
Á Fyrsta sumardag 1870
i.
Ljóssins faðir, herra ihár,
heyrir þú mig kveina;
mínar særðu sjá nú brár
sumar-ljós þitt hreina,
en mig grætir alla tíð
endurminning þung og stríð
lífsins mörgu meina.
Feginn vildi’ eg bera böl
bræðra minna’, ef gæti,
feginn lækna lífsins kvöl,
lífga alt með kæti; — y
ég? mín skepnan, breysk og blind,
böli kúguð, veik af sjuid,
sjáilf á feigum fæti?
Stormar kveina, kalin jörð
köldu grætur vatni,
óttast eg að horuð hjörð
linígi fyr en batni;
liversu grátleg inæða má
meinlaust dýrið kvelja’ og þjá
áður sorgin sjatni!
Reyndar veit eg bætir böl
iblessuð sumar-stundin;
frelsast þá úr frosti’ og kvöl
frækorn l'ífsins bundin;
’brátt mun heimsins hjarta’ og sál
heyra, guð, þitt náðar-mál
iífga skógar-lundin.
En mig, grætir alla tíð
ánauð heimsins stranga;
eins og strá í stormi’ og hríð
stynur æfi langa,
alt eins titrar öndin mín;
upp í ljósið, guð, ti'l þín
girnist eg að ganga.
II.
Guði sé lof, því að gæzkan ei dvín,
guði sé lof, því að smnarið skín:
skepnan öll kveður nú skaparans prís,
skeiðið er hlaupið og sigurinn vís.
Skeiðið er hlaupið; á bamanna borð
skiftist nú aftur við sumarið bjart;
skeiðið er hlaupið, hinn dimmasta dal
drottinn nú gjörir að ljóanandi sal.
Lítið á veggtjöldin leiftrandi græn;
lítið á gullblómin fögur og væn;
Jitið á silfrið, hin ljómandi bönd:
lítið á blessaða kærleikans hönd.
Seiðið er ldaupið; á barnanna borð
breiðir nú kraftarins lifandi orð:
ó, hversu drjúgt er, ó, drottinn, þitt brauð,
dáist mín sál að þeim grunnlausa auð!
Áður var vetur, og alt var sem dautt,
alt sýndist bjargarlaust, dapurt og snautt;
nú er alt lifnað, og nú er alt nóg,
náttúran uppyngd um loft, jörð og sjó.
Og ég skvldi’ ei þreifa’ á þér, lúmneska hönd!
hjarta mitt elska þig, máttur og önd;
ég skyldi ei dást að iþér, lifandi ljós!
lifnaðu, hjarta míns titrandi rós!
Lifnaðu, hjarta míns lífsanda rós,
Líttu’ upp og kystu Guðs blessaða ljós,
ligg ekki hálfdauð með hálflopinn munn,
himnanna teigaðu sólfagra unn!
Hvar sean að skuggarnir skyggja þinn fald,
skríður inn naðra og byggir sér tjald;
en þar sem ylgeislinn vermandi ver,
voðalegt illyrmið grandar ei þér.
Lít þú upp, sál mín, og lestu þér nú
letrið á mörkinni’ um kærieik og trú,
letrið á mörkinni, lærðu nú hress
lífið að skilja og sannleika þess.
Lífið að skilja. Æ, spekin þín spök
spottar, ó maður, hin guðlegu rök;
auðmjúka liljan, sem lifir og devr
ljósinu samgróin, kennir oss meir.
Iliminsins dóttir, þú heilaga rós,
hjarta þitt gagntekur kærleikans Ijós,
þú gjörir ekkert, en alt gjörir það —
ó, að ég væri þitt fínasta bla^!
Matthías Jochumsson.