Lögberg - 13.03.1924, Qupperneq 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 13. MARZ 1924,
Standið á verfii gegn
Flúnni.
Hið Hráslagalega og Þungbúna
Loft er Fult af Háskalegum
Gerlum.
HEILSAN ER VÍGI YÐAR.
er satt, að þeir geta frætt oss
gnípulbúa um það, sem þeim hvor-
um fyrir sig er næst, en vér sjálf-
ir Vestur-íslendingar verðum að
leggja 'síðasta dómsorðið á þátí
hver muni vera hin rétta úrlausn
þjóðernisgátu vorrar. Vér hvorki
eigum né getum hrundið af oss
þeim veg eða vanda, að finna rétta
leið skyldunnar, bæði við ætt-
stofn vorn og Iandið, sem vér höf-
Haldið Heilsu, með því að nota i um svarið hollustu.
— .. . . . .... l *________i___.
í sambandi við þetta mál, hefi
eg í seinni tíð orðið var við tvær
[ nýjar hugmyndir; má vera, að þær
Hundruð manna^fá innflúenzu séu mikið fleiri> sem borið hafa
á góma meðal vor, en eg hefi tæp-
ast orðið var við fleiri, sem eg
Fruit-a-tives Ávaxtalyfið
Heimsfræga.
,,u...... uð manna fa í....—. ,* — *.
í marz og apríl nema því að eins,
að varúðarreglum sé fylgt. _________ ____ || ^ ^ ^ ^ ^
pað stendur á samar hvernig get tal'ið'’nýjar,’og er" eg’e’kkT þlr
veðrið er og Ihversu loftið er|með að segja, að þær hafi aldrei
þrungið af gerlum, það er engin | heyrst áður, en þær eru að minsta
hætta á kvefsýki eða lur.gna- kosti með einhverjum nýjum blæ
•bólgu, ef þér haldið blóði yðar j Annari þesari ihugmynd hreyf-
hreinu og meltingunni í réttu [ ir steingrímur læknir Matthías-
horfi’ . , | son á Akureyri, fyrst í ritgjörð
Bezta tryggmgin gegn kvefi og h Tímariti Þjóðræknisfélagsins
gigt, er hin góða heilsa, er fæst ■ 0g síðar í fyrirlestri, sem hann
með því að nota Fruit-a-tves. | fiutti hér í Winnipeg á ferð á
Þessar smátöflur, unnar úr ap- síðastliðnu ihausti. Steingrímur
læknir er þjóðkunnur maður fyrir
snild sína sem læknir og ennfrem
pelsínu, epla, fýkju og sveskju
safa. ásamt öðrum lækningarefn- „„„ OM1. llBJL11Jir ennirem
um, styrkja heilsu yðar á allan ur fyrir margt nytsamt 0g fjor
hugsdnlegan hátt.
pær halda nýrunum og magan-
ugt, sem hann hefir ritað. Og
þegar oss gafst tækifæri til að
um i góðu lagi, hremsa blóðið og kynnast manninum persónulega
byggja upp líkamann og herða fengum vér enn sterkari hvöt til
hann gegn sjúkdómum. að meta hann og láta oss þykja
Takið Fruit-a-tives nú þegar og | Vænt um hann. Fjörið þrótturinn
haldið afram notkun þeirra, með-; mannúðin, leiftrandi fyndnin alt
an á veður-breytingunni stend-! þetta vakti aðdáun vora.
ur og þá stafar yður engin hin „ , , ...
vninsta hætta af kvefsýki eða öðr- j einhveHnm j^,í?nn
um þvílíkum kvillum. ir einhverjum oðrmn, var það að,
25c og 50c askjan, fæst ,hjá öU-\ aJJGgaJfemhve\kom fra,m me*
um lyfsölum eða frá Fruit-a-tives ; wfa Samkvæmt ^ Tana.lega
Limited, Ottawa. I bauIa’ Samkv*mt þvi ma eg tij
}'C • stao meöan tfiann var
'vJÖUr lirsms, gafst ekki tækifæri
Erindi flutt á fundi “Fróns”
þessum vetri af
séra Rúnólfí Marteinssyni.
að vera í nautáhópnum. Hefði eg
ef til vill átt að baula þegar í
stað meðan hann var hér, en mér
. að tala á
| þeim mannfundum þar se’xn eg var
með honum.
Hugmyndin þessi, er hann hefir
túlkað í sambandi við þetta mál
* II. I táknast með einu orði: fórn.
Að móðir vor Fjallkonan hafi Hann finnur til þess, hve ís-
sungið oss fögur ljóð er ekki efa-| land hafi fært Ameríku stóra fórn
inál. Fáir munu neita þvi, en hvern h e’ aS,segJa stórt hlutfall af
ig höfum vér Vestur-íslendingar ainum fólksfjölda. Að þessu verði
farið með vögguljóð æskunnar ?. ®amt ekki SJört: tæpast verði það
Höfum vér gleymt þeim? Hafaifs andl bætt’ en helzta ráðið til
þau reynst oss gagnlaus í barátt- i £ess að. þetta verði ekki eintómt
unni fyrir lífinu í nýju landi?jtap ft'nr alt’ sem íslenzkt er, sé
Eru ,þau fornmenjar, sem vér að! ^ ^a®’ a^ ffiand haldi áfram að
vísu sjálfir metum en sjáum þó forna- senHÍ .
ekkert ráð annað en að þau hverfi
'með síðustu jarðnesku leyfum
vorum ofan í jörðina? Hafa af-
komendur vorir hér í landi slitn-
að úr samhenginu við kynstofninn
sem hefir gefið þeim tilveru. Vér
íslendingar búsettir hér í Ame-
ríku en fæddir á íslandi erum
hlekkurinn milli íslands og Ame-
fórna, sendi Ameríku, helzt á
hverju ári eitthvað af fólki sínu-;
það muni vera eina ráðið til þess
að íslenzka haldist við hér vestra
En Ihann vill ekki láta fórnina
Iengur vera alla á eina hlið, held-
ur að Ameríka sendi ávalt hér
eftir Vestur-íslendinga heim jafn-
marga þeim mönnum, sem frá fs-
landi koma vestur. f viðbót við
riku. Hvernig höfum vér farið j fet.ta. hreyfðl hann því í fyrir-
með iþað hlutverk? Nentum vér! iestrinum í Winnipeg, að vestur-
ekki að láta börn vor heyra ís- lslenzk born v«ru send heim til
íslands, til að vera þar lengri eða
skemri tíma, .helzt sem leng-st 02
a SATYIO V.q+4- ---- t. . &
lenzku tónana, eða héídum vér að
vér yrðum í minni metum ihjá með-
borgurum vorum, ef nokkur út-
lendur hreimur heyrðist í song-
rodd vorri ? Hverig höfum vér far-
ið með það pund, sem oss var feng
ið í hendur?
Ekki er það tilgangur minn að
avaraðiium þessum spurningum,
síst öllum, nema þá að einhverju
leyti anda þeirra. peirra hlutverk
er það, ef þeim annars auðnast að
fra’mkvæma nokkuð, að vekja um-
hugsun um það hvar vér stöndum
Auðvitað er þetta ekkert nýtt
Allir Vestur-íslendingar, sem opin-
berlega ihafa látið til sín heyra
hafa í fleiri eða færri orðum ver-
ið að leytast við að svara þeirri
spurningu: hvernig getum vér
bezt rækt skyldur vorar við ís-
lenzka fortíð og enska framtíð?
Margir hafa lagt orð í belg
ekki aðeins þeir, sem sjálfir eru
hluti af þessari íslenzk-ensku
frantþróiun, heldur einnig þeir,
sem standa með báða fætur í ís-
lenzku þjóðiífi og einnig þeir
sem í ensku þjóðlífi eiga alla til-
veru sína. Það er góðra gjalda
vert að fá alla þá hjálp, sem auð-
ið er, til þess vér getum fengið
sem ljúsasta ráðning hinnar erf-
iðu vestur-íslensku lífsgátu vorr-
ar. Segjum að þjóðernisleg af-,
staða vor Vestur-íslendinga lík-
ist því, að vér .séurn staddir uppi á
gnípu. öðru 'megin við hana er ís-
lenzki dalurinn, .hinu megin
amerísku grundirnar. Hvernig
getur sá, sem er niðri í íslenzka
dalnum frætt oss um amerísku
grundirnar ? Hvað vita fbeir sem ler0ar"enslu’ íslenzku í
eru á amerísku sléttum.m „m uox sunnudagaskólum, blöð
eru á amerísku sléttunum um það
sem ey hinum megin við fjallið
niðri í íslenzka dalnum. Vér vit-
um að þeir geta þetta ekki, en hitt
BEAUTY OF THE 8KI.V
•8a hörundafegurft, er þrá kvenna of
ftemt meö þvl aö nota Dr. Chaae’i
Olntmena, Allskonar húösjúkdórnar,
hverfa viö notkun þes«a meöals
Of hörundiö veröur mjúkt og fafurt.
Fsest hjá öllum lyfaölum eöa frá
Edmanion, Bates k Co., Limlted.
Toronto. ókeypis sýniahorn sent, ef
blaö þetta er nefnt.
a sama hátt færu unglingar frá
Islandi hér vestur um haf til að
vera hér og kynnast um stund.
Alt væri þetta ágætt, ef því
yrði komið í framkvæmd. Enginn
e 1 er á því, að það væri hinn
mesti gróði fyrir íslenzkuna hér
vestra að straumar fólks frá ís-
Jandi héldu áfram hingað vestur
og engum blöðum er um það að
tletta, að uppvaxandi kynslóðin hér
yrði islenzkari, ef hún dveldi 2—
° ár a ísiandi. Eg vildi, að allir
vestur-slenzkir unglingar ættu
kost a því, og má vel vera að ein-
staka vnaður gæti gjört þetta fyr-
ir unglinga sína, ef hann vildi, en
tæpast er það stórt hlutfall af
fjoldanum, sem gæti gjort þetta.
A hmu eigum vér engin ráð, að fá
folk til að flytja búferlum ihing-
að vestur, enda er mönnum legið
a halsi fyrir það að gylla Canada
um of, og með því ginna fólk frá
foðulandi sínu. í þvi efni verður
hver að vera sjálfráður, enda
mun bezt á því fara.
Þrátt fyrir alt, sem gæti verið
oðruviisi en nú er, ef vér gætum
raðið ollu eftir eigin vild verðum
ver að gjöra oss það ljóst, að
ver verðum að leysa hnútinn
sja ír, og dævnið, sem vér eigum
að reikna, er ekki ímyndað heldur
yerulegt ástand, hiutirnir eins og
þeir eru að verða hér með oss.
Hvað mikla freisting, sem þér
kunnið að hafa til að lítilsvirða
það, sem er verið að gjöra: laug-
ardagsskola, hei’milisikenslu, um-
ferðarkenslu, íslenzku í kirkjum og
sunnudagaslcólum, blöð og bækur,
þjóðrækmsfélag og þjóðræknis-
mot og Jons Bjarnasonar skóla,
®^0ra eg a hvern þann mann,
em kynm að vera á annari skoð-
un, að mótmæla því, að einmitt
þessar og -því ]íkar ti]raunir eru
og verða aðalatriðin í vestur-ís-
lenzkn þjóðrækni, með öðrum orð-
um, það sem vér gjihum sjálfir til
að varðveita og ávaxta hér hið
dyrmæta pund þjóðernisarfsins.
Hm hugmyndin, se meg gat um
var annars eðlis ekki jákvæð
heldur neikvæð, ekki það, sem sá
er um hana talaði, viidj ag y^gj
heldur það, sem ihann varaði við.
Þetta kom fram í -erindi, se*m rit-
stjori Lögbergs, hr. Jón J. Bild-
fell, flutti fyrir meir en ári síðan
og bar yfirskriftina, “Deiglan”.
Deig]uhugmyndip er að aIJ;
ir útlendir þjóðfíokkar, sem til
þessa lands koma, séu brotasilfur
sem þarf að varpa í deigluna,
bræða það upp, og renna því svo
í hið canadiska mot. Sýnt var þar
fram á að þetta var bæði ógeð-
felt og skaðlegt, aðkomnu þjóð-
flokkarnir væru hér um bil sjálf-
sagðir að bíða tjón ^við þetta, og
þetta væri heldur ekki hinni nýju
þjóð þeir-ra til góðs. Reynt var
með dæmum og röku’m, að styðja
þetta mál, svo það virtist óhrekj-
andi, að deigluhugmyndin væri
með öllu móti óhæf og ómöguleg
til nokkurs góðs.
pegar mál þetta er athugað
hlutdrægnislaust, ástandið rann-
sakað í öllum bygðum íslendinga
vestan Ihafs, hver verður þá nið-
urstaðan?
Skyldi ekki einhverjum detta í
hug við þá athugun, að við séum
nú þegar, hvort sem það er til
ills eða góðs, komnir ofan í deigl-
una?
Hvað yirðist benda í þá átt?
Undantekningarlaust mpn það
vera.að ensku áhrifin eru að
verða sterkari ií öllum íslenzkum
bygðum vestanhafs. Öll ungmenni
má heita hafa gengið eða nú
ganga í enska skóla, lesa enskar
bækur og langflest skrifa enskt
mál. pau hafa lært fíestar vinnu-
aðferðir af hinum ensku og hafa
eftir þeim orðatiltæki -þeirra. Þau
hafa sama smekk í sa’mbandi við
skemtanir og ensku ungmennin
hafa. Berið saman t. d. bæjar-
manninn í Winnipeg og manninn,
sem vinnur á Winnipagvatni, og
það mun reynast satt, að það er
sami munur á enska bæjarmann-
inum og vatnsmanninuvn eins og
á íslenzka bjar'manninum og
vatnsmanninum. í íhvoru tilfell-
inu hefir íslendingurinn drukkið
þau áhrif, aðferðir og anda, sem
ríkti í hans umhverfi. Jafnvel út
um sveitir, þar sem áslenzku á-
hrifin eru sterkust, er sagt að
ungmennin séu sólgnari í enskar
bækur en íslenzkar og ennfremur
þó þau hafi alist upp í íslenzkri
bygð til fullorðinsára, skrifa þau
f.lest sendibréf sn á ensku.
Segjum að vér litum yfir hóp
íslenskra stúkna, se’m nú eru að
alast upp í Winnipeg. Undantekn-
ingarlítið mundi það koma í ljós,
að ensku áhrifin yfirgnæfa alt
annað. Ekki einungis er enska
málið þeim tamara heldur er
tungutakið alt enskt, hljóðin
ensk, hreimurinn enskur, og mál-
ið alt bjagað, þegar þær bera það
við að mæla á íslenzku, málróm-
urinn, taktarnir, tilgerðin, alt
enskt, og þegar svolítið tognar úr
þeim, er kominn enskur farvi að
minsta kosti á nefið. Hugmyndir
þeirra virðast allar enskar, lát-
bragð þeirra alt tekið eftir ensku
stúlkunu'm. Á þessu eru auðvitað
nokkrar undantekningar, og þeg-
ar dýpra er grafið finnast fleiri
-íslenzk einkenni; en yfirborðið
sýnist nærri alt enskt. Eru þær
komnar öfan í deigluna?
Við athugun drengjanna, kem-
ur það sama í ljós viðvíkjandi
málinu, en drengir eru á margan
hátt ólíkir stúlkum og þessvegna^
verður myndin í þessu tilfelli
nokkuð öðruvísi; en það verðurj
eins erfitt að gjöra greinarmun
á enskum dreng og íslenzkum
eins og enskri stúlku og íslenskri.
Ekki einungis er skemtana og 1-
þróttalíf ifelenzku drengjanna hið
sama og hinna ensku, heldur eru
óknyttin hin sömu, sa'ma fyrir-
litningin fyrir öllum eignum,
sama yndið af óförum annara,
sama viðleitnin að ráðast á lítil-
magnann og þá, sem ókunnugir
eru. Á skóla fara þeir aðeins til
að kvelja kennarana, list þeirra
er að svíkjast um og fara á bak
við þá, sem yfir þeim eiga að ráða.
Ekki er svo að skilja að þetta séu
i raun og vera slæmir drengir. Til
eru þeir að vísu, en í miklum vninni
hluta. Meginið af drengjunum
ihefir góð Ihjörtu, enda kemur það
í ljós hvenær sem á reynir. Það
er aðeins umheimurinn, sem spegl-
ar sig í þeim, félagar þeirra og
bæjarbragurinn eða sveitabrag-
urinn, sem er að mó-ta þá.
Eru þeir komnir ofan í deigl-
una?
Margt annað mætti tilnefna,
sem bendir í sövnu átt; en má
vera að ekkert af þessu sanni, að
vér séum komnir ofan í deigluna.
Svarið -er komið undir ekki ein-
ungis því, sem hér að framan er
lýst, heldur ennfremur því, hvað
átt er við með deiglunni.
Þá kemur mér í hug Pétur
Gautur. í æsku var hann lyga-
laupur og letingi, þó með æfin-
týralöngun og nokkrum ekta
hjartataugum. Á fullorðinsárum
varð hann auðugur fjársýslu'mað-
ur í Ameríku, ekki meir en í með-
allagi ráðvandur, og síðan ein-
kennilegur æfintýramaður í Af-
ríku. Ódauðleg ást Sólveigar, sem
alt af beið hans í Noregi, hefir ef
til vill aldrei algjörlega gleymst,
og þegar á leið dagana, var þetta,
sem virtist glatað, farið að gjöra
meira vart við sig í sál hans.
Hann ihverfur til fornu átthag-
anna í Noregi. Þá mætir 'honum
hnappasmiðurinn. Frá hans sjón-
armiði var æfistarf Péturs gagn-
laust og Pétur sjálfur ekki annað
en brotasilfur til þess eins nýti-
legt að verða brætt upp, svo úr
því mætti búa til hnappa.
Áhrærandi þetta kemur þrent
til greina: telju'm vér sjálfa oss
brotasilfur? tel-ur Canadamaður-
inn það óihjákvæmilegt að kasta
oss í deigluna, hljótum vér að
fara í deigluna hvort sem það er
gott eða ilt, hvort sem vér viljum
það eða ekki, án nokkurs tillits
til álits manna á einn veg eða
annan?
Viljum vér koma í veg fyrir
það að fara ofan í deigluna? Get-
um vér það?
Eg er hræddur um að sann-
leikurinn í þessu máli sé -sá, hvort
sem einum eða öðrum líkar betur
eða ver, að nokkur hluti ameríku-
manna vilja oss ofan i deigluna
og nokkur -hluti Islendinga sé fús
til þess að láta steypa sér ofan í
hana. En merking þess skilst mér
sé sú, að láta snögglega af oss
hverfa alt útlent snið, svo eftir
verði ekkert annað en efnið, sem
þá sé hæft til að fá algjörlega
nýja mynd í amerísku móti. Eg er
ekki í efa um það, að dálítill hluti
Vestur-íslendinga er nú í bullandi
deiglunni.
Aðeins eitt eftir mínum skiln-
ingi getur varnað því að vér allir
förum fljótlega þangað: heilbrigð
fórnfús þjóðrækni, þjóðrækni, sem
ekki er einsýn aðeins, því síður
blind á báðum augum,
í fransk-canadiskri skáldsögu,
sem -heitir Maria Chapdelaine, eru
frumeinkenni franska^ fólksins í
Qebec táknuð með þessum orðum:
“Við komum hingað fyrir 250 ár-
um. Á þeim tíma höfðum við ef
til vill lítið lært, en við höfiím
heldur engu gleymt. Það er okkar
köllun að breytast aldrei.”
pannig lagaða þjóðrækni hljót-
um vér Vestur-íslendingar að
telja bæði rangláta og heimsku-
lega. Vér getum á-engan hátt felt
oss við þjóðernoslega kyrstöðu,
vér erum á -engan hátt blindir
fýrir þeim sannleika, að hingað
komum vér ekki til að stofna ann-
að ísland, heldur til að verða Ame-
ríkumenn.
En vel að merkja, menn. Vér
vorum menn, þegar vér fórum af
íslandi og vér eruvn menn hér í
Ameríku. Vér afsölum oss ekkij
mannréttindum vorum þ’ó vér
vöxum inn í hið amertska þjóðlíf. j
Vér erum líf, sem á að vaxa en
ekki málmur, sem á að steypa.
“Því ibiðjum við sú veitist tíð, j
og verða mun það þrátt fyrir alt,
að vit og drenglund sigri u'm síð,
í sannleiksstríði þrátt fyrir alt.
prátt fyrir alt og þrátt fyrir alt j
mun þetta verða um heimsból alt. j
að maður manni bindist blítt,
með bróðurhendi þrátt fyrir alt”
Prof. Haraldur Níelsson, í er- j
indi því, er hann flutti í Reykja-
vík trúmálavikuna í marz 1922,
tilfærði orð eftir Gerald Massey, I
þar sem hann líkir lífinu við sigl-
ing á skipi, hann vill ekki hýrast
sem fangi undir þiljum vð kertis-
týru með öll lúkugöt vandlega
byrgð, heldur ganga upp á þilfarið
þegar stjörnurnar tindra og golan
kyssir kinn. Mætti þá bæta við:
„hér andar Guðsblær, og hér verð
eg svo frjáls, í hæðir eg berst til
ljóssins strauma”.
Vér canadiskir fslendingar eig-
um að sigla inn í þjóðlífið hér, sem
frjálsir menn uppi á þilfarinu, en
ekki sem fangar niðri í klefa. All-
ar þær deiglur, sem skerða mann-
réttindi vor, eiguvn vér að forð-
ast.
Mrs. Ólöf Jónína Guðrún Daníelsson
Fædd.: 2. Maí 1896. Dáin: 1. Des. 1923
-Sem eýgló hnígur björt að Unnar beði,
og baðar fold í aftangeislum hlýjum,
svo -leiðstu burt, m-eð ljúfu, blíðu geði,
í lífsins blómaj hafin ofar skýjum.
lEn eftir Iifir minningin þín mæra
í munarlöndum, dóttir hjartakæra.
Eg bíð um stund, með harmi lostið hjarta,
og horfi fram á veginn gleðisnauða.
Þín hönd er stirðnuð, brostið augað bjarta,
og þlóminn æsku fölnaður í dauða.
Er grátin burt eg gekk frá legstað- þínum,
var gangaai þyngst, á æfiferli mínum.
Þau börn, sem dáð og dygðir rækja hreinar,
er dýrmætasti auður foreldranna.
Þú gekst ei vanans villubrautir neinar,
en valdir þér hið fagra, góða’ og sanna.
og því er von að finnist föður þínum
hann fátækari vera’ af missi sínum.
Þín sál var stór, og hrein sem hvítur snærinin,
er h-eiðisbláma laugast, fjalls á tindi,
og lundin djörf, en blíð sem vorsins blærinn,
öll breytni þín var foreldrunum yndi.
Og, ef að -einhver líknar þurfti að leita,
þér ljúft var æ að hjálpa, gleðja’ og veita.
Móðurkveðja.
En þú varst stærst v stríði þjáninganna,
með stilling bar-stu sjúkdómskrossinn þunga,
og beygðir þig und byrði örlaganna,
i bæn og trú þín lifði sáilin unga.
Þú haföir séð hvað sjúkum meinin blæða,
er sárin þeirra varstu að mýkja’ og græða.
Þig syrgir bróðir, börnin hans og kvinna,
og beisk er föður þínum skilnaðsstundin.
Það ríkir hrygð í hjörtum vina -þinna,
en honum blæðir dýpsta sorgarundin,
sem tengdur var þér tryggu egtabandi—
en tárin þorna’ á samfundanna landi.
Eg á svo margt í minninganna sjóði,
sem mér er kært, frá bernskudögum þínum.
Þá söng eg þig í svefn með vögguljóði,
nú syng eg yfir dánum vonum mínum,
og þakka gengnar gleðistundir mínar
og gæðin öll, sem veittu dygðir þínar.
Ó, hvíl í friði, lífs að loknu stríði,
öll læknast imein í dauðans blundi værum.
Önd þinni’ er veittur bústaðurinn bl-íði,
hjá bræðrunum, og syni hjartakærum.
Þó ástvinunum fækki hér í heimi,
eg hugga-st læt, og minning þína geymi.
B. Pétursson.
Allar stéttir og allir flókkar,
syngjum saman biðjandi:
“ÓmiÓ inst í öndu vorri
En að vilja ekki æ-tíð hið sama-þ eilífs lífis æðstu tónar!
Þar isem ihljóð hvert er heilag-
og að geta. Eg svara: viljinn er
grundvöllurinn; ef ihann vantar
sýnist mönnum alt ómþgulegt, en
mikið má ef vel vill.
Fyrir skemstu átti eg tal við
prófessor í ensku við Mánitoba há-
skólann. Hann var að segja mér
flrá fögru leikhúsi, er hann hafði
heimsótt í Montreal. ,par var vel
búið kurteist fólk og umhverfið
hið ánægjulegasta, en það sem
mest vakti aðdáun hans var það,
að fólkið talaði prýðisvel bæði
frönsku og ensku. Því skyldi ekki
yngri kynslóðin meðal vor vera
líkt stödd, kunna sem næst jafn-
Vel bæði málin ensk-u og íslensku.
Getur nok'kur sagt að það sé ó-
mögulegt á því stigi, sem vér nú
erum ?
Með hjartfólginni ást á hinu
canadiska kjörlandi eða föður-
landi voru og í þeim beina til-
gangi að auðga það öllu því göf-
ugasta, sem vér eigum má enginn
íslendingur vera sá dáðleysingi,
að hann ihiki við að fórna því, se*m
þarf til þess, að alt hið göfugasta
í íslenzkum feðraarfi geti orðið
eign barnanna hans, ekki íheldur
sá 'heigull, að hann -ekki þori að
kannast við uppruna sinn bæði í
orði og verkf. Að ávaxta pundið
íslenska hjá afkomendunum sín-
um því skyldum vér ekki allir vera
samtaka um það?
pað eru auðæfi fólgin í forn-
sögum, þjóðsögum og ljóðu’m ís-
lendinga, auðæfi, sem listamenn,
tónsniHingar og skáld geta notað
sem miímisforunn til að teyga af.
Grátlgt er að hugsa til þess, að
þetta skuli að meira eða minna
leyti vera troðið undir fótum af
afkomendum Fjallkonunnar í
þessu landi.
Eitt sinn voru nokkrir menn
að ferðast á bát á firði einum á
íslandi. Báturinn var nokkuð hlað
inn. pegar allmikið fór að hvessa,
sagði formaður að þeir mættu ef
til vill, til 'með að kasta einhverju
af farminum útbyrðis. Frakka-
klæddur búðarmaður var þar i
bátnum, varð hann hræddur og
hugkvæ'mdist það helzt að létta á
með því, að kasta frakkanum í
sjóinn.
pó vér siglum skipi voru í cana-
diska lending, þurfum vér ekki að
vera þeir hugleysingjar, að kasta
íslenzka frakkanum.
“Syngjum glaðir
votan út í sæ”,
víli vörpum
leiki
og líf og Ijós lyfting tóna.”
Leiðrétting.
Siglufirði, 4. febr. 1924.
Herra ritstjóri,
Jón J. Bildfell,
Fyrst er að þakka yður mikil-
lega fyrir folað yðar, Lögberg, er
þér nú um langan tíma hafið sent
mér, að kostnaðarlausu fyrir mig;
vil eg mjög gjarna fá folaðið -sent
á þenna hátt sem lengst; því þótt
eg hugsi ekki til Ameríku-ferðar
héðan af, þar sem eg er nú á 63.
ári og hefi verið hér prestur á
sá'ma stað foráðum 36 ár, þá hefir
blað yðar isvo mikinn og marghátt-
aðan fróðleik að geyma, að eg
mundi sakna þess mjög, ef það
an — og þar á meðal E.P.J. og yð-
ur—, að vera vorkunarlaust að
vita hið rétta og sanna í þessu
efni. En iyð sanna er, að eg tók
fyrstur manna fyrir alvöru það
starf að mér um tvítugsaldur, eða
um 188(1—81, að safna íislenzkum
þjóðlögum og varði til þess 25 ár-
um; og að því búnu kom út hið
stóra verk mitt “íslenzk þjóðlög”,
bók upp á 1000 blaðsíður, með
hátt upp undir 1000 þjóðlögum ís-
lenzku’m að meðtöldum öllum ti-1-
foreytingum. Þessi foók var prent-
uð á íslenzku í Kaupmannahöfn á
árunum 1906 til 1909 og gefin út
á kostnað Carlisfoergssjóðsins þar.
í þessa bók geta íslenzk tónskáld
á komandi árum sótt hin ágætustu
og þjóðlegustu verkefni. Hvorki
Sveinfojörnsson né Sigfús Einars-
son hafa safnað íslenzkum þjóð-
löguip, svo eg viti til. En foæði
Sveinbjörnson og Sigfús Einars-
son hafa tekið íslenzk iþjóðlög úr
safni mínu og sett við þau fylgi-
raddir (á fleiri en einn hátt),
fært þau þannig í hátíðafoúning og
gjörtt þau framfoærileg á söngsam-
skrifað af, gefur ekki ástæðu eða
tilefni til slíks.
Gjörið mér svo þá miklu Iþægð,
að koma innlögðu smábréfi til
frænda míns, Árna Eggertssonar.
Svo kv-eð eg yður foeztu óskum.
Virðingarfylst,
B. Porsteinsson.
hætti að koma. Aftur á móti
megið þér að ósekju hætta að | komum, og báðir gert það smekk-
senda Ásgeiri syni mínum blaðið.; lega-
Honum hefir ^erið sent það um! Sveinbjörnsson’ ber -höfuð og
tíma sem Ásgeíri Bíöndal á Siglu- j heyðar yfir öll önnur íslenzk tón-
firði; (það er skírnarnafn hans, skaid ’ hann hefir lagt isvo mikið
því kona vnín er dóttir Lárusar og sott til íslenzkrar tónlistar og
sál. Blöndals sýslumanns.) Nú a skiiið svo 'mikið ihrós fyrir það
skrifar hann sig Ásgeir Bjarna-1 alf’ aið óviðkunnanlegt er og ó-
son; hann er útlærður raffræð- þarft> tiðA’eiia hormm íbiifðarmik-
“Andi þeirra er ísland námu
okkar hvetji lýð.”
Þér, sem frá íslandi komuð
syngið af ást á hinu fagra og
sanna, syngið hreina og sterka
tóna, syngið manngöfgi og list-
fengi inn í sálir hinna ungu,
syngið af fórnfýsi og djörfung
til að hugsa ihátt og gjöra rétt.
Látið að verða óð lífs yðar.
Og svo enn eitt:
ingur, fyrst frá Noregi o,g síðan
frá Þýzkalandi, og er nú foúsett-
ur á Akureyri.
Svo er annað atriði, sem
vildi gjarnan minnast á við yður,
iþví eg þyki4st vita, að þér viljið
ekki að blað yðar foeri neitt rangt
út á meðal lesendanna, þótt það
sé eftir aðra en yður sjálfan. —
í 43. og 44. tölublaði Lögbergs
hefir E. P, J. lagt út ferðasögu-
korn eftir frú Maurine Robb, og
er þar mikið—óþarflega mikið —
talað um vögguvísuna “Bí-Bí og
bla:ka” eða öllu heldur lagið við
haiia. Látum svo vera. En þar
er, í 43. fol., ótvírætt gefið j skyn,
að Svbj. Sveinbjörnsson sé sá, sem
hafi aðallega safnað íslenskum
þjóðlögum og varðveitt þau frá
glötun og gleymsku. petta er svo
ítrekað og isagt enn þá berari orð-
um í 46. iblaðinu í grein á íbls. 4,
með yfirskriftinni : Prófessor
Sveinbjörnsson. Og þessi grein
er skrifuð af hinni sömu frú
Maurine Robfo á emsku og þýdd af
hinum* sama E.P.J og látin í blað
yðar. par stendur meðal annars
svo: “Pr'ófessor Sveinbjörnsson
-----tókst fyrstur manna það
menningarstarf á hendur, að
safna þjóðlögunum (c: íslenzku)
í foeild-----— (svo) nú hefir
þjóðin eignast hreint ekki svo lít-
ið safn af þjóðlagaperlum o.s.frv.
o.®.frv. |— petta er fjarri öllum
sanni. Og þó að þessi bullandi
langferðakerling vissi ekki upp
né niður í þessu efni,i—enda finst
E.P.J. ferðasagan “ekki allskost-
ar nákvæm með köflum” (sjá 44.
bl.)—, þá átti öllum mentuðum
íslendingum vestan hafs og aust-
ið hrós fyrir það sem hann hefir
ekki gert.
Nú hefi eg skýrt þetta fyrir yð-
| ur með fáeinum orðum, og nú ráð-
eg ið þér því sjálfuri—og eins E.P.J.
—hvort þið viljið gjöra nokkra
leiðréttingu í þes-su -efni eða ekki.
pó þætti mér miklu vænna um, að
einfover leiðrétting á þessu) kæmi
í blaðinu í einhverju formi, en að
það stæði þar áfram mótenæla-
laust; því blaðið hefir—óibeinlín-
is—gjört það að sínum eigin orð-
um með því, að taka það upp at-
hugasemdalaust.
Áður en -eg foætti, vil eg gera
grein fyrir því,vegna hvers eg
taldi frú Rofob hafa farið óþarf-
lega mörgum orðum um lagið við
vögguvísuna: Bí-bí og blaka. Eg
er sannfærður um, að hún meinai
lag iþað, sem foæði Sigfús og Svein-
björnsson foafa tekið og raddsett
sem íslenzkt þjóðlag. En gallinn
er að eins sá, að það er ekki ís-
lenzkt þjóðlag, því ver, foéldur
danskt lagf alkunnugt hér um
marga aratugi (foelzt sem guitar-
lag) með textanum: “Smilende
Haab.’ Af því eg tel þetta lag
danskt eða útlent, er það ekki í
þjóðlagasafni mínu, og þaðan
hafa þeir því ekki tekið það. En
þau lög, sem eru í þjóðlagasafni
mínu við þenna texta: Bí foí og
blaka (bls. 600' og, 663), tel eg ef-
laust innlend, en þau foefir frú
Robb eflaust aldrei heyrt; svo alt
þetta mikla mas kerlingarinnar
er þá loksins um eitt lítið og lag-
legt danskt guitarlag.
Að síðustu vil eg biðja yður,
herra ritstjóri, að misvirða ekki
þetta foréf mitt eða taka það illa
upp- pví sá fougur, sem það er
Áths.—iHöfundur Ibréfs þessa,
sem prentað er foér að framan,
séra Bjarni tónskáld Þorstein'sson
á Siglufirði, æskir vinsamlegast
nokkurra iskýringa í sambandi við
tvær greinar, er eg þýddi í Lög-
berg og ritnar voru af Maurine
Robb. Er í báðum greinunum
lokið lofsorði á Ihið mikla og göf-
uga starf prófessor Sveinfojörns-
sonar í þarfir lís'lenzkrar söng-
nienningar. Ekki ama'st séra
Bjarni við þvi, heldur virðist foon-
um renna það til rifja, er nefnd
kona telur Sveinbjörnsson hafa
verið forgöngumann að því, að
safna íslenzkum þjóðlögum í eina
heild, því það hafi hann sjálfur
gert. ,
Mér var persónulega vel kunn-
ugt um foið mikla þjóðlagasafn
séra Bjarna og hefi ávalt unt foon-
um fullrar sæmdar af því mikla
menningarverki. En á misskiln-
ingi, eða glöggskygni erlendrar
konu í samfoandi við íslenzk þjóð-
lög, eða þjóðlagasöfnun, foer eg
enga minstu áfoyrgð, þýddi að eins
á íslenkt mál foennar óbreytt orð
og mat að fullu folýleik þann, er
þau báru vott um. Annars grun-
ar mig, að Maurine Roibfo, hafi
fremur átt við þjóðlagasafn það,
er prófessor Sveinbjörnsson radd-
setti, en hitt, að hann Ihafi fyrst-
ur manna tínt saman melódíurnar.
'Séra Bjarni virðist taka sér það
nærri, að Maurine Rofob kallaði
lagið “Bí, bí og blaka” íslenzkt.
Verulegt áhyggjuefni finst mér
þó að það ætti tæpast að verða
nokkrum manni. Lagið er að
'minsta kosti orðið næsta sam-
gróið íslenzlku þjóðMfi, og þjóðin
'hefir tileinkað sér það, fovort
sem það -er íslenzkt eða ekki. 1
allra strangasta bókstafsskilningi
má vera, að séra B. p. geti fundið
fótfestu, Ihvað uppruna þessa
lags viðkemur. En er það þá öld-
ungis vist, að foann foafi í öllum
atriðum verið jafn strangur við
sjálfan sig, að því er áforærir
uppruna og ættfærslu -sérlhverrar
melódíu í lOOOlaga-safninu ? Hafa
ekki, ef mig minnir rétt, verið
einhversstaðar foornar dálitlar
forigður á það?
Hafi séra Bjarna fundist sér
að einhverju leyiti hafa verið mis-
boðið með tveim áðurniefndu'm
greinum, þótt nafns foans sé þar
ð vísu fovergi getið og annar
maður aðallega gerður að umtals-
efni, þá vildi eg í allri einlægni
mega gefa foonum þá ráðleggingu,
að snúa sér til foöfundarins,
Maurine Robb, eða folaða þeirra,
er téðar greinar foirtust í, sem sé
‘íWinnipeg Evening Tribune” og
“Ghristian Science Monitor,” Bos-
ton, Mass., U.S.A. -—E.P.J.