Lögberg - 13.03.1924, Qupperneq 4

Bls. 4
x
LÖGBERG, FIMTUD AGINN 13. MARZ 1924.

Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
Btnbia Pre*s, Ltd., tCor. Sargent Ave. &
Toronto Str.. Winnipeg, Man.
Talnimarz N-6327 og N-6328
JÓN J. BILDFELL, Fditor
UtanA«kri(t tíl bíaðsins:
THf C0LUM8li\ PRESS, Itd., Box 3172. Vtinnlpeg,
Utanáskrift ritstjórans:
EOlTOR LOCBERC, Box 3172 Wlnnipeg, N|an.
The ‘‘Lögberg’’ is printed and published by
The Columbia Press, Limited, in the Columbia
Building, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Ma.nitcha.
I reyk og ráðaleysi.
Það ihefir sjáanlega verið meira af vilja en mætti
fyrir Rögnvaldi presti að unga út þessari sjö-dálka
grein sinni í síðustu Hieimskringlu, er Ihann nefnir
“Bíldíell og krækiberin”, og á að vera svar við grein
Vorri frá 28. febrúar s.l., en er í raun og veru, eins
og allir, se*m grein þá lesa, geta séð, hin ömurljegasta
þrotab ú s -yf i rl ýs i ng.
Þrír fyrstu dálkarnir eru eintóm speki. Ekki
samt heimspeki, heldur Rögnvaldar-speki, iþar sem
hann er að lýsa því ægilega myrkri, sem honum finst
að hvíli yfir og u'.nikringi ritstjóra Lögbergs. Hann
er s>em sé með sínum vanalega rembingi að reyna að
koma íslendingum í skilning um að Jón Bíldfell eé
átakanllega heims'kur maður, og að hann hafi sýnt
það með því, að gjöra atuhgasemdir við það, sem
doktor Ágúst Bjarnason hafi sagt, og skammað
Rögnvald prest, ljósberann ejálfan, drengskapar-
manninn eina, sem hægt er að koma auga á í hópi
Vestur-íslendingai—super-manninn mikla, sem ber
drengskaparverk þeirra öll eða flest á 'herðum sér,
með aðstoð silfurpeninganna þeirra þarna í Boston,
sem á árunum voru kallaðir Únítarar—sannleiks-
postulann óviðjafnanlega, sem aldrei segir ósatt,
nema þegar hann talar eða ritar eitthvað.
Er það svo sem ekki náttúrlegt, að prestinum
finnist þetta heimska—honum, sem á síðari árum
hefir fundist hann eiga einkarétt á að leika hinn ó-
geðslegasta trúðuleik, eem nokkurn tíma hefir verið
leikinn á meðal íslendinga, og gjörir það enn. Jú,
vitaskuld er það náttúrlegt, og það sem meira er,
að það er satt, sem hann segir í þv*í efni, að þvf er
sjálfan hann snertir. Jón Bildfell Ihefir aldrei tarn-
ið sér þá list, og fþví engin von að hann sé, eða igeti
nokkurn tíma orðið, jafn-snjall Rögnvaldi presti í
henni.
í þessum undursamlega inngangi að útúrsnún-
ingum og rangfærslum sínum í síðustu Heims-
kringlu, minnist presturinn á ættfræðina með sinni
alkunnu lipurð og sannleiksást og á ritvillu um ætt-
erni Jóns Loptssonar í Odda, er stóð í Lögbergi fyr-
ir nokkru og sem þar var gefin skýring á, og tútnar
allur út, út aif sársauka þei*m, sem sannleiks og rétt-
lætistilfinning sín hafi orðið að þola í því sam-
bandl.
Það vill nú svo heppilega eða óheppilega til, að
það eru fleiri en ritstjóri Lögbergs, sem fást við að
rita um þá fræðigrein, þar á meðal Rögnvaldur prest-
ur sjálfur. Á blaðsíðu 179 í Hermannabókinni,
gefur að líta hans eigin visku og hljóðar hún þannig:
“Gísli Magnússon. Fæddur 2. marz 1863, á Gunnfrið-
arstöðum á Ásum í Húnaþingi. Faðir Ihans var
Magnús Snæbjörnsson Snæbjörnssonar prests í
Grímstungu Halldórssonar biskups, en móðir hans
og kona Snæbjarnar yngra, var Margrét Hinriks-
dóttir ættuð af Hvalfjarðanströnd.”
Það virðist að fleira sé “hlálegt“ en íslenskan
prestsins. Þessi Magnús hetfir auðsjáanlega verið
það Kka, að fara að eiga Oísla með konu föður sins,
og getur maður ekki annað en dáðst að nákvæmni
þeirri, sem hér kemur fram hjá fræðimanninum, að
geta dæmt um það, hvor þeirra Snæbjösrn eða Magn-
ús, það var, sem var faðir Gísla. Vér getum ekki
láð slíkum fræðimönnu'm, þó þeir séu dálítið upp
með sér af viti sínu og þekkingu—séu, eins og menn
segja stundum um þá menn, sem mikið finna til sin,
“á báðum buxunum.”
En það er stundum vneð þessi hreinu og skæru
Ijós eins og Ijós sólarinnar, að fyrir þau dregur, að
það myrkvast umlhverfis þau, og þá verður það
myrkur ægilega dimt.
Svo Ihefir það orðið með Rögnvald prest, því
yfir síðari parti greinar hans er dimt og fúlt, eins
og sagt er að sé í gröfum framliðinna. Þar talar
hann um fjögur atriði í grein vorri;
1. Ástæðuna fyrir því, að vér gjörðum grein
doktors Ágústs Bjarnasonar að umtalsefni. par
stelur hann undan aðal-atriðinu sem vér tókum fra’m
í umsögn vorri—því, að vér 'hefðum aldrei gert
komu Á. B. hingað vestur að umtalsefni, ef hann
hefði ekki farið að lítilisvirða Vestur-íslendinga og
farið með rakalausar öfgar og ósannindi, og gjörir
prestur það til þess að geta komið að óþokka þeim,
sem hann er og hefir ávalt verið stútfullur af í garð
kirkjufélagsins. Er naumast hægt að kalla þá að-
ferð drengilega, Iþó á hinn ibóginn, að hún sé einkar
Rögnvaldarleg.
í þessum sama kafla greinar sinnar er prestur-
inn að reyna að samrýma tvær andstæðar
staðhæfingar, sem hann gerir. Fyrst, að doktorinn
segi öldungis ekkert um hagi Vestur-íslendinga í
grein isinni í “Iðunni”; annað, að í því sem hann
segir um þá, sé ekki um neina móðgun að ræða!
pað er ekki fjarri oss að fallast á, að doktorinn
hafi ekki ætlað sér að móðga Vestur-íslendinga með
neinu því, sem hann sagði; en Ihugur 'hans er auð-
sjáanlega svo fullur af fyrirlitningunni í þeirra
garð, að hún brýst ósjálfrátt út—ihann ræðuir ekki
við bana. Jafnvel þó hann hafi ekki ætlað sér, að
tala um nema einn eða tvo menn, iþá getur hann ekki
stilt orðum sínum svo, að hún skíni ekki út úr þeim.
Og þó maður vildi nú sleppa öllum móðgunaranda
og orðum í grein doktorsins, öllu öðru en þeirri fá-
ránlegu staðæfingu, að Rögnvaldur prestur gangist
fyrir flestu, sem að drengskapar og þjóðræknismál-
um lýtur á meðal Vestur-íslendinga, þá er það eitt
nóg. Eða veit séra Rögnvaldur af nokkru, sem er
lengra frá sannleikanum en þeta, og þeim gæti ver-
ið meiri lítilsvirðing í?
Um hina staðhæfinguna, að doktor Ágúst Bjarna-
son hafi “eikki gert neina tilraun til að lýsa Vestur-
Íslendingum”, *er það að segja, að hún er staðlaus
með öllu. Heldur Rögnvaldur prestur í einlægni,
að íslenzk alþýða sé svo skyni skroppin, að hún skilji
ekki, að þegar sagt er, að margir Vestur-íslendingar
“lifi iþræla-lífi”, að þá sé ekki verið að gera minstu
tilraun til þess að lýsa þeirn?
2. Um óvirðingarnöfn þau og óvirðingaranda,
sem fram hefir komið í garð Vestur-íslendinga hjá
sumum bræðrum vorum á ættjörðinni, ritar Rögn-
valdur prestur langt mál, og fer þar í gegnum sjálf-
an sig hvað eftir annað. Um bækling Benedikts
Gröndals, sem um er að ræða, segir hann, að Ihann
hafi komið út 1889, sem er nú reyndar vitleysa, því
hann kom út 1888. Að ekkert mark ihafi verið tak-
andi á því, sem Ben. Gröndal sagði, og að hann muni
vel, að enginn vorra betri manna hafi first neitt við
það, sem í ritinu stóð.
Ef hér væri eikki um sannleikselskan prest að
ræða, þá mundum vér spyrja, hvort það væri nú öld-
ungis váist, hvort hann myndi nú íétt eftir þessu?
Oss minnir ekki betur, en einn af listfengustu og
mikilhæfustu mönnu'm þjóðar vorrar, sem nú er
uppi, Einar HjörLeifsson Kvaran, sem flþá var rit-
stjóri Löigbergs, kæmist sVo að orði í blaði sínu 18.
apríl 1888: “pví þetta er saurrit—sett saman til að
svíviirða heilan ihóp saklausra manna”, og ritar svo
liðuga sjö dálka í blað sitt til þess að andmæla rit-
inu. Og eitthvað minnir oss, að Jón heit. Ólafsson
minntist á að afklæða, hýða og setja í gapastokk í
sambandi við þann ritling, — en svo 'hefir líklega
hvorugur þeirra verið á meðal hinna betri manna,
eftir dómi Rögnvaldar prests-—sízt þegar þeir eru
bornir sa’man við hann sjálfan!
Um það annað, se*m vér sögðum í þessu sam-
bandi, ritar presturinn langt mál og skorar á oSs að
sanna bver það isé, sem ritað hafi ávarpið, sem hann
sagði fyrir skemstu að ekki væri til í Heimskringlu,
en íhefir nú auðsjáanlega fundið. pað skiftir Rögn-
vald prest <rg aðra Vestur-íslendinga minstu, hver.
orðin hefir skrifað. Það er nóg, að þau istanda svört
á hvítu, og að þeir og hann vita það og hvernig á
þeim stendur; og þó að vér vissum nafn þess, sem
orðin reit, þá mundum vér aldrei segja honum það.
En eftir ótal útúrdúra, króka og rangfærslur, sem
málinu sjálfu koma elckert við og vér leiðum ihjá oss
að elta, kemst presturinn að þeirri niðurstöðu, að
það, sem vér höfum sagt um þau efni, isé satt, því
hann staðfestir það sjálfur með þessum orðum:
“pað að einstakir menn miður gætnir eða góðgjarn-
ir hreyta glapyrðum að einhverjum sérstökum
mönnum :hér.“
Ritstjóri Lögbergs og Rögnvaldur prestur eru
þá alt í einu orðnir sammála, því það er einmitt þetta,
sem vér höfum verið að Ihalda fram. Hitt, sem Rögn-
valdur prestur áréttir þessa málsgrein sína með og
svo hljóðar: “gefur ekki ástæðu til að sakfella
þjóðina alla,” kemur þessu máli ekkert við, því vér
höfum hvergi gert það, né heldur hefir það í vorn
huga komið *— er að eins fluga, sem presturinn af
góðgirni sinni er að reyna að smeygja inn í huga
fólks.
3. Enn er Rögnvaldur prestur að tala um af-
skifti Jóns Bíldf-ells af skólamáli Vestur-íslendinga
og istaðhæfir, að ritstjóri Lögbergs hafi játað, að
söfnunaraðferð isú, er iséra Rögnvaldur gat um í grein
sinni 20. febr., hafi verið sú sama, sem hann þar held-
ur fram. Br Rögnvaldur prestur búinn að gleyma
hvað það var, sem hann sagði þar? Ef ,svo er, þá er
ekki úr vegi að minna hann á það; þar stendur:
“Sagði hann ýrnsum, sem hann (Jón Bildfell) var að
narra fé út úr, til þess að veita mönnum meiri trú á
skólafyrLrtækinu, að búið væri að vista Dr. Guðm.
Finnbogason að skólanum.” Að þessari staðhæf-
ingu lýstum vér Rögnvald prest ósannindamann þá
og gjörum það af-tur nú, og höfum ekki með einu orði
gefið neitt annað til kynna í því satobandi, og gjörum
heldur ekki nú, því áburður þessi er með öllu til-
hæfulaus.
í þeissu sambandi minnist Rögnvaldur prestur á
innköllun lofo-rða þeirra, sem vér fengum í Minning-
arsjóð Dr. Jóns Bjarnasonar, en er nú hættur að
tala um “stefnu”, og segir í þess stað, að gengið hafi
verið iríkt eftir þeim; s-egir þó, að til munu vera
bréf, sem sanni, að mönnum hafi verið hótað mál-
sókn eða “stefnu” í sambandi við loforð sín í Minn-
ingarsjóðinn og segist geta sannað það, ef vér ósk-
um eftir. Vill presturinn gjöra svo vel o<g birta eitt
eða fl-eiri af þessum ibréfum, eða standa s-em opinber
ósannindamaður að þeim áburði ella?
4. Þá gerir presturinn Hermannaritið enn að
umtalsefni, og reynir að sýna fram á, að Columbia
Press félagið hafi ekki að eins ætlað að “narra”
$5,000 út úr Jóns Sigurðssonar félaginu, heldur
$5,046, og er sú reikningsaðferð ihjá prestinum eins
og alt annað í grein -hans, út í hött.
Það sem hann sagði í greininni 20. febrúar í
þessu sambandi, var: “Konurnar áttu í fjárþröng.
Það (Columbia Press félagið) býðst til að taka af
þeim ritið til út.gáfu, fyrir nær því $5,000 meira, en
þær að lokum gátu gefið það út fyrir.” Hvernig
fer presturinn svo að sanna þessa staðhæfingu?
Með því að koma með tilboð, sem Viking Press gerði
í þetta sama verk, sem ekkert er á að byggja og
kemur málinu ekkert við.
Upphæðirnar, sem um er að ræða, eru: tilboð
Columbia Press félagsins og upphæð sú, sem Jóns
Sigurðsonar félagið varð að borga fyrir verkið.
Tilboð Columbia Press félagsins nam $12,387 fyrir
1500 eintök prentuð og bundin, eða sem næst $8.26
fyrir hverja bók. Þetta s-egir prestu-rinn að sé óná-
kvæmur reikningur sökum þess, að þessi síðus-tu 500
eintök kosti tiltölulega minna. Segjum að svo sé.
Hann ætlast á að upphæðin, sem í tilboði Col-
urnbia Press félagsins felist, til þess að borga fyrir
800 myndamót, nemi 1,600, og segjum að það sé satt,
eða eitthvað ináiægt því, og sem dragast eigi frá
aðal tilboðinu sökum þess, að konurnar borguðu
sjálfar fyrir þau síðar. Nemur þá tilboð Columbia
Press fél. $10,787.
Mismunurinn á 1000 og 1500 eintökum segir
presturinn að sé $10CO; en það nær engri átt. Ekk-
ert( prentfélag, sem veit hvað það er að gera, feng-
ist til þess að gefa út þessi auka 500 eintök fyrir
minna en $3.60 hvert, eða $1,800 í alt, og má því
draga þá upphæð líka frá tilboði Columbia Press fé-
lagsins, og verða þá eftiir $8,987. — í þessu sam-
bandi er rett að geta þess, að verðið á pappír þeim,
sem í bókina var notaður, lækkaði um 4 cent pundið
frá því að tilboð Clumbia Press félagins var gefið og
þar til samningar voru fullgerðir við Viking Press.
í bókina alla fóru 6,750 pund af pappír og rná því
einnig draga þá upphæð frá tilboði Columbia Press
félagsins, því Jóns Sigurðssonar félagið h-efir sjálf-
sagt fengið að njóta þess ihagnaðar, og verður til-
boðið þá $8,717 fyrir 1000 eintök.
-pá er að athuga, hvað Jóns Sigurðssonar félag- .
ið varð að borga fyrir bókina. Rögnvaldur prestur
segir, að bókin hafi kostað $7,910. En sökum þess,
að vér 'höfum rekið o-ss á, að það sem hann hefir
sagt i þessari deilu er svo átakanl-ega óábyggilegt,
þá kjósum vér heldur að leggja til grundvallar það,
sem sagt er í aðal málgagni félags þess, sem Jóns
Sigurðssonar félagið er -hluti af, I.O.D.E. Bulletin, í
maí 1923. Þar stendur, að bókin hafi kostað um
$10,000 (about $10,000). Ef að það er rétt, sem vér
hyggjum að ekki sé fjiarri sanni, þá hefir bókin orðið
Jóns Sigurðssonar félaginu $1,283 dýrari heldur en
ef Columbia Pres-s tilboðið h-efði verið tekið, -og miklu
meira en það, þegar itillit er tekið til þess, íhve ihrak-
smánarlega illa að verkið var gjört. En ef á hinn
bóginn að upphæð sú, sem presturinn gef-ur, skyldi
vera sú rétta, þá er munurinn ekki nema $807. Svo
í hvoru tilfellinu sem -er, þá er það presturinn í
Ameríku, sem lýgur meira -en helmingnum, þó hann
sé ekki enn -svo gjörsneyddur allri siðferðismeðvit-
und, að hann vilji kannast við það opinberlega.
GANADIAN PAGIFIC STEAMSHIPS
Farseðla
Eimskipa
BEINAR FERÐIR MILLI BRETLANDS OG CANADA
Ef þér ætlið að flytja fjölskyldu yðar, frændur eða vini til Canada, þá skul-
uð þér gæta þess vandlega að á eimskipafarseðlinum standi
GANADIAN PACIFIC STEAMSHIPS
Það nafn tryggir yður beztu afgreiðslu, sem hugsast getur. Eimskip vor sigla meö
fárra daga millibili frá Glasgow og Liverpool beint til Canada.
Frekari upplýsingar verða gefnar með ánægju án nokkurra kvaða að yðar
hálfu af umboðsmönnum vorum. Einnig H. S. BARDAL, 894 Sherhrook Street,
eða W. C. CASEY, Gcneral A6©nt
Canadian Pacific Steamships, 364 Main St., Winnipeg, Manitoba
I áttina.
Eitt af verkefniím þeim, sem Vestur-íslendingar
hafa með höndum, er að flytja anda ihinnar nor-
rænu menningair inn í líf þjóða 'þeirra, sem vér bú-
um hjá, svo að merki þess, að hingað kom hó-pur
fólks frá sögueyjunni fornfrægu, s-em um aldir hef-
ir staðið “norður við heimskaut -i isvalköldum sævi”,
sjáist á ókomnum öldum, jafnv-el þegar “yl'hýra mál-
ið” er hætt að -hljóma, og til þess að andi sá hinn
frjálsi og fardjarfi, sem ættbálk þann hefir auð-
kent, fái að verða einn af þáttum þeim, s-em spunnir
verða inn -í líf þjóðanna, því til styrktar og feg-
urðar.
Á síðari árum hefir allmikið verið g'ert að því
að kynna Ameríkuþjóðunum hugsunarhátt isl-enzku
þjóðarinnar, bæði af íslendingum Oig Norðmönnum.
Ýmsir á meðal mentalýðs Vestur-Mendinga hafa
þýtt ljóð íslenzk-u iskáldanna á enska tungu. Stór-
tækastur á því sviði ihefir Skúli prófessor Jobnson
við Wesley Coll-ege að Mkindum verið. H-efir hann
þýtt feikilega mikið af íslenzkum ljóðum, -eftir flesta
af meiriháttar skáldum þjóðar vorrar, og skyldi oss
ekki furða, þó frá ihan-s hendi komi fyrir almennings
sjónir safn íslenzkra Ijóða ekki alllítið, áður en langt
um líður. Frú Jakobína Jóhnson í Seattl-e hefir og
lagt hönd á þann plóg, og ibirt eftir sig þýðingar ís-
lenzkra ljóða í -hérlendum tímraitum, sumar þeirra
prýðis vel igerðar. Þá hefir og -Christopher skáld
Johnson í Chicago lagt ihönd á þann sama p'lóg, og
fleiri. í bundnu máli -hefir Frú Lára Goodmann
Salverson gert allra manna mest til þes-s að kynna
ísl-endinga og bug-sunarhátt þeirra ihjá enskumæl-
an-di fólki, 'hvar sem er, með bók sinni “The Viking
Heart.”
En það er á fleiri sviðum, en Ijóða og sagna
skáldskaparins, sem Vestur-í-sl-endingar bafa isótt
fram á og kynt sig 'oig þjóð sína. peir ihafa líka sótt
fram á sviði hljómlistarinnar. Fjöldi íslendinga
hafa kent músík víðsvegar í Bandraíkjunum -og Can-
ada og með því óbeinHnis útbreitt hinn norræna
anda í iheimi ihljómlistarinnar hjá nöm-endum sínum
og eiga þeir allir þakkiir iskilið fyrir það.
pá eru og n-okkrir af -hljómlistamönnum Vestur-
íslendinga, sem samið Ihafa lög við íslenzka texta,
sem þýddir hafa verið á ensku, og fer isú -starfsemi
þeirra sí-vaxandi. Má þar sér.staklega minnast á lag
prófessors Sveinbjörn 'Sveinbjörnsson “Björt mey
og hrein”, sem ihann gaf út og tileinkaði V-estur-
íslendingum og er textinn í enskri þýðingu eftir
frú Jakobínu Johnson. La-g Jóns Friðfinnssonar
Canada, eftir Guttorm Guttormsson í enski þýðingu
eftir séra Hjört Leo, sem að hann blaut sérstaka
viðurkenningu fyrir á meðal -enskumælandi manna
og fl- Nú er prof-essor S. K. Hall í undirbúningi með
að gefa út átta sönglög. Textarnir við fimm af þeim
eru -eftir Steingrím Tihorsteinsson, Sönglistin, Björk-
in, Sof nú mitt barn, Ástarsæla, Gieym mér ei, og
Pú ©rt isem bláa blómið, öll í enskri þýðingu eftir
frú Jakobínu Johnson. Tvö kvæði eftir Christopher
Johnson: “Price”—Dýru verði keypt, -er Sig Júl. Jó-
hannesson þýddi á ísl., og “Nocturne”, helgisöngur,
“Guð minn, Guð minn, hví hefir þú yfirg-efið mig,”
eftir Polock, þýddur á íslenzku af Dr. Birni B. Jónis-
syni. Til þessi að hjálpa til með að standa straum
af einhverju af ko-stnaðinum við þessa útgáfu, hefir
frú Hall ákveðið að halda söngskemtun í Fyrstu lút-
ersku kirkjunni fimtudagskveldið 27. þ. m.
Vér Vestur- íslendingar metum þjóðerni vort ’mik-
ils og það að maklegleikum. Vér ættum þá líka að
meta viðleitni þess fólks, sem er að sýna því virðingu
og útbreiða þekkingu á því á meðal enskumælandi
fólks mleð þvi að styrkja þá af öllum mætti í þeirri
viðleitni þeirra og í þessu sambandi ættu Winnipeg
íslendingar að sýna það með því að fjöl’menna á
þessa samkomu Halls hjónanna og á þann hátt
styrkja þau í þessari lofsverðu viðleitni sinni.
Hveitisölu samtökin.
Síðastliðinn mánudag, hóf framkvæmd-arnefnd
hveitisölu samtakanna tilraunir sínar í þá átt að fá'
bændur Manitoba fylkis til þess að semja við hana
um að selja fyrir -þeirra hönd, næ-stu uppskeru, sem
og uppskeru þriggja ára þ.ar á eftir. Baráttan snýst
u’m það, að fá að min-sta kosti trygða uppskeru af
miljón ekrum, eða sem svarar 40 af hundraði þess
lands, <er undir hveiti var árið 1923.
Fyrstu mennirni-r, er undirskrifuðu samningana,
voru þeir Colin H. Burnell, forseti Sameinuðu bænda-
félaganna í Manitoba, og F. W. Ransom, ritari hveiti-
sölu-samtakanna, fylkisþingmaður fyrir Norfolk.
Framkvæ*mdarstjórninni bárust 1 hendur þann
sama dag ógrynnin öll af heillaóska -skeytum frá ýms-
um þingmönnum sambandsþingsins, sem og frá Sas-
katchewan og Alberta. peir John Bracken, stjómar-
formaður í Manitoba, Robert Forke, leiðtogi bænda-
flökksin-s í sa'mibandsþinginu og H. W. Wood, forseti
bændasmatakanna í Aliberta, sendu nefndinni bréfl.
hinar innilegustu ókir, um að starf hennar mætti
verða til sem mestrar blessunar landi og lýð. Er
framkvæmdarsjórnin vongóð um, að hafa niáð hinu
setta takmarki, jafnvel löngu áður en undirskrifta-
tímabilið er á -enda, hinn 1. Apríl næstkcmandi.
pað er með! þetta Ihveitisölumál, eins og reyndar
flest eða öll önnur mál, að menn skiftast út af því í
flokka, með eða móti. Talsmenn ga'mla sölufyrir-
Sc-omulag-sinis, þykjast fáa kosti finna í hinni nýju að-
ferð, og telja hana jafnvel hættulegá fyrir bændur.
En á, hinn bóginn tjást forgöngu-
-menn Samvinnusölunnar sann-
færðir um, að undir gamla fyrir-
komulaginu eigi Ibændur sér ekki
viðreisnarvon, og sé því -ekki um
annað að gera, en reyna nýja leið,
og hana þykjast þeir hafa fundið.
Það er hverjum heilskygnum
manni Ijóst, að -hagur bænda und-
anfarin ár ihefir verið, og er enn,
alt annað en glæsilegur. Hveiti-
-verðið hefir -v-erið lágt, -borið sam-
an við vinnulaun. flutningsgjöld
og kostnað við söluna. Sikórinn
hefir því víða krept að. Þess
vegna er ekkert eðlilegra, en að
bændur reyni sjálfir að finna leið
út úr ógöngumum, fyrst öðrum
hefir ekki hepnast það.
Eins o-g málunum nú er komið,
‘munu bændur Sléttufylkjanna
nokkurn veginn staðnáðnir í að
reyna þetta nýja SamvirVnusölu-
fyirirkomulag til þrautar, og ,er
óskandi, að það megi verða þeim
-sjálfum, -sem og þjóðinni í heild
sinni, til sannrar farsældar.
K.F.U.M.
25 ára.
pað eru nú liðin 25 ár frá þvi
að K.F.U.M. var stofnað á íslandi
og í tilefni af því hélt félagið há-
tíð nýlega. Stofndagur þess var
2. janúar árið 1899. Stofnendur
voru 57 að tölu, flest fermingar-
drengir frá því árið áður, og fá-
einir aðrir, auk sjálfs aðalstofn-
andans, séra Friðriks Friðriks-
isonar, sem hefir stjórnað því síð-
n. Af þesisum fyrstu -stofnendum
'eru 34 lifn-di hér í Reykjvík og
nokkrir í öðrum löndum.
Þeir höfðu ekki fullar hendur
fjár, fyrstu félagarnir í K.F.U.M.,
og urðu þÝí fyrst að s-ætta sig við
ófullkomið húsnæði og annan ytri
aðbúnað.
Stofnfundur þessi var haldinn
í 'húsi, er Framfarafélagið átti við
V-esturgötu 51, en aðrir fundir
þann vetur voru haldnir í hegn-
ingarhúsinu, er bæjarstjórnin lán-
aði til þess. Fyrst starfaði fé-
lagið sem unglingafélag, til 1902,
að því var( skift í tvær deildir, og
skiftist um 17 ára aldurinn. Hafði
félagið þá eignast svonefnt “Mel-
steðshús” við lælkjartorg. Það
hús gáfu danskir félagsbræður.
En árið 1906 hafði því vaxið svo
fiskur um hrygg, að það gat ráð-
iist í að byggja hús það, er það nú
á, við Amtmannsstíg, og flutt
þangað á næsta vori, 1907, og hef-
ir búið þar síðan.
Undir forystu hins óeigingjarna
kristindó'ms- og mannvinar, Fr.
Fr., sem hefir istjórnað því frá
byrjun, h-efir það þro-skast óskilj-
anlega á skömmum tíma, og orðið
mörgum til bl-essunar. Nú er það
orðið stórt og voldugt félag, með
um 1200 fél-ögum, og þar á meðal
eru ývnir af nýtustu borgurum
bjarins. Nú er því iskift í fjórar
deildir: Aðaldeild (piltar 17 ára
og eldri); Unglingadeild (piltar
14—17 ára); Yngsta deild (piltar
10»—14 ára), og Vinadeild (dreng-
ir 7-—10 ára).
Félagið stefnir að sama 'marki
og samskonar félög erl-endis, að
beina -huga ungra manna að því,
sem gott er og háleitt, en draga
þá jafnframt frá því spilta og ó-
hreina í hversdagslífinu. Annars
er tilgangur félagsstarfseminna-r
alþjóð svo kunnur, að ekki þarf
að fjölyrða um hann.
Starfsemi félagsins er orðin
miklu umfangsmeiri >en hún var í
upphafi. ,Má geta þes-s, að nú
beldur það 12C- fundi og æfingar
á hverjum mánuði. Á A-deildar-
fundi, (sem haldnir eru á fitmud.)
er öllum karlmönnum velkomið að
koma; og á kveldfundina á sunnu-
dögum eru allir velkomnir. Sök-
um þess, hve starfssvið >er orðið
margbrotið, er húsnæði löngu
hætt að fullnægja þörfunum, og
hefir félagið því nýl-ega ráðist í
að kaupa eignina “B-ernhöfts-bak-
arí” og hygst að rei-sa þar stór-
hýsi þegar um hægi-st.
K.F.U.M. hér í Reykjavík er í
alþjóðabandalagi K. F. U. M., sem
hefir aðsetur sitt og iskrif-stofur í
Gen-eve í Sviss, og hefir sent full-
trúa á alþjóðafundi, sem haldnir
eru að tilhlutan þess bandalags.
Loks starfa hér í -sa’mvinnu við
K.F.U.M. eða innan vébanda þes-s
ýms félög. Má þar til nefna, að
29. apríl 1899 var hér stofnað
K.F.U.K., er starfar að því sama
fyrir ungar konur, sem K.F.U.M.
fyrir unga menn.
Af félagsmönnum í K.F.U.M.
hefir verið stofnað knattspy-rnufé-
lag, sem nefnist Valur, og svo hef-
ir félagið karlakór, er unnið hef-
ir almenna hylli ibæjarbúa.
Loks h-efir félagið komið sér
upp álitlegu bókasafni, til útlána
fyrir félaga, og á það nú á fjórða
þúsund bindi. Enn fremur hefir
það eignast landsspildu við þvotta
laugarnar og vinna félagar að
ræktun þess lan-ds á sumarkveld-
um (ekki sunnudagskveldum).
-Síðast en ekki sízt ’má nefna
sunnudagsskóla félagsins, er
Knud Zimsen borgarstjó|ri Ihefir
staðið fyrir. Innan féiagsins var
-enn fremur stofnuð væringja-
regla. Starfað hún fyrst á mjög
þjóðlegum grundvelli, og með sér-
staklega þjóðlegu isniði. Bá-ru vær-
ingjar 'búninga -búninga líka þeim
er forf-eður vorir klæddust á gull-
öldinni. Nú hefir þetta breyzt og
væringjarnir -eru nú búnir að taka
upp siðu og reglur alþjóða skáta-
félagsins.
pegar litið er yfir þessa stuttu
sögu K. F. U, M. hér í landi, undr-
ast maður það mest, hversu saga
þess er viðburðarík, svo stutt
sem hún er, og hversu stórt það
er orðið, eins lítið og það var í
upphafi. En ekki verður undrunin
minni, ef þ-ess er gætt, að allur
þessi mikli þroski félagsins sjálfs
og hinna ývnsu greina þess er að
miklu leyti að þakka (að minsta
kosti hvað það -snertir, er menn-
irnir geta að gert) einum manni,
sr. Fr. Fr. Hún -er sönn og óræk
sönnun þess, -hve einn maður, er
fórna-r sjálfum sér og öllu starfi
sínu fyrir göfuga 'hugsjón, getur
komið miklu til leiðar. Að vísu
hefir hann notið aðstoðar ýmsra
góðra manna, en aðalstarfið er þó
hans. Sr Fr. Fr. thefir alt af baft
bjargfasta trú á guði og sigri
góðs málefnis. Hann er líka gædd-
ur miklu starfsþreki, og svo hefir
hann kunnað að takn%rka sig.
Því er það, að hann hefir afkast-
að svo ’miklu. Eigingirni og aðrar
hégómlegar hvatir ihafa ekki feng-
ið neitt rúm hjá. honum. Um það
verður ekki deilt, að það er ó-
metanlegt lán fyrir unga menn að
kynnast -og læra af slíkum manni,
og þá ekki um hitt, að félagið hef-
ir orðið til góðs.
Vonandi hlotnast félaginu og
þjóðinni það lán, að’ fá lengi að
njóta sr. Fr. Fr. og áhrifa hans
lengi enn, og K. F. U. M. að þrosk-
ast j-afn stórkostlega hér eftir
-eins og hingað til. Ef þetta hvort-
tveggja rætist verður þjóðin okk-
ar rík mitt í fátækt sinni. H.
Tíminn 2. febrúar. 1924.
FT I——< —
Skaðabótamálið
Ummæli þjóðhagsfræðingsins
Próf. George Barnich.
Tillögur, sem líka vel.
EftirVilh. Finsen ritstjóra.
Nýlega kom -hér út í Bruxelles
bók, sem -vakið h-efir óvenju mikla
athygli. Heitir bókin “Comment
faibe payer TAlIemagn-e” og höf-
undur h-ennar a-r alkunnur þjóð-
megunarfræðingur, próf. George
Barnidh.
Prófessor Barnich er forstj-óri
fyrir “Institute Solway”, sem er
fíokkur ýmsra Vnentastofnana við
helsta skemtigarð borgarinnar,
P-arc Leopold, en teljast til há-
skólans. Mlentastofnanir þessar
mega teljast firemstar í isinni röð
í Iheiminum, og eru að uppruna
gjöf frá -einum af mestu vfisinda-
mönnum Belgj-a, Ern-est Solway,
sem nú er látinn.
Stjórnandi þessara stofnana er
nú George Barnic-h, en jafnframt
er hann ráðunautur alþjóðasam-
bandsin-s í fjárhagsmáluvn og hef-
ir sömu stör'f með -höndum fyrir
frömsku og belgisku stjórnina.
Bók prófessorsin-s h-efir sem
sagt vakið athygli og bæði frönsk
og ensk blöð skrifa um hana heila
dálka. Hann kemu-r fram m-eð spá-
nýjar kenningar um lausn skaða-
bótamá'lsins. Ilöfundur beldur því
fram, að Þjóðverjar geti greitt,
sumpart í gulli og isumpart í vör-
uvn og f veðibréfum, svo mikið á
nætetu 5 árum, að Frakkar, Belgir
og ítalir geti bygt upp íhin eyddu
héruð sín og Bretar fengi greitt
ekki minna en isem isvarar vöxtum
af skuldum sínum 4 Ameríku. Til
þess vantar ekki annað -en góðan
vilja, segir prófesisorinn.
Bókin er löng og erfið aflestr-
ar. Til þess að fá stutta lýlsingu