Lögberg - 13.08.1931, Blaðsíða 1

PHONE: 86 311
Seven Lines
Ri«"
(0T(1 l'l'tf
ited
i«»®

For
Service
and Satisfaction
PHONE: 86 311
Seven Lines
44. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 13. AGÚST 1931
NÚMER 33
Minni Nýja Islands
Ræða flutt á Islendingadaginn að
Hnausum, Man., 3. ágúst 1931.
Eftir Dr. O. Björnson.
Eg er hingað kominn í dag, af
því að eg var beðinn að koma, og
enn fremur af því, að mig lang-
aði til að koma. Mér fiist að
nokkru ileyti, eins og eg sé að
koma heim til mín, þegar eg kem
á þessar æskustöðvar mínar, því
einmitt hér í igrendinni byrjaði
æfi mín í Ameríku, og þó eg væri
aðeins barn að aldri þá, geymi
eg samt margar endurminningar
frá landnámsárunum, sumar hlýj-
ar, sumar sorglegar. Mér þykir
það stór sómi, að vera gamall
Ný-íslendingur, og eg hefi æf-
irílega mikla ánægju af því að
koma hingað og hitta gamla
kunningja og endurnýja fornn
vinskap, og um leið rifja upp
gamlar endurminningar um komu
okkar hingað og veru okkar hér
í nýlendunni.
G. J. Guttormsson lýsir því bezt
í sínu fagra kvæði: “Sandy Bar”:
“Það var seint á sumarkveldi,
sundrað loft af gný og eldi”,
að við lentum í fjörunni á Sandy
Bar. Aðkoman var nokkuð döp-
ur. Landið var lágt og grýtt og
þakið Ijótum smá-skógi. Það var
búið að byggja hús, sem var að
miklu lleyti fullgert, nema það
vantaði á það þak, gólf, hurð-
ir og glugga. Svo var nú
brátt bætt úr því, nema hvað
gólfið snerti. Það kom ekki fyr
en sumarið eftir. í stað þess var
lagt “spruce”-lim ofan á moldar-
gólfið, og þegar það fór að slitna,
vorum við systir mín send út í
skóg til að höggva nýtt lim, svo
við hefðum nýtt gólfteppi á jól-
unum. En kalt var stundum í
kofanum um veturinn. Kaldan
súg lagði inn á milli bjálkanna,
og hitavélin var of lítil til að hita
kofann, ekki stærri en hann þó
var. Og þegar maður minnist á
hitavél, þá viil eg taka það fram,
að það var um leið eldavél. Þess-
ar tvær voru sameinaðar í eitt,
og gengu undir nafninu “stó”, sem
þið öll kannist við. Það voru þrjár
tegundir af “stóm” í þá da'ga,
nr. 6—7—8, og hver fjölskylda
var metin eftir því, hvað hún átti
stóra “stó”. Þeir allra fátækustu
höfðu nr. 6, þeir sem betur voru
staddir nr. 7 og þeir, sem mest
áttu af þessa heims gæðum, höfðu
nr. 8. Mig minnir að okkar væri
nr. 7, svo af því getið þið séð,
hvað hátt við stóðum í mannfé-
laginu.
Það var 'lítið um glaðværð,
lörigu, köldu vetrarkveldin, þeg-
ar menn sátu norpandi kringum
lítinn, dimman olíulampa og
reyndu að vinna eða lesa eða
gera sér eitthvað til skemtunar,
o'g þegar háttatími kom, var nota-
legt að skríða undir þlýja, ís- i
lenzka dúnsæng, með brekáni of-
an á.
Það var margt nýstárlegt fyrir
lítinn “emígranta”-dreng að sjá
og undrast yfir, í frumbyggjalíf-
inu. Fyrst af öllu ber að nefna
Indíánana. Mín fyrstu leiksyst-
kini í þessu landi voru börnin 'hans
Ramsay Indíána, sem heima átti
á Sandy Bar, þegar við komum
þangað. Þau voru mér góð og tóku
mig heim með sér, og móðir
þeirra gaf mér Indíána te og
“bannock”. Ramsay var föður
mínum hjáilplegur í mörgu. Hann
kendi honum að þekja húsið með
stórgresi svo vel, að það var eitt
af þeim fáu húsum, sem ekki láku.
Líka kendi hann honum að blanda
saman leir, vatni og heyi, til að
kalká með veggi, og reyndist það
ágætlega. Annan sunnnudaginn,
sem við vorum þar, var guðsþjón-
usta haildin í húsi Ramsay. Okk-
ui var boðið og við sátum undir
messu og hlustuðum með athygli,
en höfðum lítið gagn af, því ræð-
an var á Indíánamáli.— Oft komu
Indíánar til að sníkja, og var þeim
þá vanaflega gefinn te-bolli og
brauðsneið Einn daginn gom
Indíáni, heldur ófrýnilegur á
svip. Móðir mín hugði að spara
dálítið og gaf honum að eins te-
bolla og ekkert með. Hann tók
við bollanum, leit til móður minn-
ar og sagði í dynjandi róm:
“bredd”!. Eg gleymi aldrei, hvað
hún brá fljótt við og fór ofan í
kassa og fann þar brauðsneið.
Ekki síður minnisstæð er mér
bólan og þær hörmungar, sem
henni fýlgdu. Alt í kringum okk-
ur sýktist fólk og dó Allra harð-
ast lagðist veikin á Indíánana.
Ramsay misti konuna sína og öll
sín börn nema eina stúlku. Eng-
inn á okkar heimili sýktist, og var
það því að þakka, að við vorum
öH bólusett. Samt segir heimsk-
inginn í hjarta sínu, að bólusetn-
injrin sé gagnslaus.
Á þessum árum voru ýmsir
merkir menn í Nýja ísáandi.
Fyrstan þeirra vil eg nefna Sig-
trygg Jónasson. Eg man eftir
honum fyrst heima á íslandi, og
það sem mér þótti mest um vert
við hann var, hvað hann hafði
fallega húfu á höfðinu. Hópur
manna sat í kringum hann og
hann las í blöðum og skýrslum,
bandaði höndum og kínkaði kolli,
til að leggja meiri áherzlu á mál
sitt. Eflaust hefir hann verið
að lofa Canada, og um leið verið
að halda fram þeim hagnaði, sem
fylgdi því að flytja þangað. Sæð-
ið féll ekki i grýtta jörð, því
fjöldi manns af Austurlandi lét
sanrifærast og bjó sig til vestur-
ferðar.
Þá er mér og minni, þegar eg
sá séra Jón Bjarnason í fyrsta
sinni. Hann kom snöggvast til
nýlendunnar sumarið 1877, og
meðaíl annara prestsverka kast-
aði hann rekum á leiði þeirra, er
dáið höfðu úr bólunni veturinn
á undan. Um miðjan næsta vetur
komu þau hjónin aftur til okkar
fótgangandi eftir vatninu á ísnum
alla leið frá Gimli. Það var nokk-
uð liðið á vökuna, þegar þaú náðu
til okkar. Þau voru svo fannbar-
in, að naumast sást í andlit þeirra.
Það varð fagnaðarfundur í húsi
foreldra minna. Prestshjónin voru
sett við stóna og kaffikannan
framan á hana.
Við Fljótið man ég eftir Jó-
hanni og Halldóri Briem, Ólafi
Ólafssyni' frá Espihóli, Lárusi
Björnssyni, Hálfdáni Sigmunds-
syni oíg Unalandsfólkinu, sér-
staklega Stefárii, sem er einn
af þeim beztu og tryggustu vin-
um, sem eg hefi eignast.
Þrjú ár vorum við í Nýja ís-
landi, og þó eg væri ekki eldri en
eg var, þá fór það ekki fram hjá
mér, við hvaða hörmungar fólkið
átti að stríða. Meðal þeirra þús-
unda fóiks, er yfirgefið hafa ætt-
jörð sína í Norðurálfunni og sezt
að hér vestan hafs, hefir fólk-
ið sjaldan átt við aðrar eins
hörmungar að búa, eins og Is-
lendingar þeir, sem settust að á
vesturströnd Winnipegvatns á ár-
unum 1875—1880.
Til að gera því máli full skil,
þyrfti málsnjallari mann en mig.
Eg verð því að láta mér nægja,
að lýsa með nokkrum orðum sum-
um af þeim raunum og erfiðleik-
um, sem þeir áttu við að stríða.
Naumast höfðu þeir tekið sér
hér bólstað, fyr en yfir þá dundi
skaðvæn drepsótt (bólan), er
leiddi fjölda ættingja þeirra og
ástvini til grafar og hafði í för
með sér sorgir og þjáningar, sem
naumast verður lýst. Enn frem-
ur liðu þeir af eldi og flóði, af
nístandi vetrarkulda og þjakandi
sumarhita, litlum og hrörlegum
húsakynnum, sulti og skorti og
öllu því, sem fátæktin og frum-
byggjaralífið hafði í för með sér.
Þeir voru komnir í ókunnugt land,
voru lítt færir í hérlendu máli,
óvanir siðum og vinnubrögðum
og þar að auki vantaði þá flest-
ar þær nauðsynjar og þau þæg-
>ndi, er lífið útheimtir.
Þó allt þetta reyndi á hugrekki
þeirra, létu þeir þó ekki hugfall-
ast. Hinn norræni kjarkur og
dugnaður kom þeim að góðu
haldi, því hér voru menn “Þéttir
á velli og þéttir í lund, þolgóðir
á raunastund.”
Tíminn var stuttur til vetrar,
og nú þurfti að láta hendur standa
fram úr ermum. Fyrst þurfti að
böggva dálítið rjóður í einhverj-
um skógarrunnanum og byggja
þar hæli tiil að hýsa fjölskyld-
unri. Matvæli og eldivið þurfti
að útvega, og köld var mörg sú
stund er þeir áttu, þá þeir vitj-
uðu netja á vatninu eða drógu
línu gegn um ísinn. Þó nógur
væri skógur, þá reyndist það ekki
ætíð auðvelt, að safna eldivið.
Menn nýkomnir að heiman voru,
lít vanir skógarhöggi og skógar-
öxin var þeim óhandhæg, og marg-
ar kúlur og flumbrur fengu þeir
við notkun hennar. A'lt varð að
draga að sér með handafla, ann-
að hvort að bera þáð á bakinu eða
draga það á handsleða. Og þeg-
ar menn komu heim að kveldinu
lúnir o!g þjakaðir, þá var þeim
neitað um óslitna næturhvíld,
því einu sinni eða oftar þurftu
þeir að fara á fætur til að bæta
við í stóna, því hún var svo lít-
il, að ekki var hægt að láta í hana
nóg eldsneyti til að endast lti/1
morguns.
Mörg ár eru nú liðin. Inn-
flytjandinn fátæki og fákunnandi
stendur nú á föstum fótum í
landinu fyrirheitna. Nú eru kjör
hans önnur orðin. Reisuleg ný-
tízku híbýli hafa komið í stað
bjálkakofanna. Rjóðrið litla er
Minni Vestur-Islendinga
Flutt á íslendingadaginn í Win-
nipeg, 8 ág. 1931.
Þú vestræna, íslenzka æska,
að yrkja þér hátíðabrag
er hvorttveggja: vegur og vandi.
— Á vogina stí'gurðu’ í dag.
Og hver veit það hvernig þú
mælist
og hvernlg þú vaxtar þitt pund?
En réttlætið heimtar þér ráðin.
— Þú ræður frá þessari stund.
Já, vestræna, íslenzka æska,
í alvöru: hefir þig dreymt
um framtíð, og heitara hjarta,
sem hún á í brjósti sér geymt.
í fyrndinni faðir þinn horfði
á framtíð og öreigi var,
og móðir þín hugrökk við hlið
’hans
á handleggnum drenginn sinn
bar.
í basli þau hrúguðu’ upp hreysi
og hræddust ei komandi stund,
því hann átti hugrekki Snorra,
og hún átti Bergþóru lund.
Og hann átti hendur og vilja,
og hún átti sjálfsfórn og trygð;
og svö þessa allsleysis allsnægð,
sem einkennir landnemans bygð.
Með eining o!g ákveðnum vilja
frá ósigri “bifröst” er gjörð
til sigurs, þótt himnarnir hrynji
og helvíti flæði’ yfir jörð.
Já, vestræna, íslenzka æska,
við arfinum tekurðu’ í dag.
En hefirðu vit til að vaxta’ ’hann
og vilja og skilning og lag?
Og hefir þig dreymt um þá daga
með dafelega vaxandi trú,
er fjöldinn til framsóknar keppir
að fremst yrði’ í röðinni þú?
Þig margblessa móðir og faðir,
hvort mætir þér líf eða hei,
því, vestræna, íslenzka æska:
Tak arfinn—og njóttu hans vel.
orðið að stórum akri eða engi
þakið korni eða angandi töðu.
Hlújárnið og orfið hafa þokað
fyrir nútíðar áhöldum og afl
hestsins og dráttarvélarnar orka
því nú, sem mannshöndin vann
áður ein. Sléttir, breiðir o!g greið-
færir vegir hafa lagðir verið um
bygðina, og það sem var dagleið
fyrrum, er nú einnar stundar
ferð.
Kirkjur, skólar o!g samkomuhús
eru hvarvetna á næstu grösum,
og félagsleg samtök um trúar-
fcrö!gð, mentun og menningu eru
komin í gott horf.
Margir þeirra, er báru ‘fhita
og þunga dagsins” hafa nú safn-
ast til feðra sinna. Þeir lögðu
fram óspart þol sitt og . þrek í
baráttu lífsins. Um þá mætti
segja eins og G. J. G. kemst að
orði: “Gullið var, sem 'grófst þar
með þeim: gildir vöðvar — afl
var léð þeim.”
í spor þeirra fetar nú hrau$t
og framkvæmdasöm kynslóð sona
þeirra og dætra, og i æðum þeirra
rennur heitt og hreint blóð feðr-
anna. Hin nýja kynslóð, ment-
uð í skólum sjálfsafneitunar og
erfiðleika, hefir tekið við verk-
inu af feðrum sínum. úr þessari
litlu nýlendu hafa komið menn
og konur með afburða hæfileik-
um og miklu manngöflgi, og hafa
lagt góðan skerf til trúarlífs,
mentamála, sjtórnarfars, iðnaðar
og atvinnumála þessa þjóðfélags.
Feðurnir höfðu fundið sárt til
þess, að þeir höfðu farið á mis
við þau hlunnindi, sem mentun-
in veitir, því fremur ásettu þeir
sér að sjá sonum sínum og dætr-
um fyrir góðri mentun.
íEngin þraut var svo þung, eng-
in fórn svo stór, að ekki vildu
þeir það á sig leggja til þess að
greiða afkomendum sínum veg til
mentunar og frama. Send voru
ungmenni i barnaskóla og mið-
skóla heimafyrir, síðan mör!g
burt á æðri mentastofnanir
og . háskóla. Þrekraun var
það oft að kljúfa kostn-
aðinn við skólagönguna, svo
nærri sér sem margur varð að
taka. En þeir létu allrei bugast,
töldu það aldrei eftir, létu ekk-
ert ógert, þar til takmarkinu var
náð og hnoss hins þráða irienta-
stigs eða embættisprófs féll syn-
inum eða dótturinni í skaut. Af-
leiðingar hinnar göfuglegu fórnar
frumherjanna, eru þær, að nú má
finna börn þeirra í mörgum trún-
aðastöðum o!g embættum hér í
landi og framarlega í röð flestra
stétta mannfélagsins. Enda hef-
ir frá upphafi auðkent kynkvíslir
íslendinga, að þeir hafa verið til
þess hæfir að samlaga sig þjóð-
félagi sínu og samtíð. Hin inn-
fædda kynslóð er hold af holdi og
J andi af anda hinnar canadisku
Bankarán í Winnipeg
Á miðvikudaginn í síðustu viku
var enn framið bankarán í Win-
nipeg. Tveir ungir menn komu
inn í' útibú Royal bankans á
Mountain Ave. og McGregor St.,
rétt fyrir kl. 3 e. h., og rændu þar
um $1,000. Þessir náun'gar höfðu
rétt sömu aðferðina eins og aðr-
ir bankaræningjar, og fóru sína
leið í bíl, sem beið þeirra, þegar
þeir höfðu tekið þá peninga, sem
hönd á festi. Þriðji maðurinn
beið í bílnum. Nóttina eftir voru
tveir menn teknir fastir í Em-
press Hotel, Winnipeg Beach, og
fundust hjá þeim peningar, sem
svöruðu mjög til þeirra peninga,
sem rænt hafði verið. Þykir því
ekki miklum vafa bundið, að hér
sé um þá menn að ræða, sem
bankann rændu. Með þeim voru
lika tvær eða þrjár ungar stúlk-
ur, sem sjáanlega áttu að njóta
skildinganna með þeim. Piltar
þeissir heita Stanley Scales og
John Canton. Síðar var þriðji
maðurinn tekinn fastur, John
Scott að nafni, og er haldið að
hann sé líka við ránið riðinn.
Maðurinn, sem gaf lögreglunni
upplýsingar um þessa pilta, heit-
ir Archie Nowel og vinnur í Em-
press gistihúsinu, sem fyr er
nefnt. — Menn þessir hafa nú
játað á sig bankaránið.
WILSON OG PÓLLAND.
Líkan af Woodrow Wilson
Bandaríkjaforseta, var afhjúpað
í Poznan á Póllandi þ. 4. júlí s-1.,
þjóðminningardag 'Bandaríkj-
anna. Moscocki, forseti Pólilands,
afhjúpaði líkanið, en ekkja Wil-
sons var viðstödd afhjúpunina.
Pólverjar halda minningu Wil-
Sons forseta mjög í heiðri o’g
þakka honum manna mest, að
Pólland hlaust frelsi sitt eftir
alda kúgun. Paderewsky, pían-
istinn heimsfrægi, fyrv. forsæt-
isráðherra Póllands, gaf þjóð
sinni líkanið. — Vísir.
þjóðar, er geymir eigi að síður
menningu sinna íslenzku feðra,
sem heilgan dóm.
Ekki má geta um frumherjann
svo að ekki sé líka minst á land-
námskonurnar.—< Með óviðjafn-
anlegu trausti og hugrekki yfir-
gáfu þær ættjörð sína og fylgdu
mönnum sínum út í óbygðirnar í
framandi landi. Sárt hefir það
verið, að skilja við ættingja, ást-
vini, heimili og ættstöðvar og alt
það, sem þeim var kært. Mörgum
hefir verið heitt um hjartaræt-
urnar og margt tár mun hafa
fallið þeim um kinnar. Svo byrj-
aði ferðin ógleymanlega, fyrst á
skip, oft illa sjófært, þar sem
fójkinu var kvíað saman í káetu
bæði þröngri og óhreinni, því
ekki var lagt sig fram um að láta
í té beztu hlunnindi, fæðu eða
þægindi handa /emigröntum í þá
tíð. Óyndi, söknuður og harmur
þjáði þær og þar við bíettist sú
eymd og volæði sem sjóferðinni
er samfara.
Ef til vill hefir það farið fram
hjá mörgum, hve dásamlega þær
leystu af hendi hlutverk sitt, þá
er þær komu hér til ilands. Það
var þeirra hlutskifti, að hafast
við heima og ala önn fyrir sér og
börnunum sínum, einar saman oft
og tíðum, þegar bændur þeirra
voru fjarverandi að afla heimií-
inu lífsviðurværis. Röfðu þær
þá ærið að starfa, bæði að hirða
skepnur og prjóna, sauma og svo
bæta úr litlu efni klæðnað handa
börnum sínum, Ef til vill var sú
þrautj Eandnánuskonunnar þó
mest, að miðla hinujn litlu mat-
vælum, er hún hafði yfir að
ráða, svo að litlú munnarnir
mörgu léti sér nægja.
Endurminningarnar um þessar
góðu o!g göfugu konur, eru mér
enn í fersku minni og mér verð-
ur hlýrra um hjartaræturnar, er
eg hugsa til þeirra. Þótt efnin
væru af svona skornum skamti,
þá man eg ekki eftir því, að eg
kæmi svo 1 nágrannahús. að kon-
an ekki rétti mér einhverja vel-
gjörð, kleinu, þrauðsneið eða
lummu með brúnu sykri á, og var
það veil þegið af smádreng, sem
góða matarlyst hafði. Þótt kofinn
væri fátækle!gur og innanhúss-
munir ekki ríkmannlegir, þá
fanst þar samt hið fegursta
skraut, sem nokkurt heimili get-
ur átt — íslenzk gestrisni.
Þótt mynd sú, er eg hefi leitast
við að sýna af feðrum vorum og
mæðrum, frumbyggjum þessa
lands, sé ófullkomin, vonast eg
tii að hún veki hjá oss viðkvæm-
ar endurminningar og virðingu
fyrir þeim hraustu o'g göfugu
mönnum og konum, sem minni
þetta er hellgað, — frumbyggjunum
í Nýja íslandi.
Frá Svíum
120 ára fyrirætlun kemst í fram-
kvæmd.
Fyrir nær 120 árum fór ríkis-
erfingi Svía, síðar Carl Johan
XIV. konungur, með tuttugu þús.
sænskra hermanna til Stralsund,
á móti her Napóleons, sem þá var
kominn að Saxelfi. T-iil þess að
tryggja undanhald hers síns, ef
til skyldi koma, lét prinzinn gera
bátabrú frá meginlandinu og út
í eyna Rugen. Hann hafði einnig
í huga að gera þarna varanlega
brú, en úr því varð aldrei. En nú
er hugmynd hans tekin upp og
ætla Þjóðverjar nú með tilstyrk
Svía, að smíða járnbrautarbrú á
sundið, einmitt í sama stað og Carl
Johan hafði ætlað að hafa sína
brú. — Þegar þessi brú er fengin,
verða samgöngur milili Stokkhólms
og Berlínar miklu hraðari heldur
en áður, og er líklegt, að viðskifti
Svía og Þjóðverja aukist að mikl-
um mun, þegar hún er fengin.
Ný sútunaraðferð.
Tveir sænskir hugvitsmenn,
Wrange og Friberg, hafa um mör!g
ár unnið að því að finna upp nýja
sútunaraðaferð, og hafa nú fyrir
skemstu reist sútunarverksmiðju
skamt frá Stokkhólmi. Þar hafa
þeir þegar sútað 10,000 húðir, á
miklu skemmri tíma en Jiður hef-
ir þekst, og auk þess er sútunin
miklu vandaðri en venja er. Húð-
irnar eru fullsútaðar á einni viku,
og að gæðum og styrkleika gefa
þær ekkert eftir húðum, sem sútað-
ar voru með hinni ellztu aðferð,
en þá tók sútunin 8—12 mánuði.
Sútunarsérfræðingar frá ýms-
um löndum streyma nú til Sví-
þjóðar til þess að kynnast þess-
ari nýju aðferð, sem allir segja,
að muni gjörbreyta allri sútun í
framtíðinni.
Nýr blendimálmur.
Kunnurt sænskur málmafræð-
in!gur, J. Hördén að nafni, hefir
fundið upp nýja aluminium-
blöndu, sem hann nefnir “Cro-
mal”. Er hún ilétt eins og alum-
inium, en hörð og sterk eins og
stál, en bráðnar við 700 stiga
hita. Vegna þessara eiginleika
er búist við að “Cromal” verði
notað afar mikið til flugvéla-
smíða, í skilvindur, eldhúsáhöld,
skipaskrúfur o. m. m. fl. “Crom-
al” er alluminium, blandað með
2—4% af Chromium' og dálitlu
af nikkel og manganese. En
blöndunin er Ieyndarmál hug-
vitsmannsins. — Vísir.
Óeirðir á Þýzkalandi
Reglulegur bardagi var háður
á strætunum í Berlín á sunnu-
dag var, milli kommúnista annars
ve!gar, en lögreglunnar hins veg-
ar. Eftir því sem skeyti þaðan
herma, féllu tveir fyrirliðar úr
lögregluliðinu og einir tólf af
liði kommúnista og margir særð-
ust af báðum. Voru skotvopn ó-
spart notuð á báðar hliðar. Sama
dag var tilraun gerð að sprengja
upp járnbrautarlest í grend við
Jueterborg á Þýzkalandi. Við
Við sprenginguna fóru átta vagn-
ar út af sporinu og yfir hundrað
manns meiddust meira o'g minna.
en enginn lét lífið, þó undarlegt
megi virðast. Hvernig sem úr
kann að rætast, þá er engum efa
bundið, að nú sem stendur, er á-
standið á Þýzkalandi afar í-
skyggilegt, og veldur þar mestu
um atvinnuleysið og fjárkrepp-
an, sem nú þrengir ákaflega að
þjóðinni.
Kosningar í Prince Edward
Island
Þær fóru þannig, að stjórnin
beið ailgerðan ósigur. Frjálslyndi
flokkurinn hefir setið þar að
völdum í eitt kjörtímabil, eða síð-
an 1929, með W. H. Lea fyrir for-
sætisráðherra. Tala þingmanna í
P. E. I. er þrjátíu. Hafði stjórn-
in 22 þingsæti, íhaldsflokkurinn
6 o!g tvö sæti voru auð. Við kosn-
ingarnar hinn 6. þ. m. snerist
þetta við þannig, að nú hefir
íhaldsflokkurinn 19 sæti, en frjáls-
lyndi flokkurinn 11. J. D. Stew-
art verður forsætisráðherra og
hefir hann gegnt því embætti áður.
Tilkynnir lækkun
fargjalda
Skrifstofa Hamburg - American
eimskipafélagsins í Winnipeg, til-
kynnir, að þann 17. þ. m„ eða þar
um bil, verði fargjöld austur um
haf lækkuð að mun, en hingað vest-
ur þann 1. októ'ber næstkomandi.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Hveitisamlagið
Það er að taka töluverðum
breytingum, að því er virðist, en
hættir alls ekki að vera til, eins
og sumir hafa verið að spá. Það á
miklar eignir, eins og kunnugt
er, þar sem eru kornhlöðurnar og
verða þær starfræktar undir
stjórn samlagsins. Hins vegar
geta samlagsbændur nú gert
eins og þeir vilia, selt samlaginu,
eða öðrum, hveiti sitt fyrir pen-
inga út í hönd, eða fengið það
samlaginu í hendur og fengið 35
cents fyrir hvern mælir af bezta
hveiti, isem niðuriborgun, og er
þá vitanlega eins og áður, óvíst
hve mikið meira þeir kunna að
fá síðar. Sambandsstjórnin hef-
ir gengið inn á, að ábyr!gjast 35
cents sem fyrstu niðurborgun.
Sú upphæð á ekki neitt skylt við
þá fimm centa uppbót, á hvern
mælir, sem istjórnin hefir áður
lofað. Mr. John I. McFarland
heldur áfram að sjá um sölu hveit-
isins fyrir samlagið. Nokkrar
líkur þykja til, að Mr. Brownlee,
forsætisráðherra í Alberta, muni
taka að sér þá stöðu við hveiti-
samlagið, að verða þar fulltrúi
fylkiisstjórnanna í Sléttufylkjun-
um þremur.
Skip frá Ítalíu kemur
til Churchill
Vöruflutningsskip frá Genoa,
kom til Churchill hinn 6. þ. m.
og fór aftur næsta dag, án þess
að skipa þar upp nokkru af þeim
vörum, sem það hafði meðferðis,
og er ókunnugt um hvert það ætl-
aði að halda. Skipverjar eru
franskir og ítalskir, og sö'gðu
þeir að ferðin hefði gengið ágæt-
Iega og að þeir hefðu engan ís
séð á leiðinni.
Gjaldfreáturinn á
átríðsskuldunum
Hann þýðir það, að á þessu ári,
sem hann stendur yfir, sparar
hann Þjóðverjum útgjöid, er nema
$394,400,000. Þar á móti tapa
Bandaríkin á þessu, í bráðina að
minsta kosti, $246,000,000, Frakk-»
land $89,150,000, Bretland $15,-
828,000 og ítalía $8595,0000. Þær
eru ægilegar stríðsskuldirnar og
hafa Ieitt af sér mikla ógæfu og
vandræði, en samt eru þær ekki
nema smáræði í samanburði við
herkostnað þjóðanna. Á síðast-
liðnu fjárhagsári eyddu Frakkar
$432,000,000 til hers og flota. Það
eru 22 per cent af útgjöldum rík-
isins, en til að borga stríðsskuld-
irnar gengu aðeins 2 per cent.
Jafnvell Bretar., sem hafa þó sýnt
einlæga viðleitni í því að draga
úr herkostnaðinum, nota þó 14
per cent. af stjórnartekjunum til
herkostnaðar, og ítalir meira en
fjórða part af sínum tekjum, og
Bandaríkjastjórnin 16 per cent.
af sínum afar miklu árstekjum.
íslendingur bíður bana
af slysi
Jóhann Hergeir Baldwinson, 24
ára að aldri, til heimilis að 628
Alverstone St, hér í borginni, varð
fyrir slysi á mánudaginn í þess-
ari viku og beið bana af, svo að
se!gja samstundis. Þessi ungi mað-
ur vann hjá Hudson Bay félag-
inu, og var við vinnu sína, þegar
slysið vildi til. Eftir því, sem
aagblöðin skýra frá, vildi slysið
til í stórri lyftivél, sem notuð er í
Hudson Bay búðinni til að flytja
vörur af einu gólfi á annað. Losn-
aði á einhvern hátt um þungan
vagn, sem í lyftivélinni var, og
varð maðurinn milli vagnsins og
lyftivélarinnar. Rannsókn í þessu
máli er ekki hafin, þegar þetta er
skrifað.
JÓhann sál. var kvæntur fyrir
rúmu ári síðan, konu af enskum
ættum, og átti eitt barn, fárra
vikna !gamalt. Foreldrar hans
eru Mr. og Mrs. Stefán Baldwin-
son, að 628 Alverstone St. Jarð-
arförin fer fram í dag, fimtudag,
13 ág., kl. 2.30, frá Sambands-
kirkjunni.
Dr. George Bryce
Hann andaðist í Ottawa hinn
5. þ.m., 88 ára að aldri. Hann
var einn af stofnendum Mani-
toba College í Winnipeg 1871 og
var um langt skeið mikið við
mentamál Manitobafylkis riðinn.
Hann átti mikinn þátt í stofnun
Manitoba háskólans og stjórn hans
framan af árum. Hann var líka
stofnandi fyrstu Fresbytera
kirkjunnar í Vesturlandinu, Knox
Church í Winnipeg, o’g mikill
kirkjuhöfðingi 1 Vestur-Canada í
í mörg ár. Rithöfundur var hann
einnig og eru til eftir hann nokkr-
ar bækur, sérstaklega sögulegs
efnis.
Ávarp Fjallkonunnar
Eftir
Richard Beck, prófessor.
Flutt á íslendingadaginn í
Winnipeg 8. ág. 1931, af frú
Sigríði Björnson.
Börn mín og börn barna minna!
Mikið fagnaðarefni er mér það,
að vera ykkar á meðal á þessum
minningardegi. Um langa vegu
hefi eg sótt þetta gileðimót. Á
vængjum morgunroðans kom eg
fljúgandi úr austurátt, þaðan,
sem drotningarstóll minn hefir
staðið um aldaraðir, í ríki brag-
andi norðurljósa og náttlausra
daga.
Eigi færi eg ykkur börnum mín-
um gull eða dýra steína, en þær
gersemar flyt e!g ykkur, sem
þyngri eru á metum: — ást.úð-
legar kveðjur, vinarhug og bless-
unaróskir systkina ykkar í heima-
landinu. Og engu óhlýrri kveðjur
frá landinu siálfu. FjöII og firð-
ir; dalir, hlíðar og hólar, báðu
hjartanlega að heilsa.
Frá. ómunatíð hefir það verið
hlutskifti móðurinnar, að horfa
á eftir börnum sínum út í óviss-
una. Hún hefir kvatt þau með
klökkum hug og brennandi bæn-
arorðum. Svipað fór mér, þegar
þið, sem við brjóst mín voruð
borin, lögðuð á haf. Skildi e!g
glögt, að brottförinni olli eigi
trygðaleysi, heldur vonadirfska,
framaþrá og menningar.
Fæst báruð þið, börnin min,
þungar pyngjur úr hlaði. Þó héld-
uð þið ekki snauð að öllu úr föð-
urhúsum. Framaþráin, arfur út-
sækinna forfeðra, lýsti ykkur
sem logandi blys. Andstæðurnar
eilífu, ísvetur og sólrík sumur,
höfðu gætt ykkur stáli vilja og
handar. Sú arfleifð hefir orðið
ykkur auðnudrjúg á þun!gri göngu
brautryðjandans. En landnám
er aldrei leikur. Og móðurhjarta
mitt fyllist fögnuði yfir gengi
ykkar í hinu nýja landi. Einnig
fagna eg vfir því, að þið hafið
varðveitt og ávaxtað aðrar ást-
gjafir mínar:—dýra tungu mæðra
ykkar, og ótæmandi andans sióðu
ykkar, í <söng og sö!gu. Varð-
veizla þeirra erfða hefir orðið,
og verður ykkur, uppspretta orku
og yndis. P'rá djúpi hjarta míns
þakka eg ykkur alla ræktarsemi
við mig.
Að málslokum árna eg ykkur,
börnun* mínum, alltar blessun-
ar. Megið þið bera gæfu til
þess, að eiga drjúgan hlut í fram-
tíðarmenningu þessa fagra og
frjósama lands. E!g á enga betri
óak ykkur til handa! »
Aukakosningar
Aukakosningar til sambands-
þingsins fóru fram í tveimur
kfjördæmum á mánudaginn í
þessari viku, öðru í Quebec, hinu
í Ontario. Við almennu kosning-
arnar í fyrra, var maður úr frjáls-
lynda flokknum kosinn í Quebec-
kjördæminu, Three Rivers, og
hefir svo verið í þrjátíu ár. Nú
náði þar kosningu íhaldsmaður,
Charles Bourgeois, en þó með
litlum atkvæðamun, eða 45 at-
kvæðum. Ontario-kjördæmið, East
Hamilton, hefir þar á móti stöð-
ugt kosið íhaldsmenn í nær þrjá-
tíu ár, en nú náði þar verkamað-
ur kosningu með miklum meiri-
hluta. Hann heitir Humphrey S.
Mitchell . Þar var enginn í kjöri
af hálfu frjálslynda flokksins.
Bæði þessi þingsæti losnuðu þann-
ig, að þingmennirnir .dóu o!g sat
hvorugur þeirra á síðasta þingi.
Við þessar aukakosningar hefir
stjórnin unnið eitt þingsæti og
tapað öðru. Frjálslyndi flokkur-
inn hefir tapað einu og verka-
mannaflokkurinn unnið eitt þing-
sæti.
Labrador til sölu
Eins og kunnugt er, tilheyrir
Labrador-ströndin Nýfundnalandi,
samkvæmt dómsúrskurði hæsta
réttar brezka ríkisins frá 1927.
Nú er mælt, að stjórnin í Ný-
fundnalandi vilji selja þessa land-
eign, eða leigja hana í 99 ár, ein-
hverju ríkinu í hinu brezka sam-
veldi. Verðið, sem stjórnin vill
fá, er $110,000,000, og á kaup-
andi að fá landið með gögnum
þess og gæðum, svo sem timbur-
tekju, málmtekju og vatnsorku,
er seljandi áskilur sér rétt til
fiskiveiða. Sjálfsagt iværi það
helzt Canada, sem líklegt væri
til að kaupa Labrador, því það
er partur af Canada hvað lands-
legu snertir, en mjög óvíst er, að
stjórnin sjái sér nokkurn ha'g í
því.