Lögberg - 28.04.1932, Blaðsíða 1

45. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 28. APRÍL 1932
NÚMER 17
The Kensington Stone
1. (We are) 8 Goths (Swedes) and 22 Norwegians on
2. (an) exploration-journey frotn
3. Vinland over the West (i.e., through the western regions) We
4. had camp by 2 skerries (i.e., by a lake wherein are two skerries)
one
5. Days-journey north from this stone
6. Wp were (out) and fished one day After
7. We came honie (we) found 10 (of our) men red
8. with blood and dead Ave Maria
9. Save (us) from evil
10. (We) have 10 of our party by the sea to look
11. after our ships (or ship) ,14 days-journey
12. from this island Year 1362
Þetta er þýðing prófessors Holands á rúnaletrinu á steininum. AÖ
öðru leyti skal vísað til ritgerðar sr. N. S. Thorlakssonar á þessari
blaðsíðu, með fyrirsögninni “Ný bók.”
Ný bók
THE KENSINGTON STONE.
Höf.: H. R. Holand.
Markverð bók um merkilegan
fund.
/
Ekki er ólíklegt, að lesendum
Lögbergs sé ókunnugt um fund
þennan og málið, sem út af hon-
um reis, því eg veit ekki til þess,
að nokkurn tíma hafi á hann ver-
ið minst í íslenzkum blöðum, þótt
vel megi vera, að það hafi farið
fram hjá mér.
Steininn, sem bókin er um, fann
norskur bóndi á landi sínu árið
1896, nálægt bænum Kensington
í Douglas Co., Minn., og hefir
hann því síðan verið kallaður
“Kensington steinninnn”. Bóndi
var að hreinsa land sitt olg rakst
á steininnn milli róta á aspartré,
er reyndist 70 ára gamalt. Það
vakti athygli bóndans á honum,
að á fleti steinsins, er sneri nið-
ur, virtist einhvers konar letur
vera höggvið.
Þegar fréttist um steininn, vakti
það eftirtekt, ekki sízt þegar í ljós
kom, að um rúnaletur væri að
ræða á steininum. Sá, sem fyrst-
ur gat að nokkru leyti lesið úr
letrinu, var vinur minn, próf. 0.
J. Breda, dáinn fyrir nokkru, þá
kennari við Minnesota háskólann
í Norðurlandamálum og bókment-
um. Á steini þessum stóð,
að Norðmenn og Gautar hefðu
verið á þessum slóðum, og áttu
þeir að hafa reist þennan stein
því til sannindamerkis.
Nú var farið að gagnrýna letrið
af lærðum mönnum víða, o'g heil-
mikil deila spanst út af því. Nið-
urstaðan varð, að um pretti væri
að ræða, og að einhver svika-
hrappur hefði höggvið letrið á
steininn og svo ómentaður, að
hann hefði grautað hiálum saman.
Steinninn var því sendur heim
aftur til bóndans, sem fleygði
honum fyrir framan dyrnar á
'kornhlöðu sinni 0g notaði sem
þrep. Og þarna lá hann í níu ár;
en til allrar hamingju sneri letr-
ið niður.
Eg kyntist fundinum og málinu
út af honum, að nokkru frá byrj-
un, af norsku blaði, sem eg hélt.
Býst við að fleiri landar hafi gert
það líka gegn um Decorah Posten,
því hér fyrrum voru þeir ekki svo
fáir, sem lásu það blað. En mál-
ið vakti enga verulega samkend
hjá mér og var alt að því horfið
úr huga mér, þegar eg í samsæti
í Winnipég, skömmu fyrir nýár,
hitti mann, sem mér alveg óvænt
fór að minnast á Kensington
steininn við mig, og sýndi að hann
var málinu kunnugur og að það
hafði vakið áhuga hjá honum.
Maðurinn var Dr. D. A. Stewart,
forstöðumaður berklahælisins í
Ninette. Hann sagði mér frá þess-
ari bók, sem þá var rétt komin út,
og að hann ætti von á tveim ein-
tökum. Skömmu seinna gaf hann
syni mínum, Thorbirni lækni, ann-
að eintakið, með þeim ummælum,
að eg fengi að lesa það. Og þann-
ig náði eg í bókina og las hana
með mikilli ánægju og sannfærð-
ist, að hér var að ræða um sann-
sögulegan minningarstein.
Höfundurinn er norskur sagn-
fræðingur, sem kom ungur til
Vesturheims og fékk æðri mentun
sína við háskóla Wisconsinríkis í
Madison. Þar lagði hann sérstaka
stund á norrænu og rúnafræði.
Tók hann meistarapróf við háskól-
ann árið 1899, einmitt um það
leyti, sem fræðimenn höfðu úr-
skurðað steininn ómerkan. Hann
hefir skrifað fleiri bækur, auk
þessarar, sem um er að ræða, all-
(Framh. á 7. bls.)
Hverfa aftur til sveitanna
Nú lengi hefir mikið verið um
það talað, að nauðsynlegt væri til
að hjálpa atvinnulausu fólki í
Winnipeg, til að komast burtu úr
borginni o!g byrja búskap úti í
sveitum. Margir, sem hér eru nú
atvinnulausir, hafa áður unnið
við landbúnað og þekkja talsvert
vel inn á þá atvinnugrein, og vilja
nú gjarnan fara út í sveit og reyna
að komast áfram þar. En eins og
gefur að skilja, getur ekki alls-
laust fólk byrjað búskap, nema
því sé á einhvern hátt hjálpað til
þess. Þetta var Winnipegbær
viljugur að gera og sömuleiðis
Manitobafylki, ef sambandsstjórn-
in vildi líka styðja þessa hug-
mynd. En þegar til hennar kom
neitaði hún algerlega að taka
nokkurn þátt í þessu.
Hitler vex fylgi
Jafnvel þótt Hitler biði lægra
hluta við forseta kosningarnar á
Þýzkalandi, sýna þó nýafstaðnar
þingkosningar á Prússlandi, að
honum er þar stórkostlega að auk-
ast fylgi. Fyrir þessar kosningar
höfðtí Hitlers menn að eins níu
sæti á þinginu, en nú hafa þeir
þar 162 þingsæti af 418 alls, og
eru þeir nú fjölmennasti flokkur-
inn á þinginu. En þar eru marg-
ir stjórnmálaflokkar, og vantar
nú mjög lítið til að þeir geti tek-
ið ráðin í sínar hendur, með að-
stoð annara flokka, sem þeim eru
hlyntir. Við þessar kosningar
j hlutu Hitlermenn 7,900,000 at
! kvæði, en næst f jölmennasti
flokkurinn hlaut ekki nema um
4,648,000 atkvæði. Það sýnist því
mjög að færast í áttina að Hitler
nái sömu völdum á Þýzkalandi,
eins og Mussolini á ítalíu.
Bretar jafna reikingana
Hinn 20. þ. m. lagði Neville
Chamberlain fjármálaráðherra
fjárlagafrumvarp sitt fyrir
brezka þinlgið. Er það á þá leið.
að gert er ráð fyrir $3,016,840
tekjuafgangi. En þar er ekki neitt
ætlað fyrir greiðslu á stríðsskuld-
um til Bandaríkjanna. Búast Bret-
ar þar sjálfsagt við lengri gjald-
fresti, eða helzt uppgjöf á þeim
skuldum. Otgjöldin eru áætluð
með minsta móti, í samanburði við
það, sem þau hafa verið í mörg
ár. Fjárhagur þjóðfélagsins
virðist hafa batnað stórkostlega,
síðan í haust að þjóðstjórnin tók
við völdum, 0g nú segir Chamber-
lain að hann líti svo á, að Bretar
séu að komast yfir erfiðasta hjall-
ann, hvað fjárkreppuna snertir.
Jón Bjarnason Academy
GJAFIR.
A. P. Jóhannsson,
Winnipeg ............. $100.00
A. S. Bardal, arður af fyr-
irlestri að Mountain, N.D. 48.33
Vel gert, drengir,
Kærar þakkir,
S. W. Melsted,
gjaldkeri skólans.
Davíð Jónasson
DÁINN.
•
Hann andaðist að heimili sínu,
591 Alverstone Str. hér í borginnb
á mánudaginn var, hinn 25. apríl,
65 að aldri. Hann hafði átt heima
i WÍnnipeg um langt skeið, og var
vinsæll maður og vel kyntur og
myndarmaður í hvívetna. Hann
var ágætur söngmaður og mjög
vel að sér í þeirri grein. Gerði
hann mjög mikið í þá átt, að
fegra og glæða þá list meðal landa
sinna hér.
Jarðarförin fer fram á föstu-
daginn kl. 2 frá Fyrstu lútersku
kirkju. Aðstandendur óska, að
engin blóm séu send til útfarar-
innar.
Mountain, N. Dak.
á Sumardaginn fyrsta 1932.
Til vinar míns Arinbjarnar
Bardal.
Lánsamastur þú ert, sem eg þekki
þeirra manna, sem að drekká ekki
Hvernig sem á heimsku slíkri
stendur,
halda margir þú sért oftast
kendur.
Öfund mína á þér skal ei spara,
^æðstiprestur sannra Goodtempl-
ara.
Lánsmaður er Arinbjörn. K. N.
Mentun.
Margt er kent, sem miður fer,
margur dóni er latur.
Skólamentun orðin er
át og spónamatur.
Svona fer ellin með okkur.
Þetta var ort, þegar “Fálkarn-
ir” gátu ekki innlimað K. N. vegna
svarta blettsins á nefinu:
Motto: Ekki er undir einum
skjól, annan stein má finna.
Eg kannast við, að kerling gamla’
hún Elli,
kollvarpað mér geti á skauta-
svelli.
En kirkjan smíðar kristinn lýð
úr skálkum,
og kóngurinn gjörir skáldin sín
að “Fálkum”.
Gleðilegt sumar.
K. N.
Greiða ekki meiri
álríðsskuldir
Fjármálaráðherra Þýzkalands
Hermann Dietrich, hefir lýst yfir
því, að Þýzkaland vilji ekki eðal
ætli ekki að greiða meira af skaða-|
bótakröfum eða stríðsskuldum.
Stjórnin hefir áður lýst yfir því,
að hún geti ekki greitt þessar
skuldir, þegar gjaldfresturinn er
útrunninn 1. júlí; nú er því bara
blátt áfram lýst yfir, að þær verði
ekki borgaðar. Þetta kemur hin-
um þjóðunum 1 væntamlega ekki
mjög á óvart. Flestum mun nú
ifarið að skiljast, að það getur
ekki komið til nokkurra mála, að
Þýzkaland geti látið af hendi alt
það fé, sem þvi er ætlað, sam-
kvæmt friðarsamningunum. Sér-
staklega er þetta með öllu óhugs-
andi, þegar þess er gætt, að ekki
má borga með neinu öðru en pen-
ingum, gulli. Engar vörur tekn-
ar upp í skuldirnar.
FRA ISLANDI.
Afli í verstöðvum hér sunnan-
lands á báta, hefir verið óvenju-
lega mikill, óhemju afli í Yest-
mannaeyjum, og bæði nærtækur
og mikill á öðrum stöðvum. Á
Austfjörðum hefir og fram til
þessa verið meiri afli en undan-
farin ár, og eins í Hornafirði. —
Mgbl.
Annarfundur
Fundur var haldinn að heimili
Mr. og Mrs. Eggert Félsted, föstu-
dagskvöldið 22. þ. m. samkvæmt til-
lögu f-rá fyrri fundinum, sem hald-
inn var að heimili Mr. og Mrs. W.
J. Lindal. Hér komu aftur saman
flestir sem fyrri fundjnn sóttu og
var sama efni tekið til umræðu.
Fundarmenn voru samhuga um að
æskilegt væri að stofnað yrði kenn-
araembætti í íslenzku við Manitoba
liáskólann. Yar kosin nefnd til þess
að leita upplýsinga viðvíkjandi
kenslu í skandinavisku málunum
við háskóla í Bandaríkjunum og á
Englandi. í þeirri nefnd eru: Prof.
Skúli Johnson, Prof. O. T. Ander-
son, J. Ragnar Johnson, T. Arnason
og J. G. Johannsson.
Einnig var nefnd kosin, sem fal-
ið var á hendur að kynna sér af-
stöðu og skoðanir annara íslendinga
í þessu máli. Þessi nefnd hefir
haldið fund og gert ráðstafanir við-
víkjandi leitun á samvinnu við önn-
ur íslenzk félög. í nefndnini eru:
Walter Lindal, séra S. O. Thorlaks-
son, G. S. Thorwaldsson, J. G. Jo-
hannsson og Eggert Féldsted.
J. G. J.
MacDonald að verða
sjóndapur
Þess var fyrir ekki all-löngu get-
ið hér í blaðinu, að gerður hefði
verið uppskurður á hægra auga
MacDonalds forsætisráðherra
Gerðu læknarnir sér vonir um
góðan bata, en samkvæmt síðustu
fréttum lítur ekki út fyrir, að svo
hafi reynst. í vikunni sem leið.
varð hann að hætta við stjórnar-
ráðsfund í miðju kafi vegna þess
að honum varð svo ilt í augunum.
Slíömmu seinna gat hann svo sem
ekkert séð um tíma, en fékk þó
fljótlega sjónina aftur. Læknarn-
ir selgja, að batinn hafi ekki hald-
ið áfram og Mr. MacDonald þurfi
algerða hvíld í nokkrar vikur að
minsta kosti, en það lítur ekki út
fyrir, að hann ætli að taka sér
slíka hvíld fyrst um sinn, ef hanr.
mögulega getur komist hjá því
enda kallar nú margt að honum og
hann hefir í mörg horn að lita um
þessar mundir, sérstaklega við-
víkjandi utanríkismálum.
Ekki um að tala
Senator Borah segir, að það sé
ekki til neins fyrir Evrópuþjóð-
irnar, að ætlast til þess, að Banda-
ríkin gefi þeim upp stríðsskuld-
irnar, fyr en þær endurskoði frið-
arsamningana, minki herkostnað-
inn og hætti þessu viðskiftastríði,
sem nú á sér stað milli þeirra.
Meðan þetta síðastnefnda á sér
stað, segir Senator Borah, að ekki
sé við afvopnun að búast. Hann
segir, að meðan ástandið í Evrópu
og samkomulagið milli þjóðanna
þar, sé eins og það er nú, geti ekki
verið um að tala að Bandaríkin
leggi þeim til peninga. Senator
Borah sagði þetta út af því, að í
hinu nýja . fjárlagafrumvarpi
Breta, þar sem gert er ráð fyrir
$3,016,840 tekjuafgangi, er ekkert
ætlað fyrir greiðslu stríðsskulda
þegar árs gjaldfresturinn er úti.
Bandaríkjamenn hafa stundum
áður sagt, að ef Evrópuþjóðirnar
vilji endilega berjast, þá sé þeim
bezt að gera það upp á sinn eigin
kostnað. En Bandaríkin ættu þá
heldur ekki að gera sér það að fé-
þúfu.
Frá vetrarvertíðinni í Noregi
berast fregnir um óvenjulega
mikinn afla síðustu viku. Þar
hefir verið saltað 50% meira af
fiski en í fyrra.
Úr bænum
Thorarinn Erlendsson og Sig-
ríður Jóhanna Guðrún Arason,
bæði frá Gimli, voru gefin saman
í hjónaband að 776 Victor St. hér
í borginni, 16. þ. m. Dr. Björn B.
Jónsson framkvæmdi hjónavígsl-
una.
Kvenfélag Fyrsta lúterska safn-
aðar heldur fund í dag, 28. april,
í fundarsal kirkjunnar, kl. 3 e. h.
Þetta er starfsfundur og er áríð-
andi að hann sé vel sóttur.
Sjónleikurinn Tengdamamma,
eftir Kristínu Sigfúsdóttur, var
leikinn í fundarsal Sambands-
kirkju á þriðjudagskveldið, og
verður endurtekinn í kveld, mið-
vikudag. Góður leikur og yfirleitt
vel leikinn.
The Junior Ladies’ Aid of the
First Lutheran Church will hold
a Rainbow Tea and Sale of work
in the church parlors on Tuesday
next, May 3rd, afternoon and ev-
ening. Those in charge are: Gen.
Convenors—Mrs. B. H. Olson and
Mrs. A. Blöndal; Conv. of Decora-
tion—Mrs. K. J. Backman; Conv.
of Boothe—Mrs. S. F. Gislason,
Mrs. O. V. Olafson, Mrs. Broad-
foot and Mrs. G. G. Snidal.
Tables—Mrs. L. J. Johnson, Mrs.
B. Hjálmarson, Mrs. P. Bardal,
Mrs. W. J. Jóhannsson, Mrs. J.
Laxdal.
Vér viljum vekja athygli fólks
í Nýja íslandi sérstaklega, á au!g-
lýingu í öðrum stað í blaðinu, þar
sem auglýst er að sjónieikurinn
Æfintýri á gönguför, verði enn
leikinn á þrem stöðum: í Riverton
föstudaginn 29. apríl; Hnausa
miðvikudaginn 4. maí, og Gimli
föstudaginn 26. maí. Sjónleikur
þessi hefir nú þegar verið leikinn
á ýmsum stöðum í Nýja íslandi,
nú seinni partinn í vetur og segja
þeir, sem séð hafa, að hann hafi
hepnast ágætltíga og farið fram
hið bezta að öllu leyti, og fólk hafi
þar skemt sér ágætlega. Leikend-
urnir hafi yfirleitt leyst hlutverk
sín mjög vel af hendi og að sjálf-
sögðu fer þeim fram við æfing-
una. Má því búast við, að þeir
leiki hér eftir, jafnvel enn betur
en áður. Það mælir því alt með
því, að leikurinn sé vel sóttur í
þau þrjú skifti, sem hann verður
enn leikinn.
Sumarmálasamkoman, sem hald-
in var í Fyrstu lút. kirkju á sum-
ardaginn fyrsta, var mjög fjöl-
sótt, eins margt fólk eins og komst
fyrir í samkomusalnum. Mr. A. C.
Johnson stjórnaði samkomunni og
fór hún að öllu leyti fram hið
bezta og fólkið naut þar góðrar
skemtunar og góðra veitinga.
Fimm stúlkur, sem allar voru i
fallegum islenzkum búningum,
sungu íslenzka söngva, og sex
litlar stúlkur sunlgu líka íslenzka
sön'gva. Meðan börnin læra að
syngja ísil. söngva og unglingarn-
ir, er íslenzkan engan veginn al-
dauða vor á meðal, þó þessir sömu
unglingar noti hana lítið í da'glegu
tali. Karlakórinn söng marga ís-
lenzka söngva og skemti fólkinu
ágætlega. En aðal atriði skemti-
skrárinnar var mjög vönduð og
prýðisfalleg ræða, sem Dr. Björn
B. Jónsson flutti um sumargleð-
ina. Þá var og skemt með hljóð-
færaslætti og framsögn. Miss
Helga Jóhannesson lék ágætlega
á fiðlu, og má mikils vænta af
henni í þeirri list. Kvenfélaginu,
sem stóð fyrir samkomunni, ber að
þakka fyrir mjög íslenzka og á-
gæta skemtun.