Lögberg - 19.05.1932, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGIhN 19. MAÍ 1932.
Bla. 5
nokkra daga, bæði á austur- og
vesturleið, hafði tal af verzlunar-
málaráherra, vararáðherra utan-
ríkismála og nokkrum leiðtogum
þingflokkanna. Létu ráðherrarnir
í ljós þá skoðun, að sennile'gast
yrði eitthvað gert, en upphæð sú
er nefndin færi fram á, væri ó-
hugsanleg. Hún væri of há. Mr.
Kennedy var sömu skoðunar, að
erfitt yrði að fá þessa upphæð
samþykta, en kvaðst þó fús að
fylgja fram nefndartillögunni, að
hverju sem kæmi. Fundi forsæt-
isráðherra var ekki hægt að ná.
Stóð nú svo um hríð, að ekkert
fréttist, fyr en viku eftir þinglok
að Mr. Kennedy kom heim. Sagði
hann nefndinni frá því, að á auka-
fjárlögunum 30. júlí hefði verið
samþykt $2,500 veiting, er verja
skyldi “til minningar um 1000 ára
afmælishátíð Alþingis’’. Hefði sér
verið falið að skýra nefndinni frá
þessu og taka á móti bendin'gum
frá henni4 hversu fénu skyldi var-
ið. Nefndin lét þegar í ljós óá-
nægju sína yfir þessum úrslitum,
kvaðst engar bendingar geta gef-
ið, því þetta nægði ekki til neins.
Gat þá Mr. Kennedy þess, að for-
sætisráðherra væri væntanlegur
til bæjarins innan , mánaðar, og
myndi mega ráðstafa því svo, að
hann tæki á móti fulltrúum frá
nefndinni til þess að ræða um
þetta frekar. í þá viðtalsnefnd
voru settir Jón J. Bildfell, Árni
Eg!gertsson, A. P. Jóhannsson og
sá er þetta ritar.
1 septemberlok var forsætisráð-
herra staddur hér og gekk þá þessi
fulltrúanefnd fyrir hann.' Tók
hann henni vel. — Lýstu nefndar-
menn óánægju sinni yfir þessari
veitingu, og að hún væri tæplega
í samræmi við það, er eftir hefði
verið vonast. Eftir all-langar við-
ræður lofaðist hann til að taka
málið til yfirvegunar að nýju,
gæti þá og þessi veiting fallið, en
bætti því við með Igletni, að ís-
lendingar væru þeir fyrstu menn,
er hann hefði heyrt getið um, er
neitað hefðu að taka á móti pen
ingum. Þá skýrði hann sendi-
nefndinni frá þvi, að gerðir sínar
væru að ýmsu leyti bundnar við
það, er fyrverandi stjórnarfor-
maður hefði haft í huga, er hann
gerði yfirlýsinguna um minning-
argjöfina, þinglokadaginn 1930.
Það yrði að vera samhengi í gerð-
um, þinlgsins, svo þó að ein stjórn
tæki við af annari, þá væri fram-
fylgt þeim skuldbindingum, er
það hefði gert. Kvað hann sjálf-
sagðast, að nefndin leitaði þeirra
upplýsinga hjá The Rt. Hon. W. L.
Mackenzie King og léti sig svo vita.
Gaf hann í skyn að við málið yrði
ekki skilið eins og það var statt.
Um þetta leyti átti hr. J. T. Thor-
son erindi til Ottawa. Tók hann að
sér að finna Mr. King og skýra fyr-
ir honum alla málavöxtu. Var er-
indi hans auðsótt og hét Mr. Kin'g
honum fullum stuðningi í málinu.
Sömuleiðis átti hr. H. M. Hannes-
son erindi austur skömmu seinna,
tók hann að sér fyrir nefndarinnar
hönd að tala þessu máli á ný við
forsætisráðherra. Skýrði hann hon-
um frá tilsvörum Mr. Kings og að
það myndi vera eindregin ósk allra
íslendinga, er búsettir væru hér í
landi, að frá málinu yrði gengið
við fyrstu hentug’eika. Hét forsæt-
isráðherra honum góðu um, sagði
honum, að í sínum huga aðhyltist
hann námssjóðshulgmyndina, ef
þess væri nokkur kostur að færa
hana í framkvæmd.
Um miðjan síðastliðinn janúar
er svo The Rt. Hon. Mackenzie
King staddur hér í bæ á flokks-
þingi. Fær nú nefndin aftur tæki-
færi til þess að senda menn á fund
hans, fyrir milligöngu hr. Thor-
sons. Mættu þar hinir sömu og
átt höfðu tal við forsætisráð-
herra, og að auki dr. B. J. Brand-
son. lEr nú enn rætt um þetta
mál, og með sama árangri og áð-
ur, að hann heitir því fullu fylgi.
Þing átti að koma saman 4.
febrúar. Um það leyti semur hr.
H. M. 'Hannesson ítarle'ga ritgerð
um Alþingi, löggjöf íslendinga og
þýðingu þúsund ára hátíðarinnar,
og sendir forsætisráðherra og
flestum vestanþingmönnunum.
Bendir hann þar á hin helztu ein-
kenni hinnar fornu löggjafar, og
þau sérstaklega, er urihið hafi inn
í réttarfar brezkra þjóða og vaxið
þar o'g þróast. Vakti ritgerðin
allmikla eftirtekt. Hvetur hann í
v
niðurlagi hennar, þing og stjórn
til þess að ganga frá minningar-
gjöfinni, og bendir á, að fátt eða
ekkert sé jafnviðeigandi sem sjóð-
stofnun, er með sér beri varan-
leika fram yfir flest annað og
skapi lifandi tengsl milli þjóð-
anna.
Má úr þessu skjótt yfir sögu
fara. Eftir nokkrar bréfaskriftir,
er gen'gu á miilli nefndarinnar og
Mr. Kennedy, var afráðið í mán-
aðarlokin síðustu, að eenda er-
indreka austur til þess að komast
eftir, hverju framgengt yrði á
þessu vori áður en þingi sliti.
Nefndir voru til þessarar farar,
sá er þetta ritar, og hr. Árni Egg-
ertsson, og hefir verið að því vik-
ið hér að framan. Komu þeir til
Ottawa mánudaginn 2. þ. m. —
Tók Mr. Kennedy þeim mæta vel
og útvegaði þeim strax viðtal við
forsætisráðherra það sama kvöld.
En áliðið var orðið kvöldsins, er
þeir gengu fyrir ráðherrann. Beið
mannlgrúi á fremri skrifstofunni
allra hugsanlegra erinda, og var
því komið fram undir háttatíma,
er röðin kom að þeim. Mjög virt-
ist forsætisráðherra þreyttur, en
tók þó sendimönnum vinsamlega.
Eftir. nokkurt samtal, sagði hann
þeim hvað hann væri fús á að
gera. Var það nokkurn veginn
nákvæmlega hið sama og frá er
skýrt í upphafi þessarar greinar,
og þarf ekki að endurtaka það
hér. — Frá smá-atriðum þurfti
að gan'ga, og meðal annars frá
bréfi, er fara þurfti milli hans og
Mr. Kings, þess efnis að þessi
upphæð og ákvæði hefði verið í
hans huga, er hann gerði yfir-
lýsinguna í þinginu 1930. Að fen!g-
inni þessari yfirlýsingu bað hann
svo sendimerin að koma til sín að
degi liðnum og skyldi hann þá
ganlga frá þessu bréflega.
Á yfirlýsingunni frá Mr. King
Austur á uHvalsbak’,
Eftir Bjarna Sæmundsson.
Á SKALLAGRÍMI.
(Framh.)
Þó að fiskurinn væri nú ekkert
smælkti, þá fengu aðgerðarmenn-
irnir samt nóg að gera, þar sem
aflinn var svo mikill; “pundin”
stóð ekki. Var farið til hans strax, voru ekki lengi að fyllast, þegar
Lítið út sómasamlega
Hreinsið
Málið
HEIMILI yðar og BÆINN yðar
HaldiS yíSar eigin virtiingu. GangitS í lið með her-
• skörum af félagslyndum borgurum, sem eru að mála
og fegra og hreinsa og gera við í kring um heimili sín.
GEFIÐ EINHVERJUM VINNU !
Fáið mann í vinnu einn eða tvo daga. Hjálpið honum til að fá
aftur traust á sjálfum sér, með því að gefa honum vinnu. pér
vitið að hann þarf þess. pér vitið að húsið yðar þarf málningu og
hreinsun. Málið því og hreinsið nú.
WINNIPEG BOARD OF TRADE
/
mg~7a
sama kvöld. Afgreiddi hann það
erindi strax. Degi seinna var svo
gengið fyrir forsætisráðherra aft-
ur og honum tjáð erindis’okin
við Mr. King. Las hann þá ritara
sínum fyrir bréf, þar sem gengið
er frá veitingunni, sem að framan
segir. Hét hann enn fremur að
afhenda Mr. Kennedy bréf þessu
til staðfestinlgar, innan fárra
daga, er hann gæti sent sendi-
mönnum, og var máli þessu þar
með lokið.
V.
Vér höfum farið svo ítarlega út
í sögu þessa máls, af því vér töld-
um víst, að almenningurskoðaði
þetta ánægjulegar fréttir og góð
málalok, og hefði löngun til að fá
að heyra hana sem greinile'gast
rakta. Dráttur virðist hafa verið
á framkvæmdum, en hann stafar
af mjög eðlilegum ástæðum:
Stjórnarskiftum í landinu, við-
skiftadeyfð, fjárþröng og var-
færni. Virðingar- og minningar-
gjöf er ekki hægt að veita. nema
vissa sé fengin fyrir því, að allir
séu á eitt sáttir, — að það sé með
alþjóðar samþykki. Að öðrum
kosti gæti ísland ekki tekið við
gjöfinni, né vér íslendingar hér
vesti'a fyrir íslands hönd.
Þessi farsælu málalok -^- og er
óþarft að taka það fram, eigum
vér aðallega þeim fjórum mönn-
um að þakka, sem vér höfum tíð-
ast nefnt, þá öðrum mönnum sé
5-10 pokar komu í hverjum drætti,
sem ekki tók nema eina klst.,
þrátt fyrir hið mikla dýpi. Þeir
höfðu því ekki undan og varð
öðru hvoru að hætta að toga, til
þess að fiskurinn kæmist óskemd-
ur í saltið. En svo komu hvíldir
á milli þá dagana, sem minna afl-
aðist.
Þegar við komum fyrst út i
Hallann, var þar að eins einn ís
i lenzkur togari (Andri), sem fór
heim (til Fáskrúðsfjarðar) næstu
nótt, og 3—4 útlendir (enskir),
all-langt frá okkur. Vorum við
því sæmilega einir um hituna tvo
fyrstu dagana og öfluðum ágæt-
lega, eiris og þegar er greint frá.
En sú dýrð stóð ekki lengi, því að
skeytin frá oss höfðu skjóta verk-
un og á 3. degi fór að hylla undir
Sunnlendingana í vestri, “stím-
andi fúllspíd”, í áttina til okkar
og að kvöldi þess dags (7. maí)
voru 25 togarar kringum okkur,
flestir íslenzkir, en nokkrir ensk-
ir, 2 spánskir og 1 franskur mót-
orknúinn, mestu balgeirar að sjá,
hvað stærð snerti, en tæplega
jafningjar íslendinganna í afla.
með bobbingarlausar vörpur að
sögn, og urðu því að halda sig þar
sem botninn var sæmilega sléttur.
Þegar þessi skipa'grúi var kom-
inn þarna á lítinn blett, fór sem
oftar, að fiskurinn varð tregari
og stopulli, eins og við er að bú-
ast, þegar hann dreifist á fleiri
einnig að þakka, svo sem Col. H. j skip og ónæðið vex á botninum.
M. Hannesson og fleirum. Það er, Fiskurinn, sem fékst á þessum
fyrst og fremst forsætisráðherr- slóðum var, eins og vant er og að líkt og hæna sem tínir korn eða
sæliljum og isæköngurlóm.
Alt saman bleikrautt á lit, nema
hornkórallinn, líkt og karfinn,
enda var hann aðalfiskurinn þarna
niðri (á 125 fðm.), að eins fátt af
þorski og upsa, en í næsta drætti
á undan uppi í brúninni, fékst 11-
skiftur poki, mestmegnis þorskur
o!g sumt af honum rígaþorskur.
Af fuglum þarna úti var, eins
og víðar á íslenzkum djúpmiðum,
fýllinn í stórum meiri hluta og
svo mergð af ritu. Fyrsta dag-
inn er við vorum í Hallanum,
giska eg á, aS um tvö þúsund fýl-
ar hafi verið umhverfis skipið,
en þegar skipunum fór að fjölga,
dreifði hópurinn sér og skifti sér
niður á skipin. Af fýl eru tvö lit-
brigði sem kunnulgt er, hið al-
genga ljósa og annað sjaldséðara,
dekkra. Ekki virðist þetta tákna
pólitíska flokkaskipun með fýlun-
um, því að of lítið rifrildi var á
milli þeirra til þess að þar gæti í
raun og veru verið um pólitískan
lit að ræða. Eins og kunnugt er,
girnist fýllinn ekki bein, en er
mjög sólginn í alt feitmeti, hval-
spik, lifur o. fl. og við fiskiskip
in er það einkum lifrin, sem hann
girnist o!g pólitíkin því gaðallega
verið lifrarpólitík; en nú síðustu
árin, síðan farið var að bræða
lifrina um borð, hefir lifrarpóli-
tíkin snúist upp í grútarpólitík, í
það að hirða grútinn, sem hleypt
er út úr bræðslukeröldunum. Áð-
ur en farið var að bræða, voru
það lifrar bitarnir, sem skoluðust
út með slorinu af dekkinu, sem
slagurinn stóð um milli fýlsins og
ritunnar, og veitti henni betur
því að hún var ágengari en hann;
en síðan farið var að bræða, hef-
ir fíllinn snúið á rituna, því að
hann er miklu fimari en hún á
sundi og leiknari í því að tína
upp hinar örsmáu lifraragnir í
grútnum; þeir þjóta til og frá um
sjóinn, með nefið eftir hverri ö!gn,
anum að þakka, The Rt. Hon.. R.1 hefir verið vikið, mestmegnis stór
B. Bennett, er veitinguna gerir.1 og smár þorskur, stútungur og
þá fyrirrennara hans í embættinu, vænn þyrsklingur, auk þess nokk-
The Rt. Hon. W. L. Mackenzie uð af upsa o!g karfa, en fátt af
King. Báðir hafa sýnt sérstaka öðrum vanalegum tegundum, t. cþ
mannlund og drengskap í þessuj svo lítið af ýsu og spröku, að
máli. Báðir hafa la!gt til síðu all- soðningin var síðast smáfiskur og
an flokkadrátt og uunnið í sam-
einingu að því að veita því ein-
róma samþykki allrar þjóðarinn-
ar. En svo næst er það Major W.
W. Kennedy, og dr. Joseph T.
Thorson að þakka, er komið hafa
máli þessu á framfæri, annast um
alla milligöngu þess, milli stjórn-
arfoi'mannanna og vor Islendinga.
Rögnv. Pétursson.
Radium í Dofrafjöllum?
Norska vikuritið “For Alle“
skýrir frá því 1. apríl, að maður
nokkur, Olaves Kvislebráten að
nafni, hafi í síðastl. marzmán-
uði verið að fylgja skíðamönnum
til ferðamannaskýlis nálægt Aur-
vatni. Á heimleiðinni lenti hann
í illviðri, svo að hann varð að
leita sér skjóls undir hamravegg
í Dofrafjöllum, norðan við Svana-
á. Þegar óveðrinu slotaði, veitti
hann athygli stórri sprungu í
fjallinu, og að nokkuð af grjóti
hafði hrunið úr henni. Kvisle-
bráten handlék grjóthnullung, sem
lá við fætur hans og sá, að hann
glitraði allur, sem á gull sæi, o!g
sama var að segja um hamravegg-
inn í hinni miklu sprungu. Hann
tók steininnn með sér og sendi
hann til jarðfræði rannsóknap-
stofu Noregs. Reyndist hann rík-
ur af radíum og því skyldu frum-
efni, er lirpa I nefnist, og gulli
þar að auki. Reynist Dofrafjöll
eins rík af þessum frumefnum og
sýnishornin benda til, er hér um
ógrynni auðæfa að ræða, sem geta
haft í för með sér ófyrirsjáanle'g
ar breytingar á efnahag og þjóð-
Hfi Norðmanna.
Engar fregnir hafa borist hing-
að í skeytum um þennan merkilega
fund og má því vera, að fregnin sé
orðum aukin. — Vísir.
Ýsar ritgerðir, sem koma áttu í
þetta blað, verða bíða hins næsta
sökum rúmleysis.
þótti flestum lítilfjörlegur mat-
ur, því að vér íslendingar erum
meiri þorskabanar en þorskabítar.
Virtist fiskurinn lifa hér við all-
nauman skamt, því að flestir mag-
ar voru tómir; þó var nokkuð af
náttlampa ,og augnasíli bæði í
þorski, karfa og upsa, en fátt eitt
af hafsíld, og einstaka síld kom i
vörpuna, bæði á grunnunum og
í djúpunum. í mögum síldanna
var áðurnefnd “áta”, en Htið.
Af fágætum fiskum var hér
fátt að sjá. Þó má geta þess, að
í Litla-Djúpi voru ma!gar margra
upsa og einstaka þorsks troðnir
af síli því, er eg hefi skírt íitla
geirsíli (Paralepis Kröyeri) ; það
var lítið þekt hér áður, en virðist
vera í mergð í djúpinu við brúnir
landgrunnsins á þessum slóðum,
en eiga aðal-heimkynni sín lengra
suður. — Þessi voru öll óþroskuð,
á lengd við trönusíli og voru 20—
40 í hverjum maga. Hvort þetta
síli er þarna að staðaldri, eða
komið svona langt norður vegna
óvenju mikillar hlýju í sjónum
hin síðari árin, skal eg láta ósa!gt.
Þeirra varð líka vart á “Ráðherr-
anum” og sjálfsagt á fleiri togur-
um, ef athugað hefði verið. Sýn-
ir þetta bezt, hve þekking manna
á lífinu í sjónum er enn ófullkom-
in. Nokkurar löngu laxsíldir (Sco-
pelus elongatus) komu þarna líka
upp úr fiski.
í það skiftið, sem við toguðum
við Berufjarðarálsmynnið, lentum
við einu sinni með vörpuna úi í
álnum. — Kom þar upp mikið
af nýstárlegum djýrum, sem eg
hafði oft fengið áður frá to!gur-
um, er fiskað höfðu þarna. Voru
það einkum hinar hávöxnu (alt að
metraháu )| skelj ungskóralhríslum
(Primnoa resedæformis) og horn-
kórallar (Paramuricia placomus),
sem áður en togarnir komu til
mynduðu ‘skóga’ þarna í álnum,
en eru nú sennilega teknir að
þverra. Auk þess var þar margt
af marflækjum, krossfiskum,
óðinshænsn flugur á vatni, eða
rauðátu á sjó, og hafa vakandi
auga á hinum merkilega atburði
er grútargusan fer í sjóinn. —
Hrynja þeir þá í þéttri bendu
niður á grútinn, með argi o!g á-
flogum, en jafna sig eftir því sem
hann dreifist meira út um sjóinn.
Ekki er ígott að vita, hvar allur
þessi fýll á heima, c: hvar hann
verpir, en næst er að halda, að
það sé Suðurstrandarfýllinn, sem
nú verpir alla leið frá Reykjanesi
og austur að Gerpi. Má vera að
eitthvað sé með af Færeyjarfýl
því að af þessum slóðum eru ekki
nema um 200 sjómílur til Fær-
eyja, eða álíka langt og til Vest-
mannaeyja, og það er ekki lengi
flogið af fýl.
Eg gat þess áður, að vér höfð-
um mætt kríuhóp undan Horna-
firði á austurleiðinni. En það
voru ekki einu farfuglarnir, sem
vér urðum varir við. Það voru
öðru hvoru að setjast á skipið
smáhópar af Meoðn-4öð áðnekky
smáfuglar: steindepill, maríátla,
þúfutitlingur, auðsjáanlega fugl-
ar, sem komu af hafi og voru
orðnir þreyttir og svangir. Þúfu-
titlingurinn var 2—3 daga um
borð, mjög spakur, át s^orið á
flatningsborðunum, þar sem ver-
ið var að fletja, en sinti lítið
matgjöfum okkar. Á þriðja degi
fanst hann dauður. Smáfugl, sem
mér virtist vera lóuþræll, settist
einu sinni á vörpubelginn, þar
sem hann flaut fullur af fiski við
skipshliðina, en flaug strax aftur.
Stóru kjóar (með snúnu stélfjaðr-
irnarþ voru þarna nokkrir á sveimi
o!g einu sinni sá eg þar æðarblika
á flugi og einn lítinn svartbak.
Enn má geta þess, að eg sá stór-
an sel í Hallanum, án þess þó að
þekkja tegundina. — Enginn hval-
í ur sást.
Það er ekki óeðilegt, að far-
fugla verði vart vor og haust á
þessum slóðum. Frá SA-strönd-
inni eru ekki nema 250 sjómílur
til Færeyja, sem hljóta að vera
góður áfangastaður fyrir farfugla
frá meginlandi Evrópu, eða Bret-
landseyjum, og þaðan ei!ga þeir
að geta flogið á hálfum til heil-
um sólarhring í hagstæðu veðri
yfir til íslands. Er því líklegt,
að farfuglarnir komi yfirleitt
fyrst að landinu á svæðinu milli
Gerpis og Ingólfshöfða og í A og
SA-stormunum á haustin verður
oft vart við fugla, lifandi eða
dauða (sjórekna), eins o!g grá- og
svart-þröst, starra og vepju, sem
hafa hrakist þangað frá næstu
löndum.
Meðan vér vorum þarna, var
veðrið oftast gott, hægur viridur
af ýmsum áttum tíðast, N- eða
NA stormur eða strekkingur stund-
um, hitinn sæmilegur, svona
snemma vors, 2—6 gr. í lofti og
tíðast 7—8 gr. í yfirborði. Þoka
var stundum eða dumbungur, svo
lítið sá til lands. Einn daginn
var þó vel bjart, og sást þá öll
strönd landsins frá Eystra Horni
að Glettiriganesi, og er það svip-
mikil sjón, sem eg hefi áður reynt
að lýsa, en þegar eg segi strönd
þá verð eg að taka það fram, að
alt undirlendi var í kafi, sjór í
miðjum hlíðum, jafnvel þar sem
næst var, því að vér vorum oftast
Framh. á 8. bls.
Gengur í þjónustu The London Life