Lögberg - 26.05.1932, Page 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 26. MAÍ 1932.
7
Um Island
(Framh.)
Leiðin lá nú aftur til Akureyr-
ar. Þar gáfum við okkur nú tóm
til þess að heimsækja skyldfólk og
vini. Við komum á ullarverk-
stæðið Gefjun, sem er stærsta og
fullkomnasta ullarverkstæði lands-
ins. Gietur þar að líta myndarlega
framleiðslu, mjög vandaða ullar-
dúka og þess háttar. Við heim-
sóttum Kristnesspítalann. Það er
vönduð bygging, með öllum ný-
tízkuþægindum og hituð með
vatni úr hveralaugum. Því mið-
ur virðist það eigi nægja þörf-
um, því aðsóknin mun geysimikil
og þar oft fleiri sjúklin!gar, en
húsrúm er fyrir. Er sorglegt til
þess að hugsa, að tæringarveikin
virðist vera að færast í vöxt á æti-
jörðinni á síðari tímum. Að kom-
ið var upp öðru eins sjúkrahúsi
miðar til þjóðþrifa, því vel sýnd-
ist mér um alt gengið. —
Frá Akureyri fórum við sjó-
leiðis til Reykjavíkur, með dönsku
skipi, og vorum tvo daga á því
ferðalagi. Við komum til höfuð-
staðarins að kveldi sunnudags,
glöð yfir ferðinni um Norðurland-
ið, eins langt og hún náði. — Á
mnuda'ginn fórum við suður 1
Hafnarfjörð. Það er um 20 mín-
útna keyrsla -með bíl. Hafnar
fjörður telur um 4,000 íbúa. Þar
dvöldum við daglangt, í mesta
annríki að heimsækja kunningja
og vini, og fengum þó eigi séð
alla. Við fórum út á Álftanes
um leið. Þar reri eg í nokkrar ver-
tíðir áður en eg fór að heiman.
Og þar var afi minn sálugi _ sjó-
maður í eina tíð, því oft mintist
hann á þá daga við mig. Hann
var á þeim árum fullur af fjöri
og ei!gi hræddur við smámunina.
— Eftir að hafa verið um kyrt
einn dag í Reykjavík, lögðum við
af stað austur í Laugardal seinni
hluta dags, fórum austur yfir
Hellisheiði og austur fyrir Gríms-
nes. Að Laugavatni var nýlega
bygður skóli, sem eg tel líklegt að
þú hafir heyrt getið um., Það er
mikil byg!ging og traust að sjá,
hituð með hveragufu, og matur
soðinn að sama hætti. En kalda
vatnið er leitt ofan úr fjallinu,
sem bærinn stendur undir. Raf-
magn er framleitt úr á eða læk
fyrir norðan skólann. Það er
fallegt á Laugavatni og í Laugar-
dalnum. Fjallshlíðin blasir við
með birkiskógi smávöxnum í hlið-
um. Frá þessari sveit fór eg til
Ameríku, og horfi eg oft til baka
með söknuði. — Að Laulgarvatni
bjó nú húsmóðir, sem var 14 ára
!gömul þegar eg fór að heiman, en
var nú orðin 13 barna móðir.
Margs var að minnast, og fann eg
til trega yfir því að mega ekki
dvelja þarna lengur. En Sigurð-
ur frændi minn kom nú til móts
við okkur og fórum við með hon-
um eins og leið lá til Hjálmsstaða,
þar sem áð var og drukkið kaffi
að íslenzkum sið. Eg þekti bónd-
ann þarjfrá fyrri tíð. Hann er lít-
ið eitt yngri en eg — bróðir Karls
Guðmundssonar, sem þú kannast
við frá Alberta. Hjálmstaða bónd-
inn, Páll Guðmundss'on, var þá
að láta raflýsa bæ sinn. Það
gladdi mi!g, því slíkar framfarir
miða til heilla fyrir sveitabúskap
á íslandi. — Dvöl okkar í Laugar.
dal var hin ánægjulegasta, og
komum við þar víða í heimsókn til
frænda og vina. Við fórum dal-
inn á enda í þessu ferðalagi okk-
ar. Þaðan héldum við austur fyr-
ir Brúará og austur í Biskups-
tungur. Að Úthlið býr bróður-
dóttir mín og var okkur þar vel
tekið. Sonur hjónanna í Úthlíð
fylgdi okkur að Geysi og var ætl-
un okkar að halda þaðan upp að
Gullfossi. En vatnsfall er á leið-
inni þangað, sem nefnt er Tungu-
fljót, o'g sem nú var í vexti, og
urðum við því að hætta við för-
ina að Gullfossi. Við snerum því
til baka aftur vestur í Laugardal-
inn, og næsta dag komum við að
Útey, sem tilheyrir heimahögum
mínum til forna. Þar dvaldi eg í
sextán ár áður en eg fór að heim-
an. Nú var okkur þar vel tekið,
bó við þektum fólkið litið. Gist-
um þar eina nótt og leið þar vel.
Framfarir hafa átt sér þar stað,
eftir því sem um er að gera heima
á ættjörðinni. Túnin voru þar
mikið til slétt, þó enn væri verið
að slá þau orfi og Ijá og raka með
handhrífu — eins og víðast hvar
annarsstaðar, er eg sá til á ferða-
la;gi mínu. Gamli torfbærinn rif-
inn til grunna og orðinn að græn-
um bala,' en tvö lagleg stein-
steypuhús komin í staðinn. Við
nutum þarna allrar gestrisni og
hlutum fylgd til næsta áfanga-
staðar. Var það út í Grimsnes,
því þar búa bræður tveir, er eg
þekti frá fornu fari. Var gott að
Briem, eða vígslubiskup. — Við
fengum okkur hesta og riðum inn
í Þjórsárdal, ásamt öðru fólki frá
Reykjavík. Fengum regn í baka-
leiðinni. Næsta dag héldum við
áustur yfir Þjórsá og vorum ferj-
uð yfir um á bát, því á þeim slóð-
um er áin mjö'g straumhörð. En
ferjumaðurinn var ungur og
hraustur og verkvanur, svo eigi
s'akaði. Þá vorum við komin yf-
ir í Rangárvallasýslu, og var þá
ferðinni heitið til Fellsmúla. Við
komum þangað rétt fyrir hátta-
tíma. Þar býr séra Ófeigur Vi'gfús-
son, náfrændi minn, og hlutum við
koma á þau heimili. Eg gladdist Þar hinar beztu viðtökur. Landið
í anda við allar verklegar fram.| er þar fallegt og fremur slétt,j>ó
kvæmdir heimabræðranna; raf-
lýsta bæi, og önnur framfara-
merki. Ættjörðin gamla er á
framfaraskeiði, þó hægt fari.
Víða var komið við í ferð þess-'
ari, en það þýðir eigi að þylja öll
þau staðanöfn. Við kvöddum að
endingu Laugardalinn og héldum
í bíl suður til Reykjavíkur. Dvöld-
um við um kyrt í borginni um
næstu daga og notuðum þann
tíma vel til þess að skoða hana.!
víða sé uppblásið af völdum veðra
og vinda. Fjall eitt er rétt hjá
bænum, sem nefnt er Skarðsfjall,
og er nú frekar gróðursnautt, en
átti áður að hafá verið gróið vall-
lendisgrasi upp eftir hlíðum.
i Ágætur uppsprettulækur rennur
þar rétt hjá, en sem er því nær
I straumlaus, því hann kemur und-
i an sléttunni, en eigi ofan úr fjall-
inu. Eldfjallið Hekla er skamt
suður frá Fellsmúla; hér því sjálf-
i sögð gististöð ferðamanna. Eg
hitti þar ungan Englending, sem
komið hafði fótgangandi frá
, Reykjavík. Hann fýsti að sjá
í Heklu, og gekk eg me$ honum til'
I næsta bæjar til þess að útvega
honum samfylgd, því eg vissi þar
i af fólki frá Reykjavík, er var á
þremur dögum síðar, og kvaðst
hann eigi hafa komist nema miðja
vegu, sökum þokunnar. Hann virt-
ist vera hinn rólegasti yfir ferða-
láginu, þó einn væri hann á ferð
og fótgangandi.. — Við yfirgáfum
Fellsmúla eftir mjög ánægjulega
dvöl þar. Hestar voru sóttir og
o!g líta inn til þeirra, er buðu okk-
ur heim til sín. Frændi konu
minnar bauð okkur í keyrslutúr í
eigin bí 1, og fórum við þá austur
yfir Hellisheiði, og fyrir neðan
heiðina sáum við hana Grýlu
gjósa. Það er lítill hver, þegar
maður kemur ofan af Kömbum.
skamt fyrit ofan Reyki í Ölfusi.
Þaðan héldum við austur að Ölf-
usárbrú og að Tryggvaskála. Þar
er gistihús við ána; þar var áð
og teknar myndir. Síðan sezt að
miðdegisverði,. nýjum lax úr ánni.
Við vorum fimm í bílnum, Björn
Arnórsson verzlunarmaður og
kona hans, Halldór Egilsson frá frænd‘j minn fyljrdi okkur að
Swan River í Manitoba, og við ferjustaðnum. Héldum við nú bíl-
hjónin. Halldór er maður um )eið unz yið komum að FljótshIíð-
áttrætt og bar sig þó vel og rösk- inni frægU) Qg að Múlakoti fór.
lega. F^erðaðist hann norður í( um við um kvoldið) þar sem við
Húnavatnssýslu og fór þar víða gistum_ Fljótshlíð er fögur sveit
um á hestbaki eins og ungur væri.j Qg skófeariundurinn þar er að-
— Við náðum aftur til Reykjavík-; drátarafl fyrir fólk á lslandi. Eigi
ui heilu og höldnu, og það kvöld|er þann stórvaxinn, en fagur það
sátum við skilnaðar samsæti, er'hann nær Qg mjög ye] um hann
Vestur-íslendingum var haldið að gengið. Þegar rafljós iýsa iund.
Hotel Borg. Skilnaðarstundin var inn að kvoidi tih er íagurt um að
óðum að nálgast, því margir iitast — gá viðleitni ag rækta
hugðust halda heimleiðis meö skúg á ættjörðinni, er allra þakka
skipinu Minnedosa, er von var á verð starf það var hafið af konu
daginn eftir. En eg var eigi í með einni reyniviðarhríslu, fyrir
þeirra tölu, því enn átti e'g eftir; um 30 árum gíðan Það var þinn
för mína austur í Árnes- og fyrsti visir tij þeirrar mætu við-
Rangárvallasýslur, sem eg hafði leitni _ það var gott að vera {
áætlað að fara. Hlutum við því |Múlakoti; bærinn þar raflýstur
að kveðja samferðafólkið og árna„g hitaður að samahætti. Þar
því allra heilla á heimleið. j kyntumst við Guðrúnu, ekkju
Við lögðum af stað að morgni Þorsteins heit. Erlingssonar, og
mjólkuíbúið. Þar er réttnefnt
vélaríki og mikið framleitt af osti
og smjöri. Danskur maður er þar
ráðsmaður. — Til Reykjavíkur
komum við kl. 11 að kvöldi til,
glöð og ánægð yfir freðalaginu.
Þann 24. ágúst kvöddum við ís-
land og stigum um borð á Brúar-
foss. Þakklát í huga vórum við.
fyrir ágætar viðtökur og góða
líðan á meðan við vorum heima.
Eigi fyrir mér að liggja, að fara
í skemtiferð aftur, þá fer eg rak-
leiðis til íslands. — Brúarfoss er
falle’gt skip og leið öllum vel á
leiðinni tii Skotlands. Farþegar
voru hátíðargestir á heimleið og
nokkrir Reykvíkingar, mestmegn-
is ungt fólk, er ætlaði til Norður-
álfulandanna til skólanáms. —
Til Montreal náðum við heilu og
höldnu og héldum svo áfram við-
stöðulaust til Winnipeg. Þar
dvöldum við hjónin í þrjá daga,
hjá séra. Rúnólfi Marteinssyni og
var þar ’gott að vera. Við skrupp-
um til Selkirk og eins til Gimli,
og næst lá leiðin til Argyle-bygð-
arinnar. Þar dvöldum við í þrjá
daga. Þangað var gott að koma,
því þar er fagurt um að litast.
Það dylst engum, sem þangað
kemur, að þar hefir sezt að fram-
takssamt og duglegt fólk, þvi
myndarleg eru verkin, er liggja
eftir landnemana á þeim slóðum.
Hús með öllum nýtízku þægind-
um; víðáttumiklir akrar, er benda
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRT AVE. EAST. - - WINNIPEG, MAN.
Yard Offlce: Bth Floor, Bank of Hamilton Chambers.
leiðinni þangað. Hitti eg hann á landbúnað á háu stigi. Skógur
dags austur yfir Hellisheiði, kom-
um senn að Tryggvaskála og fór-
um fram hjá Flóamanna smjör-
dóttur hennar, og voru þær okkur
mjög viðmótsþýðar. Létu þær okk-
ur í té heimboð, er við kæmum til
og ostagerðar verkstæðinu. Við Reykjavikur aftur, er var þakk-
stönzuðum að lokum á bæ, sem samlega þegið. — Það var all-
heitir að Eiríksbakka. Þar býr ( rigningasamt á meðan við dvöld-
frænka mín. Þar dvöldum við í, um í Fljótshlíðinni og gafst okk-
að vera ur því ekki eins góður kostur á að
tvær nætur o'g var gott
hjá þeim hjónum, alt í té látið
okkur til góðs. Svo segir ekki af
för okkar, fyr en við komum að
Ásólfsstöðum, sem er efsti bær í
þeim hrepp. Þar er gistihús ný-
lega bygt og er þar mikil aðsókn.
Fólk frá Reykjavík fer þangað
yfir sumarmánuðina, og oftsinn-
is munu þar útlendingar á ferð.
Við vorum þar um kyrt í þrjár
nætur og fórum um sveitina. Til
dæmis komum við að Stóra-Núpi
og vorum þar við messu. Bærinn
Ásólfsstaðir liggur rétt við af-
rétt; þar er sagt að einu sinni
hafi verið blómleg bygð, er varð
eldgosi að bráð — tuttugu bæir
að sagt er. Lítið er nú þar eftir
annað en hraunið bert; en runn-
ar af birkiskógum eru þar í fjalla-
hlíðum og Þjórsá kemur þar belj-
andi fram með miklu straumfalli.
Náttúrufegurð er þar mikil, er eg
reyni eigi að lýsa. — Jón ófei'gs-
son frændi minn á þar sumarbú-
stað rétt fyrir ofan bæinn Ásólfs-
staði. Hann er háskólakennari í
Reykjavík, kvongaður danskri
konu, er mælir íslenzka tungu.
Þau hjón vottuðu okkur alla
gestrisni og sýndu okkur um um-
hverfið. Þar mættum við séra
Sigurði Sívertsen, sem nú er orð-
inn eftirmaður séra Valdimars
skoða þá fögru sveit. Frá Múla-
koti gengum við yfir að Hlíðar-
enda, þar kom bíll frá Reykjavík
til móts við okkur. Var þá snúið
eins og leið lá til baka aftur, en
er við komum á móts við Skelggja-
staði, bað eg bílstjórann að nema
staðar fyrir mig, því mig langaði
til að skoða lítinn byggakur, er
þar var að líta. Byggið var frem-
ur vel sprottið og gaf von um upp-
skeru. En sýnilega er sú korn-
rækt háð örðugleikum á ættjörð-
inni, en við dugnað og atorku
landsmanna er slíkt þó engan
veginn vonlaust erfiði. Og gott
er að vita til þess, að Vestur-ís-
lendingar leggi hönd að því verki
að efla ísland á því sviði. Það
flaug í huga minn, er við í baka-
leiðinni komum að Þjórsártúni.
Þar býr ólafur Isleifsson, er eitt
sinn dvaldi í Winnipeg fyrir
mörgum árum síðan. Á íslandi
bygði hann bæ sinn á eyðimel, og
á þar nú gott heimili. Til hans
er hugljúft að koma. (Þar drukk-
um við kaffi og súkkulaði). Ólaf-
ur stundar búskap og verzlun
jöfnum höndum. Hann hefir grætt
út all-stóran túnblett og blóm-
garða hefir hann ræktað er prýði-
légir eru. — Við komum næst að
Tryggvaskála og skoðuðum þar
ræktaður á flestum heimilum, til
skjóls og prýði. Fjórar íslenzkar
kirkjur eru þar í bygð. — Þegar
saga Vestur-Islendinga ’verður
rituð, mun hún geta að verðugu
landnemanna í Argylebygðinni.
Yngri menn eru þar nú teknir við
af þeim eldri og vona e'g, að þeim
farnist eins vel. — Þann 20. sept.
komum við heim á eigin stöðvar,
glöð yfir heimkomunni og þakk
lát í anda fyrir svo góða ferð til
kærra feðrastöðva. —
Svo fýsir mig að bregða mér
heim til íslands aftur, og sýna ör-
litla viðleitni til að svara spurn
ingum þínum. Hvernig leizt mér
yfirleitt á það, sem fyrir augun
bar heima? Þá er fyrst að minn-
ast á Reykjavik, sem má heita
fallegur og og að sumu leyti ný-
tízkubær. Höfnin þar er mikið
og þarflegt mannvirki, og bygg
ingar í höfuðstaðnum eru all
vandaðar. Hefir þar mikið verið
bygt á síðari árum. Húsaleiga er
þar fram úr öllu hófi há, jafnvel
miðað við það góðæri, er ríkti á
íslandi á meðan við dvöldum þar.
Þá mátti heita, að væri réttnefnd
peningavelta í landi, bæði
Reykjavík og í smærri bæjum.
Sjórinn hefir í nokkur undanfarin
ár verið sönn auðsuppspretta.
Fiskafli nægur og verðið hið æski-
legasta. Eldri og yngri nutu
þeirrar atvinnu, og var mér sagt
að jafnvel konur um sjötugt fengju
unnið fyrir um sjö krónur á dag,
ef þær nentu að vinna! Eins
virtist það viðtekið, að un'glingar
nytu atvinnunnar engu síður en
þeir eldri. Enginn þurfti að vera
atvinnulaus, hvorki til lands nó
sjávar á þeim tímum. — Miklar
framfarir hafa vafalaust átt sér
stað á ættjörðinni. T. d. bílarnir
í Reykjavík, sem eru bæði marg-
ir og ríkmannlegir. Ódýrari bil-
ar sáust þar lítið í förum. —
Verzlunarhúsin full af ýmiskonar
varningi, bæði þarflegum og eins
því ónauðsynlega. Alt selt frem-
ur dýrt; t. d. voru aldini þar í
geysiháu verði. —• Skipastóll
landsmanna er stór og mikils virði,
enda er sjórinn aðal grundvöllur
allra framfara á íslandi í seinni
tíð. Það má helzt þakka hinum
'góðu íslenzku sjómönnum, sem
taldir eru með beztu sjómönnum
í heimi. — Framfarir landbúnað-
arins eru þar eigi samstiga. Enda
streymir fólkið úr sveitunum til
bæjanna, þvi þar bjóðast öll lífs-
þægindi á hærra stigi. Upp til
sveita á íslandi er alt yfirleitt
svipað og áður var, jafnvel fyrir
50 árum síðan. Húsakynni lítið
betri víðast hvar, þó nú séu hús-
in oftast járnvarin svo eigi leki.
Tún víðast hvar slegin enn þá
með orfi og ljá og rökuð með
handhrífum. Hey bundið í reipi
og hengt upp á klakka eins og áð-
ur var. í sumum sveitum sá eg
ei'gi sláttuvél, og í öðrum sveitum
virtust þær fáar. Heygafflana
okkar vestra sá eg eigi, og enga
vagna utan tvíhjólaðar kerrur.
Sízt er því að neita, að sveitabú-
skapur á íslandi er erfiður undir
núverandi fyrirkomulagi. Verk-
færi vantar til að vinna með, er
komið gætu í stað þess verka-
fólks, er til borganna streymir.
Vélaöldin ætti að geta komið Is-
lenzkum bændum að liði í þeim
efnum. Margvíslegar framfarir
hafa átt sér stað, ár verið brúað-
ar o'g akvegir lagðir um landið,
er þjóðinni stuðlar til hróss og
heiðurs. En viðkomandi akveg-
um má segja, að verkið sé þar að-
eins hafið. Eins er mikið starf
fyrir hendi á öllum sviðum land-
búnaðarins. Túnin virðast þar
þýfð og þurfa að sléttast.
Sláttuvélarnar þurfa að komast
að yfirleitt. — Um ísland verður
eigi sagt, að þar búi jarðyrkju-
þjóð, því betur mætti þar aðhaf-
ast við atorku og framtakssemi.
Eins komu mér íslendingar þannig
fyrir augu, að litlir væri þeir kyn-
bótamenn og leggi eigi nægilega
rækt við kynbætur á skepnum.
Frá Skotlandi og öðrum lýorður-
álfulöndum ætti þó að vera kleift
að afla sér þeirra kynbóta, er að
liði mættu koma, hvað nautgripa-
rækt áhrærir, og íslenzku hest-
arnir mættu við því að vera lítið
eitt stækkaðir. En þeir heima
virðast vera komnir á þá skoðun,
að alt gerist með mótorkrafti, en
eigi með hestum. Öllu trúaðri er
eg þó á hestaflið, eins og land-
vinnu er nú varið á íslandi. Það
er ódýrara og að mörgu leyti halg-
kvæmara, ef hestarnir væri
stækkaðir og um leið gerðir hæfi-
legri til dráttar. Eg kyntist ein-
um manni, er hafði sléttað tún
sitt með hestum og plógi. Það
var Guðmundur Lýðsson á Fjalli
á Skeiðum, er býr á föðurleifð
móður minnar sálugu. Afi minn
hafði sléttað þar með torfljá og
reku fyrir 70 árum síðan, en Guð-
mundur sagði mér, að alt hefði
verið þýft aftur. Nú er þar alt
vel sléttað og gladdi það mig að
sjá það. Heima gramdist mér að
sjá fólkið vera að naga grasið af
þúfnakollunum, hvort heldur var
í túni eða útengi. — Er ræðir um
kaupdýrt vinnufólk, er slíkt sér-
staklega tilfinnanlegt. Eg fór um
Flóa og Skeiða áveituna, og sá
þar fólk vera að slá með orfi o’g
ljá og kvenfólkið að raka með
hrífum. Þetta þótti mér fráleitt
á jafn dýru landi. Landstjórnin
borgaði um þrjár miljónir króna
fyrir að veita vatni yfir það
svæði. — Það má segja, að enn sé
eigi hafið að yrkja landið á Is-
landi. Sú plæging, sem ger er.
virðist gerð með “tractorum” og
gengur seint. Hver sveit er að
reyna að eiga sinn “tractor” — er
farið er með bæja á milli og oft-
lega um verstu vegleysur. Alt
gengur því seint og sígandi. Eg
er eigi mótfallinn skógrækt á Is-
landi, en met þó öllu meira að
landið sé plægt og yrkt, því það
tel eg blessunarríkt fyrir land-
búnaðinn. Og það er skoðun mín
að þar sé hestaflið öllu nothæf-
ara. Vinnuhættir á ættjörðinni
mega ei'gi vera frábrugðnir þvi.
er tíðkast í öðrum löndum, er
lengra eru komin áleiðis. Eg legg
alla áherzlu á það, að yrkja land-
ið. Til þess er sömuleiðis áber-
andi vöntun á góðum og ódýrum
áburði. tJtlendur áburður gefst
þar vel, en er alt of dýr — um 60
krónur dagsláttan, og árlega þarf
hann að notast, ef duga skal.
Landbúnaður á íslandi kemst eilgi
í viðunanlegt horf, fyr en lands-
stjórnin sér fært að stuðla til
þess fjárhagslega, að nægilegt
rafmagn sé framleitt úr ám og
lækjum til viðhalds öllum fram-
förum á sviði sveitabúskaparins.
Því fylgir hið helzta, er miðar til
þjóðþrifa, ódýrari áburður og
annað, er stefnir til meiri þæginda
og ha'gnaðar. Þegar slíkt kemst í
framkvæmd, sem eg vona að verði
áður langir tímar líða, þá fyrst
tekur að birta yfir öllu á ætt-
jörðunni.-------
Svo bið e|g þig að taka viljann
fyir vekið,
Þinn einl. vinu,
O. Sigurðsson.
FRÁ ISLANDl.
Reykjavík, 17. apríl.
Dr. Jóni Helgasyni biskupi hefir
verið boðið að vera viðstaddur
sem fulltrúi íslands, erkisbiskups-
vígslu dr. Eidans, sem áformað er
að fari fram í dómkirkjunni i
Uppsölum þann 22. maí næstkom-
andi. Verða þar fulltrúar hinna
Norðurlandakirknanna. Óráðið er
hvort biskup geti komið því við að
mæta við þessa virðulegu at-
höfn.
Skólavarðan fallin.
Eftirfarandi vísa varð manni á
munni um daginn, er hann gekk
upp Skólavörðustíg og sá að menn
hömuðust við að brjóta neðstu
steina skólavörðunnar:
Vikið burt er vörðunni
— valt er heimsins gengi —
svo að ekki af ’enni
óorð Leifur gengi.
— Mgbl.
HVAÐ RÆÐUR KYNI BARNA?
Þrátt fyrir miklar og margvís-
legar rannsóknir veit enginn
þetta með fullri vissu, og engin
ráð þekkjast til að ráða því, hvort
barn verður piltur eða stúlka.
Hið helzta, sem kunnugt er, er
þetta:
I öllum frumum líkamans koma
í ljós einkennilegir stafir eða korn,
sérstaklega er þær skiftast. Þeir
eru nefndir “litningar’ (krómós-
ómar) og eru jafnmargir í öllum
líkamsfrumum hverrar dýrateg-
undar. Það vita menn um stafi
þessa, að þeir ráða mestu erfðum
og eiginleikum aftvæmanna.
Nú hafa menn fundið, að í æxl-
unarfrumum flestra dýra eru
tveir af litningunum að nokkru
frábrugðnir og að kynferði er
bundið við þá. Þeir eru því nefnd-
ir kynlitningar. 1 kvenfrumunum
eru kynlitningarnir af sömu gerð,
þær mynda egg, sem öll eru eins.
1 karlfrumunum eru kynlitning-
anir tvens konar, og þær mynda
tvær tegundir frjóa og er önnur
karlkyns, hin kvenkyns, en jafn-
mikið af báðum.
Eins og kunnugt er, er það upp-
haf fóstursins, að egg og frjó
renna saman í eina frumu, sem
vex síðan og verður að fóstri.
Ef karlfrjó hittir eggið, vex úr
því karldýr, en sé það kvenfrjó vex
úr því kvendýr. — Má því heita,
að hending ein ráði kyninu, án
þess að menn fái nokkru um það
ráðið.
Eftir sömu dýratilraunum að
dæmað er það þó ekki óhugsandi,
að fleira komi til greina, en hér
er sagt, en ekki hafa menn fundið
nein veruleg líkindi til þess á
mönnum, sízt með nokkurri vissu.
Nýlega hefir verið gefið út kver
um þetta efni (Afkomendur eftir
eigin vali). Það er i alla staði ó-
merkilegt, þýðingin bágborin og
kenningar þess allsendis óáreið-
anlegar. G. H.
—Mgbl.