Lögberg - 28.10.1937, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGÍNIN 28. OKTÓBER, 1937
7
Arndís Sigurðardóttir
13. september s.l. andaðist að
Leslie, Sask., merkiskonan Arndís
Sigurðardóttir, 91 árs að aldri, eftir
langt og þrekmikið æfistarf. Hún
var fædd að Gelti í Grímsnesi í Ár-
nessýslu á fslandi, 25. september
1944. Foreldrar hennar voru þau
hjón Sigurður bóndi Einarsson og
Ingunn Bjarnadóttir Ólafsson frá
Seli í sömu sveit. Hún ólst upp hjá
foreldrum sínum í Gelti fram á tví-
tugsaldur, en þá gekk hún að eiga
Ólaf Ögmundsson frá Bíldsfelli í
Grafningi og reistu þau hjón bú á
Torfastöðum við Álftavatn og
bjuggu þar nokkur ár, en fluttu sið-
ar að Hvassahrauni í Gullbringu-
sýslu og bjuggu þar, unz Ólafur lézt
árið 1892; brá hún þá búi og flutti
ásamt börnum sínum vestur um haf
og reisti bú að nýju skamt frá bæn-
um Leslie í Saskatchewan-fylki, þar
sem hún bjó rausnarbúi til dánar-
dægurs.
Arndís var að mörgu leyti stór-
merkileg4<ona, og sór sig i ætt hinna
forn-íslenzku kvenskörunga; hún
var tilkomumikil að vallarsýn, fylli-
lega meðal kvenmaður að hæð, áður
en árin og ellin fóru að beygja hana;
hún var vel og þróttlega vaxin,
framgangsmátinn fastur, djarfur og
ákveðinn, eins og hún væri aldrei í
neinum vafa um, hvað hún vildi eða
hvert hún ætlaði, enda þurfti hún á
þeim eiginleikum að halda, því
kringumstæður hennar voru oft
erfiðar framan af. Andlitssvipurinn
var hreinn og fastur; augun gráleit
og góðmannleg, en gátu þó verið
nokkuð hvöss. Skapstór var hún
og sagði þá meiningu sína hver sem i
hlut átti, er henni þótti það við eiga,
en hafði svo mikið vald yfir því, að
það varð henni prýði i stað lösts,
sem það oft verður hjá þeirn, er
jafnvægið skortir.
Um Arndísi þyrfti helzt að skrifa
langt mál, því æfiferill hennar er
svo efnisríkur og atorkumikill, að
það er að mörgu leyti þeim sem á
eftir koma, holt, að athuga hann, en
því miður er það ekki hægt hér,
nema að litlu leyti.
í æsku naut hún ekki þeirrar
mentunar, sem æskumeyjar eiga
yfirleitt kost á nú, en þó myndaði
reynsla hennar sjálfrar, athugun og
uppeldi, ákveðnar og bjargfastar
lífsskoðanir. Hún skildi snemma
að lifið var ekki tilgangslaust — að
konur jafnt sem menn liefðu á-
kveðnum skyldum að gegna, og ein-
huga ásetti hún sér að þeim skyldi
hún aldrei bregðast á meðan að líf
og kraftar entust, og við þann á-
setning stóð hún til dauðadags.
Verkahringur konunnar er vana-
lega álitinn að vera innan heimilis-
ins; hennar náði út yfir heimilið, til
alls þess, er snerti fjölskyldu henn-
ar utan húss og innan. Velferð fjöl.
skyldu sinnar vígði hún alt sitt líf,
alt sitt þrek, alla sína staðfestu og
allan sinn kærleika; það var hennar
heimur og hennar verkahringur, en
utan lians var hún fáskiftin.
Árið 1893 flutti Arndís frá
Hvassahrauni og vestur um haf, á-
samt sonum sínum þremur, er þá
voru hjá henni, og settist að ásamt
þeim, skamt frá bænum Leslie i
Saskatchewan, eins og þegar hefir
verið minst á, og reisti sér bú að
nýju á hekmlisréttarlandi. Er það
ekkert áhlaupaverk að koma ár sinni
fyrir borð á þann hátt algjörlega fé-
laus i framandi landi, þó efldir karl-
menn eigi í hlut, hvað þá heldur
þegar um konu ræðir, sem komin er
yfir eða um fimtugt; en þetta lét
hún, eða þau mæðginin, sig hafa, og
unnu þar baki brotnu með þeirri
ráðdeild og framsýni, að litla kotið
sem þau byrjuðu að hokra á, er orð-
ið að höfuðbóli. I stað moldarkof-
ans er komið glæsilegt nýtizku í-
búðarhús; í stað uxanna sem áður
voru notaðir til dráttar og plæginga
•eru komnar fullkomnustu dráttar og
vinnuvélar, hópur hesta og hjörð
nauta af bezta kyni er nú partur af
eigindómi þessarar fjölskyldu, og
heimilisréttarlandið hefir aukist úr
160 upp í 1450 ekra bújörð, svo vel
setna og hirta, að eftirtekt og að-
dáun vekur. Þetta er þá starf Arn-
dísar og sona hennar þriggja í
fjörutíu ár, í þessu landi. Sam-
vinna, eining, áhugi og framsýni,
hefir blessað starf þeirra og hún
hvarf burt af sjónarsviðinu með þá
fullu vissu í huga, að hafa int af
hendi skylduverkin frá byrjun með
stakri ósérplægni og skörungsskap.
Iíér kom hún með börn sín og tvær
hendur tómar og héðan fór hún og
skildi eftir sig glæsilegustu og bezt
setnu bújörðina, ekki aðeins í sínu
héraði, heldur þótt víðar væri leit-
að, án þess að eins cents skuld hvíldi
á henni eða nokkru, sem henni til-
heyrði.
Þeim Ólafi og Arndísi varð átta
barna auðið; þrjú þeirra dóu heima
á íslandi; tvær systur, sem báðar
hétu Ingunn og dóu í æsku; Sigurð,
sem var fulltiða maður er hann lézt.
Ilin fimm eru öll hér í Canaaa, Ög-
rnundur á heima á Lulu-eyjunni í
British Columbia; Ingvar, kaupmað-
ur í Prince Albert í Saskatchewan;
Ólafur, Elert og Stefán, sem altaf
hafa verið heima hjá móður sinni
í Leslie og veitt hinu umsvifamikla
búi forstöðu með henni.
Arndís heitin var sterkbygð og
heilsuhraust kona, enda var það eng-
um heiglum hent að ganga í spor
hennar. Jafnvel ellinni, sem löng-
um hefir þótt sigursæl, sýndist eiga
fult í fangi með að yfirstíga hana
og þó að minni væri nokkuð farið
að láta sig, þá hélt hún fótavist til
enda. Meira að segja síðasta daginn
sem hún ljfði klæddist hún eins og
vant var, fór ofan og settist í stól
og sat þar nokkurn tíma og talaði til
sona sinna, svo gekk hún til rúms
sins, lagði sig út af og eftir stutta
stund þegar sonur hennar einn kom
til að vita um hvort nokkuð sérstakt
gengi að henni, var hún örend, og
frá herbergi hennar hafði hvorki
heyrst hósti eða stuna.
Arndís heitin var jarðsúngin af
séra Jakob Jónssyni, 25. september
s.l. og lögð til hvíldar að viðstöddu
f jölmenni miklu í grafreit Islendinga
í Foam Lake bygð þar sem svo
margir aðrir af frumbyggjum þeirr-
ar bygðar hvíla.
J. J. B.
Minning nm Þórð
Guðjohnsen lækni
Þó Morgunblaðið hafi þegar getið
um lát Þórðar Guðjohnsens læknis á
Borgundarhólmi, vil eg bið>a það
fyrir nokkrar linur um: þennan
skólabróður minn og sambekking.
Helztu æfiatriði Þórðar heitins
eru þessi: Hann er fæddur 5. febr.
1867. Foreldrar hans voru Þórður
Guðjohnsen, siðar verzlunarstjóri á
Húsavík, og kona hans Halldóra M.
Þórðardóttir. Stúdentspróf tók
hann 1887 og læknispróf í Höfn
1896. Settist hann síðan að sem
læknir í Rönne á Borgundarhólmi.
Hann kvæntist 26. júní 1901 Eliza-
bet Margarete Bohn-Hansen, dóttur
Herman Magnus Hansens lauten-
ants. Þeim varð ekki barna auðið,
en ólu upp stúlku og ættleiddu hana.
Hann dó 25. ágúst þ. á.
Helztu einkenni Þórðar heitins
/
komu strax í ljós á skólaárunum.
Hann var bráðþroska og karlmenni,
mikill vexti og hinn gervilegasti,
listfengur og góður námsmaður,
ekki sízt á tungumál, t. d. talaði og
skrifaði hann dönsku ágætlega á
fyrstu námsárum sinum. Hann var
gleðimaður, bezti drengur og manna
vinsælástur, enda hrókur alls fagn-
aðar hvar sem hann kom. Hann átti
því láni að fagna, að» vita strax á
skólaárum hvað hann vildi verða:
Ilann vildi verða læknir og ekkert
annað. Þetta breyttist ekki alla æfi.
Þó honum hefði verið boðið heilt
kóngsriki í stað þess að vtera læknir,
þá hefði hann ekki þegið það ! Hann
hefir vafalaust leyst læknisstörfin af
hendi með stökustu alúð, enda fylgd-
ist hann vel með nýjungum í sinni
fræðigrein. Hann hafði og almenn-
ingstraust sem læknir, og fnikið að
gera um langt skeið. Frítíma sína
notaði hann til þess að teikna og
mála og var listfengur á hvort-
tveggja, auk þess sem hann var mik-
ill ferðalangur. Hann hafði farið
víða um lönd og hafði sérstakt yndi
að því að klífa hæstu fjöll, jafnvel
tinda, sem eru örfáum gengir. Oft-
ast fór hann þó til Lapplands og
kannaði þar fjöll og óbygðir, sem
voru fáum kunnar. Tvö síðustu ár-
in kom hann hingað og ferðaðist
hann með f jölskyldu sinni um mest-
an hluta landsins. Síðast kom hann
í vor til þess að halda 50 ára stú-
dentafmæli.
A síðari árum skrifaði Þórður
mikið um ferðir sínar og fjallgöng-
ur, svo að nema myndi mörgum
bindum ef prentað væri. Handrit
hans eru hreinir dýrgripir. Þau eru
skrifuð á ágætasta pappír, í arkar-
broti, með óvenjulega fallegri rit-
hönd, og prýdd með aragrúa af
pennateikningum og vatnslitamynd
um. Eitt af þeim er um íslands-
ferð hans. Vafalaust verða þessi
handrit prentuð á sínum tima.
Þegar Þórður kom síðast, gekk
hann með ólæknandi krabbamein.
En það skyldi enginn sjá það á hon-
um. Hann var kátur og fjörugur
eins og ungur maður, og vissi þó vel
hvað sér leið. Þegar hann kvaddi
mig sagði hann: “Nú sjáumst við
aldrei aftur!”
Hann vann að læknisstörfum eins
og ekkert væri, þangað til hann lagð-
ist í rúm sitt, ellefu dögum fyrir
andlátið.
Þeim er ekki fisjað saman mönn-
unum, sem lifa þannig og deyja!
G.H.
—Mbl. 2. okt.
Sárast að sjá
Það þrællyndi tekur mig sárast að
sjá,
er svikin til virðinga styður,
sem tildrar upp annari tign fyrir þá
sem tapar og stjakað er niður.
Sem heiðrar þann mest sem að á-
gengur er
og átök við. sjálfshaginn miðar,
sem reitir af öðrurn: en rakar að sér
og réttinum skýtur til hliðar.
Sem trúir þvi bezt, sem er ósatt og
ýkt
og ágætt af lánuðum f jöðrum.
Já, þvi hefir valdið á rangindum ríkt
en réttleysið þjakað að öðrum.
Nær vorar til þess að vér virðum
þann mest
er verður oss hinum að liði
—að það geti sigrað er satt er og
bezt,
og setið að völdum í friði.
Páll Guðmundsson.
Ritdómur
“Þráðarspottar” heitir nýútkomin,
allvæn bók, 194 bls., er ísafoldar-
prentsmiðja hefir gefið út. Bókin
flytur 6 sögur eftir Rannveigu K. G.
Sigbjörnsson.
Lesendur íslenzku blaðanna frá
Winnipeg kannast vel við þá konu,
því að hún hefir skrifað meira i
blöðin vestra í mörg ár, sérstaklega
Lögberg, en nokkur önnur vestur-
íslenzk kona. Eru mannúðarmál og
trúmál aðaláhugamál hennar. Hún
hefir ekki farið dult með þá skoðun
sina, “að heilli vant’rú hnekkir eng-
inn hálfri trú.” Hefir því stundum
verið stomaasamt um greinar henn-
ar, en enginn frýjar henni vits né
einurðar. Sýndi hún þegar á ungum
aldri fulla einurð, er hún tók þátt í
“Verðinum” hér í Reykjavík rétt
eftir aldamótin.
Uin 30 ára skeið, eða nálægt því.
hefir hún búið með manni sínum í
blómlegri sveit, ssm kend er við
Leslie í Saskatchewan-fylki í Can-
ada. Eru margir íslendingar bú-
settir bæði þar og í næstu sveitum,
og stunda akuryrkju — með góðum
hagnaði oftast. Ferðamönnum héð-
an að heiman er ljúft að minnast
gestrisninnar í prýðilegum bænda-
býlum vestur þar.
Frú Rannveig Sigbjörnsson er
ættuð frá Vestfjörðum; tileinkar
hún þessa bók fósturforeldrum sín-
um, Jóni Zakaríasarsyni og Guðrúnu
Hallgrímsdóttur í Bolungarvík, og
sögurnar, hennar gerast flestar í Bol-
ungarvík og á ísafirði uœ það leyti,
sem höf. var unglingur. Virðast þær
tengdar mjög fólki og stöðum, sem
höf. hefir þekt í æsku. Engidalur
og Seljaland, Krókur, Hallsbær og
Fjörubúð, “Ásgeirsson” og Tangs-
verzlun á ísafirði eru t. d. nöfn,
sem öll koma við aðra lengstu sög-
una í bókinni. Samtölin á fiski-
reitum ísafjarðar, og dagdómarnir
um “fúnu bátana hans Ásgeirsson-
ar” munu heldur ekki gripin úr lausu
lofti. Þætti miér sennilegt, að Vest-
firðingum léki hugur á, að kynna sér
hvernig höf. lýsir þessu og mörgu
öðru við ísafjarðardjúp.
Sögurnar eru alveg lausar við
hálf-ensk bögumæli, og bera engar
minjar þeirrar “vestur-íslenzku,”
sem stundum er brosað að. En
stundum þræðir höf. fullmikið dag-
legt kaupstaðamál eins og það var
um aldamótin bæði á ísafirði og víð-
ar.
Þessar sögur eru ekki ástasögur,”
þar sem upp er látinn renna “eilífur
sólskinsdagur,” þegar “hann og hún”
ná loks saman eftir marga vafninga.
Nei, þær fara nær reynslunni, og
segja frá fólki, sem á stutta og
hverfula æskudrauma, en verður svo
æfilangt að berjast við ytri og innri
erfiðleika, og á loks engin áhuga-
mál önnur en “að hafa i sig og á.”
Ódrengskapur níðist á munaðar-
lausum börnum og ístöðulitlum
stúlkum, “sem aldrei kom til hugar
að synda á móti straumi fyr en um
seinan.” Seinna koma beiskir
skuldadagar, og þá segir jafnvel
hálfbrjáluð kona: “Það er ekki til
neins að hýsa prestinn, ef maður
lokar Drottinn úti.”
Vel lýsir höf. sjómannakonum, er
hlusta á öskur stormá og brims lang-
ar andvökunætur eða standa klæð-
litlar á malarkambinum, og stara á
bátana hleypa í land upp á líf og
dauða í gegnum brimgarðinn.
Raunir Sigrúnar litlu á Felli, “sem
átti engan föður,” og Magnúsar litla
Kárasonar, sem gleymdi höfuðá-
verka, af því að sá áverkinn var sár-
ari, að vera kallaður “lausaleiks-
krakki,” verða lesendum hugstæðir,
og eru ekki óþarft umhugsunarefni.
í þeirri sögunni, sem mér virðist
bezt sögð, er það ruddaskapur hús-
bóndans og þverlyndi eða kaldlyndi
húsfreyjunnar, sem gera heimilið
þeirra að æfilöngum kvalastað eftir
nokkra vornæturdrauma og fáeinar
“sæluvikur.” Samt voru þau bæði
dugleg, og unnu börnum sínum.
Hjartakuldinn hvarf ekki fyr en
dauðinn gerði vinaskilnað. En það
er heldur seint að verið, að ætla að
bæta upp vanrækslu og kulda við
látinn vandamann með tárum og
blómum á líkkistu hans. Því miður
er sú saga altaf að gerast, og mörg
eru þess dæmin að t. d. gamalmenni
fengu árum saman fáar heimsóknir
og lítil hlýindi vandafólks sins —
fyr en þau voru “komin í kistuna,”
þá kom vandafólk og “vinir” í hóp-
um með “likræðúhjal,” blóm og önn-
ur vinsemdarmerki, sem betur hefði
fyr komið.
Væri óskandi að þessar “sögur
hennar Rannveigar” gætu komið
lesendum til að sjá, “að það er of
seint að iðrast eftir dauðann,” of
seint að greiða skuldir og bæta van-
rækslusyndir, þegar samferðamað-
urinn er látinn.
Sigurbjörn A. Gíslason.
—Mbl. 1. okt.
! INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man...............B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota...........B. S. Thorvardson
Árborg, Man..............Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man.................Sumarliði Kárdal
Baldur, Man....................O. Anderson
Bantry, N. Dakota.......Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..........Arni Símogarson
Blaine, Wash..............Arni Símonarson
Bredenbury, Sask.................S. Loptson
Brown, Man. .....................J. S. Gillis
Cavalier, N. Dakota......B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask...............S. Loptson
Cypress River, Man............O. Anderson
Dafoe, Sask.................J. G. Stephanson
Edinburg, N. Dakota........Jónas S. Bergmann
Elfros, Sask.......Mrs. J. H. Goodmundson
Foam Lake, Sask.........J. J. Sveinbjörnsson
Garðar, N. Dakota..........Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask.....................C. Paulson
Geysir, Man..............Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man.....................F. O. Lyngdai
Glenboro, Man..................O. Anderson
Hallson, N. Dakota.......S. J. Hallgrímsson
Hayland, P.O., Man.......Magnús Jóhannesson
Hecla, Man................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota.............John Norman
Husavick, Man..................F. O. Lyngdal
Ivanhoe, Minn......................B. Jones
Kandahar, Sask...............J. G. Stephanson
Langruth, Man..........................John Valdimarson
Leslie, Sask...................Jón Ólafsson
Lundar, Man..............................Jón Halldórsson
Markerville, Alta. ...........O. Sigurdson
Minneota, Minn.....................B. Jones
Mountain, N. Dak...........S. J. Hallgrimson
Mozart, Sask............J. J. Sveinbjörnsson
Oak Point, Man.................A. J. Skagfeld
Oakview, Man..................Búi Thorlacius
Otto, Man...............................Jón Halldórsson
Point Roberts, Wash............S.'J. Mýrdal
Red Deer, Alta................O. Sigurdson
Reykjavík,' Man...............Árni Paulson
Riverton, Man..........................Björn Hjörleifsson
Seattle, Wash..................J. J. Middal
Selkirk, Man.............................Th. Thorsteinsson
Siglunes P.O., Man.......Magnús Jóhannesson
Silver Bay, Man..............Búi Thorlacius
Svold, N. Dak............B. S. Thorvardson
Tantallon, Sask..............J. Kr. Johnson
Upham, N. Da.kota........Einar T. Breiðfjörð
Víðir, Man...........................Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man............................Magnús Jóhannesson
Westbourne, Man..........................Jón Valdimarsson
Winnipegosis, Man.....Finnbogi Hjálmarsson
Winnipeg Beach...............F. O. Lyngdal
Wynyard, Sask...............J. G. Stephanson