Lögberg - 03.02.1938, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 3. FEBRÚAR 1938
Hogtierg
GefiS út hvern fimtudag af
T H S COLUMBIA PRE88 L 1 MITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjðrans:
EDITOR LÖGBKRG, «95 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
VerO (3.00 um áriO — Borgist fyrirfram
The ''Lögberg" is printed and published by The
Columbia Prees, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Fágœtur vinnuvíkingur
L)r. Richard Beck gegnir umsvifamiklu
embætti sem prófessor í norrænum fræðum
viÖ ríkisháskólann í North Dakota, og myndi
mörgum manninum hafa fundist það út af
fyrir sig, ærið viðfangsefni. En því er ekki
þann veg farið með dr. Beck; hann sýnist
liafa lítt takmarkað svigrúm til margháttaðra
ritstarfa og fyrirlestraferða engu að síður;
[>etta leika ekki aðrir en þeir, sem hafa á því
brennandi áhuga, að' verða samferðasveit
sinni að sem allra mestu og víðtækustu liði.
Með það fyrir augum að leiða athygli ís-
lenzkra lesenda að starfsemi dr. Becks síðast-
liðið ár, höfum vér viðað að oss þeim upplýs-
ingum, sem liér fara á eftir; og þó þær sé
vafalaust engan veginn fullnægjandi, þá
varpa þær þó nokkuru ljósi á athafnalíf þessa
áminsta vinnuvíkings, sem enn er augljóslega
á framfaraskeiði, og fastari fyrir sér í rit-
störfum sínum en áður var, þótt ekki sé það
alt.jafn gott eða skemtilegt aflestrar, sem frá
penna hans kemur; það hefir samt sem áður
ávalt eitthvað af raunhæfum nytjum til
brunns að bera. 1 ljóðlislt er dr. Beck á auð-
sæilegu þroskaskeiði; nægir því til sönnunar
að benda á kvæði hans “Brautryðjendur ” í
Tímariti Þjóðræknisfélagsins, og prýðilega
ljóðrænt smákvæði “ Vetrarmorgun,” sem
birt var í Lögbergi í vikunni sem leið.—
Á stofnfundi Leifs Eiríkssonar félagsins
í South Dakota árið' sem leið, flutti dr. Beck
erindi.um Vínlandsfund Leifs; lét þessi nýi
félagsskapur prenta af því 2,000 eintök, og
var það notað í skólum víðsvegar um ríkið. I
októberhefiti mánaðarrits Kennarafélags
South Dakota ríkis, “The Journal of the
South Dakota Elducation Association,” ritar
dr. Weeks, forseti háskóla jiess ríkis, grein
um gildi Leifs Eiríkssonar dagsins, og er hún
að miklu leyti bygð á ofannefndu erindi dr.
Becks; það varð einnig tilefni til ritstjórnar-
greinar um Vínlandsfund Leifs, sem Hjálmar
Björnsson skrifaði fyrir “Minneapolis
Tribune,” og endurprentuð var í blaðinu
‘ ‘ Grand Forks Herald. ” Og nú hefir erindið
í heiid sinni verið endurprentað í norska
vikublaðinu “Normanden,” sem gefið er út í
borginni Fargo í North Dakota.
Grein um Háskóla Islands (The Univer-
sity of Iceland) birtist í “Grand Forks
Skandinavr,” endurprentuð úr hinu víðkunna
tímariti, “The American-Scandinavian Re-
view.” Vönduð ritgerð um höfuðskátd ís-
]f*nzku þjóðarinnar, Einar Benediktsson
(“Ioeland’s Poet Laureate”) kom lit í tíma-
ritinu “The Friend,” sem prentað er í Minne-
apolis og vnðlesið er í Miðvesturríkjunum.
Ritgerð á norsku um Matthías Jochumsson,
sem stórskáld og andans mann birtist í gam-
alkunnu norsku blaði, “Fergus Falls Uge-
blad,” sem gefið er út í bænum Fergus Falls
í Minnesotaríkinu, Jafnframt þessu hefir dr.
Beck samið ritdóma ýmissa á ensku um ís-
lenzk rit, eða rit, sem Island sérstaklega
varða. Má í þessu sambandi til telja ritdóm
um 3 fyrstu bindin af ritsafninu mikla, Monu-
menta Typographica Islandica (Nýja Testa-
menti Odds Gottskáldkssonar, Guðspjallabók
Ólafs biskups Hjaltasonar og Jónsbók, er dr.
Sigurður Nordal sér um útgáfu á, en Einar
Munksgaard gefur út. Ritdómur þessi birtist
í “ Journal of English and German Philology,
sem háskóli Ulinoisríkis stendur að. Þá hefir
dr. Beck ritað ítarlega um ensku þýðinguna á
bók Hjalmars Lindroths, “Iceland---------A
Land of Contrasts,” í American-Scandinav-
ian Revievv; svo og um hið nýja rit prófessors
Halldórs Hermannssonar um Vínlandsferð-
irnar “The Problem of Wineland”; kom
þessi ritdómur út í Scandinavian Studies and
Notes, ársfjórðungsriti “Society for the Ad-
vancement of Scandinavian Study. ” Og nú
alveg nýverið, hefir dr. Beck lokið við að lesa
síðustu próförk af bókmentasögu Xorður-
landa á ensku, sem hann er meðhöfundur að,
og út kemur seinna á þessu ári.
Ræður um íslenzk efni hefir dr. Beck
flutt hér og þar á árinu sem leið, og skulu þær
helztu hér tilgreindar; ræða um Bjama skáld
Thorarensen í tilefni af 150 ára afmadi hans,
á ársfundi “Society for the Advancement of
Scandinavian Study,” sem haldinn var við
ríldsháskólann í Nebraska í síðastliðnum
maímánuði; kemur þetta erindi út á næstunni
í ársfjórðungsriti þessa áhrifamikla félags-
skapar. Fyrirlestur, sem nefndisit “Menn-
ingarerfðir vorar og varðveisla þeirra,”
(Our Cultural Heiitage and Its Preserva-
tion) flutti dr. Beck á ársþingi norsk-ame-
ríska þjóðræknisfélagsins, “The National
Trönderlag of America”; þessi fyrirlestur
var fluttur í borginni Duluth í Minnesota í
júnímánaðarlok í fyrra. ÍTtdrættir úr ’þess-
um fyrirlesitri voru birtir í helztu stórblöðum
Duluth borgar og vnðar. Þessu til viðbótar,
flutti dr. Beck á ýmsum stöðum erindi um lífs-
speki norrænna manna (Old Norse Philo-
sophy of Life); birtist meðal annars útdrátt-
ur úr því erindi í blaðinu “Mouse River
Farmers Press. Þá var og ræðu, sem dr.
Beck flutti um Leif Eiríksson og Vínlands-
fund hans, útvarpað frá KSTP útvarpsstöð-
inni í St. Paul þann 9. október síðastliðinn,
auk þess sem hann flutti ræðu um Island nú-
tíðarinnar (The Modern Land of Sagas) í
síðastliðnum nóvæmbermánuði í dönsku kirkj-
unni í Lnverns í North Dakota; ítarlegir út-
drættir úr þessari ræðu birtust í blöðunum
“Hope Pioneer” og “Hannaford Enter-
prise.” Þó hér sé fljótt yfir sögu farið, og í
raun og veru stiklað á slteinum viðvíkjandi
starfsemi dr. Becks á árinu, sem leið, þá gef-
ur það þó nokkura heildarsýn yfir risavaxin
afrek í þágu íslenzkrar menningar og íslenzku
þjóð'arinnar í heild, og verður slíkt aldrei
þakkað sem vert er.—
í viðbót við það, sem nú hefir verið vikið
að, flutti dr. Beck prýðileg erindi um íslenzk
efni í bygðum Islendinga við Brovvn, Vogar,
Glenboro, í Winnipeg og ef til vill víðar, á
hinu nýliðna ári. Vinir dr. Becks, og þeir eru
margir, árna honum giftu og gengis á ný-
byrjuðu ári, og vænta þess að kynningarstaríf-
semi hans á Islandi og íslenzkri þjóðmenn-
ingu, berist “eins víða og vorgeislar ná.”
“Gróður”
Slíkt er heiti smásagnasafns, er Félags-
prentsmiðjan í Reykjavík gaf út í fyrra, efitir
frú Elínborgu Lárusdóttur; sögur þessar eru
sjö að tölu, og allar næsta íhygliverðar, þó
tvær beri einkum af eða skeri sig úr, sakir
sálrænnar skygni, sem þær mótast af. Frú
Elinborg hefir þegar haslað sér völl í íslenzk-
um samtíðarbókmentum. í1yrsta bók hennar,
“Sögur,” flaug íslenzkum lesendum í fang
árið 1935, en önnur bókin, “Anna frá Heiðar-
koti,” sigldi í kjölfar árið á eftir. Báðum var
bókum þessum vel tekið; ritskoðendur luku á
þær lofsorði, jafnframt því sem íslenzkur al-
menningur tók þeim fegins hendi. Og þó á-
kjósanlegt mætti réttilega telja, að stíllinn
va'ri nokkru fastari í sér á stöku stað, og frá-
sögn fáyrtari, þá einkendi flestar sögurnar
mildur hugblær og næmur skilningur á mann-
legu tilfinningalífi. Um það varð ekki vilst,
að hér væri á ferð skáldsagnahöfundur, sem
mikils mætti vænta af með vaxandi lífsreynslu
og þroska. Og “Gróður” tekur af öll tvímæli
um það, að sú von hefir ekki látið sér til
skammar verða.
Nöfn þessara nýju smásagna frú Elin-
borgar Lárusdóttur eru á þessa leið: Bláu
skórnir, Mitt eða þitt, Ský, Úr dagbók búðar-
stúlkunnar, Ástríður, Feigð og Gróður. Beztu
sögurnar virðast vera Biáu skórnir, Úr dag-
bók búðarstúlkunnar og Gróður, sem er alveg
tvímælalaust bezta saga frú Elinborgar;
koma þar mest við sögu, eða verða í raun og
veru söguhetjurnar, presturinn og Teitur
bóndi á Bjargi. Þegar prestur kemur í sveit-
ina er kirkjan illa sótt, bændurnir minnast
ekki einu orði á sáluhjálp sína. Þeir binda
hey á sunnudögum með álíka jafnaðargeði og
þeir ganga í kirkju, og það án þess að afsaka
eða spyrja hann um leyfi, sem á þó að vera
þeirra andlegi vörður. Prestur unir þessu
illa, og finst sem hann mætti ekki með nokkr-
um hætti iáta slífct viðgangast óátalið. Teitur
er einn þeirra, er gefur sig lítt að kirkjuferð-
um; hann veit og skilur, eins og Stephan G.
Stephansson svo fagurlega komst að' orði:
“Eg er bóndi, alt mitt á, undir sól og regni.”
Teitur er hamhleypa við vinnu; Hann erjar
jörðina nótt sem nýtan dag og 'trúir á grænu
stráin, sem falla fyrir sigðinni, sem óhjá-
kvæmilega, jarðneska hjálp, jarðneska sálu-
hjálp; hjónin á Bjargi eiga sjö börn, og þau
lóta sig ekkert muna um að bæta við sig börn-
unum hans Péturs, þegar faðir þeirra féll frá,
í stað þess að þeim yrði holað einhversstaðar
niður, eins og títt var um umkomuleysingja.
Það varð eitthvað undan að láta, þar sem
TeLtur var að verki; harðbalajörðin snýst
upp í stórbýli, túnið stækkar og gefur af sér
margfaldan töðufeng, og þó það yrði að bíða
vegna annara óumflýjanlegra hlulta, reis upp
á sínum tíma á Bjargi eitt alra glæsilegasta
heimilið í sveitinni. Teiti vegnaði vel; hann
gerskildi gróðurmoldina, grænu strá-
in og afstöðu sína til hvorstveggja;
hvað hann hugsaði' um eilífðarmálin
hafði hann sjaldan látið uppi. Prest-
ur vildi vera köllun sinni trúr; hann
vildi láta guðsríkismálin ganga fyrir
öllu öðru, hvernig sem viðraði í
sveitinni; það tók hann langan tíma
að skilja bændafólkið, sóknarbörn
sín, en honumi lánaðist það, að lok-
um, og það verður Teitur á Bjargi
sem sannfærir hann um það, að
“þessi paradís, — þetta himnariki,
sem Kristur talaði um, sé bæði á
himni og jörðu.’’
Þegar Teitur lætur skíra yngsta
barn sitt, gefur 'hann í skyn að hann
hafi lengi vel ekki talið prestinn þess
verðan að skíra börnin hans Teits á
Bjargi.
Frú Elinborg gerir þeim báðum
jafn hátt undir höfði, prestinum og
Teiti á Bjargi; hún veitir þeim ó-
skorið leyfi til að þroskast í sam-
ræmi við upplag og eðliskendir hvors
pm sig, án þess að ívilna öðrum á
kostnað hins; þetta gefur sögunni
margfalt meira gildi en ella myndi
verið hafa. Yfir sögu þessari hvelf-
ist heiður himinn drengilegra hugs-
ana, þar.sem veimiltítuskapar verð-
ur ekki vart. Gert er ráð fyrir að
þessi nýjasta bók frú Elinborgar
Lárusdóttur fáist til kaups á næst-
unni hér vestan hafs.
LEIÐRÉTTINGAR
Einar minn:—
Illa hirðir þú um þitt,
þ. e. prófarkirnar.
Læðst hafa’ inn í ljóðið mitt
leiðir ritmáls þyrnar.
Þig bið eg að leiðrétta sem fýlgir:
í síðustu línu i. erindis stendur:
“Fyrirbrigðum.’’ Á að vera “fyrir-
burðum dagsins. í síðustu línu 4.
erindis stendur tærri, á að vera
stærri viðburðina.’’ Ekki meinleg
villa, en villa ei að síður.. I þriðja
erindi annars þáttar, 1. linu stendur:
hann af hugulsemi o. s. frv., á að
vera: hann af hugvitsemi, sbr. við
söguna. I 5. erindj 4. línu hefir ð-ið
fallið úr orðinu “ljóðsins,” þar
stendur ljósins. í 6. erindi stendur:
Laganámi. Á að vera: Loganámi
nemur nótt úr veldi grafar. Sbr.
eldnámi fornmanna. VI. kafli, í 3.
erindi 2. línu stendur gengdar sporin,
skal vera: gengda sporin, orðið i
fleirtölu, því “starfið er margt.” I
VII., 4 erindi, 5 Iínu er prentað:
Hirt og glaða o. s. frv., á að vera:
Hirt og laðað, glatt og grætt.
Þá er upptalið það, sem' meinleg-
ast er. Þó hefir mér yfirsézt i síð-
ustu línu 4. erindis, III. kafla, þar
stendur fórnarbjarmi. Á að vera
fórnabjarmi, orðið í fleirt. Heim-
ir færði margar fórnir. Lét ríki,
völd, virðing, auðæfi og að síðustu
lífið fyrir Ásl. í víðari merkineu
fvrir hugsjónina.
Annars er efni það svo mikilfeng.
legt að eg sá mér ekki fært að taka
meira af, en það sem að almennu
viti veit, þar eð mér er heldur ekki
sú listin !éð að geta sett svo fram að
allir megi skilja. j *
Skyldi eg síðar senda þér ljóð ti(
birtingar bið eg þig bæna lengst, að
sjá um að þar í slæðist ekki þessar
svo óvelkomnu andfætur. Má eg
illa við þeim vágestum þar.
Þinn með vinsemd,
A. B.
Islenzk fornrit
Þessi nýja útgáfa, sem nú er
hleypt af stokkum á Islandi, hefir
enn verið mjög lítið kynt Islending-
um hér vestra, en það má ekki svo
vera, þar sem um er að ræða svo
afar merkilegar útgáfur.
Hið íslenzka fornritafélag var
stofnað um eða eftir 1930 Er það
skipað 24 mönnum úr flokki hinna
mikilhæfustu fræðimanna landsins,
en svo skipar félagið 5 manna ncfnd
úr sínum flokki til að sjá um út-
gáfu bókanna.
Fornrit þessi verða gefin út með
samræmdri staísetning, svo að þau
verða auðlesin hverjum íslendingi.
Allar vísur verða skýrðar oeðan-
máls, og einnig þau atriði i sundur-
lausu máli, sem gætu orðið leseridum
torskilin. Ritunum fylgja rækdegir
og ágætir formálar, þar sem gjörð
er grein fyrir hvar og hvenær þau
eru rituð og skýrt frá sögulegu gildi
þeirra, tímatali, o. s. frv. Nákvæmt
kort og myndir af helztu sögustöð-
um fylgja hverju bindi.
Þessi fornrit eiga að vera vísinda-
leg alþýðu útgáfa, sem verði að-
gengileg hverjum manni, er vill lesa
fornritin sér til skemtunar, og veitir
þeim úafnframt kost á skýringum
og leiðsögn til að kynnast þeim til
hlítar.
Félagið hefir látið gjöra vandað
skinnband á ritin og er kjölurinn
prýddur teikning eftir íslenzkum út-
skurði frá 10. öld (þiljum frá
Möðrufelli í Eyjafirði). Er þessi
teikning yfir 5 þumlunga ú hæð, og
tekur yfir þveran kjöl bókanna.
Það eru nú komin út 4 bindi af
þessu rmikla verki, og mega menn
trúa því, að þar er allur frágangur
svo snildarlega vandaður sem á
verður kosið. Er það eftirtektavert
stórvirki, sem lengi verður í minn-
um haft, er svo fámenn og fátæk
þjóð rækst í slíkan afarkostnað, sem
þessi útgáfa hefir í för með sér. En
ritin verða alls 35 bindi, og 400—
500 bls. hvert bindi, í stóru 8 blaða
broti.
Efnisskrá þessara fornrita verður
þessi:
1. bindi — íslendingabók, Land-
náma.
2. bindi — Egils saga Skalla-
Grimssonar.
3. bindi — Hænsa-Þóris saga,
Gunnlaugs sagá ormstungu, Gísls
þáttur Illugasonar, Bjarnar saga
Hítdælakappa, Heiðarviga saga.
4. bindi—Eyrbyggja saga, Brands
þáttur örva, Eiríks saga rauða, Þor-
finns saga karlsefnis, Einars þáttur
Sokkasonar.
5. bindi—Laxdæla saga, Halldórs
þáttur SnorrasOnar, Stúfs þáttur.
6. bindi—Gísla saga Súrssonar,
Hávarðar saga ísfirðings, Fóst-
bræðra saga, Auðunar þáttur vest-
firzka, Þorvarðs þáttur krákunefs.
7. bindi — Grettis saga, Banda-
manna saga, Odds þáttur Ófeigsson-
ar.
8. bindi—Yatnsdækí saga, Hall-
freðar saga, Kormáks saga, Hró-
mundar þáttur halta, Hrafns þáttur
Hrútfirðings.
9. bindi—Viga-GIúms saga, Ög-
mundar þáttur dytts, Þorvalds þátt-
ur tasalda, Svarfdæla saga, Þorleifs
þáttur jarlsskálds, Valla-Ljóts saga,
Þorgríms þáttur Hallasonar, Sneglu-
Halla þáttur.
10. bindi — Ljósvetninga saga,
Reykdæla saga, Hreiðars þáttur.
11. bindi — Þorsteins saga hvíta,
Vopnfirðinga saga, Gunnars þáttur
Þiðrandabana. Þorsteins þáttur
stangarhöggs, Ölkofra þáttur Hrafn-
kels saga Freysgoða, Droplaugar-
sona saga, Brandkrossa þáttur, Þor-
steins þáttur Austfirðings, Gull-
Ásu-Þórðar þáttur, Þorsteins saga
Síðu-Sallssonar, Egils þáttur Síðu-
Hallssonar, Flóamanna saga, Þor.
steins þáttur tjaldstæðings.
12. bindi—Njáls saga.
13. bindi — Kpalnesinga saga,
Jökuls þáttur Búasonar, Harðar
saga, GullÞóris saga, Bergbúa þátt-
ur, Kumlbúa þáttur, Þórðar saga
hreðu, Þórarins þáttur Nefjólfs-
sonar, Stjörnu-Odda draumur, Þor-
steins þáttur uxafótar, Orms þáttur
Stórólfssonar, Þorsteins þáttur for-
vitna.
14. bindi—Bárðar saga, Víglund-
ar «aga, Króka-Refs saga, Finnboga
saga, Fljótsdæla saga, Gunnars þátt-
ur Keldugnúpsfífls.
15. -19. bindi.—Eturlunga saga.
18.-20. bindi—Biskupa sögur (þ.
e. Biskupa sögur Bókmf., I. bindi,
að viðbættum Stefnis þætti Þorgils-
sonar, Svaða þætti og Arnórs kerl-
ingarnefs, Þórhalls þætti knapps,
Þiðranda þætti) og Annálar (úr-
val).
21. bindi—Lög (úrval úr Grágás,
Kristnirétti Árna biskups, Jónsbók
og Réttarbótum).
22. bindi—Sæmundar-Edda.
23. bindi — Snorra-Edda með
nafnaþulum og viðbótum úr ýmsum
Eddu-handritum.
24. -25. bindi — Fornaldar sögur
með Yngvars sögu, Helga þætti
Þórissonar, Þorsteins þætti bæjar-
magns og Tóka þætti.
26. bindi—Heimskringla I. bindi
með ýmsum viðbótum og þáttum,
svo sem: köflum úr Ágripi og Fag-
urskinnu, Ólafs sögum Odds Snorra-
sonar og Gunnlaugs Leifssonar, for-
mála og upphafi hinnar sjálfstæðu
(eldri) Ólafs sögu Snorra, Skálda
sögu, Sigurðar þætti slefu, Indriða
þætti ilbreiðs, Þorsteins þætti skelks
og Finns þætti Sveinssonar.
27. bindi—Heimskringla II. bindi
mieð viðbótum og þáttum: köflum
úr helgisögunni um Ólaf, Ólafs sögti
Styrmis fróða, jarteinabókum, Ind-
riða þætti og Erlings, Ólafs þætti
Geirstaðaálfs, Rauðúlfs bætti, Völsa
þætti.
28. bindi—Heimskringla III. bindi
með viðbótum og þáttum: köflum
úr Morkinskinnu, Flateyjarbók og
Fagurskinnu, Þrándar þætti, Hem-
ings þætti Áslákssonar og Hákonar
þætti fvarssonar.
Svo eru Í29. til 35. bindi um Nor-
egs konunga, Danasögu, Orkneyinga
saga, Færeyinga saga, Riddara sög-
ur, íslenzk æfintýri, kveðskapur,
skáldatal og margt fleira.
Smávegis breytingar geta orðið á
þessari efnisskrá, en í öllurn aðal-
atriðum mun hún hakla sér.
Svo vísa eg til auglýsingar frá
mér á öðrum stað hér í blaðinu.
þessu viðvíkjandi.
Magnus Peterson.
Frónsmótið
Hin árlega hátíð þjóðræknisdeild-
arinnar “Frón” verður haldin í
Goodtemplarahúsinu miðvikudaginn
23. febrúar n.k. Hefir ekkert verið
sparað, er verða mætti til að gera
þessa hátíð sem veglegasta og ís-
lenzkasta. Skemtiskráin er fjöl-
breytt; það verða þrjú skáld með
kvæði, tveir söngflokkar, upplestur,
einn glæsilegasti ungur söngvari
Vestur-fslendinga og ræðumaður, er
allir munu óska að heyra — svo og
veitingar og dans. Þetta verður aug-
lýst nánar í næstu vlöðum.
Islenzk heimilisprýði!
Framsíðan af 50 ára minningarblaði Lögbergs með
áföstu mánaðardagatali, eitt hið fegursta vegg-
almanak, sem hugsast getur, fæst nú til sölu á skrif-
stofu Lögbergs. Sendist póstfrítt fyrir 50 cents.
Einnig er nú til sölu áminst framsíða, prentuð á
þykkan gljápappír til þess að setjast í ramma, fyrir
25c póstfrítt. Vissara er að senda inn pantanir sem
allra fyrst, því eftirspurn er þegar mikil að hvoru-
tveggja.
The Columbia Press Limited
Toronto & Sargent, Winnipeg, Man.