Lögberg - 14.08.1941, Blaðsíða 1

PHONE 86 311
Seven Lines
•íáíA-*•%.
Oö*-
and
Satisfaction
54. ARGANGUE
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. AGÚST, 1941
PHONE 86 311
Seven Lines

A
A
í**5 D*i

cr*
Cot-
For Better
Dry Cleaning
and Laundry
NÚMER 33
E.s. Heklu sökt
á leið til Ameríku
í fyrradag og í gær barst sú
fregn út um bæinn, eins og eldur
í sinu, að vissa væri fyrir því,
að eimskipið Hekla, sem var í
förum til Vesturheims, hefði
farið og væri aðeins vist, að sjö
inenn af áhöfninni hefði komist
af.
Þeir, sem fylgdust með skipa-
ferðum, voru fyrir nokkuru farn-
ir að óttast um skipið, þar eð
það lét úr höfn héðan 27. júní,
og var þá förinni heitið til Hali-
fax i Nova Scotia, en eftir það
spurðist ekki til þess og var ó-
eðlilega langur timi liðinn frá
brottförinni.
I fyrrakvöld og í gær fóru
prestar bæjarins á fund aðstand-
enda skipverja, til þess að til-
kynna þeim, að skipið hefði
farizt, sjö skipverjar hefði kom-
ist af, svo að vitað væri, en ó-
kunnugt væri uin nöfn þeirra.
Eftir því, sem Haukur Thors
hefir skýrt Vísi frá, barst flota-
stjórn Breta hér skeyti um að
kanadiskt herskip hefði bjarg-
að sjö mönnum af skipinu
Heklu, sem hefði verið skotið
tundurskeyti, og yrði þeir settir
á land í Canada.
Eigendum skipsins var tilkynt
þetta fyrir milligöngu brezku
sendisveitarinnar. Eigendurnir
æsktu þess þá, að brezka flota-
stjórnin hér grenslaðist eftir
nöfnum mannanna, sem bjarg-
ast hefðu, en fengu það svar, að
herskipið mætti ekki láta neitt
til sín heyra og fengist því eng-
ar frekari fregnir af þessu, fyrri
en það kæmi til hafnar.
* Hekla hafði tvo stóra og góða
björgunarbáta og var annar
meðjireyfli. Annar þessara báta
tók 20—24 menn, en hinn um
40 manns, og voru þeir vel út-
búnir. Þótti því ekkí ósenni-
legt, að skipshöfnin hefði öli
komist i bátana, en þeir orðið
aðskila og hið kanadiska her-
skip fundið þann, sem færri
menn voru í, en annað skip
fundið hinn þótt það gæti ekki
tilkynt um björgunina.
í gærkvöldi barst svo aftur
skeyti, fyr en búist var við, og
er þar sagt, að einn hinna sjö,
sem herskipið tók upp — Karl
Þ. Guðmundsson kyndari — hafi
látist á leiðinni til lands, og
jafnframt var getið nafna þeirra
sex, sem komust lifandi á land.
Loks var sagt að hinir 13
hefði farist, og var þá sú von
úji, sem ifólk hafði alið um
björgun þeirra.
Hekla var — svo sem ofar
getur — á leið til Halifax og var
tóm. Hekla var vandað skip og
gott.
Skipverjar eru þessir:
Einar Kristjánsson, skipstjóri,
Reynimel 44, f. 23, des. ’95.
Kristján Bjarnason, 1. stýrim.,
Hrefnug. 3, f. 3. jan. ’02.
Jón H. Kristjánsson, 2. stýrim.,
Framnesv. 56, f. 13. sept. ’ll.
Jón Erlingsson, 2. vélstj. Karla-
götu 21, f. 25. apríl ’08.
Ásbjörn Ásbjörnsson, aðst-vél-
stj., Brekkust. 6A, f. 19. jan.
’17.
Sveinbjörn Ársælsson, loftsk.m.,
Laugavegi 137, f. 5. okt. ’15.
Hafliði ólafsson, háseti, Freyju-
götu 35, f. 5. maí ’94.
Bjarni Þorvarðarson, háseti,
Vesturgötu 38, f. 1. júlí ’16.
Sigurður fórarinsson, háseti,
Mánagötu 21, f. 7 nóv. ’15.
Viggó Þorgilsson, háseti, Hring-
braut 132, f. 12. marz ’19.
Haraldur Sveinsson, vðivaning-
Churchill og Roosevelt
á fundi?
Forsætisráðherrann á Eng-
landi og forseti Bandaríkjanna
hurfu fyrir nokkrum dögum, og
vita menn ekki ihvar þeir eru
staddir. Um Roosevelt er það
þó kunnugt, að hann er einhvers-
staðar við austurströndina á
skemtiskipi sinu og hefir sent
skeyti þaðan, en um Churchill
vita menn alls ekki. Er þess
getið til að þeir séu á ráðstefnu
að ræða heimsmálin; að
Churchill hafi “flogið” vestur
um haf á fund við forsetann.
Þessi saga þykir trúlegri vegna
þess að fjórir aðrir háttsettir
stjórnmála- og embættismenn
frá Bandaríkjunum eru einnig
horfjiir án þess að menn viti
hvert þeir hafa farið.
------V-------
Willingdon lávarður
iátinn
m
Fyrverandi ríkisstjóri Canada,
Willingdon lávarður, lézt í
Lundúnaborg 12. þ. m„ eftir
stutta legu; hann dó úr lungna-
bólgu 74 ára að aldri. Hann
var ríkisstjóri hér frá 1926 til
1931.
------v—:—
Hepburn á förum
til Englands
Mitchell F. Hepburn forsætis-
ráðherra í Ontario hefir ákveðið
að leggja niður stjórnarstörf og
flytja til Englands. Hugsar hann
sér að vinna þar að stríðsmálum
sem aðstoðarmaður J. P. Bickels,
sem er einn af forstöðumönnum
loftskipasmíðanna, og er gamall
vinur Hepburns.
------V-------
Hertoginn af Kent
Hann er nú á ferð um Canada.
kemur hingað til Winnipeg 15.
þ. m„ og verður hér þangað til
þann 17.
------V-------
FRANCO SÝKNAR
PÓLITÍSKA FANGA
Francesco Franco hélt hátíð-
legt 2 ára afmæli sigurs sins í
borgarastyrjöldinni á Spáni með
því að sýkna alla pólitíska fanga,
sem teknir voru í varðhald í
borgarastyrjöldinni. Er áætlað
að 35—40 þús. manns fái þann-
ig aftur frelsi sitt.
Eina skilyrðið, sem sett er
(fyrir sýknuninni er að fangarnir
taki sér ekki bólfestu aftur í
grend við fyrri átthaga sína.
ur, Grundarstíg 12, f. 30. okt.
’07.
Karl Þ. Guðmundsson, kyndari,
Eskifirði, f. 24. jan. ’22.
Matthías Rögnvaldsson, kyndari,
Hjalteyri, f. 1. sept. ’15.
Sverrir Símonarson, lempari,
Holtsg., 12, f. 27 sept. ’21.
Þessir björguðust:
Sigmundur Guðbjartsson, 1. vél-
stj., Túng. 43, f. 10. júní ’08.
Ingibergur Lövdal, loftskm.,
Hringbraut 78, f. 8 sept. ’21.
Sigumndur Pálmason, bryli,
Þverholti 5. f. 3 maí ’OO.
Sigurður ólafsson aðst.matsv.,
Baldursg. 28, f. 5. marz ’20.
Vladmir Knopf-Miler,, óvaning-
ur, Bergst.str. 17, f. 15. apríl
’16.
Kristján B. Kristófersson, kynd-
ari, Vífilsg. 19, f. 9. júlí ’13.
—(Vísir 19. júlí).
“ISLENDINGAR NÁMU HÉR LAND
21. OKTÓBER ÁRIÐ 1875”
STRÍÐIÐ
Þar hefir oltið á ýmsu síðan
Lögberg kom út seinast. Grimmi-
lega hefir verið barist á ölluin
stöðvum, þótt aðalorustan hafi
staðið á Rússlandi. Hefir ýms-
um veitt betur eftir fréttum að
dæma; en aldrei borið saman
og því erfitt að vita hvernig
sakir standa.
Yfirleitt má þó segja, að Rúss-
ar hafi staðið sig vel til skamms
tima, en þessa síðustu daga hafa
Þjóðverjar náð stórum svæðum
á vald sitt, einkum í úkraníu.
Bretar hafa gert afar miklar
árásir á ýmsar borgir á ÞýzkaT
landi sjálfu og í öðrum hertekn-
um löndum, sem Þjóðverjar
halda.
Stærstu og verstu tíðindin eru
þau að Japanir láta ófriðlega og
spá því margir að þeir séu að
undirbúa árás á Rússa i banda-
lagi við Þjóðverja. f öðru lagi
hafa þau tíðindi gerst á Frakk-
landi að Þjóðverjar hafa neytt
hina svokölluðu stjórnendur
landsins til bandalags við sig
gegn Bretum.
Jean DarlaU herforingi var ný-
lega gerður að nokkurs konar
einræðishöfðingja með fullu
valdi til þess að semja við Þjóð-
verja og eiga samvinnu við þá
um öll mál þjóðarinnar. Darlan
hefir æfinlega verið á bandi
Þjóðverja og andstæður Bretum.
Er talið víst að hann muni gefa
Þjóðverjum lausan tauminn í
lrakknesku hjálendunum í
Afriku. Svo er að sjá sem
Petain herforingi og aðalstjórn-
andi Frakklands að nafninu til,
sé ekki ánægður með þetta, en
hann má sín lítils þótt í hárri
stöðu sé.
Er talið liklegt að Darlan
veiti Þjóðverjum leyfi til her-
stöðva í Afríku og heimili þeim
að nota leifar frakkneska flotans
gegn Englendingum.
Waygand, yfirforingi Frakka i
Afríku, sem nýlega var kallaður
heim til ráðagerða með Vichy-
stjórninni um samvinnuna við
Þjóðverja, kvað hafa lent í orða-
sennu við Darlan varaiforseta, á
stjórnarstefnunni, og flogið suð-
ur aftur ár^ þess að taka frekari
þátt i ráðagerðunum um að
Frakkar gengi í lið með Þjóð-
verjunum; var hann þeirri sam-
suðu, að sögn, andvigur. Hann
hefir, sem kunnugt er, hvað
eftir annað lýst yfir því, að eng-
inn blettur af lendum Frakka í
Afríku yrðu géfnar í hendur
nokkru útlendu ríki til umráða,
hvorki Þjóðverjum eða öðrum,
og hann myndi verja lendurnar
með vopnum, ef til kæmi. Hann
kvað hafa um hálfa miljón her-
manna til umráða. Að hann
standi nú við þessi orð sín er
eftir að vita, því hann hefir
hingað til fylgt skipunum
Petains og Darlans í öllu. Darlan
varaforseti er nú líka sagður
alráðandi um her og flota
franska rikisins, og búist við
að hann afhendi Hitler hafnir
og herflotann þegar minst varir.
Japansmenn hafa, sem kunn-
ugt er, tekið í sinar hendur ýms-
ar háfnir og flugstöðvar í Indo-
China, með leyfi Vichy-stjórnar-
innar frönsku, sem landinu ræð-
ur. Hafa Japansmenn sent þang-
að mörg herskip og herfylkingar,
með loftförum og öðrum út-
búnaði, sem aðallega hefir tek-
ið sér stöðu við landamæri Thai-
lands (Sáam), því Japanar kvað
vilja neyða þjóðina þar til að
láta sig hafa hafnir og flug-
stöðvar einnig þar.
Dr. Richard Beck
kominn úr fyrirlestra-
ferð sinni vestur að hafi
Dr. Richard Beck, forseti
Þjóðræknisfélags íslendinga í
Vesturheimi, kom til Winnipeg
á mánudagskvöldið úr fyrir-
lestraferð sinni um Vestur-Can-
ada og á Kyrrahafsströndinni, en
alls flutti hann 17 ræður og
erindi á ferðinni og heimsótti
allar deildir félagsins í Saskat-
chewan og sambandsdeild þess i
Bellingham, Wash.
Hann var aðalræðumaður á
ísléndingadöguin í Church-
bridge, Sask.; Bláine, Wash.; og
Vancouver, B.C. Auk þess flutti
hann (á íslenzku) erindi um ís-
lenzk menningar- og þjóðræknis-
mál á þessum stöðum: Leslie og
Wynyard, Sask.; Markerville,
Alta.; Point Roberts og Seattle,
Wash. Ræður um sama efni
flutti hann í fjölmennum sam-
sætum, sem íslendingar í Bell-
ingham og Blaine héldu honum.
Ræðu á ensku, um fsland og
íslenzka inenningu, flutti hann
á University of Saskatchewan í
Saskatoon, á Kennaraskólanum
(Western Washington College of
Education) í Bellingham og fyr-
ir eftirfarandi félög í Vancouver:
Canadian Men’s Club, Canadian
Women’s Club og American
Women’s Club, en hinn síðast-
nefndi félagsskapur hélt honum
virðulegt samsæti. Á fundi
Rotary-klúbbsins þar í borg
flutti hann ræðu um Noreg
(“The Spirit of Norway Lives
Ön”), og i ársveizlu sænskra
söngmanna á Kyrrahafsströnd-
inni, í sambandi við ársþing
þeirra i Bellingham, talaði hann
um norrænar menningarerfðir.
Hinar ensku ræður dr. Becks,
ekki sizt í Vancouver, vöktu
mikla athygli og fluttu öll stór-
blöðin þar ítarlega útdrætti úr
þeim og vinsamleg ummæli um.
þær. Á vesturleið flutti “Ed-
monton Bulletin” einnig ítarlegt
viðtal við hann um íslandsmál,
sömul. blaðið “News-Tribune” í
Tacoma, Wash., er hann var þar
staddur.
Rikisútvarpið canadiska
(Canadian Network) útvarpaði
einnig frá Vancouver á fimtu-
daginn viðtal við dr. Beck um
ísland. Honum bárust einnig
beiðnir um ræðuihöld frá ýmsum
öðrum meiriháttar félögum bæði
í Vancouver og utan borgarinn-
ar, en varð að hafna þeim vegna
þess hve tími hans var takmark-
aður.
Fjölmenni mikið hlýddi á
margar ræður dr. Becks og lætur
hann hið bezta af aðsókninni að
samkomum sínum viðsvegar í
bygðum fslendinga. Hann
kveðst alstaðar hafa átt hinum
ágætustu viðtökum að fagna og
sendir alúðarþökk og kveðju
öllum þeim, sem greiddu götu
hans og gerðu honum ferðina
ánægjulega.
Dr. Beck sat fund stjórnar-
nefndar Þjóðræknisfélagsins hér
á þriðjudagskvlödið, en hélt
heimleiðis til Grand Forks á
miðvikudagsmorguninn.
-------V-------
Hertoginn af Windsor
vœntanlegur
Játvarður fyrverandi konung-
ur Breta og kona hans eru vænt-
anleg til Canada innan skamms.
Fara þau til Alberta og dvelja
um tíma á búgarði hans þar.
Talið er vist, að þau heimsæki
hér ýmsa (helztu staði, þar á
meðal Winnipeg.
Áletrun þessi á minnisvarða
landnemanna, sem stendur við
aðalstræti Gimli bæjar, minnir
vegfarendur á hið fyrsta íslenzka
landnám i Vestur-Canada. Á
hverju ári, að skemtiskrá fslend-
ingadags afstaðinni, er gengin
skrúðganga úr bæjargarðinum
niður að minnisvarða þessum og
hlómsveigur lagður þar til heið-
urs og þakkar hinum föllnu
öldur rísa, öldur falla
inn í gljúfur tíma og rúms.
Vörðubrot hjá vegum standa,
Vitni lands og sorgar-húms.
Mörg er víða ógræcjd undin,
ennþá bíða dagsverk hörð.
Aldrei við sitt landnám lokið
lífið fær á vorri jörð.
Léttstíg eins og ljósið, sem
boðar nýjan dag, er eg hingað
komin til þess enn einu sinni að
sitja þennan samfund yðar, börn-
in min, á þessum fornfræga og
söguríka stað, gleðjast með yður
á þessari fagnaðarstund og flytja
yður hugheilar kveðjur. Þess
gjörist vart þörf að eg sé kynt
yður. Þér þekkið mig. Þér hin-
ir eldrið þekkið sögu mína um
þúsund ár; þér yngismenn og
æskurósir þekkið mig einnig af
ifeðrum yðar og frændliði, sem
fæddist í skauti mínu og dafnaði
við mín móðurbrjóst. Þótt þér
nú dveljið á hinum fögru og
frjósömu sléttum i miðju megin-
landi, í djúpum dölum stranda
kjörlands yðar, við himinblátt
haf þess, eða heillandi veiðivötn,
ber þó hugur yðar og hjarta æ
síns heimalands mót. Einnig
þér, sem eruð fæddir á vestrænni
grund, eruð hold af mínu holdí
og bein af minum beinum, ann-
ars væruð þér ekki stödd hér i
dag. Á hverju ári hlakka eg til
samfundanna með yður, en
aldrei hefi eg hlakkað til þessa
dags meira en nú. Á hverju ári
hefi eg margt að tala um við
yður, aldrei hefir hugur minn
búið yfir jafn margvíslegum
vandamálum, sem eg vildi tjá
yður, eins og nú. Eg þarf yðar
með, og get einnig orðið yður að
nokkru liði. Kynning vor og
samstarf stendur þvi ekki aðeins
frumherjum. Myndin að ofan
sýnir Fjallkonuna, frú Kristinu
F. Jónasson, þar sem hún leggur
blómsveig á minnisvarðann á
mánudaginn 4. þ. m. Þetta var
lokaþáttur eins hins fjölmenn-
asta og ánægjulegasta fslendinga-
móts, sem haldið hefir verið hér
vestra. Um leið og frúin lagði
blómsveiginn á minnisvarðann
mælti hún þessar ljóðlínur:
Straumhvörf ýms þó stefnum
valdi,
stofninn mikli heima býr.
Aldrei ferst í fjarlægð neinni
ferðamannsins æfintýr.
Austanvert við hafið hækkar
heiðskír rönd hins nýja dags,
meðan þreyttir Birkibeinar
bíða vestræns sólarlags.
Einar P. Jónsson.
í sögulegum jarðvegi liðinna
tíða, heldur einnig í þörfum og
áhugamálum, sem oss eru sam-
eiginleg er vér horfum fram á
veginn. Þetta er því merkilegur
samfundur sem vér eigum hér.
Friður hvíli yfir staðnum og
stundinni; hamingjan haldi vörð
um hópinn, blessun fylgi orðum
vor allra og athöfnum.
Eg er gömul og reynd eins og
timinn sjálfur. Eg hefi hlust-
að á raddir kynslóðanna, sem
hafa lifað og leikið sér, þjáðst
og dáið, hver eftir aðra, öld eftir
öld. Eg hefi hlustað á raddir
minna eigin barna, sem dvelja
undir faldi mínum; eg hefi
einnig um marga áratugi hlustað
á óð yðar og ástarjátning, sem
dveljið fjarri fósturjarðarströnd-
um i Vesturheimi og viðar. Eg
hefi heyrt raddir erlendra þjóða
eins og óm mér óviðkomandi
manna í fjarlægð. Nú hafa þess-
ir ómar færst nær, og orðið æ
háværari með hverju ári. Nú
nýt eg ekki lengur einveru
minnar né fjarstöðu frá hinum
miklu þjóðlöndum heimsins. Eg
er komin inn í hrrngiðu heims-
viðburðanna, hvort sem mér er
það ljúft eða leitt. Hið ytra
útlit mitt og innra hugarástand
ber þess alstaðar vott. Líti eg
yfir hlíðarbrekkur mínar eða
grænu grundir, dalverpi mín,
heiðardrög eða hraundranga, sé
(Framh. á bls. 5)
♦ ♦ ♦
LANDNEMALJÓÐ
♦ ♦ ♦
ÁVARP FJALLKONUNNAR
Flutt af Kristínu F. Jónasson.