Lögberg - 16.10.1947, Blaðsíða 4

4 -
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. OKTÓBER, 1947.
--------lostjers---------------------
Oeflð öt hvem flmtuda* a/
THZ COLUMBIA PRESS, LÍMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrlít rltatjórana:
EDITOR LÖGBERQ
196 Sargent Ave., Winnlpeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Ver6 $3.00 uxn árið—Borgist fyrirfram
The •‘Lögbergr" la prlnted and publlshed by
The Columbia Preaa, Llmlted, 895 Saxgent
Averue, Wlnnlpeg, Manltoba, CanaAa.
Authorized aa.S-xjond Clasa Mail,
Poat Office Dept., Ottawa.
PHONE 11 194
Oafsakanlegt afskiptaleysi
í Winnipegborg, eins og reyndar svo
víða annars staðar, gegnir það furðu,
hve fátt menn láta sér um kosninga-
réttinn og kjörseðilinn, er kalla má
réttilega fjöregg lýðræðisins; við
kosningar til bæjarstjórnar hefir það
oftar en einu sinni borið við. að innan
við helmingur kjósenda legði á sig það
ómak, að koma á kjörstað og greiða
atkvæði; þegar kosið er um borgarstjóra
verður jafnaðarlegast nokkuru meira
líf í skákinni, þó mjög skorti oft, einnig
þá, á þá kjörsókn, sem verða ætti; en
þegar frá líður, og að maður nú ekki
tali um ef eitthvað fer aflaga, eða sýn-
ist gera þa$, eru þeir háværastir og
hafa flest á hornum sér, er í raun og
veru eru óábyrgir gagnvart rekstri
bæjarmála, með því að þeir, vegna óaf-
sakanlegs afskiptaleysis, töldu það
ekki á sig leggjandi, að rölta til kjör-
staðarins og gegna með því sjálfsagðri
borgaraskyldu; það, sem nú hefir sagt
verið með hliðsjón af afskiptaleysi
borgaranna varðandi kosningar til
bæja- og héraðsstjórna, má því miður
einnig heimfæra upp á kosningar til
fylkis- og sambandsþings.
Lýðræðinu hér, sem annarsstaðar,
er fundið eitt og annað til foráttu;
stundum með nokkrum rétti, en stund-
um líka alveg út í hött; margar þjóðir,
sem lítið hafa af lýðræði að segja,
myndu mikið vilja til þess vinna að
öðlast það persónufrelsi, þau mannrétt
indi sem það býr yfir; lýðræðið er
árangur af þúsund ára lífsreynslu
mannanna með það markmið fyrir
augum, að skapa að svo miklu leyti sem
auðið má verða, jöfnuð kjara og lífs-
hamingju; fram að þessu er ekki vitað
um neitt annað stjórnarfarslegt hags-
munakerfi, er líklegra sé til alþjóða
farsældar; og þeir, sem á þróunar-
magn lýðræðisins í einlægni trúa, mega
aldrei neitt það ógert látið, er orðið
geti því til fulltingis.
Borið saman við stórborgir
stórþjóðanna, er Winnipeg í raun-
inni smábær; vingjarnlegur og
fallegur bær; í bæjarfélaginu hafa
skipzt á um völd ýmsir stjórnmála-
flokkar; þrátt fyrir flokksnöfnin, hefir
bæjarfélagið þróast jafnt og þétt í heil
brigða átt; í þessu er fólgin mikilvæg
sönnun fyrir frjómagni lýðræðisins.
Um mörg undanfarin ár hafa flestar,
ef ekki allar stéttir bæjarfélagsins átt
fulltrúa í bæjarráði; íhaldsmenn, fram-
sóknarmemi, jafnaðarmenn og kom-
múnistar; ekkert af þessu sýnist hafa
komið að sök; að minsta kosti er það
víst, að á síðastliðnum fjórum árum
hefir aldrei ríkt í bæjarfélaginu fegurri
sameiningarandi en einmitt nú. Það
skal jafnframt fúslega viðurkent, að
Winnipeg nýtur nú og hefir notið síð-
astl. tvö kjörtímabil forystu hins mesta
og sanngjarnasta drengskaparmanns,
þar sem núverandi borgarstjóri Garnet
Coulter á i hlut; um það eru allir flokk
ar í bæjarstjórnfnni gersamlega sam-
mála.
Hinir og þessir skilningssljóir eða
grunnhyggnir menn, sem þykjast bera
örlög mannkynsins á herðum sér, lítt
læsir og með öllu ópennafærir, bölsót-
ast yfir því, hve treglega gangi til um
samkomulag á þingi sameinuðu þjóð-
anna í New York; slíka feikna á-
reynslu hefðu þeir sennilega vel getað
sparað sér, og lagt á sig ofurlítið ómak
til þess að koma auga á, hvernig fjar-
skyld þjóðerni og fjarskyldar skoðanir,
gæti unnið saman í sátt og samlyndi í
Winnipeg; Veröldin öll, er og verður
alþjóðavettvangur, þar sem barist verð
ur milli vizku og fávizku, drengskapar
og ódrengskapar, hreinskilni og
hræsni, þar sem jákvæðu öflin í bar-
áttunni fyrir réttvísi og drengskap á
þessari jörð, ganga sigrandi af hólmi,
en vantraustinu á lífið sjálft verður
sökkt á fertugu dýpi.
í því næst öllum stéttum í þessu landi
situr Skotinn, þó fámennur sé, við
völd; séu menn af hans kynstofni í vali
fyrir tignar- og ábyrgðarstöður, fylkir
hann um þá liði, og berst fyrir því af
ráði og dáð að þeir nái settu takmarki,
og hann brosir í kamp þegar við ná-
náfrændur hans, berumst á banaspjót
og töpum. Erum við íslendingar, svo
heillum horfnir, að við sættum okkur
við ættlerans hlut, og séum altaf að
tapa?
Lögberg, í tíð núverandi ritstjóra,
veitir engum manni, þótt af íslenzku
bergi sé brotinn, fulltingi fyrir það eitt
að hann sé íslendingur, en blaðinu er
jafn umhugað um það að halda á lofti
nafni íslendingsins og láta það ekki
falla í gleymsku fyrir vanrækslu og
leti; af þessari ástæðu finnur Lögberg
*það skyldu sína að styðja að endurkosn
ingu Victors B. Andersonar í bæjar-
stjórn og séra Philips M. Péturssonar
í skólaráð; þetta er ekki gert af því að
Lögberg sjái altaf auga til auga við
þessa tvo menn, en miklu fremur af því
að þeir, hvor um sig hafa sýnt og sann
að í sínum verkahring, að þeir séu
stöðu sinni vaxnir, og hafi með því auk
ið á sæmd Canadísku þjóðarinnar og
hins íslenzka kynstofns.
í annari kjördeild leitar endurkosn-
ingar í þriðja sinn, maður, sem unnið
hefir sér hvarvetna traust sakir sam-
vizkusemi og drengskapar; sá maður
er Jack St. John, maður enn á unga
aldri, góðviljaður, hreinskilinn, er hefir
sýnt í athöfnum sínum í bæjarstjórn,
að heill bæjarfélagsins sé langt um
mikilvægari en hagsmunir einstakra
stétta. í annari kjördeild leitar einnig
endurkosningar Mr. Black, sem átti
sæti í skólaráði í fjögur ár, og síðast-
liðinn sex ár í bæjarstjórn við vaxandi
vinsældir; hann hefir reynst tillögu-
góður maður og þarfur maður í öllu
því, er mannúðarmálum laut.
Það er óþarfi að mæla með Adam
Beck, því af margra ára reynslu hans
í skólaráði ætti kosning hans
að vera sjálfsögð; jafnframt því
vill Lögberg benda á að Mr. McCrieire
einn af kunnustu forystumönnum í fé-
lagi póstþjóna og stjórnarstarfsmanna
í landinu, gefur í fyrsta sinn kost á sér
í skólaráð fyrir aðra kjördeild.
í lýðræðislandi, þar sem borgararnir
konur og menn, njóta atkvæðisréttar
í öllum opinberum málum jafnt, ætti
hver og einn að hafa það á tilfinning-
unni, að það sé skortur á þegnskap að
sitja heima og neyta ekki kosningar-
réttar síns.
Tvenn fjáraukalög, sem mikið velt-
ur á að nái fram að ganga, verða lögð
undir úrskurð kjósenda; lúta þau að
stofnun Technical-Vocational skóla og
húsabygginga vegna væntanlegra,
reglubundinna landbúnaðarsýninga í
borginni; er í báðum þessum tilfellum
um mikilvæg menningaratriði að ræða,
er kjósendur mega eigi láta undir höf-
uð leggjast, að veita fulltingi.
Áminstar bæjarstjórnarkosningar
fara fram á miðvikudaginn þann 22.
þ. m., og verða kjörstaðir venju sam-
kvæmt opnir frá kl. 9 árdegis til kl. 8
að kvöldi.
♦ ♦ ♦
Þeir vitru sögðu:
H. L. Mencken: “Það er jafn óhugs-
andi að lifa hér í heimi algerlega
hleypidómalaust eins og að vera í hel-
víti án þess að svitna”.
Robert Burton: “í hergagnabúrinu í
Venezíu standa þessi orð letruð: Ham-
ingjusöm er sú borg, sem hugsar um
styrjöld á friðartímum”.
Vendell Phillips: “Ekkert er mátt-
ugra en mannlegir hleypidómar”.
Dio Chrysostomos: “Þeir, sem eru
bezt undir það búnir að heyja stríð, eru
færastir um að lifa í friði”.
George Washington: “Meginskilyrðið
fyrir því, að þjóð fái lifað í friði, er, að
hún sé við því búin að fara í stríð”.
Oliver Cromwell: “Herskip er bezti
sendiherra, sem til er”.
Aubrey Thomas de Vere: “Sá tími
mun nálgast, er þeir, sem hvorki þora
að berjast fyrir guð né það, sem rétt er,
munu berjast fyrir málefni friðarins”.
Farquhar: “Það er vissast að semja
frið með brugðið sverð í hendi”.
George Herbert: “Friður, sem sam-
inn er við afvopnaða þjóð, mun reyn-
ast veikur”.
Samuel Johnson: “Við kaupum fram
tíðina fyrir afrek líðandi stundar”.
Samtíðin.
Hið umdeilda land íran
Hér birtist grein um íran, sem
verið hefir eitt af þrætueplum
stórveldanna um; áratugi vegna
legu sinnar og olíulinda. — f
greininni er gerð stutt grein fyr-
ir atvinnuvegum og stjórnmála-
viðhorfinu í landinu, og er hún
þýdd úr norska tímaritinu “Verd
en í dag”.
íran er um það bil 1.6 milljón
ferkílómetrar að flatarmáli eða
nærri því fimm sinnurn stærra
en Noregur. Áreiðanlegar heim-
ildir um fólksfjölda eru ekki fyr-
ir hendi. Venjulega er hann tal-
inn 15—18 milljónir. Ef til vill
eru 3 milljónir íbúanna hirðingj-
ar, aðeins rúmur helmingur eru
Persar, að aðrir eru Aserbaid-
sjanar, Tyrkir, Armenar, Kurd-
ar, Arabar, Gyðingar og Afganar.
Um það bil 80 prós. íbúanna
lifa á gróðri jarðarinnar. Léns-
skipulag er í landinu, og flestir
bændur eru leiguliðar, sem verða
að greiða háar upphæðir í fríðu
til lénsherranna. Stór svæði
landsins eru fjöll og auðnir, og á
ræktanlegum svæðum er óhjá-
kvæmilegt að hafa stórar vatns-
veitur. Vinnubrögð við landbún-
aðinn eru frumstæð og þar af leið
andi er afraksturinn yfir höfuð
lítill. Ræktað er hveiti, hrísgrjón
tóbak, te, ópíum og baðmull. Ull
og skinn eru arðvænlegur út-
flutningur, en persnesk teppi
og önnur vefnaðarvara er hæsti
útflutningsliðurinn næst olíu.
Einnig eru í Iran miklar auð
lindír í jörðu, en þær eru mjög
lítið unnar. Eru þar kol, járn,
kopar, blý, nikkel og mangan,
en fyrst á undan förnum árum
var hafist handa um mælingar
á þessum námasvæðum.
Vegna hernaðarlegrar legu
sinnar og mikilla olíulinda hefir
Iran lengi verið einn af brenni-
deplunum í stórveldapólitíkinni.
Um aldamótin gerði Rússland
tilraun til að ná yfirráðum suð-
ur að Persaflóa, en Englending-
ar komu í veg fyrir það. — Þeir
höfðu búið rambyggilega um sig
í suðurhluta landsins, til þess að
tryggja sér leið austur til Ind-
lands. Varð að samkomulagi
milli stórveldanna, er frá leið,
að Suður-lran skyldi vera brezkt
áhrifasvæði en Norður-lran
rússneskt. Itök Breta í olíulind-
unuiu áttu upphaf á þessum
tíma.
Þegar árið 1904 komst brezka
olíufélagið Anglo-Iranian Oil
Co. yfir einkaleyfi á olíuvinnslu
í Suður-lran. Óx framleiðslan
ört. Árið 1912 nam hún aðeins 40
þúsund tonnum, og 1930 var hún
komin upp í 6 millj. tonna, en ár-
ið 1946 náði olíuframleiðsla fé-
lagsins 20 millj. tonVia. Eins og
sakir standa vinnur ekkert annað
félag olíu í íran.
Eftir byltinguna í Rússlandi
afsöluðu Rússar sér öllum efna-
hagslegum réttindum, sem rúss
neska keisaradæmið hafði náð í
Norður-íran, og um stundarsak-
ir voru Bretar nærri einráðir í
landinu. Árið 1925 var konungin-
um steypt af stóli með stjórn-
lagarofi og nýi stjórnarinn, Riza
konungur, leitaðist við að reka
framfarastefnu í líkingu við
Kemal Ataturk í Tyrklandi. —
Járnbrautir voru lagðar og vegir
iðnaðurinn. var studdur og stjórn
arkerfið í landinu bætt. — Við
stjórn Riza konungs vann landið
á ný stjórnarfarslegt sjálfstæði
sitt, og áhrif Breta voru mjög
að ráði takmörkuð. Eigi að síð-
ur var Iran áfram lénsríki með
konunginn sem alvald og stærsta
lénsherra. Landið fékk stjórnar-
lög og þing — Majlis — árið
1906, en þingið mátti sín mjög
íítils.
1 síðari heimsstyrjöldinni lék
stjórn Irans mjög tveim skjöld-
um, og voru áhrif Þjóðverja í
landinu mikil. Haustið 1941 réð-
ust rússneskir og brezkir herir
inn í landið, og undir lok styrjald
arinnar voru miklar birgðir flutt
ar til Rússa yfir Iran og varð að
bæta vegi og járnbrautir. — Riza
konungur varð að segja af sér,
en sonur hans, er settist í hásæt-
ið á eftir honum, hefir ekki per-
sónulega verið svo mikils megn-
andi sem faðir hans.
Herir bandamanna hurfu úr
landinu í byrjun ársins 1946. —
Samt var rússneskur her nyrzt
í landinu, í Aserbaidjan, fram á
sumar. Varð hann fyrst á braut,
er samkomulag náðist milli Sovét
ríkjanna annars vegar og Bret-
lands og Bandaríkjanna hins-
vegar.
Olíusamningurinn kvað á um
það, að stofna skyldi rússneskt
íranskt olíufélag, er vinna ætti
olíulindirnar á stórum svæðum
í Norður-íran, og Rússar skyldu
í 25 ár hafa 51 af hundraði af
hlutunum í félaginu og ennig af
framleiðslunni. Þó átti íranska
þingið fyrst að staðfesta samning
inn, og nýjar kosningar til þings
ins fóru ekki fram fyrr en í jan-
úar 1947.
Meðan Rússar höfðu hersetu
í landinu, var stofnuð óháð stjórn
í Aserbaidjan, og í henni áttu
sæti fulltrúar róttæka Tudeh-
flokksins. Stjórn þessi átti í ein-
lægum erjum við írönsku ríkis-
stjórnina og endirinn varð sá, að
herir stjórnarinnar réðust inn í
Aserbaidjan í desember í fyrra
og buguðu sjálfstæðishreyfing-
una með vopnavaldi. Um svipað
leyti var rússnesk-sinnuðum
mönnum vikið úr stjórn írans og
tók nú stjórnin að hallast á sveif
með Bretlandi og Bandaríkjun-
um. Bandarískir herforingjar
tóku að sér að endurskipuleggja
herinn og sérfræðingar í olíu-
vinnslu frá Bandaríkjunum hófu
að kortleggja olíusvæðin. Fjár-
hagslegrar aðstoðar naut Iran
enn fremur frá Bandaríkjunum.
Greinilegt er, að sterk öfl í ír-
an vilja reyna að losna við olíu-
samninginn við Sovétríkin, og
ekki er víst að þing Iran fallist
á samninginn í upphaflegu
formi, þar eð í því er tryggur
íhaldssamur meirihluti og senni
lega fjandsamlegur Rússum. —
íran er orðið eitt þeirra svæða,
þar sem hagsmunir Rússa og
Bandaríkjamanna togast á, og
olíulindirnar eru þrætueplið.
Alþbl.
Framtíðarheimili nýgiftu
hjónanna verður í Winnipeg.
Lögberg flytur þeim hugheilar
árnaðaróskir.
OUINTONS
"DOUBLE-ACTION”
SanitoneCleaning!
for—
TopcoatS
Ladies' & Men's
SUITS
and
DRESSES
PHONE 42361
NURSINC SCRVICES
CARC OF THC ACCD
AND HANDICAPPED
Everybody Benefits - Everybody Gives
OF GREATER WINNIPEG
FRISH Alft CAMPS
Líknarsamlagið táknar sameinaða
krafta allra borgara Winnipegbæjar,
að leggja til þær fjárhæðir er hinar
28 Red Feather líknarstofnanir reiða
sig á. Það er í gegnum þá miðstöð
sem þú getur hjálpað þeim sem eru
hjálparþurfi.
Hvernig peningar þínir eru notaðir:
Til varðveislu og eftirlits með börnum 35.9%
Til heilsusamlegs eftirlits með uppvax
andi drengjum og stúlkum ........... 19.3%
Heimilisaðstoð og eftirlit með ölldruðu
fðlki á heilsuhælum ................ 12.3%
Til heimahjúkrunar, hinir blindu, og
krabba rannsóknar stofnunar, end-
urgjaldslaus læknaskoðun á börnum
og almenn sjúkrahæli ............... 20.5%
Til endurgjalds loforða er tapast 1
sambandi við dauðsföll eða burt-
flutning .,........................... 2.9%
Til starfrækslu Council of Social
Agencies og miðstöð sjálfboða, og
einnig kenslu sjálfboða .............. 3.6%
Starfræksla yfir árið .................. 5.5%
100%
Látum oss mæta skyldum vorum.
Síðastliðið ár lögðu eftirtaldar borg-
ir fram fé er nam á hvert höfuð:
Calgary ........ $2,75
Montreal ....... $2,51
Toronto ........ $2,01
Vancouver....... $1,47
Winnipeg ....... $1,40
Við VERÐUM að gera betur árið 1947
OAY NUASniO
Gefið einu
sinni til allra
28 Red Feather
Stofnanna
CHILOUN S AID
FAMILY VUREAU