Lögberg - 29.06.1950, Page 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 29. JÚNI, 1950
Þáttur íslendingo í
listsýningunni í Helsingfors
SUNNUDAGINN 23. APRÍL
lauk norrænu listýsingunni í
Helsingfors. Hún hafði þá staðið
í mánuð. Á þeim tíma höfðu um
16.000 manna komið til að skoða
hana. Má það teljast mikil að-
sókn. Af þeim sýningardeildum
er mesta athygli vöktu, má telja
íslensku deildina. Hin stóra
mynd Guðmundar Einarssonar
frá Miðdal, sem danska ríkið
keypti, var ein af uppáhalds-
myndum sýningargesta.
Með því að þetta er í fyrsta
skifti að Islendingar taka þátt
í listsýningu í Finnlandi, hefi
ég snúið mér til ýmissa máls-
metandi manna í Helsingfors og
beðið þá að skýra Lesbók Morg-
unblaðsins frá áliti sínu á ís-
lensku sýningardeildinni og ís-
lenskrri list. Þeim ber að vísu
ekki saman. En þeir svöruðu
blátt áfram og í einlægni, og má
því skoða umsagnir þeirra sem
prófstein þess, hvernig var litið
á íslensku sýninguna frá hinum
ólíkustu sjónarmiðum í Finn-
landi, og íslenska list, eins og
hún birtist þar. Jafnframt má
finna í þeim ýmislegt, sem menn
hefði gott af að hugleiða.
Þeir, sem ég átti tal við, voru
þessir. Listvefarinn Eva Anttila,
sem Islendingum er kunn, síðan
hún heimsótti ísland 1947 og
þekkir vel íslenska list fram yf-
ir það, sem á sýningunni mátti
sjá; listamaðurinn og rithöfund-
urinn Áke Laurén, sem telja má
fulltrúa hinna eldri listamanna;
Tove Riska mag., sem er listdóm-
ari og fulltrúi hinna yngri lista-
manna (hann var leiðbeindandi
sýningargesta), og að lokum ís-
lenski aðalræðismaðurinn í
Finnlandi, Erik Juuranto. Hann
keypti einhverja fallegustu ís-
lensku myndina á sýningunni.
„Listamennirnir hafa tileinkað
sér hina nýju stefnu“.
Eve Anttila sagði:
Sýning norræna listamanna-
sambandsins hefir verið einn af
aðalviðburðunum í listasögu
Helsingfors. 1 fyrsta skifti gafst
borgarbúum nú kostur á að
kynnast íslenskri list. 1 íslands-
ferð minni 1947 undraðist ég
hvað nýar listastefnur, t.d.
„abstrakt“ list, áttu mikil ítök
í Islendingum. 1 formála sýning-
arskrárinnar segja íslendingar
líka sjálfir, að nýum listastefn-
um frá meginlandinu hafi ætíð
verið tekið opnum örmum á ís-
landi.
Það er ósköp eðlilegt að al-
menningur hér varð fyrst og
fremst hrifinn af þeim málurum,
er sýndu íslenskar landslags-
myndir, eins og Guðmundi Ein-
arssyni, Kjarval, Magnúsi Árna-
syni og jafnvel Finni Jónssyni.
Nýu stefnunar voru aftur túlk-
aðar í hinum abströktu og
skrautlegu formum Snorra Arin-
bjarnar, „barnaherbergismál-
verkum“ Kristjáns Davíðssonar,
hinum dökku útlínum Valtýs
Péturssonar og hinum litauðgu
og „geometrisku“ verkum þeirra
Þorvaldar Skúlasonar og Nínu
Tryggvadóttur. Sverrir Haralds-
son hefir lært mikið af spánska
málaranum da Silva. En Gunn-
laugur Scheveing nálgast hina
ströngu raunsæisstefnu.
Á meðal höggmyndanna veitir
maður einkum athygli nokkrum
vel gerðum mannamyndum eftir
Guðmund Einarsson, Gunnfríði
Jónsdóttur og Sigurjón Ólafsson.
Mynd Ásmundar Sveinssonar
„Eikin“ er sennilega í ætt við
verk Englendingsins Moore’s.
Skínandi fagurt verður hið rauð-
leita og sjálflýsandi líparít í
myndinni Maður og kona eftir
Tove Ólafsson. 1 hinni gráu
konumynd hennar eru einnig
sterkar og mjúkar línur.
íslenska sýningin minti mann
á freskómyndir. Hinir sterku lit-
ir blossa blátt áfram á veggjun-
um. Listamennirnir hafa tileink-
að sér hinar nýu stefnur með á-
fergju og áhrifa frá Bracque
gætir mjög. Það er máske þessi
áfergi í nýjungar, sem spáir
vakningu nýrrar og þróttmikill-
ar listar, því innan um má greina
ósvikið íslenskt skaplyndi.
Hin ágæta íslenska svartlist
hefði mátt koma betur fram á
sýningunni. Myndir Barböru
Árnason eru að vísu mjög lag-
legar. En þær eru of enskar.
Leifturmyndir þeirra Þorvaldar
Skúlasonar og Gunnlaugs
Schevings úr Njálssögu og hinar
meistaralegu teikningar Kjar-
vals mundu hafa sýnt þessa ís-
lensku listgrein í réttu ljósi.
Ennfremur saknaði ég landlags-
mynda Gunnlaugs Blöndals.
„Ætti að vera einlœgari gagn-
vart sjálfri sér.“
Áka Laurén sagði:
Að mínu áliti hefir íslenska
nefndin, sem valdi listaverk á
sýninguna, gert sig seka um hin
sömu afglöp og samskonar
nefndir í hinum norrænu lönd-
unum, sem sé að velja aðeins
„sýningarmyndir“, sem ekki
gefa rétta hugmynd um það, á
hvaða stigi listin stendur í hver-
ju landi. Þau áhrif, sem ég varð
fyrir af þeirri deild sýningarinn-
ar, sem átti að sýna unga ís-
lenska'list, eru sitt á hvað. Eg
hafði búist við því að sjá þar ein-
hvern skyldleika með hinni
sjálfstæðu list Norðmanna, t.d.
í ætt við hina merku list Henrik
Sörensens. En í þess stað virðast
hinir ungu íslensku listamenn
vera óðfúsir að elta hinar öfga-
fylstu tískustefnur meginlands-
ins en það á ekki við þá að mín-
um dómi. íslénska listin, sem
enn er á bernskuskeiði, ætti að
vera einlægari gagnvart sjálfri
sér.
„Hefir þrætt erlenda vegi“.
Tove Riska sagði:
Það hefir sannarlega verið
gaman að kynnast hinni
norrænu list, eins og hún er í
dag, og vekja athygli almennings
á henni. Vér höfum verið hræði-
lega einangraðir um langt skeið,
og það er margt og mikið í út-
lendri list, sem er nýtt og athygl-
isvert fyrir oss. Einhvern vott af
skyldleika hafa sýningargestir
þótst finna hjá hinum íslensku
listamönnum. Eg á þar við al-
menningsálitið, sem finnur að
íslendingar hafa náð lengst í
höggmyndalistinni eins og Finn-
ar. En ég leyfi mér að segja að
íslensk málaralist er oss yfir-
leitt framandi. Hún hefir þrætt
erlenda vegu, sem vér höfum
ekki lagt út á, og virðist ekki
hafa náð takmarki enn. Auð-
skildastar verða hinar innilegu
og fínu myndir Sigurður Sig-
urðssonar, sem eru eins og þær
væri danskar, en einnig róman-
tík Guðmundar Einarssonar og
hinar einföldu en þó um leið
stórbrotnu myndir Schevings,
sem hafa hrifið menn.
En höggmyndirnar? Það dylst
ekki að Island hefir orðið fyrir
áhrifum frá Englandi, sem vér
höfum ekki orðið* fyrir. Þess
vegna á almenningur bágt með
að átta sig á hátískunni, eins og
hún kemur til dæmis fram í
„Fæðing“ eftir Ásmund Sveins-
son. En hinn fagri steinstíll Tove
Ólafsson er í ætt við oss. Dreng-
urinn hennar Gunnfríðar Jóns-
dóttur virðist oss fallegur og
góður. „Móðir jörð“ Ásmundar
er stílhrein og „Eikin“ er líka
fögur. Og svo eru myndir Sigur-
jóns Ólafssonar, sem túlka hin
ólíkustu náttúru viðhorf. Máske
dettur oss í hug vor eigin mynd-
höggvari, Váinö Aaltonen, sem
komst að raun um það, eftir í-
trekaðar tilraunir, að kubikis-
minn gat aðeins orðið til skreyt-
ingar í höndum hans. Yfirleitt
var höggmyndasafnið ágætt. Al-
menningi hraus í fyrstu hugur
við nýabruminu á henni. En það
er þó hægt að fá hann til að
skilja, ef maður leggur sig fram.
Ótvíræður skyldleiki er með
Finnum og Islendingum, hvort
sem það stafar nú af því, að
þjóðirnar eru báðar óreyndar og
máske að sumu leyti frumstæð-
ar, en lentu báðar óforvarandi
andspænis hinni öfgafullu ný-
tísku evrópeiskrar listar. Eða
máske liggur skyldleikinn í því,
að báðar þjóiðr hafa dálæti á
h öggmyndalistinni ?
„Þykir vænt um að íslendingar
skyldu taka þátt í sýningunni“.
Erik Juuranto sagði:
Með mikilli eftirvæntingu og
tilhlökkun beið ég þess að nor-
ræna listsýningin væri opnuð í
Helsingfors, því að þetta var í
fyrsta skifti síðan mér hlonaðist
sá heiður að vera fulltrúi Islands
í Finnlandi, að finnska þjóðin
átti þess kost að kynnast ís-
lenskri málaralist og högg-
myndalist. Eg vissi líka að lista-
menn og listunnendur í Finn-
landi biðu þess með eftirvænt-
ingu að kynnast hlutdeild ís-
lendinga í sýningunni. Og þegar
sama daginn og sýningin var
cpnuð, sá maður að mikill áhugi
var fyrir íslensku deildinni.
Meðal íslensku myndanna
voru margar mjög athyglisverð-
ar. Og þótt ég verði að játa, að
mér fanst alt of mikið kveða að
hinni „abströktu“ list, þá var þó
sýningin eftir öllu að dæma yfir-
leitt svo, að hún sýndi hvar ís-
lensk list stendur.
Mörgum sinnum fleiri mál-
verk hefðu selst á sýningunni, ef
þar hefði verið meira af land-
lagsmyndum eins og þeim er
þeir Gunnlaugur Scheving og
Pétur Sigurðsson sýndu. Jafn-
vel mannamyndir og kyrðar-
myndir líkt og þær er Sigurður
Sigurðsson sýndi, hefðu selst,
því að finnskir listunnendur
hefðu gjarna viljað bæta íslensk-
um listaverkum í söfn sín. En
„abstrkt“ myndir þýðir ekki að
bjóða Finnum, og mér er sagt að
Islendingar vilji ekki heldur
kaupa þær. Eg get ekki annað en
dáðst að þeim íslenskum málur-
um, sem mála myndir, sem ekki
er hægt að selja.
Höggmyndirnir hafa fengið
góða dóma, bæði í mín eyru og
eins í gagnrýni blaðanna. Þar
er talað um heiðarlega viðleitini
íslensku listamannanna á þessu
sviði.
Að lokum vil ég lýsa yfir því,
að mér þykir mjög vænt um að
íslendingar skyldu taka þátt í
þessari sýningu. Þar sást menn-
ing Islands nú á dögum, en þekk-
ingu á henni þyrfti að útbreiða í
stærri stíl víða um lönd, jafnvel
í Finnlandi, svo að menn sjái að
ísland hefir ekki aðeins fornsög-
urnar sér til ágætis, heldur ríkir
þar fjölskrúðug hámenning.
Þeir Guðmundur Einarsson og
Sigurjón Ólafsson sem sáu um
sýninguna, hafa aflað sér marg-
ra vina og aðdáenda hér í landi,
bæði sem menn og listskap-
endur. —Lesb. Mbl.
Kveðja: Sigurjón Friðjónsson,
skáld að Litlu-Laugum
1 dag er til grafar borinn
að Einarsstöðum í Reyk-
jadal Sigurjón Friðjóns-
son bóndi og skáld og
fyrrum alþingismaður
að Liltu-Laugum í Reyk-
jadal. Hann er í dag
kvaddur hinztu kveðju
af ætt liði sínu og vinum.
f/VADDUR ER BÓNDINN, er
**■ stundaði jarðyrkju og fjár-
rækt á smáu ábýli í réttan
belming aldar, með þeirri natni
og forsjálni, sem brjóst vitrum
og búmenntum manni einum er
ætlandi; með þeirri sjálfsafneit-
un og harðdrægni gagnvart
sjálfum sér, sem drýgst hefir
orðið og löngum nauðsynlegust,
erjendum þessa harðbýla og mis-
veðrótta lands.
Kvaddur er framfaramaður-
inn, sem var frá æskuárum virk-
ur þátttakandi í umbótamálum
héraðs síns; félagsmálum og
bókmenntum, mannrækt og bú-
rækt.
Kvaddur er foryrstumaðurinn
um málefni hreppsfélags síns og
kaupfélags. Sá maður, sem oftast
var til leitað um forsjá og úr-
ræði innan sveitar í málum al-
mennings um margra áratuga
skeið, sakir trúrar vitsmuna og
grandvarleika. Sá maður, er um
skeið var einn af stjórnendum
þess félagsskapar, er á var átrún-
aður mestur þar innan héraðs. --
Kaupfélags Þingeyinga.
Kvaddur er gæfumaðurinn, er
eignaðist, ól upp og kom til
manns heilum tug óvenjulega
vel gerðra barna.
Kvaddur er hugsjónamaður-
inn, er aldrei gekk á hönd stein-
runnum afturhaldsöflum, frá því
hann í öndverður skipaði sér í
flokk þar, sem hann var fæddur
til; í sveit þeirra er kröfðust
frjálsræðis í viðskipta- og
athafnalífi, því þeir vissu, að
styrkasti grundvöllurinn fyrir
stjórnar farslegu frelsi, var
reynd og prófun þess ágætis er
athafna frjálsræði almennings-
samtaka hlaut að skapa þeim til
handa.
Kvatt er skáldið. Skáldið er
kvatt, sem ort hefir í tvo manns-
aldra bundið mál, ljóðrænna og
kliðhreinna en flestir samtíðar-
menn.
Og skáldið kveður nú að síð-
ustu með einu ljóðaerindi sínu
frá löngu liðnu vori:
„Með söknuði“ og þrá rétti“ ég
spyrjandi hönd mína’ á hafið.
En hljóð eru svör þín — sem und-
irspil gróandi kvœða.
Eitt tár er mér gefið í litaskraut
vordýrðar vafið
og varmi, er yljar þau sánn, er
þrálátast blæða.
í Fögruhlíð glitrar hinn vaxandi
vornœturúði.
í vornæturkyrrð leggjast Skjálf-
anda blikandi álar.
En kveðju ber geisli úr kvöldroð-
ans purpura skrúði
og konunglegt bros, nið’r í djúp
minnar leitandi sálar.“
Þetta er ort þegar skáldið var
ungt. — Enn er ljóðið ungt með
nýju vori í Fögruhlíð og geisla-
bliki um Skjálfanda, þegar silf-
urhærður öldungur leggst til
hvíldar í mold sveitar sinnar.
—Indriði Indriðason
—Tíminn, 1. júní
„Stefnir" — nýtf-
tímarit S.U.S.
Nýkimið er á bókamarkað
tímaritið „Stefnir“, undir rit-
stjórn Magnúsar lögfræðings
Jónssonar og Sigurðar alþm.
Bjarnasonar, en útgefandi er
Samband ungra Sjálfstæðis-
manna.
óhætt er að segja, að hið nýja
tímarit hefji göngu sína með
miklum myndarskap. Efnið er
fjölbreytt og frágangur allur
smekklegur. Þess skal getið, áð-
ur en legra er haldið, að einu
sinni hélt próf. Magnús Jónsson,
form. Fjárhagsráðs, úti tímariti
um þjóðfélagsmál, er bar sama
nafn. Ef dæma má eftir þessu
hefti, virðist „Stefnir" ekki ætla
að kafna undir nafni.
Stefnir hefst á ávarpi frá
stjórn SUS, en auk þess ritar
Ólafur Thors, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, hvatningarorð í
byrjun ritsins.
Stefnir hefst á bálkinum Inn-
lend stjórnmál, er Sigurður
Bjarnason ritar, þá kemur Er-
lent stjórnmálayfirlit, eftir Geir
Hallgrímsson, þá Hvað er sann-
leikur, eftir Magnús Jónsson,
Fögur er hlíðin (um landbúnað-
armál), eftir Árna G. Eylands,
Félagslíf og fólksflutningar, eft-
ir Sigurð Bjarnason, íslenzkir
kaupstaðir, eftir B. Tryggvason
og Helga S., Frjáls verzlun, eftir
Birgi Kjaran, þá kemur erlend
smásaga, er nefnist Næturgist-
ing og ennfremur greinin Hug-
leiðingar um heimsendi, eftir A.
M. Low, þá greinin Utanfarir
íslenzkra íþróttamanna, eftir
Þorbjörn Guðmundsson og loks
Sambandstíðindi.
VÍSIR, 11. maí
Fjölbreytt tilraunastarfsemi
og stórbúskapur fyrirhugaður
Hreindýrum fer mjög
fjölgandi á Austurlandi
Samtal við Jónas Pétursson
tilraunastjóra
JÓNAS PÉTURSSON tilraun*
stjóri á Skriðuklaustri va.-
staddur hér í bænum fyrir helg-
ina, og notaði þá tíðindamaður
blaðsins tækifærið til þess að fá
hjá honum upplýsingar um til-
raunastarfsemi þá, sem hann
veitir forstöðu, og þá um leið
til að spyrja hann almæltra tíð-
inda af Fljótsdalshéraði.
Höfuðnauðsyn að undirbyggja
starfsemina vel.
Undirbúningur að tilrauna-
starfseminni var hafinn á Hafur-
sá, og var Jónas Pétursson ráð-
inn til að veita henni forstöðu
vorið 1947. Er hér um að ræða
tilraunir varðandi allar tegundir
jarðyrkju, grasrækt, garðrækt
og kornyrkju, svo og áburðartil-
raunir. Flest hefur þetta enn
verið á undirbúningsstigi, og
veldur þvi hvort tveggja, að svo
stutt er síðan hafist var handa
um framkvæmdir og enn fremur
ófullnægjandi húsakostur á Haf-
ursá. En þegar hafa verið fram-
kvæmdar áburðartilraunir og
tilraunir í grasrækt.
„Eg tel“, segir Jónas, „að legg-
ja beri aðaláhersluna á að undir-
byggja starfsemina vel, heldur
en byrja við ófullnægjandi skil-
yrði“.
Tilraunastöðin flutt að
Skriðuklaustri.
Síðastliðið vor var svo til-
raunastöðin flutt að Skriðu-
klaustri, en Gunnar Gunnarsson
skáld gaf, sem kunnugt er, rík-
inu jörð sína, og varð það að
samkomulagi milli ríkisstjórnar-
innar og Tilraunaráðs jarðrækt-
ar að flytja stöðina þangað frá
Hafursá. Þetta er gert með það
fyrir augum, að á Skriðuklaustri
verði jafnhliða tilraunastarf-
seminni rekinn stórbúskapur og
fyrirmyndarbúskapur, enda er
Skriðuklaustúr mun betri bú-
jörð, ein af bestu jörðum lands-
ins og sérstkalega vel fallin til
sauðfjárræktar. Jörðin er afar
vel húuð, og er íbúðarhúsið að
sama skapi fallegt og vandað.
Fjórar tilraunastöðvar fyrir
jarðrækt eru nú í landinu, ein í
hverjum landsfjórðungi, á Akur-
eyri, Sámsstöðum, Reykhólum
og Skriðuklaustri, og hefur
Skriðuklaustur mest búskapar-
skilyrði þessara jarða.
Tíðarfar erfitt í uppsveitum.
— Hvernig hefur tíðarfar verið
á Héraði í vetur?
— 1 uppsveitum má telja, að
það hafi verið með erfiðara móti,
einkum á Jökuldal. Aftur á móti
hefur verið snjóléttara á úthér-
aði. Heybirgðir hafa verið með
minna móti vegna harðindanna
s. 1. vor, og framan af var hey-
skapartíð heldur slæm, einkum
á úthéraði. Nær alger gaddur var
upp til fjalla í vetur, og kom
fjöldi hreindýra niður á Hérað
og Hróarstungu, Hjaltastaða-
þinghá og jafnvel suður um
Breiðdal, og er þetta talið stafa
bæði af því hve hart var í ári
og eins af því, að stofninum sé
að fjölga. Eftirlistmaður hrein-
dýrahjarðarinnar á þessum slóð-
um, Friðrik Stefánssoná Hóli í
Fljótsdal, giskar á að dýrin muni
nú vera ca. 14—1500.
Á þorra gerði stórfelldar rign-
ingar um ofanvert Fljótsdals-
hérað, og olli þetta votviðri stór-
felldum vegaspjöllum. Sam-
kvæmt regnmælingum á Hall-
ormsstað var úrkomumagnið
rösklega 300 mm. á 10 sólar-
hringum.
Bættar flugsamgöngur mikil
nauðsyn fyrir Héraðsbúa.
— Hver eru helstu áhugamál
bænda þar austur frá?
— Eg vil þar fyrst minnast á
samgöngumálin. Héraðið er
þannig sett, að engin skipgeng
höfn er til, og til Reyðarfjarðar,
sem er aðal höfnin og hlýtur að
verða það, er yfir fjallveg að
fara, sem að vísu er ekki hár,
en oft mjög snjósæll. Tel ég, að
hvergi sé meiri nauðsyn á flug-
samgöngum en veginn rétt met-
in með því að við Fljótsdalshér-
að og þá sérstaklega að vetrin-
um, en þróun þessara mála hef-
ur verið öfug síðari árin, þar
sem flugsamgöngur við Hérað
féllu alveg niður s. 1. sumar
á sama tíma, sem Skaga-
fjarðar- og Húnavatnssýslur
voru teknar inn í flugsamgöngu-
kerfi landsins. Eg tel það eitt
mesta nauðsynjamál Héraðsbúa,
segir Jónas, að komið sé á örugg-
um flugsamgöngum þangað.
Rafmagnsþörfin.
Þá er það mjög mikið áhuga-
mál Héarðsbúa sem annarra að
fá rfamagn. Þetta mál, svo og
önnur framfaramál héraðsins,
var rætt á bændanæmskeiði, sem
haldið var á Egilsstöðum síðast
í mars. Flestum er nú að verða
ljóst, að ein stórvirkjun er ekki
líkleg til að leysa rafmagnþörf-
ina vegna kostnaðar við að leiða
rafmagnið inn á hin einstöku
býli, en nú stendur til að athuga
á sem flestum heimilum, hvort
ekki sé hægt að fullnægja' raf-
magnþörfinni með litlum vatns-
aflsstöðvum.
Aðrar framkvœmdir.
A síðari árum hafa verið
fengnar nokkrar stórvirkar
landbúnaðarvélar þarna austur.
Ennþá er þó ekki nema ein
skurðgrafa á Héraði, en önnur
er væntanleg í sumar, enda er
hér fyrir hendi mikið verkefni
í framræslu og jarðrækt. Gert er
ráð fyrir, að rjómabú taki til
starfa á Egilsstöðum, en hingað
til hefur enginn mjólkurmarkað-
ur né mjólkurvinnsla verið á
Héraði, en afkoma bænda bygg-
ist að mestu leyti á sauðfjárrækt
og svo mun enn verða, einkum
á Fljótsdal og Jökuldal. Eitt
helsta áhugamál manna á Fljóts-
dal nú er að fá brú á Jökulsá í
Fljótsdal enda er það mjög
nauðsynleg og brýn samgöngu-
bót, og er þess að vænta, að þessi
frmakvæmd geti komist í kring
á næstunni.
—Mbl. 5. maí
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Business TraimngImmediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21 804 695 SARGENT AVT. WINNIPEG