Lögberg - 23.08.1951, Síða 2

I
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 23. ÁGÚST, 1951
Hijóðskraf ausian við járnijaldið:
Þar sem skopið er eina vopnið
STAÐURINN: Skólastofa í Budapest. „Geturðu komið með dæmi
um aukasetningu?" spyr kennslukonan Janos litla. „Kisa okkar
eignaðist tíu kettlinga, sem allir eru góðir komúnistar," svarar
strákur. Kennslukonan er mjög ánægð með skilning hans, bæði
á málfræði og stjórnmálum og skorar á hann að standa sig nú eins
vel, þegar skólaeftirlitsmaður stjórnarinnar kemur í hina árlegu
eftirlitsför í skólann.___________________________________.
Seinna: Eftirlitsmaðurinn er
kominn. Full eftirvæntingar
spyr kennslukonan Janos litla
sömu spurningar og áður. Hann
svarar: „Kisa okkar eignaðist tíu
kettlinga, og þeir eru allir góðir
vesturdemokratar.“ — Kennslu-
kona verður bæði hissa og
hrædd. „En Janos; þetta sagðir
þú ekki í vikunni sem leið. Þá
voru allir kettlingarnir þínir
góðir kommúnistar." „Já,“ sag-
ði Janos litli; „en nú eru þeir
ekki lengur blindir.“
Slíkar sögur ganga stöðugt
manna á milli á bak við járn-
tjaldið, og þeir, sem segja þær,
vita, að það getur kostað þá hegn
ingarvinnu og fangabúðir. Þeg-
ar fólkið býr við harðstjórn og
kúgun grípur það til þess einasta
vopns, sem það hefur: pólitísks
spotts.
í Prag spyrja menn hvern
annan: „Hefurðu heyrt söguna
um kommúnistanjósnarana tvo?
Það var þannig, að tveir komm-
únistar komu labbandi niður
Valclaske Nameste og voru mjög
fýlulegir á svipinn, eftir að hafa
eytt heilum degi í að fram-
kvæma skipun frá Kreml.
„Hvernig heldur þú að okkar
elskaða landi farnist undir stjórn
kommúnista?" spyr annar. „Eg
held alveg það sama og þú,“ svar
ar hinn. „Nú, fyrst þannig liggur
í því, félagi, neyðist ég til þess
að kæra þig fyrir leynilögregl-
unni.“
Ef háðið gegn stjórninni er
nógu stingandi, gengur sagan
frá manni til manns og lætur
ekki stöðvast, þrátt fyrir mis-
munandi tungumál, og dreifir
fræi grínsins og háðsins landa
á milli. Og hversu harðúðug og
tillitslaus sem stjórnin er, getur
hún aldrei kæft háð andstæðing-
anna. .
Það er einmitt leynilögreglan,
sem oft verður skotskífa fyrir
þessu neðanjarðarspotti. Það er
til dæmis sagt um hinn óláns-
sama Rúmena, sem kom þramm-
andi eftir götunni og blótaði upp
hátt með sjálfum sér: „Þessir
bölvuðu, gerspilltu, duglausu
mútuþegar, sem enn lausum
hala.“ Þá er lögð þung hönd á
öxl hans. „Komdu með mér,“
segir lögregluþjónn. „Eg tek yð-
ur fastan fyrir sviksamleg og sví
virðileg ummæli um stjórnina".
„Stjórnina verður mann aumingj
anum að orði. „Eg hef ekki nefnt
stjórnina einu orði“. „Vissulega
ekki“ játar lögregluþjónninn.
„En þér gáfuð mjög hæfandi
lýsingar á stjórnarmeðlimun-
um.
Þegar nokkrir fornleifafræð-
ingar fundu ævigamla múmíu í
Ungverjalandi kom skfpun frá
Moskvu: „Reynið að sýna fram
á og sanna að þetta séu leyfar af
Djengis Khan. Svona fundur
færir sovétvísindunum mikinn
heiður:“ Það leið ekki á löngu
þangað til fornleyfastofnun Ung
verjalands tilkynnti að þetta
væri í raun og veru jarðneskar
leifar Djengis Khan. „Hvernig
fenguð þið sönnur á því?“ spurðu
valdhafarnir undrandi. „Það var
nú auðvelt. Við létum málið í
hendur leynilögreglunnar og
múmían gaf fullkomna játn-
ingu“.
Tilhneiging hinna nýbökuðu
kommúnistaforingja til að upp-
hefja sjálfa sig með valdi því,
sem Kreml hefur lánað þeim, er
vel þegið efni í skopsögur handa
almenningi í leppríkjunum.
Þannig gengur sagan um yfir-
mann póstþjónustunnar, er fékk
duglega ráðningu vegna þess, að
frímerki með mynd af einræðis-
herranum Vulko Tjervenkov,
sem Rússar komu til valda í
Búlgaríu, náðu ekki neinni út-
breiðslu. Póstmeistarinn gaf þá
skýringu, að frímerkin vildu
ekki festast nógu vel á bréfin.
Þá tók Tjervenkov frímerki,
sleikti það og þrýsti því á ums-
lag. „Sjáðu; frímerkið festist al-
veg prýðilega. Hvers vegna eru
þau ekki notuð?“
„Jæja, félagi,“ sagði póstmeist
arinn. „Það er eins gott að þú
fáir að vita sannleikann. Fólkið
spýtir nefnilega öfugu megin á
frímerkið.“
Jafnvel þó að Júgóslavía og
Rússland séu ekki hinir elskuleg
ustu vinir, þýðir það ekki það,
að Títóstjórnin sé neitt betri en
Stalinstjórnin. Fyrir nokkru
voru sex menn dæmdir til langr-
ar fangelsisvistar fyrir „and-
stöðu“ við stjórnina, og var þeim
m. a. gefið að sök, að þeir hefðu
sagt skopsögur um hana.
Sumar skopsögurnar, sem
verða þess valdandi að óvarkár-
ir Júgóslavar lenda í' hendur
lögreglunnar, láta í Ijós þá von,
sem fjöldi fólks handan við járn-
tjaldið elur í brjpsti sér: að
Bandaríkin muni hjálpa fólkinu
að velta af sér oki kommúnis-
manns. Ein sagan er um óham-
ingjusaman Jugoslava, sem er
orðinn þreyttur á lífinu. Hann
gat samt ekki komizt yfir neitt
reipi til þess að hengja sig í, né
heldur átti hann næga peninga
til þess að kaupa sér eitur eða
nógu beittan hníf, sem dygði til
þess að ljúka verkinu. í örvænt-
ingu sinni tók hann það til
bragðs að fara til hallar Titos
og hrópa hástöfum: „Niður með
Tito! Drepist Tito, kúgari þjóð-
arinnar.“ Lífvörðurinn kom þjót
andi; en í stað þess að skjóta
mannræfilinn, föðmuðu þeir
hann að sér og hrópuðu í gleði
sinni: „Félagi; eru Ameríkan-
arnir komnir?“
Jafnvel Stalin sjálfur kemst
ekki undan skopinu bak við járn
tjaldið. Eftirfarandi saga sýnir
á kaldhæðnislegan máta hinar
mismunandi skoðanir á líkams-
stærð föður Stalins.
Rússi nokkur gaf Stalin í af-
mælisgjöf afar dýrmætt efni í
föt. Klæðskeri Stalins segir hon-
um, að efnið sé aðeins nóg í ein-
ar buxur. Þá sendir Stalin efnið
til klæðskera í Warsjá. Hann
segir að efnið sé nóg í ein föt.
En Stalin er ekki ánægður með
það og sendir efnir til klæðskera
í London. Hann sendir Stalin
þau boð, að efnið sé nóg í jakka,
vesti og tvennar buxur. Stalin
verður forviða á þessum
ólíku svörum klæðaskeranna
og spyr Englendinginn hvernig
á þessu standi. „Þessu er auðvelt
að svara,“ segir Englendingur-
inn. „Því fjarlægari sem menn
eru Moskvu, þeim mun minni
eruð þér“.
Ófrelsaðar sálir í Rússlandi
leggja sig daglega í hættu á Síb-
eríudvöl fyrir að útbreiða slík-
ar sögur, sem eiga illa við áróð-
ursmyndina af Rússlandi sem
paradís verkalýðsins. Venjuleg
kveðja í Moskvu er: „Hvernig
liður þér?“ og venjulega svarið
er: „Þökk, mikið betur“. Það er
að segja miklu betur en á morg-
un.
Og svo er það sagan um mann-
inn frá manntalsskrifstofunni,
sem spurði gráhærðan borgar-
búa hve gamall hann væri. „Eg
er 35 ára,“ svarar karl. Kommún
istinn lætur vantrú sína í ljós.
„Jæja, ef ég tel aldur minn ná-
kvæmlega, er ég 65 ára, segir
karlinn; „en ég get ekki sagt að
ég hafi lifað síðustu 30 árin.“
Þrátt fyrir allt þetta flóð af
skopsögum og virðingarleysi við
stjórnarvöldin, er ekki rétt að
álykta að bylting standi fyrir
dyrum; en þær eru samt sem áð-
ur einkennandi fyrir ríkjandi
hugarástand meðal milljónanna
á bak við þann gervimúr sam-
hyggjunnar, sem hampað er
framan í alþýðuna með útvarps-
áróðri og glanzmyndum stjórn-
arinnar af Rússlandi.
í öllu sínu yfirborðssakleysi er
hin pólitíska skopsaga tjáning
fjöldans á hinu raunverulega
hugarfari hans og leyndum von-
um, sem fólkið þorir ekki að láta
í ljós á annan hátt. Eftirfarandi
saga, sem komið hefur mögum
til að hlæja beiskum hlátri, tal-
ar greinilega sínu máli. Þegar
tíminn er kominn mun lokasvar
þessarar skopsögu hljóma af vör
um milljónanna.
Bandarískur og rússneskur her
maður stóðu vörð við landamær-
inn í Austur-Þýzkalandi. Banda-
ríkjamaðurinn lítur á úr sitt.
„Eftir 15 mínútur verð ég leyst-
ur af verðinum“ segir hann.
„Guði sé lof“.
„Eftir 15. mínútur verð ég líka
leystur af“ segir Rússin, „Stalin
sé lof.“
Bandaríkjamaðurinn verÖur
hissa. „Þetta var skrítilega kom-
ist að orði. Hvað myndir þú seg-
ja ef Stalin væri dauður?“
„Guði sé lof“ svarar Rússinn.
—Alþbl.
Toast to Canada Delivered at
Gimli, Manitoba, August 6th
BY W. M. BENIDICKSON,
M.P. for Kenora-^talny River
I know that the proposal of
the toast to Canada has never
been a peremtory formality in
this assembly. It always is a
tribute that wells up from the
deepest feeling and most signif-
icant experience. I wish I had
the sensitivity to capture and
Minningarorð
Sveinn Árnason Skaptfeld,
andaðist á Elliheimilinu Betel, á
Gimli, 6. maí s.l. Hann var fædd-
ur að Hofi í öræfum í Austur-
Skaftafellssýslu 6. okt. 1859, son-
ur Árna Þórarinssonar og konu
hans Steinunnar Oddsdóttur.
Hann ólst upp í æskuhéraði sínu,
en flutti ungþroska til Vest-
mannaeyja, en þaðan til Djúpa-
vogs í Suður-Múlasýslu. Þar
kvæntist hann í sept. 1884 Elínu
Katrínu Jónsdóttur, þaðan ætt-
aðri. Þau bjuggu á Djúpavogi.
Stundaði hann þar aðallega
smíðar. Hann flutti vestur um
haf um aldamót, en fjölskylda
hans kom vestur árið 1903. Þau
dvöldu í Winnipeg í tvö ár, en.
námu svo land í grend við Hay-
land, P.O. við Lake Manitoba,
bjuggu þar til ársins 1919, en
fluttu þá til Selkirkbæjar.
Elín Katrín kona Sveins and-
aðist þar 18. júní, 1942. Dvaldi
Sveinn með Steinunni dóttur
sinni unz að hann fór til Betel
15. júní 1948 — og þar andaðist
hann sunnudagsmorguninn 6.
maí. Börn þeirra hjóna eru:
Mrs. Jóhanna Elízabet Goodman,
Selkirk; Thora, Mrs. Sigurgeir
J. Austmann, Selkirk; Steindór,
bóndi í Hofsnesi, öræfum; Krist-
björg, kona Haraldar Sigurðs-
son, Selkirk; Sigríður, dó 21 árs,
ógift; Oddgeir, dó barn að aldri;
Emma Sigurbjörg, gift Jóni
Thorlaciusi Ashern, Man.; Jón-
ína, kennslukona, Hudson, Man.;
Steinunn, búsett í Selkirk;
Einar, Westbourau, Man., kvænt
ur Ruth Davie. 19 barnabörn og
32 barnabarnabörn hins látna
eru á lífi.
Ein aldurhnigin systir hins
látna er á lífi, búsett á Lundar.
Meðal látinna systkina hans
var Sigríður Johnsen í Vest-
mannaeyjum, móðir Gísla John-
sen stórkaupmanns og systkina
hans.
Lengst ævinnar mun Sveinn
hafa stundað smíðastörf, einnig
að nokkru þau árin, er hann
stundaði búskap. — Um 9 ára
bil var hann alblindur, var það
honum þung raun, svo óslökkv-
andi var fræðslulöngun hans og
lestrarfýsn, en jafnvel þótt
blindur væri fylgdist hann furðu
vel með flestu sem var að ger-
ast — því hann átti virkan og
lifandi áhuga fyrir öllu því, sem
fram fór í samtíð hans.
Við lát hinna öldruðu er sem
bresti strengir er tengja oss við
liðna tíð. Við burtför Sveins
minnumst við þess hversu ó-
venjulega íslenzkur maður hann
var að upplagi og allri skapgerð.
Segja mætti að hann lifði og
hrærðist í sögnum og sögum
þjóðar vorrar; einkum voru hon-
um fornsögur þjóðar vorrar hug-
umkærar, — virtist hann kunna
margar þeirra utanbókar; — en
hann átti einnig all-glöggan
skilning á framvindu á allri sögu
þjóðarinnar — þótt fjarri ætt-
landinu dveldi hann síðustu 50
ár ævinnar og oft við takmark-
aðan bókakost. Þorsti hans eftir
fræðslu var óvenjulegur, sér í
lagi um vísindaleg efni, sérstak-
lega hafði hann mikla unun af
stjörnufræði og eðlisfræði. Hygg
ég að fyrir alþýðumann undir
hans kringumstæðum, hafi hann
er aldrei gekk á skóla, aflað sér
fræðslu á þeim sviðum, sem fá-
gæt megi teljast.
Mikið yndi hafði hann af að
ræða um þau mál, og sartnfærð-
ist um alvizku Guðs er öllu
stjórnar. —
Sérstklega dáði hann Björn
Gunnlaugsson og kenningar hans
í „Njálu“. Unni hann þeirri bók
flestum öðrum bókum fremur,
og lögð var hún í kistu hans að
marg ítrekuðum fyrirmælum
hans.
Ég hygg, að Sveinn hafi átt
tök á hinni hreinustu íslenzku,
: er ég hefi heyrt mælta um mína
! daga með þeim gullaldarblæ, er
j hvergi skeikaði, er birtist sér í
1 lagi, er hann sagði sögur eða
, ryfjaði upp fornaldarsögurnar,
' sem hann oft gerði, er athugulir
áheyrendur fengust, en jafnan
var honum unun aðra að fræða.
Minni hans var alveg óvenju-
lega staðbundið og trygt; hygg
ég, að hann hafi haft það, sem
enskan nefnir „Photographic
Memory“. Þótt hann sæti all-
lengi í dimmunni, voru hugðar-
efnin ærið nóg, og fór hann víða
í hugsun sinni, og átti sér mörg
undralönd hugarins, er honum
var unun í að dvelja og um að
hugsa. Hann átti fast mótaðar
skoðanir á flestum málum — og
lét lítt að breyta um skoðanir
fyrir fortölur annara. Hann
hafði unun af orðasennum og
kappræðum, því lund hans var
víkingslund, stórbrotin og ó-
vægin, ef því var að skipta, hver
sem í hlut átti — var aldrei já-
bróðir annara fyrir kurteisis-
sakir einar.
Þótt hann sæti í dimmunni um
mörg hin síðari ár var að jafn-
aði bjart í huga hans. Hann fann
glögg og óræk vitni um nálægð
Guðs með sér, og var sannfærð-
ur um það að oft hefðu sér birzt
dýrðlegar sýnir. í vissunni um
nálægð Guðs, taldi hann sig
hafa sigrað allan ótta.
Þung fjölskylduábyrgð hafði
Sveini og hinni ágætu konu hans
á herðar fallið, og oft mun út-
koman á fyrri árum tvísýn verið
hafa. Sameiginlega sigruðu þau
og áttu gleði og umbun í mann-
vænlegum og góðum börnum og
afkomendum. Mun Sveinn ávalt
hafa leitást við að vera skyldum
lífs síns trúr — og bar byrðar
þess umyrðalaust og með karl-
mannshug.
Eftir lát konu sinnar dvaldi
Sveinn áfram á heimili sínu í
umsjón Steinunnar dóttur sinn-
ar, er annaðist um hann af mik-
illi nákvæmni, oft undir örðug-
um kringumstæðum — naut
hann þá einnig hjálpar og at-
beina dætra sinna, er í grend
bjuggu. Seint og snemma bar
hann ástvinaliðið sitt í huga, og
var ant um alt skyldlið sitt.
Útför hans fór fram í kirkju
Selkirk safnaðar þann 10. maí,
að fjölmennu liði ástvina og af-
komenda viðstöddu og mörgu
fólki öðru. — Sá er þessar línur
ritar flutti kveðjumál og jós
moldu.
S. Ólafsson
the ability to transmit adequate-
ly your sentiments.
Settlers of various racial
strains are coming to realize
that aloofness and isolation are
incompatible with the swiftly
maturing concept of Canadian-
ism. In this natural evolution,
present-day Icelandic Canadians
have played their full part
whether their civic duties ap-
peared to them in war or in
peace.
It is not the spirit of these
times to glorify nationality or to
compute the blessings of nation-
ality but I propose to take the
old fashioned view to-day and
rejoice a little in the circum-
stances and the time of our
birth.
We 'are sometimes criticized
for differing with our American
friends in that we often refer
to nationality with a hyphen
and so say French-Canadian,
Icelandic-Canadian, Ukrainian-
Canadian etc. I am sure that you
will* agree however that this
does not mean that we are folk,
who should see a psychologist
because of split personalities.
One can be a good Canadian
and yet be keenly interested in
all matters having reference to
our racial origin. So, unanimous-
ly we are grateful to the leaders
of “The Icelandic National Day”
for their important part in help-
ing to preserve the culture and
traditions of our race by organ-
izing these picnics. They are
appropriately held in Manitoba,
—the centre of Icelandic influ-
ence in North America and at
Gimli which has been called the
cradle of our race in the New
World.
Here so much more than in
Winnipeg or elsewhere, we are
able to remember that Canada
was not created by super wis-
dom at a top level. It was made
by the axes, plows, hammers,
and sails of men of weathered
face, and eye wrinkled by
summer sun and winter blizzard.
These, transformed an empty
and desolate appearing land in-
to one of the powerful nations
of the earth.
In saluting Canada do we not
all ask where else have the first
pioneers, builders, businessmen,
statesmen confronted such chal-
lenging combinations of obstacle
and prize, problem and oppor-
tunity? In what land have the
determined and the confident
overcome such insurmountable
odds to accomplish so much?
It has been truly said that
Canada is characterized by the
achievement of successive im-
possibilities.
Notwithstanding the hardships
few need regret the decision to
form here the colony of New
Iceland which has enabled suc-
ceeding generations to prosper
and fulfill the evisioned aspir-
ations of the earliest settlers
who are very much in our minds
on an occasion such as this.
Was not their choice of this
land éxceedingly fortunate? In
the period of more than three
quarters of a century since the
first landing of Icelandic sett-
lers, how many constitutions
have been sent into oblivion by
the tides of war or the angry
protests of revolution? Empires
have vanished and states have
been blugeoned into servitude.
Yet Canada has grown vibrant
and more united, with the pass-
age of years. Our constitution
may have only youthful strength
as time is measured by states
and particularly as it might be
measured by the descendents of
Icelanders who will recall that
“the Althing” — “the Grand-
mother of Parliaments” — was
founded more than 1,000 years
ago and who recall Lord
Tweedsmuir’s words in this
very community, “when Britain
1,000 years ago, was a jumble of
tribes who never ventured be-
yond their borders, men of Ice-
land had landed on American
soil and had been voyaging as
far east as Constantinople.” But
if young, the Canadian constitu-
tion gives us comforting confid-
ence of the stability of our in-
heritance from it of freedoms of
worship, opinion and press.
Canada is a nation of im-
migrants.
StratOm after stratum of
probably more than fifty natioh-
alities has settled down, mingl-
ed, married and merged to a
homogenous Canadian whole.
But the world’s yougest nation
has been so busy opening the
land, so occupied in the endless
experiment of governing op-
posites, and molding contradic-
tions into a single organism, that
we take too little time out to
celebrate Canadian achieve-
ments.
We have always had a better
country than we hnew and a
better life for the average man
than the life of almost any land
on earth. But because we have
lived beside a big and glittering
neighbor we have seldom
properly understood the satis-
factions of our Canadian life.
We hardly believed that we
could build something here that
was unique and ours alone —
a new thing and not an imita-
tion.
We now possess something
tougher than ever imagined —
the will to be a Canadian. We
know now it was this thing
that hurled back invaders in
1775 and 1812 — which bred the
revolutions of 1837 — from
which was born the Statute of
Westminster — which rejected
again and ^gain the easy solu-
tion of joining a larger nation.
And what age of Canada’s his-
tory ever afforded so challeng-
ing, so exciting a prospect as
the present?
Prime Minister St. Laurent’s
1949 election campaign is re-
membered best for the phrase—
“It’s great to be a Canadian”.
If I had a theme for my talk
to-day it would be — “There is
no luckier young man in the
whole world to-day than a Can-
adian”.
The medieval French in their
pride and joy of country used
to have a saying that if God had
Conlinued on Page 7
Greið leið að senda
PENINGA
YFIR HAFIÐ

CANADIAN PACIFIC
EXPRESS
tif útlanda
Er þér viljið senda pen-
inga til ættingja eða vina
handan hafs þá skuluð
þér fara á næstu Canad-
ian Pacific skrifstofu —
greiða upphæðina, sem
þér ætlið að senda að við-
bættum afgreiðslukostn-
aði, og fáið kvittun. Can-
adian Pacific setur sig
strax í samband við um-
boðsmann sinn erlendis.
Viðtakandi fær greidda
peningan um leið og hann
leggur fram persónuleg
skilríki um að hann sé
réttur aðilji. Er þér næst
þurfið að senda peninga,
skilríki um að hann sé
þá notið þessa öruggu
aðferð.
GoAtaAiðM, Quifcc