Lögberg - 27.03.1952, Síða 5

5
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 27. MARZ, 1952
ÁtiUeA/HÁL
LVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
ELDSVOÐAR
í vetur hefir verið mikið um
eldsvoða, fólk hefir brunnið inni
og 1 nokkrum tilfellum hafa
börn þannig týnt lífi sínu, og
er það átakanlegast. Það er ekki
að furða þótt mörgum sé orðið
það ærið umhugsunarefni hvort
ekki sé hægt að gera meira en
gert er til að koma í veg fyrir
að slíkir sorgaratburðir eigi sér
stað. Stjórnarvöld, félagsleg
samtök og jafnvel einstaklingar
geta haft mikil áhrif með því
að brýna fyrir almenningi að
gæta allra varúðarreglna gegn
eldshættu.
Nýlega barst mér bréf í hend-
ur varðandi þetta mál, ásamt af-
riti af bréfi, sem bréfritarinn
sendi Hon. Paul Martin, heil-
brigðis- og velferðarmálaráð-
herra í Ottawa. Bréfið til mín
er svona:
Kæra Mrs. Jónsson:
Meðlagt bréf skýrir sig sjálft.
Það er tími til kominn, að fólk
reyni að gera eitthvað til að
koma í veg fyrir þessa tíðu elda.
Það eru um 4 ár síðan ég fyrst
fór að hreyfa við þessu máli með
ýmsu móti, en mér hefir orðið
lítið ágengt. Ég reyndi að ýta
við Fire Commissioners í Al-
berta, en þeir virðast sofandi.
Ég er að senda 15 afrit af bréf-
inu, sem ég sendi þér, til heil-
brig^Sis og velferðarmálaráð-
herranna í British Columbia, Al-
berta, Saskatchewan, Manitoba,
Ontario, og fl., en nú vill svo
illa til að þessi álukkans gripa-
pest dregur allan huga frá
þessu. _
Öll kvenfélög ættu að taka
þetta mál á stefnuskrá sína, og
skrifa C.B.C.-útvarpskerfinu og
heilbrigðis- og velferðarmála-
ráðherrunum. Ég vildi óska, að
þú vildir fjalla um þetta mál í
dálki þínum í Lögbergi, og brýna
fyrir öllum kvenfélögum, að láta
sig þetta velferðarmál miklu
skipta. Hugsum okkur hvað for-
eldrar líða, sem sjá á bak börn-
um sínum á þennán hátt.
Vinsamlegast,
M. G. Guðlaugson
R. R. 2. White Rock, B.C.
M. G. Guðlaugson á þakkir
skilið fyrir að reyna að vekja
athygli almennings á þessu vel-
ferðarmáli og þá ekki síður at-
hygli þeirra stjórnarformanna,
er um þetta mál eiga að sýsla.
Ef þeir fengju mörg slík bréf,
------------------------------
myndu þeir taka málið til al-
varlegrar íhugunar og meðferð-
ar.
Hér fer á eftir kafli úr bréfinu
til heilbrigðis- og velferðarmála-
ráðherrans:
„Ég held því fram, að veita
ætti almenningi fræðslu um
þetta mál í blöðunum, útvarp-
inu og með flugritum, er stjórn-
in gæfi út. Enn fremur ættu
eldsábyrgðarfélög og önnur við-
skiptafélög að taka þátt í slíkri
uppfræðslu-tilraun. Félög, sem
gefa út mánaðartöflur, gætu
veitt aðstoð með því að prenta
neðan á hverja síðu varúðar-
reglur gegn eldshættu.
Fólki ætti að vera sagt hvern-
ig afstýra eigi eldsvoða og sér-
lega hvérnig eigi að varna því,
að börn brenni inni. Hér eru
nokkrar varúðarreglur:
1. Skiljið börnin aldrei eftir
heima einsömul.
2. Sjáið um að eldstæðið og
rörin séu í góðu lagi, og rörin
falli þétt saman.
3. Sjáið um að ofnspjaldið
(damper) sé snúið fyrir og eld-
urinn bældur áður en farið er
að sofa.
4. Reykið aldrei í rúminu.
5. Látið aldrei föt hanga fyrir
ofan eða nálægt ofninum eða
eldavélinni, því þau geta dottið
eða kviknað í þeim, ef þau eru
of nálægt eldinum.
Þetta eru aðeins fáeinar var-
úðarreglur, en ef kviknar í: —
Vertu viðbúinn, fljótur en ró-
legur.
í hverju húsi ættu að vera að
minsta kosti tveir slökkvihólk-
ar. Sum aldsábyrgðarfélög lána
þá endurgjaldslaust þegar þau
taka hús í eldsábyrgð. Þeir ættu
að vera þar sem auðvelt er að ná
til þeirra.
Ef þú hefir salt, þá kastaðu
því á eldinn. En fyrst af öllu;
komið börnunum út.
Ef loft er í húsinu ætti stigi
altaf að vera nálægur, sem nær
upp í efri gluggana og einnig
kaðalstigi fyrir innan gluggana
uppi, þá er fljótlegt að brjóta
gluggana með stól eða kodda.
Þessum reglum og fleiri ætti
að útvarpa að minsta kosti
þrisvar á viku um vetrarmánuð-
ina, þegar eldshættan er mest,
bezt væri a§ sá útvarpsliður
heyrðist að kvöldfréttunum
loknum. Tvisvar á viku á sumr-
in. Viku- og dagblöðin ættu að
gefa þessu máli rúm einu sinni
á viku.“
ÍSLENZKUR FRÓÐLEIKUR
Hinir gömlu íslenzku máls-
hættir og spakmæli, sem kvenna
síðunni hafa borizt víðsvegar að,
hafa snert viðkvæma strengi og
rifjað upp kærar minningar hjá
mörgum. Kona hér í borginni,
sem lét mér eftirfylgjandi smá-
sögu og málshætti í té, sagði:
„Þegar ég las bréf Ingibjargar
Johnston frá Keewatin, fór ég
einnig í djúp gleymsku minnar
og gróf upp ýmislegt, sem ég
heyrði á yngri árum; foreldrar
mínir kunnu mikið af málshátt-
um og virtust jafnan hafa við-
eigandi málshátt eða spakmæli
á hraðbergi við öll tækifæri, og
sama var að segja um tengda-
foreldra mína. — Móðir mín,
sem nú væri yfir tírætt ef hún
væri á lífi, sagði mér þessa smá-
sögu, en hún hafði hana eftir
ömmu sinni.
Gaman var að gömlu íslenzku
gátunum; ætli einhver, sem
man þær, vildi senda Kvenna-
síðunni fáeinar?"
Ég kann þessari vinkonu
minni þökk fyrir smásöguna og
málshættina og öllum þeim, sem
þá hafa sent. Þeir eru afar vin-
sælir, því í þeim felst margra
alda reynsla forfeðranna og
samanþjöppuð speki. Gamlar ís-
lenzkar gátur og þjóðlegar sagn-
ir verða þegnar með þökkum og
birtar í þessum dálkum.
Gömul sögn.
Sagt er að álfkona hafi komið
á bæ þar sem fólkið var úti við
heyvinnu. Ungbarn svaf 1 vöggu
og annað barn á að gizka tveggja
ára var nálægt. Hún gekk fljót-
lega í burtu, en einhver heyrði
hana segja:
Tökuin á! Ekki má!
Tvævetrungur situr hjá,
og segir frá.
Kross er undir og ofan á.
☆
Málshættir.
Þangað vill auðurinn, sem
hann er fyrir.
Fæst orð hafa minsta ábyrgð.
í upphafinu skýldi endirinn
skoða.
Kapp er bezt með forsjá:
Leiðin milli vina er aldrei
löng.
Sælla er að gefa en þiggja.
Kalt er kattargamanið.
Oft bylur hæzt í tómri tunnu.
Betri er belgur hjá en barn.
Oft má níða sem prýða.
Margur fær af litlu lof, og
last fyrir ekki parið.
Það skartar á einum, sem er
skömm á öðrum.
Ungur má en gamall skal.
Heimskt er heima-alið barn.
Lítið er ungs manns gaman.
Heimilisböl er þyngra en tár-
um taki.
• Þröngt mega sáttir sitja.
Nær er skinnið en skyrtan.
Heilbrigður skilur ei sjúkl-
ingsins vein.
Sannleikurinn er sagna beztur
Margt smátt gerir eitt stórt.
Betri er fjörður á milli frænda
fen vík á milli vina.
Neyðin kennir naktri konu að
spinna og lötum manni að vinna
Þunnt er móðureyrað.
Sjaldan veldur einn þá tveir
deila.
Betra er að vera laukur í lítilli
ætt en strákur í stórri.
Langt þykir þeim, sem búinn
bíður.
Oft er biðill seint á ferð.
Spyr sá sem ekki veit.
Leitið, þá munið þér finna.
Ekki batnar alt þó bíði.
Læra börn það á bæ er títt.
Sitt sýnist hverjum.
Viljinn dregur hálft hlass.
Barnið vex en brókin ekki.
Fjarlægðin gerir fjöllin blá og
mennina mikla.
Sá verður að laumast með
landi, sem lekan hefir bát.
Margur er knár, þó hann sé
smár.
Syngur hver mað sínu nefi.
Engum er alls varnað.
Kornið fyllir mælirinn.
Oft kemur skin eftir skúr.
Nýir ljáir bíta bezt.
Ekki er úti öll nótt enn.
Það er drjúgt, sem drýpur.
Sá hefir nóg sér nægja lætur.
Kemst þó hægt fari.
Iðni er auðnu móðir.
Það er allt auðþekkt, sem úr
koti kemur.
í neyð skal nota roð og ugga.
Það er tungunni tamast, sem
hjartanu er kærast.
Sá veldur miklu, sem upphaf-
inu veldur.
Gott er að sjá fyrir lekanum
og setja undir hann.
Skamt er milli skers og báru.
Hver er sjálfum sér næstur.
Sígandi lukka er bezt.
Krummi verður ekki hvítur
þó hann baði sig.
Líður þó langt þyki að bíða.
Meira má ef duga skal.
Hver vill skara eld að sinni
köku.
Vín inn, vit út.
Nýir vendir sópa vel en sá
gamli hreinsar út hornin.
Gott er gott að gera og hitta
sjálfan sig fyrir.
Svo bregðast krosstré sem
önnur tré.
Ö1 er innri maður.
Nei er meyjar já.
Svo má illu venjast að gott
þyki.
Ekki er sú músin betri, sem
læðist, en sú, sem stekkur.
Varast skal þá, er gullhamra
slá.
Það skal vanda, sem vel á að
standa.
Hygginn maður athugar sinn
gang.
Sá, er við spilaborðið situr,
veit ei hvað tímanum líður.
Kveðjusiðir í ýmsum löndum.
Hindúar kasta sér á gólfið,
einu sinni fyrir jafningjum sín-
um, en tvisvar fyrir yfirmönn-
um. — Arabar nudda kinn sinni
við kinn gestsins. — Japanar
taka af sér skóna, krossleggja
handleggina og segja: „Vægðu
mér!“ — Birmabúar þefa af and-
liti gestsins og hrósa lyktinni af
honum. — Á Suðurhafseyjum
hella menn vatni yfir höfuðið
hvor á öðrum. — Tyrkir kross-
leggja handleggina og nálgast
gestina með mörgum hneiging-
um, sem eru því dýpri sem
gesturinn er hærra settur í þjóð-
félaginu.
Gullbrúðkaup í Argyle
Það var bjart í lofti og gleði
í hjörtum manna í Argyle-byggð
þann 20. nóv. síðastliðinn og all-
ir voru klæddir brúðkaupsklæð-
um, því allir vegir lágu að sam-
komu húsinu á Brú til að heiðra
tvenn hjón, sem þá áttu gull-
brúðkaup, þau Mr. og Mrs. Sig-
urður Pétursson og Mr. og Mrs.
Páll Anderson. Stóðu fyrir þessu
veglega samsæti börn og ætt-
ingjar gullbrúðhjónanna og al-
menningur í Brúarbyggð, en
þátt tóku í því fólk um alla
byggðina.
Það var vistlegt og hlýtt og
bjart í samkomuhúsinu þennan
dag; byggðin skartaði þvi bezta,
sem hún átti til.
Gullbrúðkaup eru sjaldgæf og
fólki þykir sjálfsagt og skylt að
gleðjast með þeim sem því tak-
marki ná í lífinu. Bæði þessi
hjón hafa að mestu átt samleið
með fólki hér s.l. 50 ár. Sigurður
Pétursson kom til Argyle frá
Reykjavík nálægt aldamótum,
er hann bróðir hins snjalla rit-
höfundar og vísindalega rann-
sóknarmanns Dr. Helga Péturs,
sem allir bókhneygðir íslend-
ingar þekkja. Sigurður er gáfað-
ur maður og listrænn. Hann
staðnæmdist á Brú er hann fyrst
kom hér og þar giftist hann
Lilju Jónsdóttur Ólafssonar
1901, er það fólk alþekkt fyrir
mannkosti og listræni. Munum
við gömlu mennirnir, sem nú
erum að verða örvasa, eftir því
er þai\ léku í Ævintýri á göngu-
för aldamótaárið, og við höfum
lifað á því í 50 ár og lifum á því
enn eins og öðru andlegu sæl-
gæti. Þau hjón voru landnemar
í íslenzku byggðinni að Sinclair
í Vestur-Manitoba og bjuggu þar
nokkur ár. Síðan fluttu þau
til Cypress River; þar stundaði
Sigurður verzlunarstörf hjá
Jónasi Anderson stórkaupmanni
og máske fleirum. Hefir hann
sinnt ýmsum öðrum störfum, og
alllengi hefir hann verið ritari
bæjarráðsins, og mun hann hafa
leyst sín störf af hendi með trú-
mennsku og vandvirkni.
Páll Anderson er sonur
Andrésar Jóhannessonar og
konu hans Valgerðar Jósefs-
dóttur Björnssonar frá Vestara-
landi í Axarfirði. Var hann al-
bróðir J. A. Walterson, en hálf-
bróðir Björns Walterson, er báð-
ir voru gildir bændur í Argyle.
Páll fór að ráði norrænna vík-
inga. Laust fyrir aldamótin tók
hann pjönkur sínar og fór vest-
ur á Kyrrahafsströnd og mun
hann hafa staðnæmst í Seattle,
og þar mun hann hafa verið er
hann kynntist konu sinni Guð-
nýju Aðalbjörgu Johnson frá
Minneota, fædd á Breiðumýri í
Vopnafirði, þar sem ættarrót
hennar er. Þau giftust á Strönd-
inni 1901; til Argyle komu þau
1902, og í Brúarbyggðinni voru
þau þar til fyrir fáum árum að
þau létu af búskap og fluttu til
Glenboro og sitja þau nú þar í
helgum stein.“ Ekki mun Páll
hafa safnað gulli og silfri meðan
hann var í vesturvíking*, en
hann vann það sem gulli var
dýrara — konuna, en hún var
forkunnar fríð og myndarleg,
og er enn.
Við aðalborðið í salnum sátu
gullbrúðhjónin og umhverfis
þau við veizluborðið börn þeirra
og barnabörn og nánustu ætt-
ingjar, var það fríður hópur.
Hr. Conrad Nordman spilaði
giftingarsálminn,** og sungnir
voru sálmar og ástaljóð. Hr.
Hjalti Sveinsson hafði sam-
komustjórn með höndum. B. K.
Johnson talaði fyrir hönd Brúar-
byggðar; B. S. Johnson fyrir
hönd Vesturbyggaðar og las
hann eúmig skeyti frá G. J. Ole-
son í Glenboro, sem ekki gat
verið viðstaddur; F. Frederick-
son mælti fyrir hönd Glenboro-
safnaðar; Mrs. Ella Rask, systir
Mrs. Anderson, frá St. Paul, sem
var fulltrúi systkina Mrs. P.
Anderson, og Mrs. M. Josephson,
Brú, sem sat með gullbrúðhjón-
unum, mælti nokkur orð; Mrs.
B. K. Johnson talaði fyrir hönd
kvenfélagsins á Brú; Mrs. Victor
Frederickson, dóttir Andersons
hjónanna, mælti fyrir munn
Andersons fjölskyldunnar, en
Harry Johnson fyrir hönd barna-
barnanna. Helgi Péturs, sonur
Péturssons hjónanna, mælti fyr-
ir hönd nánustu ættingja þeirra.
Gullbrúðguminn, S. Pétursson,
þakkaði fólkinu með ræðu, bæði
á ensku og íslenzku.
Fjölmargar og verðmætar
gjafir féllu báðum brúðhjónun-
um í skaut: Rafmagnsklukkur
með gullnum bjarma, gullúr og
hringir, postulíns tekönnur og
peningasjóður og m. fl. frá börn-
um og ættingjum, og er það hér
of margt upp að telja.
Victor Frederickson þakkaði
fyrir Andersons hjónin, og hann
og dóttir hans Gwen sungu tví-
söng (In the Starlight). Diana
Nordal söng The loveliest night
of the year; móðir hennar spil-
aði undir. Gwen Frederickson
söng tvo einsöngva (Solos)
(I love Thee, and Through the
years); Miss F. Oliver lék á hljóð-
færið. Gjafir afhentu eftirfylgj-
andi: H. Isfeld; Emil Johnson,
Mrs. Conrad Nordman; Mrs
Johnson; Wayne Johnson; Mary-
lin og Sharon Frederickson;
Karen Peters og fl. — óskar
Josepson tók myndir. Mörg ham-
ingjuóskaskeyti bárust gullbrúð-
hjónunum, póstspjöld, bréf og
símskeyti. Veizlukostur var frá-
bær og frammistaða kvenfólks-
ins í alla staði hin myndarleg-
asta; um 200 manns sátu hóf
þetta.
Mr. og Mrs. P. Anderson hafa
eignast 10 börn, eru 8 á lífi, og
eru þau sem hér segir:
Þórunn Valgerður, gift S. E.
Johnson, Glenboro; Alice Karo-
lína, gift hérlendum manni,
Winnipeg; Jóhanna Björg, gift
Victor Frederickson, Winnipeg;
Ella Bentína, ógift í Winnipeg;
Albert Jón, kvæntur hérlendri
konu í Winnipeg; Jósef, kvæntur
Guðrúnu Johnson frá Hólmi í
Argylebyggð; Jón Stefán og
Marvin, báðir kvæntir hérlend-
um konum, eiga heima í Van-
couver, B.C. Herbert Andrés og
Halldór eru dánir.
Börn þeirra Mr. og Mrs. S.
Pétursson voru fjögur; dóttur
mistu þau fyrir mörgum árum.
Á lífi eru þrír synir, Helgi í
Winnipeg, Pétur og Sigurður.
Þau Péturssons hjónin voru
heiðruð með samsæti og gjöfum
af vinum þeirra í Cypress River
tveimur dögum seinna.
Hugheilar hamingjuóskir til
gullbrúðhjónanna, barna þeirra
og barna-barna.
G. J. Oleson
Ungur franskur rithöfundur vill ekki
bókmenntaverðlaun
Segir, að þau svipii skáldin
sjálfstæði og geri þau að
söluvarningi á uppboði.
*Sigurður var líka í vestur-
víking og vann þar sína frú.
**Andersons hjónin voru leidd
til sætis af Mr. og Mrs. Allan
Frederickson, Glenboro, Man.
Péturssons hjónin leiddu þau
Mr. og Mrs. Jónas Anderson,
Winnipeg, til sætis.
Fyrir missagnir, sem kunna
að vera í þessari frásögn, er vel
virðingar beðið.
G. J. O.
Ungur franskur rithöfundur
hafnaði í haust Concöurt-
verðlaununum, sem eru
merkustu bókmenntaverð-
laun Frakklands og á borð
við James Tait Black-verð-
launin á Bretlandi og
Pulitzer-verðlaunin í Banda-
ríkjunum. Hefir þessi á-
kvörðun hins unga rithöf-
undar vakið geysilega at-
hygli og skáldsaga hans, sem
verðlaunuð var, selzt allra
bóka mest í París síðustu
vikurnar.
Rithöfundur þessi heitir Julien
Gracq og er fertugur að aldri.
Hann gaf út tvær skáldsögur
árið 1945 og hefir síðan látið
nokkra bæklinga frá sér fara,
en með skáldsögunni „Le Rivage
des Syrtes“, sem kom út í haust,
skipar hann sér í fremstu röð
rithöfunda yngri kynslóðarinn-
ar á Frakklandi. Meginkostir
sögunnar eru sagðir töfrandi
mál og frábær stíll, en hún er
ekki skemmtileg aflestrar og
myndi naumast hafa vakið al-
menna athygli, ef að líkum hefði
látið.
Frú Colette, hin heimsfræga
franska skáldkona, beitti sér
eihdregið fyrir því, að Julien
Gracq fengi Goncourt-verðlaun-
in fyrir þessa nýju skáldsögu
sína, enda þótt Gracq hefði ekki
sent úthlutunarnefndinni bókina
og áður farið óvirðingarorðum
um bókmenntaverðlaunin í
heimalandi sínu og erlendis. En
þegar ákvörðunin um veitingu
Goncourt-verðlaunanna var gerð
heyrinkunn, lýsti Gracq yfir því,
að hann veitti þeim ekki við-
töku, hann hefði opinberlega
fordæmt bókmenntaverðlaun,
því að hann teldi þau svipta rit-
höfundana sjálfstæði og gera þá
að söluvarningi á eins konar upp
boði, og væri staðráðinn í að
vísa öllum slíkum viðurkenning-
um á bug.
Blöðin í Frakklandi og annars
staðar hafa fjölyrt mikið um
þennan óvenjulega atburð. og al-
menningur gefið honum slíkan
gaum, að salan á skáldsögu
Gracq hefir á örstuttum tíma
farið upp úr öllu valdi, þó að
„Le Rivage des Syrtes“ myndi
naumast hafa vakið athygli ann-
arra en vandlátustu lesenda, ef
þetta hefði ekki til komið.
Goncourt-verðlaunin nema
fimm þúsund frönkum. Þeim var
fyrst úthlutað árið 1903. Hin ár-
lega veiting þeirra er gerð heyr-
inkunn í desember og þeim ætl-
aður §á tilgangur að vera viður-
kenning og örvun ungum og
efnilegum skáldsagnahöfundum
til handa. —Aþbl.
Comfortex
the new sensation for the
modern girl and woman.
Call Lilly Matthews, 310
Power Bldg., Ph. 927 880
or evenings, 38 711.
BLUE
CR0SS
THE SYMBOL THAT STANDS F0R SECURITY
IF
You never know when you or some member
of your family1 may need hospital care.
“Let BLUE CROSS Pay the Hospital Bill”
you are not already enrolled, see your local BLUE CROSS
representative or flll in and return this coupon today.
MANITOBA HOSPITAL SERVICE ASSOCIATION,
116 Edmonton Street, Winnipeg.
Please send full details of Blue Cross Plan:
Name -------
Address ....
Please Print Plainly