Lögberg - 15.01.1953, Side 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 15. JANÚAR, 1953
Almenningur í Rússlandi
eftir 35 ára stjórn kommúnista
AMERISKUR blaðamaður hefir
átt tal við fyrrverandi sendi-
herra Bandaríkjanna í Moskva,
um það hvert sé viðhorf almenn-
ings í Rússlandi nú á dögum.
Spurði blaðamaðurinn fyrst
hvort rótgróið hatur væri meðal
almennings í garð Bandaríkj-
anna.
— Ekki verður það sagt. En
með sífelldum rógi og áróðri
reynir stjórnin að sverta Banda-
ríkjamenn í augum almennings.
Og það sjaldan maður nær tali
af rússneskum manni, eru þetta
vanaspurningarnar: Hvers vegna
eruð þið að koma nýrri styrjöld
á stað? Hvers vegna eruð þið svo
fjandsamlegir í garð okkar?
Hvers vegna hófuð þið stríðið
í Kóreu?
Þetta stafar af því, að stöðugt
síðan 25. júní 1950 hefir stjórnin
hamrað það inn í almenning, að
Suður-Kórea hafi farið með
stríði á hendur Norður-Kóreu og
Bandaríkin hafi sent þangað her-
lið til þess að hefja þessa árásar-
styrjöld. Það er nokkurn veginn
víst, að allur almenningur í
Rússlandi trúir því að stríðið í
Kóreu sé Bandaríkjunum að
kenna.
Þrátt fyrir þetta hygg ég að
margir Rússar muni undir niðri
vera Bandaríkjunum þakklátir
fyrir hjálpina, sem þeim var veitt
með láns- og leigulögunum, enda
þótt stjórnin hafi hvorki þakkað
hjálpina, né staðið í skilum með
endurgreiðslu.
— Óttast almenningur fanga-
búðirnar?
— Almenningur í Rússlandi
verður að gæta þess vel hvað
hann segir. Hver maður verður
að forðast eins og heitan eldinn
að fara út af þeirri „línu“, sem
stjórnin hefir sett. Og þetta er
vandasamt, þar sem „línan“ er
alltaf að breytast. En það kemur
þó fyrir að mönnum rennur í
skap, eins og til dæmis þegar
stjórnin skipar svo fyrir að allir
íbúar í einhverju þorpi skuli
fluttir þaðan, vegna þess að þar á
að hefja einhverjar framkvæmd-
ir. Þá kemur það fyrir að einhver
vesalingur fær ekki orða bund-
izt. Hann er gripinn hispurslaust
og settur í fangabúðir og jafnvel
öll fjölskylda hans líka.
— Býst almenningur við því,
að stríð skelli á?
— Rússnesk alþýða hefir jafn-
an elskað land sitt. Það hefir
ljóslega komið fram í fyrri styrj-
öldum. Þetta notar stjórnin í á-
róðri sínum. Alltaf eru blöð og
útvarp með fullyrðingar um
það, að erlend ríki ætli að sölsa
undir sig rússneskt land og nátt-
úru auðlindir þess. Þau segja að
kapitalisminn á Vesturlöndum
sé einráðinn í að leggja Rússland
í rústir, og þetta hefir sín áhrif á
fjöldann, og ég held mér sé óhætt
að segja að nokkur stríðsótti sé
meðal almennings, verkamanna
og eldra fólks í borgum og fólks
í þeim héruðum, þar sem stríðið
geisaði seinast.
— Telja Rússar fylgiríkin jafn-
ingja sína?
— Þrátt fyrir margar fjálg-
legar umsagnir blaða og útvarps
um jafnrétti þá er litið niður á
fylgiríkin. Menn hafa ekki
gleymt því að sum þeirra gerðu
bandalag við Hitler gegn Rúss-
um. Sérstaklega er mönnum lítt
gefið um Rúmena, sem kallaðir
eru „músikantar“ í óvirðingar-
skyni, Og menn hafa líka illan
bifur á Ungverjum, og yfirleitt
eru þjóðirnar í fylgiríkjunum
taldar standa skör lægra en
Rússar. Þetta á þó ekki við um
Kína. Allir telja að þaðan sé
mikils liðs von, og almenningur
er mjög hrifinn af því að Kín-
verjar skyldi senda „sjálfboða-
liða“ til hjálpar Norður-Kóreu-
mönnum. Stjórnin hyggur gott
til að fá „ódýran vinnukraft“ frá
Kína — en því er ekki hreyft
opinberlega.
— Má alþýðan hlusta á út-
varp?
— Útvarpstæki eru á boðstól-
um í Rússlandi, en þó af skorn-
um skammti og mjög dýr. Þetta
eru góð tæki, sem hafa allt að
15 lampa, en þau kosta um 1200
rúblur (það er um 500 ísl. kr.).
En það er ekki ætlazt til þess að
almenningur sé að kaupa slík
tæki. Hann á að hlusta á útvarp
frá hátölurum, sem stjórnin hefir
alls staðar komið fyrir á al-
mannafæri. En samt verður
stjómin að hafa útvarpstæki til
sölu. Hún verður að koma áróðri
sínum og fyrirskipunum til þjóð-
arinnar með útvarpinu. Og það
er svo sem engin hætta á að
menn geti stolizt til þess að
hlusta á annað útvarp. Menn
hafa hvergi afdrep til þess, því
að alls staðar er fólki kakkað
saman.
Sjónvarp hafa þeir í Moskva
og er það aðallega rekið í áróðurs
skyni, en þó koma þar stundum
sýningar úr leikhúsum.
— Hvernig er með kirkju-
málin?
— 1 lok stríðsins voru guðs-
þjónustur aftur leyfðar, en patrí-
arkanum (yfirmanni grísk-
kaþólsku kirkjunnar í Rúss-
landi) og prestum var harðlega
bannað að skifta sér af stjórn-
málum eða gagnrýna gerðir
stjórnarinnar. Meðan prestarnir
gæta þessa, mega þeir prédika.
En eins og þér vitið sjálfsagt,
■þá afneita allir flokksbundnir
kommúnistar guði. Og vegna
þess að flokkurinn hefir ótak-
markað vald yfir alþýðunni, þá
áleit stjórnin óhætt að leyfa
kirkjugöngur. En hún hefir vak-
andi auga á öllu, sem þar er
sagt.
Það er aðallega eldra fólkið,
sem sækir kirkju. Þó fara fram
hjónavígslur og skírnir, og þetta
færist t aukana. Og mér er nær
að halda að trúarlíf muni glæðast
aftur í Rússlandi.
— Er rússnesk alþýða frjáls
ferða sinna?
— Það ferðast enginn í Rúss-
landi að eigin vild. Og fyrir al-
þýðu er það útilokað, því að hver
maður verður að skila ákveðnu
verki á hverjum degi. En hafi
einhver unnið sérstaklega vel, ef
hann hefir sótt vel áróðursfundi
og hrópað stjórninni lof hátt og
lengi, þar sem það á við o. s. frv.,
þá getur skeð að honum verði
leyft að fara á hvíldarheimili
suður við Svartahaf, við Eystra-
salt eða í Mið-Asíu. En þetta
skeður því aðeins að menn gæti
stöðugt orðs og æðis, því njósnað
er um hvern mann.
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
FREYJUGATA 34 . REYKJAVIK
II
— Hvað er um alþýðumennt-
un að segja?
— Börn eru skólaskyld frá
7—11 ára aldurs. Þá taka við al-
þýðuskólar, en þangað geta hinir
fátækustu ekki sent börn sín. Úr
þessum skólum eru börn rekin
miskunnarlaust ef þau eru ó-
stýrilát, ef þeim fer ekki nógu
vel fram eða eru hyskin, eða
gleyma því að dást að foringjan-
um eða stjórninni. En þegar 'til
háskólanna kemur, þá er vand-
lega vingsað úr eftir pólitísku
sjónarmiði. Kennslan er yfirleitt
pólitísk, en þeir sem velja sér
vísindagreinar verða að læra að
halda sér saman.
— Hefir almenningur aðgang
að bókasöfnum?
— Til eru nokkur alþýðubóka-
söfn, en hin helztu þeirra, svo
sem Leninsafnið í Moskva, eru
ekki opin fyrir almenning. Menn
verða að fá sérstakt skilríki til
þess að mega koma á þau söfn.
Út um landið eru léleg bókasöfn
fyrir almenning í áróðursstöðv-
um stjórnarinnar. — Þess er
vandlega gætt að í söfnum þess-
um séu ekki aðrar bækur en
þær, sem lofsyngja kommúnism-
ann, flokkinn, Lenin og Stalín.
— Hvernig eru húsakynni al-
mennings?
— Húsakynni í Rússlandi fara
eftir því hver maðurinn er. Hátt-
settir flokksmenn, herforingjar,
vísindamenn, viðurkenndir rit-
höfundar og jafnvel annálaðar
dansmeyjar, eru ekki á flæði-
skeri. Þeim eru fengnar 4—5
herbergja íbúðir á bezta stað,
jafnvel upphitaðar og stundum
fylgir bíll og bílstjóri.
En almenningur verður að láta
sér nægja sambýlishús, þar sem
hverjum manni eru ætluð 10 fer-
fet af gólfi. Enginn fær ráðið
neinu um það hvar hann býr, né
með hverjum hann býr. Yfir-
völdin ráða því hvar hver maður
skal eiga heima, og vei þeim, sem
hefir nokkuð við það að athuga.
Þarna skiftast menn á að elda
mat sinn, sópa gangstéttina fyrir
framan húsið á sumrin og moka
snjó af henni á vetrum. Og um
annað verða menn að koma sér
saman.
— Hvað um stéttaskiptingu í
Rússlandi?
— Frá ómunatíð hefir verið
mikill stéttamunur þar. Og þessi
stéttamunur er þar enn. Það er
aðeins orðaglamur þegar talað er
um hið „stéttlausa ríki“. — En
meðal almennings virðist ekki
nein öfundsýki út af betri húsa-
kynnum, betri klæðnaði og meira
frjálsræði yfirstéttanna. Á viss-
um stöðum hafa heldri menn
engin sérréttindi, svo sem í leik-
húsum, strætisvögnum og neðan
jarðarlest, nema ef um liðsfor-
ingja er að ræða. Með þessu er
ryki slegið í augu almennings,
svo hann verður þess ekki var að
sífellt vex bilið á milli hans og
æðri stéttannð.
—Lesb. Mbl.
VÖKUDRAUMAR
Eftir JÓNBJÖRN GISLASON
FRAMHALD
Einstöku menn munu vera svo
æfintýragjarnir, að þá fýsir að
lifa æfi sína upp aftur, að sjálf-
sögðu með það fyrir augum að
fækka misstígnu sporunum og
fjölga þeim happadráttum, sem
heimurinn hefir á boðstólum.
Allan þorra manna mundi þó
skorta hugrekki til að hefja þá
pílagrímsgöngu á nýjan leik,
enda vonlaust að geta nokkru
um breytt við sömu skilyrði hið
ytra og innra, vegna þess að sama
hugarfar og sömu kringumstæð-
ur mundu skapa sömu lífsstefnu
og sama niðurlag að lokum.
Marga hefi ég heyrt afsaka
óhöpp sín og mistök með þeirri
röksemd, að þeirra sjálfra sé í
raun og veru ekki sökin, því þeir
fái engu um þetta ráðið, þetta
séu alt örlagaþræðir, ofnir og
knýttir af einhverjum æðri mátt-
arvöldum, sem ekki leyfi nein
gönuskeið eða aukaspor út fyrir
afmarkaða línu; allir atburðir
stærri og smærri séu fyrirfram
óraskanleg forlög; þeir gefa sjálf-
um sér ftdla syndakvittun fyrir
fram og skelli allri skuldinni á
eitthvert ímyndað vald, sem, ef
til væri, hefði ef til vill ekki
verið kunnugt um tilveru þeirra
og þess vegna látið þá gjörsam-
lega afskiftalausa.
Sennilegra virðist að hver og
einn sé sinnar eigin gæfu eða
ógæfu smiður, eins langt og það
nær; en vissulega eru þar ýms
ljón á veginum, sum vegna vönt-
unar einstaklingsins á framsýni
og spámannlegum hæfileikum og
sum af völdum ríkjandi þjóð-
skipulags sem tíðum hefir sín
óska- og olnbogabörn.
Hinn bjartsýni æskumaður, er
lífsglaður og öruggur, leggur
land undir fót, sér allan heim-
inn framundan, baðaðan róslit-
uðu geislaflóði, sem æskan ein
getur framkallað og málað. Ótal
vegi er um að velja og allir hljóta
þeir að liggja til Róm. Honum
sýnist öll framsýn og stefna svo
hnitmiðuð og auðveld að hann
kennir jafnvel vonbrigða. Hann
einmitt þráir að mæta hættum
og torfærum svo tækifæri gefist
að prófa krafta sína og hugrekki.
Hann vill borga fullu verði þann
bróðurhluta, sem honum er ljóst
að í hans skaut fellur af þessa
heims dásamlegu gæðum. Hann
veit sig tilheyra bræðralegu
þjóðfélagi, þar sem enginn geng-
ur á annars hlut; hann verði að-
eifts að vinna fyrir sínum bróður-
hlut með ráðvendni, dugnaði og
þrautseigju. Slíkir eru draumar
æskunnar.
Brátt verða á vegi hans marg-
víslegar krossgötur og öll hans
tímanlega velferð veltur á vali
hans á vegum í það eða hitt
skiftið. Við fyrstu sýn eru allar
þessar götur hver annari líkar,
og vera má að val hans í þeim
efnum fari ekki ætíð eftir dóm-
greind hans eða meðfæddum
hæfileikum, heldur augnabliks
áhrifum, en virðist í fljótu bragði
lítinn mun gjöra, en geta orðið
all-áhrifaríkt er stundir líða
fram.
Sumir þessir greiðfæru vegir
verða smám saman að þröngum
og ógreiðum götuslóðum, er
hverfa síðast með öllu í hinum
illræmdu Illugiljum, Göngu-
skörðum og Svörtuloftum, þar
sem margur góður drengur hefir
orðið úti, dagað uppi eða fallið
fyrir björg. Lítið er til minnis
um þá, því þau fáu spor, er þeir
áttu, hefir sandur tímans fylt og
jafnað yfir að fullu og öllu.
Hvað skorti hér á til fullnæg-
ingar á framsóknarþrá þessara
ungu manna? Var vöntun á leið-
sögn úr foreldrahúsum ástæðan?
Voru þverbrestir í skapgerð
þeirra, var stefnufesta þeirra og
einbeitni ekki nægileg eða sam-
ræmandi við eldmóð æskunnar
er þeim bjó í brjósti? Skorti þá
nægilega hörku og óbilgirni til
að ryðja sér til rúms við nægta-
borð alheimsgæðanna, þar sem
öllum er þó ætlað sæti, sam-
kvæmt mannúðar- og siðgæðis-
lögum?
Öll okkar veraldlegu viðskifti
eru ein þráðlaus glíma og fang-
brögð upp á líf og dauða, um
þátttöku í gæðum þessa heims.
Sagt er að vísu að þar gildi vissar
reglur og glímulög, en hræddur
er ég um að glímudómarinn líti
stundum undan þegar viss brögð
eru notuð, er verða þeim óglímn-
ari og máttarminni að falli. öll-
um er þátttaka heimil, en hér
fer sem oftar, að margir eru kall-
aðir en fáir útvaldir. Sigurveg-
ararnir verða að lokum örfáir úr-
vals glímu- og kraftamenn, er
horfa sigri hrósandi yfir raðir
fallinna andstæðinga, meira og
minna lemstraðra.
I æsku minni var refskák tölu-
vert í afhaldi meðal unglinga og
vaxinna manna, þá var hún að-
eins saklaus skemtun og dægra-
stytting, en vegna verðleika
sinna í byggingu og formi, hefir
henni verið lyft upp í hærra
veldi. Tófan er að vissu ein, en
hún er bæði grimm og slæg;
lömbin eru mörg en þau eru
bæði saklaus og heimsk, og því
endar leikurinn ætíð á sama
veg, ef kænlega var á haldið.
FramhaXd
Tvö merk framhaldsrit
Úr fylgsnum fyrri aldar II. og Brim og boðar II.
Sysiurforlögin Iðunnar- og
Draupnisúigáfan hafa nýlega
seni 6 nýjar bækur á markaðinn.
íslenzkir listamenn taka þétt í
alþjóðalistkeppni.
Fyrir einu ári áformaði sam-
bandið að efna til samkeppni
milli allra þjóða, og skyldi gera
uppkast að myndhöggvaraverki,
er hugsað var til skreytingar fyr-
ir einhverja alþjóðastofnun.
Hugmynd sú, er vinna skyldi
eftir, var: „Hinn óþekkti póli-
tíski fangi.“ — Stærð frummynd-
ar mátti ekki vera meiri en 50
centimetrar. Skyldi tilkynna
þátttöku fyrir 31. marz 1952.
Vegna óska og mjög mikillar
þátttöku í upphafi var fresturinn
framlengdur, og ákveðið að sýn-
ingin yrði opnuð í ársbyrjun
1953. I bréfi frá sambandinu var
nánar vikið að tilhögun sýning-
arinnar, og verðlaunum. Var
bréfið undirritað af formanni
sambandsins A. T. Koloman og
fleirum úr stjórninni.
Gert var ráð fyrir að einungis
80 frummyndir yrðu sýndar, og
væru þær valdar af 9 manna dóm
nefnd — í henni áttu sæti menn
frá öllum heimsálfum og stór-
veldunum og átti að taka til
dóms allar liststefnur.
Allar þær myndir sem valdar
yrðu á sýninguna áttu að fá
verðlaun, frá 25 pundum enskum
til 3,500. Sá myndhöggvari er
valinn yrði til að móta minnis-
merkið fengi þá 4,500 ensk pund
(yfir 200 þús. ísl. kr.). Eru það
einna hæstu verðlaun, er veitt
hafa verið fyrir listaverk svo
vitað sé.
Vitað er að þúsundir mynd-
höggvara hafa sent myndir til
keppni þessarar, og að keppnin
verður hörð. 4 íslenzkir mynd-
höggvarar munu hafa sent
myndir: Ásmundur Sveinsson,
Guðmundur Einarsson, Gerður
Helgadóttir, Sigurjón Ólafsson.
Hefir myndunum nú verið pakk-
an og þær sendar áleiðis til Lon-
don, þar sem sýningin skal fram
fara.
—VISIR, 11. des.
Merkastar þessara bóka er
seinna bindið af hinu mikla
ævisagnariti séra Friðriks Eg-
gerz „Úr fylgsnum fyrri aldar“
og nýtt bindi af „Brim og boð-
ar“, en það eru frásagnir af
sjóhrakningum og svaðilförum.
„Úr fylgsnum fyrri aldar“ er
sennilega eitt viðamesta ævi-
sagnarit Islendinga á 19. öld,
sem enn hefir komið út á prenti,
en bæði bindin eru sem næst
1000 blaðsíður, þéttprentaðar.
Báðar aðalsögupersónur bók-
arinnar, en það er höfundurinn
og séra Eggert faðir hans voru
málafylgjumenn miklir, mjög
við deilur riðnir og ódeigir til
stórræða. Höfundurinn er ó-
myrkur í máli um samtíðarmenn
sína og finnst þeir a. m. k. sumir
hverjir, ekki vera neinir englar.
Hann segir ágætlega frá og
málfarið ramíslenzkt og þrótt-
mikið. En auk þess sem þarna
ræðir um samtíðarmenn höfund-
arins og deilur hans við þá eru
dregnar upp skýrar og lifandi
þjóðlífs- og þjóðháttamyndir,
sem hafa menningarsögulegt
gildi um alla framtíð. — Jón
Guðnason skjalavörður bjó rit
þetta undir prentun.
I hinu nýja bindi af „Brim og
boðar“ eru 17 frásöguþættir af
sjóhrakningum, svaðilförum og
öðrum atburðum, sem á einn eða
annan hátt snerta líf og starf ís-
lenzkra sjómanna. Þættirnir eru
þessir: Jól á Halamiðum eftir
Sæmund Ólafsson, Skammdegis-
róður frá Seyðisfirði um síðustu
aldamót eftir Sigurð Helgason,
Með Goðafossi eldra frá New
York í Straumnes eftir Jónas
Þorbergsson, Sjóhrakningurinn
frá Höfðasandi eftir Þórberg
Þórðarson, Björgun í Horna-
fjarðarós eftir Eirík Sigurðsson,
Noregsför á s.s. Auróru eftir Sig.
Helgason, Laura strandar eftir
Lúðvíg C. Magnússon, Englands-
ferð með Snorra Sturlusyni eftir
Árna Vilhjálmsson, Ferð milli
Fjarða eftir Stefaníu Sigurðar-
dóttur, Mótorkútterinn Fönix í
maígarðinum mikla 1922 eftir
Sig. Helgason, Vélbátur talinn
af eftir örnólf Thorlacius, Brim
á Stokkseyri eftir Sig. Heiðdal,
Brotsjór á Halanum eftir Jón
Gunnarsson, Frá Guðmundi í
Bæ eftir Þorstein Matthíasson,
Ofsaveður við Austurland í
páskavikunni 1918 eftir Eirík
Sigurðsson, Völt er skeið og við-
sjál Dröfn eftir Guðm. G. Haga-
lín og loks Köld er vist á eyði-
skeri, skrifað upp eftir handriti
á Landsbókasafninu. Rit þetta
er nær 300 bls. að stærð, prentað
á góðan pappír og prýtt mynd-
um. Sig. Helgason rithöfundur
bjó það undir prentun.
Þriðja bókin heitir „Ævintýra-
legur flótti" eftir Eric Williams,
en Hersteinn Pálsson ritstjóri
hefir íslenzkað hana. Segir bókin
frá ævintýralegum flótta tveggja
brezkra liðsforingja úr þýzkum
fangabúðum á styrjaldarárunum
og er frásögn og atburðarásin
öll svo spennandi að bókin varð
metsölubók 1 enskumælandi
löndum og komu 10—20 útgáfur
af henni á örfáum vikum í
London.
Fjórða bókin „Fluglæknirinn“
eftir hinn vinsæla höfund Frank
G. Slaughter, er 6. bókin, sem
Draupnisútgáfan gefur út eftir
þennan höfund og er það næg
sönnun fyrir vinsældum hans.
Andrés Kristjánsson blaðamað-
ur íslenzkaði bókina.
Loks eru tvær barna- eða
unglingabækur. Ævintýradalur-
inn eftir Enid Blyton, bráð-
spennandi og skemmtileg ungl-
ingasaga með fjölda mynda, Sigr
ríður Thorlacius íslenzkaði
hana. Hin bókin „Sjö ævintýri“
er fyrir yngstu lesendurna, í
sönnum ævintýrastíl úr ríki dýr-
anna. Hún er prýdd fjölda
mynda og sumum þeirra lit-
prentuðum. Guðmundur M. Þor-
láksson þýddi og endursagði.
—VISIR, 10. des.
C0PENHAGEN
Bezta munntóbak
Keimsins
Kaupið Lögberg