Lögberg - 13.12.1956, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 13. DESEMBER 1956
GUÐRÚN FRA LUNDI:
DALALÍF
Þetta ætlaði að ganga ákjósanlega. í eldhúsinu
var funheitt ennþá og ákjósanlegur staður að öllu
leyti, nema ef einhver kynni að hafa heyrt til
hennar og færi að grennslast um ferðir hennar.
Hún var fljót að finna eldspýtur og kveikja —
Þær voru alltaf á sama stað hjá Borghildi eins og
allt annað. Hún opnaði veskið með titrandi fingr-
um. Það var troðfullt af sendibréfum — Ameríku-
bréfum. Hvernig gat staðið á þessu? Hún hafði
oft séð hann fá þessi bréf í póstinum. Jón sagði
að þau væru frá pilti, sem hefði flutzt vestur frá
Ásólfsstöðum, þegar þeir voru unglingar. Hann
hafði heitið Ólafur. Hvað svo sem gat henni komið
það við, hvað hann var að skrifa Jóni? Hann
hafði mikið við þessi bréf að geyma þau í læstu
veski. Nú hafði hún hlaupið laglega á sig, en samt
ætlaði hún að líta á eitt þeirra. Það hlyti að vera
eitthvað merkilégt í þeim fyrst þau voru svona
vandlega geymd. Hún tók eitt þeirra — það var
efst og leit út fyrir að það væri nýlegt. Hún tók
það úr umslaginu og leit á upphafið. Hvað var
þetta? Þarna stóð: Elsku pabbi minn! Hafði hann
látið bréfið frá Jakobi þarna? var það fyrsta, sem
henni datt í hug. En sú fjarstæða! Þetta var ekki
skriftin hans. Var hann þá faðir annars sonar?
Reyndar vissi hún ekki ennþá, hvort það var
sonur. Það gat alveg eins verið dóttir. Hún gætti
að undirskriftinni. Hjalti stóð þar. Nú byrjaði hún
að lesa. Þetta var ákaflega elskulegt bréf frá barni
til föðurs. Þar var þakkað fyrir sendingu. Ójá,
það var svo sem ekki verið að skera við neglurnar
á sér við þennan lausaleikskróga, þó það væri nú.
Stolið frá hennar barni, sem átti þetta allt með
réttu. Svívirðilegt athæfi! Og hann var í skóla og
lét vel yfir því að sér gengi vel. Þótt hann gæti
lært eitthvað, var það sízt þakkarvert, fannst
henni. Hún tók alla bréfahrúguna úr veskinu og
byrjaði á elztu bréfunum, sem voru illa skrifuð
og stutt. í sama umslaginu var langt bréf frá
Fanneyju Helgadóttur, móðursystur Jóns. Hún
gumaði af því að sonur hans væri duglegur að
læra og yfirleitt mjög elskulegur drengur. Nú fór
hún að skilja. Þetta var fallegi fóstursonurinn
hennar, sem hún hafði sent Lísibetu systur sinni
myndina af, sem alltaf hékk frammi í stofunni.
Hún hafði sjálf dáðst svo oft að þessum dreng og
fundizt hann líkjast Jakobi, sízt var að furða.
Hún grúskaði í bréfunum, en lét þau samt ekki
ruglast. Skriftin varð læsilegri eftir því, sem þau
urðu fleiri. Og þarna kom mynd. En hvað dreng-
urinn var fallegur. Hún varð að játa, að hann var
ekki síður fallegur en hennar eigin sonur. í öllum
bréfunum var kveðja frá Fanneyju mömmu, en-
hvergi var minnzt á hans raunverulegu móður.
Hver skyldi hún vera? Hún leit yfir hvert einasta
bréf og loksins fann hún eftirfarandi: „Ég hef
verið hjá mömmu minni um tíma. Hún á heima
langt í burtu. Maðurinn hennar er kaupmaður.
Þau eiga eina dóttur, svo að ég á bæði bróður og
systur, þó að langt sé á milli þeirra. Mamma sagði
mér margt um dalinn hennar fallega heima á ís-
landi, og svo sagði hún að þú hefðir átt svo
fallega hesta. Ég ætla að koma, þegar ég er orðinn
fullorðinn, og sjá þig og dalinn. Þá sé ég líka
Jakob bróður minn. Ég hlakka mikið til“.
hafði alltaf verið leikinn skollaleikur í kringum
hana, erf hún hafði ekkert séð út yfir barma gler-
skálarinnar. „Ef hún skyldi nú einhvern tíma
brotna, skálarskömmin“, hafði hún sagt, „þá sérðu
margt“. Já, hvað sagði hún Hildur á Ásólfsstöðum?
Þarna kom ráðning gátunnar. Hjalti var auðvitað
föðurnafnið hennar. Mikið var þetta allt and-
styggilegt! Hún fór að letjast á að lesa þessi bréf.
Þarna var mynd af honum í fermingarfötunum.
Þrátt fyrir gremjuna, sem fyllti huga hennar,
gat hún ekki annað en dáðst að því, hvað hann
var fallegur og hvað bréfin voru hlý og góð.
JafnVel Jakob hefði ekki getað skrifað elskulegri
bréf. Hún raðaði þeim í veskið sem líkast því,
sem þau höfðu verið. Það var þó nokkuð merki-
legt að uppgötva þetta eftir öll þessi ár. En eitt
var víst og það var, að heimilisánægjan og hjóna-
bandssælan, sem ríkt hafði hér nú í hálft þriðja
ár, færi sjálfsagt út um þúfur. Engin manneskja
gat liðið annað eins og þetta. Hún skyldi ekki
verða vægari í viðskiptunum en í fyrra skiptið.
Það fyrsta, sem hún skyldi gera honum til leið-
inda, var að brenna öll þessi ástríku bréf og
myndirnar upp til agna. Bara að hann gæti horft
á bálförina. Það væri svalandi hefnd. Hún tók
ketilinn af eldinum. Glóðin var orðin að grárri
ösku, en það var hægt að brenna bréfin fyrir því.
Ef hún hellti í þau steinolíu, myndi loga upp í
rjáfur — kannske kvikna í bænum. Það væri víst
ekki illa viðeigandi að kveikja í bænum með þess-
um æskusyndum hans. En hvaða álit og dóma
myndi hún hljóta af heimilisfólkinu og allri
sveitinni, ef hún kveikti í bænum og léti það
þjóta klæðlaust út um hánótt og missa aleigu sína,
og hún sjálf missti allt, sem henni hafði þótt vænt
um. Náttúrlega gat það líka komið fyrir, að ekki
yrði þægilegt að komast út, ef kviknaði í eld-
húsinu. — Hræðilegar hugsanir voru þetta, sem
ásóttu hana. Líklega brjálsemiskennd. Hvað skyldi
Jakob fóstri hennar hafa sagt, ef einhverjum
hefði dottið í hug annað eins og þetta? Hún gat
brennt bréfin í smáviskum í vélinni og látið ketil-
inn yfir hólfið á meðan logaði. En hvar var nú
olíudunkurinn? Hún leitaði alls staðar að honum
inn í búrinu, en fann hvergi. Líklega var hann
fram í gamla eldhúsinu. Þangað varð að fara í
gegnum koldimm, ísköld göngin. Nei, það gat hún
ekki gert. Og nú heyrðist henni einhver um-
gangur fyrir framan hurðina. Hún fékk megnan
hjartslátt. Hér var hún alein og enginn nærri.
Hún læsti veskinu og þreif lampann, en þorði ekki
að slökkva. — Almáttugur! Nú var baðstofuhurðin
opnuð og Borghildur birtist í dyrunum á nátt-
treyjunni og millipilsinu.
„Hvað er að þér góða, mín — er þér illt?“
spurði hún. „Því situr þú hér ein frammi?“
„Ég var bara að fá mér vatn. Mér leið svo
illa“, svaraði Anna, sárfegin nærveru hennar,
þó að hún sæi að Borghildur athugaði það, sem
hún var með í hendinni. „Hvað ertu að gera með
þetta?“ spurðu augu hennar. Anna blés ofan í
lampaglasið, svo að hún sæi ekki meira en hún var
búin að sjá. „Ó“, hvíslaði Anna rétt við vangann á
Borghildi, „mér heyrðist einhver vera að koma
framan göngin og ég varð svo hrædd. Það var svo
líkt og þegar hún mamma sáluga var að ganga“,
„Guð komi til“, sagði Borghildur. „Hvaða vit-
leysa er í þér, þetta hafa bara verið hundarnir.
Ég skil ekkert í þér að sitja hér eein frammi. Því
gaztu ekki gert við vestið inni?“
Koma heim í dalinn — það yrði saga til næsta
bæjar. En hver var móðir hans? Gat hann ekki
nefnt hana á nafn? En úr dalnum hlaut hún að
vera. Skyldi það geta verið Lilja frá Seli? Hún
hafði látið ógert að kveðja á Nautaflötum áður
en hún fór vestur um haf. Voru þá allar mann-
eskjur undirförular og svikular fyrst Lilja, góða
æskuvinkonan, gat verið svona? Sjálfsagt hafði
Lísibet fóstra hennar vitað þetta allt saman, en
auðvitað hafði fóstri hennar verið leyndur því
eins og hún. Það var satt, sem Ketilríður hafði
sagt — hún hafði verið geymd í glerskál og það
Svo hún hafði þá tekið eftir að hún hafði
vestið meðferðis. „Það var bara einhver sérvizka.
Ég hélt að Jón vaknaði, ef ég væri með ljós inni“,
sagði hún.
Borghildur tók undir handlegg henni. „Svei
mér ef þú titrar ekki, manneskja. Við skulum
hafa okkur inn,1 þó að mér finnist hreint ekki
kalt hérna frammi“.
„Mér er ekki kalt — ég varð bara svo óróleg“,
sagði Anna.
„Viltu ekki kveikja ljós?“ spurði Borghildur.
Henni var órótt út af háttalagi Önnu.
„Nei, nei, þá vaknaði fólkið í baðstofunni.
Það er ekki svo dimmt, að ég komist ekki inn“.
Þær fylgdust að inn í baðstofuna. Anna kom
veskinu fyrir niðri í skúffunni, en læsti henni
ekki. Það ætlaði hún að gera daginn eftir. Nú var
eftir að koma vestinu undir koddann. Það yrði
þrautin þyngri. Reyndar gerði það nú ekki mikið
til, þó að það lægi ekki alveg á sama stað og áður,
því að líklega yrði eitthvað minnzt á það næstu
daga. En einhvernveginn kom hún því undir
koddann, sjálfsagt öllu í bþgglingi. Henni var það
alveg sama.
Anna lagðist loks út af, en sofnað gat hún
ekki. Hún hugsaði um það aftur og fram, hvort
þetta gæti verið vaka eða hvort hana hefði dreymt
þetta allt saman. Bara að það væri draumur,
óskaði hún. Hvernig skyldi Borghildi hafa orðið
'við, ef hún hefði verið búin að kveikja í bréfunum,
þegar hún kom fram? Hvað skyldi svo sem verða
úr þessu? Hún bylti sér og hlustaði á rólegan
andardrátt manns síns. Það var einkennilegt, að
maður, sem hafði annað eins á samvizkunni og
hann skyldi geta sofið svona rólega eins og sak-
laust barn. Það var nú náttúrlega orðið svo langt
síðan þetta kom fyrir. Kannske hafði hann verið
órólegur þá, þó að hún tæki ekki eftir því. En
hvernig skyldi honum verða við, þegar hún segði
honum frá því, hvað hún hefði verið að gera
meðan hann steinsvaf? Hvernig átti hún að byrja?
Opna skúffuna og segja: „Þarna í veskinu eru
bréfin frá honum syni þínum, sem þú átt í Ame-
ríku. Ég er búin að lesa þau flest“ — og svo að
hlæja beint framan í hann. Hvernig skyldi honum
verða við? Nei, hún ætlaði ekki að gera það,
heldur að fara burtu af heimilinu. Hún gæti ekki
búið saman við annan eins mann lengur. Erlendur
hafði sagt, að skip væri á Ósnum. Það væri á
suðurleið. Sjálfsagt væri að drífa sig með því án
þess að tala um það við nokkra manneskju nema
Borghildi. Jón færi út á Strönd í dag. Það var
ákjósanlegt. Þá þurfti hún ekki að segja honum
neitt um ferðaáætlunina, sem var sú að fara vestur
á land til frú Matthildar, vinkonu sinnar. Hún
var búin að gleyma því að mestu leyti, hvernig
henni hafði liðið hjá henni, þegar hún flýði á
hennar náðir fyrir nokkrum árum. Þessi ráða-
gerð gerði hana rólegri. Það gerði ekki mikið til,
þó að manni hennar yrði dálítið hverft við, þegar
hann kæmi heim næsta kvöld. Kannske svæfi
hann ekki alveg eins rólega þá og núna, en þá
skyldi hún sofa vært. Svo fór hún að hugsa um
vísu, sem Sigga gamla hafði oft kveðið, þegar illa
lá á henni:
Ég vildi ég væri komin hvurt?
Kannske eitthvað langt í burt.
Vantaði hvorki vott né þurrt.
Væri aldrei til mín spurt.
Og nú ætlaði hún að breyta eftir þessari ósk
og hverfa. En hún vonaði að sér gengi betur en
konunni, sem setti saman vísuna, því að auðvitað
kunni Sigga ævintýri viðvíkjandi öllu, sem hún
fór með. Og konan hvarf í burtu og sá engan
mann, þar sem hún var, en hafði nóg að borða og
drekka. En hún^undi því lífi illa, sem von var,
og fór að óska sér heim aftur. Það sagði Sigga að
hún hefði komizt vegna þess að hún átti óska-
stein. En að vera að rifja þessa vitleysu upp núna.
Það þurfti víst engan óskastein til að komast í
burtu, en gjarnan vildi hún óska að vera horfin
vestur á Breiðasand, en svo hét verzlunarstaður-
inn, þar sem frú Matthildur átti nú heima. Maður
hennar var þar kaupfélagsstjóri. En hvað hún
yrði hissa að sjá hana komna alla þessa leið. Varla
myndi hún óska sér heim aftur. Hún ætlaði að
fá sér leigðar stofur þar og Jakob kæmi svo til
hennar með vorinu. Hér endaði ráðagerðin —■
hún gat ekki hugsað meira. Það yrði allt erfitt,
en vestur skyldi hún fara. Næstu nótt yrði hún
út á hafi.