Lögberg - 15.01.1959, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 15. JANÚAR 1959
5
ÁRNI G. EYLANDS:
Þóra hlaðhönd
Þrír kapítular í Egils sög'u (32—35) eru sérstæSir I ísl. sögum, aS
þvi leyti, aíS I þeim felst ástarsaga Bjöms og Þóru, sem hér er gerð aS
yrkisefni. Sagan gerist í Noregi, Hjaltlandi og S. islandi, snemma &
landnámsöld.
Björn, blðSheitur farmaSur og víkingur, verSur ástfanginn af Þóru
viS fyrstu sýn, bi8ur hennar, en fær synjun. SiSan rænir hann henni og
flytur hana I föSurgarS. Brynjólfur faSir hans bregzt illa viS, bannar
hinum ungu elskendum samvistir, og vill aS Þóra sé send aftur heim
til sín. Björn tekur þessu fjarri, en siglir nú meS Þóru áleiSis til írlande,
en kemst til Hjaltlands og hefir þar vetursetu. Þar fréttir hann, aS
hann eé lýstur útlægur i Noregi, og réttdræpur hvar sem finnist,
vegna konuránsins. Flýr hann þá til íslands og sezt aS hjá Skallagrími
bónda á Borg. Brátt verSur Skallagrímur þess áskynja, hversu háttaS
er sambandi Björns og Þóru, bregst hann reiSur viS vegna frænda
Þóru. Fyrir milligöngu Þórólfs komast þó fullar sættir á. Björn og
Þóra flytjast síSan aftur til átthaga sinna I Noregi, en Asgerði, dóttur
sína unga, fengu þau Skailagrími til fósturs. Er mikill ættbogi af henni
kominn meS íslendingum.
ViSurnefni Þóru ,,hiaShönd“ er dregiS af orSinu ,,hiaS“, en þaS er
spjaldofiS band, oftast úr gullþræSi, og er haft fyrir ennisband, eSa
leggingar á skartklæSi. Sennilega hefir Þóra veriS skartkona mikil, og
ef til vill hefir hún haft hlaSbúnar kyrtilermar, eSa hlað fyrir armband,
og er þaS sennilegra, samkvæmt nafngift þessari. —V. J. E.
í Fjörðum , og vil að menn fái að reyna,
Hásumar heima í Fjörðum, að Þóra hlaðhönd er þar
á ferð
og þarf ekki för að leyna.
hamingjan blasti við,
auður og gnótt í görðum,
garpar mitt frændalið,
bróðir sem bar af öllum,
bjart var um hag og völd,
leikir og starf með stöllum,
stefnumót, náttlaus kvöld.
Mannþing á Mikluvöllum,
margur fráneygur sveinn,
annar snjallari snjöllum,
snjallastur þó var einn:
farmaður sunnan úr Sogni,
sæbarinn ljós á skör,
vanari vindi en logni
víða í margri för.
Man ég er hönd snart hendi
hugans var brugðið ró,
eitthvað mig alla brendi,
örara hjartað sló,
fjöllin hækkuðu, hafið,
himinn og jörðin ný,
allt var mér gleymt og grafið
sem gerst hafði veröld í.
Leit ég í augna-eldinn,
örlögum réði sýn,
þegar kyrrir á kveldin
kemur hún enn til mín.
Æfilangt má ég muna
mér hvað í þanka rann:
lifa skal frost og funa,
feigð mín og líf er hann.
Brúðarránið
Að sunnan hann kom hér til
nausta í nótt
og nú skulu örlög ráðin,
því hefir hann aftur heim oss
sótt
að honum sé örugg bráðin,
að málið lúkist og lúkist skjótt
og létt sé að höggva á þráðinn.
Nú hyggst hann að láta koma
krók
svo krappan á móti bragði
að gjaldist hve mjög hann
undan ók
er áður frá vör hann lagði,
en hersir svo meyjar-málum
tók
að mig ekki fala sagði.
Hann veit að ég beið,
þó brúðarrán
sé blettur á frænda högum,
hann veit hvað ég tel mitt líf
og lán
þó líklega verði að sögum,
en við teljum okkur enga
smán,
að ástin fer seint að lögum.
Að heiman ég býst og glögg er
mín gerð,
ég geng yfir fjörusteina,
og met hvað ég sjálf er viljug
verð
Þeir sjá að með honum geng
ég glöð
frá gnægtum í bróður húsum,
frá rausnargarði um rudda
tröð
ég ræðst nú af vilja fúsum
og heimili kveð og húsahlöð,
frá hleifum og mjaðarkrúsum.
Mín bíður til suðurs sigling
glæst,
í Sogni að nýjum ströndum,
þar bíður í garði nýjum næst
hjá nýjum arni og bröndum,
það starf og leikur og lán sem
fæst,
með lífið í sterkum höndum.
Á Aurlandi
Strjálir eru og stolnir fundir
stjórn og skipan Brynjólfs
undir,
heima á Aurlands höfuðbóli
hefir vald og ræður skjóli,
okkar þó hann viti vilja
verður margt að geyma og
dylja,
samt á lífið stórar stundir,
strauma þunga, dýpi hylja.
Bróðir þiggur ei boðnar
sættir,
búið er að snúist þættir
miklir kringum meyjar-ránið,
mér er spurn hvort endist
lánið
Birni og mér að ná að njótast,
nokkuð mun af okkar hljótast
skjótræði, en gestur um gættir
geng ég hér unz ráðin mótast.
Góð er vist í glæstum ranni
garpi hjá og sæmdarmanni,
hersis vill ei heiður skerða,
hefti skriðinn minna ferða,
er ég gekk hér glöð í hlaðið,
gálaust stefndi á tæpa vaðið,
minni eigin ætt með sanni
ögraði meira en við gat staðið.
Aldrei mun þó að mér sækja
iðrun nein og hugarflækja,
ég hef valið brýr að brenna
að baki mér og hlýt að kenna
á því sem mín athöfn veldur,
æfi minnar dómur feldur,
hika samt ei raun að rækja,
renn ei þótt sé heitur eldur.
Birni kaus ég fús að fylgja,
finn þó rísi nokkur ylgja,
örlög stór að fást ei flúin,
fagnar ástin, sigrar trúin.
Bíð nú vors að lim í lundi
lifni og gnoð á fjarðarsundi
hækki seglin, bláni bylgja,
— biðinni stundum lítt ég
undi.
Þá skal neyta nýrra ráða,
nýrra taka, stærri dáða,
við sem bróðurs brutum vilja
bíðum ekki þess að skilja,
fullgerð skulu festarmálin
fyrir handan norðurálinn,
hér mun ekki notið náða,
nær mun hitt að brýnist
stálin.
í Faxasjó
Mjög er breytt um svið frá
Sogni
siglt er fyrir Reykjanes,
segir fátt af fjarða logni
fast og lengi tíðum blés.
Nú er mál að leita lægis,
landið fyrir stafni rís,
gróin strönd í örmum Ægis,
athöfn ný og starfi vís.
Fjærst í norðri úr hafi hyllir
hvítan jökul, glæsta sýn,
kveldsól breðann bjarta
gyllir,
beinir orðum storð til þín:
Hér skal víðlent vonum öllum,
verkahringur fangastór,
mikil héruð föðmuð fjöllum,
fagrir dalir, gjöfull sjór.
Sigla skal til innstu ósa,
alltaf stækkar svið og föng,
óskalending knerri kjósa,
kveðja stýri, súð og röng,
stíga að nýju fæti á foldu,
festa heit í nýrri vör,
eiga spor í mjúkri moldu
mörkuð, eftir langa för.
Útlægan mig gylfi gerði
gafst mér lítið fangaráð,
gisting undir sjóla sverði
sýnd, ef fengi til mín náð.
Vestur um haf hann boðskap
beindi
bauð til fé og loforð köld
að fyrir meyjar-rán ég reyndi
ríkrar hefndar málagjöld.
Hvergi samt mun okkur iðra
að við rufum frænda bann,
ljós og heið er nótt hér nyrðra
nú er bjart um konu og mann,
stórra ásta gjöld skal greiða
glöðum huga, sterkri mund.
— Nú skal fella rá og reiða
Á Borg
Víðlent er ríki bóndans
á Borg,
boði hans margir lúta,
hyggjumaður, um tún og torg
treystir og leysir hnúta,
óskiptinn þó um annarra hag
á öllum kann Grímur stjórn
og lag,
en enginn skildi rekkur reyna
að rjála við hans
deildarsteina.
Birni hann fagnar af
feginleik,
föng eru næg í görðum,
kunnugur vel hans ættareik
innir um margt í Fjörðum.
Björn á við öllu sannorð svör,
segir þó hvergi meir né gjör
en það sem Grímur gjörla
spyr um,
og geymir ei hitt í
skáladyrum.
Þó sér að bónda þykir mest
um Þóru hlaðhönd í ranni
vert, sem hinn ættargöfga
gest
greinir af raun og sanni:
„Fóstbróður góðs ég minnast
má,
marga rausn ég af hersi þá,
og Þóris síns bróður nift skal
njóta
svo nú verður margt til
gleðibóta.“
Sumarið líður, sólar naut,
sýslað um störf á búi,
lokið í bilí þungri þraut,
það er sem gæfan snúi
fardrengnum að og mýki mál,
margt er hjalað við Borgarál,
en aldrei það nokkur rekka
reynir
að ræða um Björns og Þóris
greinir.
Þegar haustar um Hafnarskóg
heyrast af Noregi íregnir,
um það er heiman höldur dró,
hverju um ferð hans gegnir,
útlegðardóm og alla raun,
engin þó bjóðist sögulaun
fljótt berast Grími til eyrna
orðin,
— ekki mun góður sá
vetrarforðinn
Birni og Þóru og þeirra sveit.
Þyngist og sígur brúin
bóndanum á, sem æskuheit
öll man og feðratúnin,
fóstbróðurs eygir illan hlut,
ekki bíður til setu í skut
skyldan brýn fyrir hersi
að hefna,
hefndinni skal að Birni stefna.
Búið til varnar verði fátt
vinfáum austanmanni,
gæfan er völt og vogað hátt
verður nú reynt með sanni.
Adeilum Gríms um óheil svör
ekki samt við skal þegja,
enn skal sem fyrr í allri för
óragur lifa og deyja.
„Að landi hér bar mig og
bauðst ekki annar
betri kostur en þín að leita,
þitt ráð hefir mér og reynsla
sannað
í reyndinni mátti það gæfa
heita.
Ég hefði ekki þína hefnd
umflúið,
ef henni vildir þú gegn mér
beita,
nú hef ég að þínu búi búið
og bið þeirra griða er mátt
þú veita.
Um ferð mína öfugt ég ekkert
greindi
og engu laug er þú glöggt um
spurðir,
en hitt er mér vorkunn þó
víst ég leyndi
um vora hagi, og nokkrar
þurrðir
á því hafi orðið, að óðfús ég
væri,
um útlegðardóm minn og
sakir að greina,
í ókunnu landi undanfæri
ég átti vart mörg og kaus geð
þitt að reyna.
Nú gerir þú hlut minn er
sæmst þér sýnist,
þú sakirnar veist og þeim skal
ei neita,
ég geng ekki af hólmi þó
gæfan týnist,
mín gifta var hingað til
drengur að heita.
Til þess hef ég mínu lífi lifað.
Ég lýt mínum dómi því mikils
var notið,
hér skal ekki neitt um kosti
klifað
við kusum og völdum — þó
stórt þyki brotið.“
Þórólfur
Þá gengur fram á gólfið
ungur sveinn:
„í greindu máli Björn að
reynist einn
skal aldrei sannast, sakir þann
veg standa,
ef sakir teljast, að minn faðir
vanda
á kost að leysa og leita fullra
sætta.
Að orðum Gríms mun Þórir
hersir hyggja
og hugleiða, hve djúpir álar
liggja
á milli Fjarða og Fróns við
Hvítárósa,
með fullum heiðri má hann
griðin kjósa
á milli stranda og stórra
traustra ætta.“
Svo falla Þórólfs orð og allir
skilja:
það eitt hann mælir, sem hér
drengir vilja,
við Skalla-Grím ei mega
orðum etja
en allir vilja stórræðanna
letja
og hefnda á Austmanni sem
útlendingi.
Og Grímur sér þann kostinn
vænstan vera
að virða sonar ráð og hlut
sinn gera
svo stóran að menn fái fregn
að bera
í Fjörðu þar, sem höldar
kornið skera,
og iáta boð sín heyrast þar
á þingi.
Nú skeður brátt hið mikla í
þessum málum
sem menn þá tíðast sóttu og
vörðu stálum,
að bóndinn heima á Borg svo
ríður hnúta
að Brynjólfur og Þórir honum
lúta
og fegnir mega fara hans
að ráðum.
Að fullu Björn hinn seki
sæmdum heldur
og sektardómur konungs
niður feldur.
Um ást og drengskap mun ei
meiri saga,
í minnum höfð né verður alla
daga,
hún er ei til í sögn né sögum
skráðum.
Það tókust sættir austur
djúpar unnir
og ættartengsl og vegir
bræðrum kunnir,
til Aurlands tíðum Þórólfs
lágu leiðir,
þar löngum voru Agli bekkir
reiðir,
— hjá Arinbirni aldrei þrutu
tryggðir.
í æðum vorum Aurlands blóð
mun streyma,
vér aldrei skulum Þóru
hlaðhönd gleyma,
um hana mætti meyjar ennþá
dreyma
og minning hennar
Borgfirðingar geyma
um allar sínar miklu breiðu
byggðir. —Jaðri, 1958.