Sunnanfari - 01.12.1895, Blaðsíða 5

45
lýsti hann því yfir —> sem vér þó ekki feingum j
tíma til að nefna þá — að Islendingar mundu j
með gleði vilja láta tillagið frá Danmörku (60,000
kr. árlega um eilifa tið) fyrir »frelsi« sitt, þ. e.
stjórnarbót, sem svo eptir hans skoðun var góð
og fullnægjandi ef þeir feingi sérstakan ráðgjafa
búsettan í Kaupmannahöfn. Vér skulum nú láta aðra
dæma um það hvað heppilegt það er, að alþingis-
maður, sem á síðasta alþingi hefir verið með i
því að samþykkja það, að þingið krefðist þess, að
ráðgjafi Islands væri framvegis búsettur á Islandi,
sá er þingið gæti komið ábyrgð fram við, að sami
þingmaður tveim mánuðum seinna framan í Dönum
geingur opinberlega ofan í þingið og gerðir þess
og meira að segja ofan i sitt eigið atkvæði á
þinginu. Hann gat þess að vísu, að þetta væri
SÍn sannfæring og margir vildu fara leingra, en
skýrði nær ekkert frá því, hvað þeir krefðu, og
hann gat þess ekki, að hann hefði greitt atkvæði
með frekari kröfum á þinginu í sumar. Hér er
nú ekki um annað að tefla, en að Valtýr hefir
skipt um skoðun á þeim tveim mánuðum, sem
liðu frá þinglausnum og til 6. Nóv., því að vér
viljum eingan veginn geta þess til að hann hafi
greitt atkvæði móti sannfæring sinni á síðasta al-
þingi og leiki svo tveim skjöldum, að á Islandi
sé hann harður í kröfum til Dana af hendi Is-
lendinga, en digni allur upp, þegar til Danmerkur
er komið. Austri færir Dr. Valtý þakkarávarp fyrir
þessa frammistöðu, og kallar að Valtýr hafi geingið
fram fyrir skjöldu í stjórnarbaráttu íslendinga, og
telur það vel gert af dönskum embættismanni.
Nei, þetta er einmitt illa gert — reyndar sjálfsagt
í góðri meiningu — þvi það er einmitt að skjótast
undan merkjunum og koma í opna skjöldu, að
vera að breiða það út í Danmörku sem skoðun
allrar alþjóðar á íslandi, sem fer þvert ofan i vilja
alþingis, þvi að hann sagði að allir Islendingar
mundu gera sig ánægða með að ráðgjafi landsins
ætti heima í Kaupmannahöfn. þakkarávarp Austra
hefði átt að sitja heima og orð Dr. Valfiýs hefðu
átt að vera ótöluð. Reyndar er það eina bótin,
að þau hafa vakið heldur litla eptirtekt hér, að
því er menn framast vita.
í sambandi við það, að Dr. Valtýr vill vinna
það til að sleppa 60,000 kr. tillagi frá Danmörku
til íslands^ árlega um eilífa tið, ef sérstakur ráð-
gjafi fyrir Island búsettur i Kaupmannahöfn feingist,
er nógu merkilegt að taka eptir því, að hann telur
landinu það ókleyft að kosta lagaskóla, sem hann
sjálfur hefir reiknað út að kosti árlega um 20,000
kr., en aðrir segja það sé of hátt sett og ránglega
reiknað, og að kostnaður við hann þyrfti ekki að
verða svo mikill, og ekki verður séð að Valtýr
hafi annað á móti lagaskóla en kostnaðinn. það
er óneitanlega ein'nver fjarstæðubragur á þessu,
því að það sér hver heilvita maður, að það er
hægra að sjá af 20 heldur en 60 þúsundum. En
ef það á að fara að verzla á annað borð, ætla
það væri þá ekki nóg, Valtýr, að gefa 40 þúsund-
irnar fyrir Kaupmannahafnar ráðgjafann og verja svo
hinum 20 þúsundunum til lagaskóla?
það var eitt atriði, sem kom fram í ræðu
Valtýs, sem var alvarlega iskyggilegt, en það er,
að ómögulegt var að heyra né skynja annað, en
að hann vildi setja þenna Kaupmannahafnar ráð-
gjafa til höfuðs landshöfðingjavaldinu á íslandi.
En slík orð ættu aldrei að heyrast af vörum neins
íslendings. þótt Valtý kunni að vera þelkalt til
þess landshöfðingja, sem nú er — vér látum ósagt
hvort svo er eða ekki — þá dugar ekki að fara
eptir því, en á hitt er að líta, að íslendingar mega
ekki við því að dregið sé aptur úr þvi æðsta inn-
lenda valdi sem feingið er. það þarf þvert á
móti að auka það. Hvað laglega það fer á því,
eða hitt þó heldur, munu flestir sjá, þegar íslend-
ingar eru sem óðast að heimta alinnlenda stjórn,
að þeir þá um leið biðji Danskinn i guðanna
bænum að létta á landshöfðingjamaktinni, þvi svo
mikið vald sé þegar búið að draga inn i landið,
að það sé alveg að drepa þá.
það þýðir ekkert fyrir Dr. Valtý, þó hann
ætaði að reyna að smeygja sér út úr þessu. það
tekst ekki. Hann nefndi svo skýrt hér 6. Nóv.
landshöfðingjaembættið á íslandi, og að stemma
þyrfti stigu fyrir því með sérstökum ráðgjafa í
Kaupmannahöfn, að hann misbeitti valdi sínu. En
þó því sé slept og maður trúi því, að það hafi
ekki verið ætlun Dr. Valtýs að draga þar með úr
valdi landshöfðinga, þá má þó hverjum manni með
heilbrigðri skynsemi vera það Ijóst, að það hlýtur
að verða til þess að draga úr innlenda valdinu
og magna Kaupmannahafnarvaldið, að setja sér-
stakan ráðgjafa hér í Höfn, sem yrði einráður um
alt. Og hver á svo að stemma stigu fyrir því að
hann misbeiti sínu valdi, bæði um embættaveitingar
og annað? þinginu mun vera ætlað að sjá ráð
gegn stjórnarskrárbrotum og illu fjárbrutli. En
embættaveitingar nefnum vér því hér, að Dr. Valtýr
tók þær sérstaklega fram 6. Nóv. Ráð gegn gjör-
ræði í þeirri grein verður altaf vandfundið, og
menn eru ekki hóti nær að fyrirbyggja jafnvel hin
hróplegustu rangindi um slíka hluti, þótt sérstaka
Kaupmannahafnar ráðgjafastofnanin komist á, og
þó aldrei nema ráðgjafinn væri íslendingur. það
er altaf hætt við að þeir íslendingar, sem verða
hér alveg hraunfastir, verði líka hálfdanskir íslend-
ingar. það gæti jafnvel verið umtalsmál, hvort
það væri ekki skárra að snúa því við og hafa
danskan mapn fyrir ráðgjafa, ef hann ætti heima
á Islandi og væri þar að staðaldri. það er meiri
von að hann yrði þá með timanum nokkuð ís-
lenzkur, og er eins víst að íslenzkir Danir reynist
eins vel og danskir Islendingar. Veit það þó
heilög hamingjan, að vér skulum að öðru leyti
manna sizt halda því fram, að embættismennirnir
á Islandi eigi að vera danskir.
Islenzka ráðaneytið i Kaupmannahöfn á að.