Austri - 04.03.1893, Blaðsíða 2

-N u fi
99
«Sv JÍTJMSM^OK
..Hœlumzk niinnst í niáli
Metuink heldr at val felldau
Látum 8ki}>ta gud g'iptu
öerum liríd |)áer |)eii» svíAi;‘.
ttskrlpt
úr dúsíismálabók Xorður Múliisýslu.
Arið 1893 laufrardaginn hinn 25.
febrúarm'maðar varauknréttur Xorður-
m‘úlasýslu settur og lmldimi á Seyi'is-
firði af sýslumanni B. Sveinssyni. sem
skipuðum setudómara með undírskrif-
uðum réttarvitnum. var pá tekið fyrir
málið sýslumaður Eitiar Tliorlacius
á Seyðisfirði
gegn
Cand phil. ritstjóra
Skajtta Jósepssyní
og var þá í málinu kveðinn upp svo
látandi
D ó m’u r:
f>ar eð sakarefnið í þessu máli
í utanréttarstefnu peirri. sem pað er
liöfðað með, eigi virðist vera svo ein-
keunt og fastákveðið, sem lög mada
fyrir. samanber X. L. 1—4—5 og til-
skipun J5. ágúst 1832 5. gr., og þar
eð úr þi-ssum formgalla ekki verður
hætt með tilvísuu í hina framlögðu
skipun amtsins til að höfða málið,
eða til málsútlistunar sóknaraðila.
sem frani er komin í því, þá hlýtur
rétturinn að komast að þeirrl niður-
stöðu. að málinu beri að frávísa eins
og það liggur lýrir. samkvæmt kröfu
hins stefndii. f>ar á móti virðist ept-
» kriiigunistæðunuin eigi næg ástæða
til eptir kröfum Jnns stelnda að dæma
orðið í stefnunni „Oþverragreiir' dautt
eg ómerkt.
Eptir ati’kuin her að greiða
kostnað málsins. þar á meðal i kost
•og treriug tí-1 hins steínda 20 krönur
úr opirjberum sjóði.
Að því leyti sem málið er gjaf-
sóknarmál vottast ;i.ð eigi liefir átt
sér stað s i dráttur á þvi er sök verði
á gefin.
v í d æ m i s t réttaðvera:
Máli þessu frávísast. Málskostn-
aður. þar 4 meðal i kost og tæriug
til hins stefnda, cand. phil. ritstjóra
Skapta Jósepssonar á Seyðislirði 20
krónur greiöist úr ppinheruni sjóöi.
B. Sveinsson.
-Dóiinirinri var i réttimim upples-
inn.
Iléttintim sagt upp.
B. Sveinsson. 1
Réttarvitni:
Vigfús Óla.fsson.
Jörgen Sigfússon.
Rétt endurrit staðfestir:
B. Sveinssou.
*
* *
Yér vorum ekki lieiina, er þessi
dómur var oss birtur kl. 5 e. m., en j
komum heiiú ki. 6 e. m. og fenguin j
þá afskript af dómnum og fórum svo j
jafnharðan til setudómarans, herra I
sýslumanns Benedi.kts Sveinssonar og
lýstum því j lir í votta viðurvist að véi
hetðum lastráðið að appellera dómn-
um og málinu til yfirréttar og kröí'ð-
urnst því staðlestrar útskriptar í akts-
formi af málinu. Setudómarinn heimt-
aði skriflega kröfu. sem vér pegar
skrifuðum og létum steíimvottana
afhenda honum á mánudaginn, því
herra B. Sveinsson var ekki heima á
laugardagskveldið en á sunuudegi
kuunum vér ekkí við al gjöra það.
A U S T R I
Bréf vort til setudómarans liljóð- >
ar þannig:
]\íeð dómi nppkveðmim í imka-
rétti Xorðurmúlasýslu í dag í málinu:
sýslumaður Einar Thorlacius
á Seyðistirði
gegn
cand.phil. ritstjóra Skapta Jösepssyni
er aðalkrafa mín um frávisun málsins
að vísu tekin til greina. En þar eð
setudóinarinn hefir ekki fundið næga
ástæðu til að dæma dautt og ómerkt
orðið „ó þverragrein" í utan-
réttarstefnu sækjanda og því síður
sektað hann fyrir það — en það orð
er mjög s»o meiðandi fyrir mig sein
ritstjóra blaðsins Austra — og liefir
ekki heldur dæmt mér nema lítil'ijör-
lega.n málskostnað, eða einar 20 kr.
senr mér virðist engri átt ná, þegar
tekið er tillit til hinnar mikín fyrir-
hafnar minnar við málið og þess stör-
skaða, sem eg hefi beðið við það að
vera. hundinn við það meira en miss-
iri og geta þessvegna ekki að lieinran
farið um neinn lengri tinia í bráð-
muiðsynlegum erinduin — þá hlýt eg
að áfrýja málinu til ytirdúmsins til
þess hetri réttar aðnjótamli að verða.
Krefst' eg því þess. að fá svo fljótt
sém verða má staðfesta útskript í
aktsformi af ölluin skiölum málsins
sem fram hafa verið lögð, og fylgi
aktinum frumritið af dómarabókar-
hrotinu og Irumritið af vottorði þrí i
er eg hefi litgt íram í málimi, til þess •
að eg geti táíarlkust skotiö málinu
til yfirdóinsins.
Hérmeð legg eg 15 kr. seni horg-
un fyrir aktsútskriptina, og nægi þáð
ekki, mun eg við móttöku aktsrns
borga það er á vantar.
Eg óska þess, að hinum háttvirta
setudómara niaitti þóknast að gefa
nrér sern allra f’yist sluiílegt svar
uppá þessa heiðni mina.
Seyð.sfirði 25. fehrúar 1833.
virðingarfyllsc
Skapti Jóscpsson.
Til setudóinara
Benedikts sýsluinanns Sveinssonar,
*
* , *
þ>aö er og áíit vort. að sá drátt-
ur hafi oroið á málinu, er sök verði
á gefin og jafnaðarsj ‘>ði austuranitsins
beri eigi með réttu að horga; eins og |
það lika virðist fjarska hart fyrir
jafnaðarsjóðimi að verða að horga að
líkindum yfir 1000 krómir í máls-
kostriað fyrir það að þesd hæstvirti
14 ára gamli sýslumaður og lögspek-
ingur ekki virðist að vera sem hezt
fær um að gjöra eina einfalda utan-
réttarstefnu svo úr paiði. að liún geti
slampast i gegnum réttinn vítalaust.
Er voriandi. að það gott leiði þo
af öllum þessuiu málarekstri, að gjnf-
sóknarmál emhættismamia. verði af-
numin, sem ekki eru heldur annað
en úreltar leyfar af fornum einka-
rétfindum hinria aiðri stétta, þvi það
virðist áll-samigjarnt. að emhættis-
niöimum sé jafnskylt að gæta virð-
ingar simiar, sem öðrum meðlimum
þjóðfélagsius, án þess þeir séu þar
til kostaðir af almannafé; og mundi
landinu sparast við það inargar þús-
undir króna. Muuum vér siðar minn-
ast á þetta mál í hlaði voru.
Ritstjórinn.
L.IÓSlí ANNSÓKÁ’.
(Spcctralaiialysis.)
Einhver fegursti sigur manns-
andans er ómötmælanlega fundur
þeirrar aðterðar, er gjörir oss liægt
að vita um fruniefni þau. sem liinir
afarfjarhegu lýsiu.di hnettir liimin-
geimsins eru hyg'gðir af. joessi að-
ftrð er ljúsríwinsóknin og fuudu liana
þeir Bunsen og Kirclihoff. háskóla-
kennarar á Heidelberg á þýzkalandi.
Eins og kunnugt er. þá er lireint
hvítt Ijús eiginlega sett saman af
ýinsum litgeislum. ljúsið látið
falla í gegmun þTerheina þröugva rifu
á þríslrent litlaust glcr. þá skiptist
ljósið í litgeisla simt. og scu geishir
þessir svo l itnir talla á einhverja lillf, )
þ i lita þeir út eins og lithand, hver
litur við hliðina á öðrum otr í sömu
röð sem regnbogalitiruir. rautt. rauð-
gult. gult.. grænt. blátt. heiðhlitt. hl i-
rautt (— fjólnlitt). Shkt. hand með
litum þeim liverjum við hliðina á
öðrum. sem hvita ljósið skiptist. í,
kallast litband (spectrum) þess. Með
því að rannsaka lithandið geta meiin
vitað mn efní þau. sein eru i ljósimi.
og verkfærið. er inenii aðgæta þetta
með, heitir litsji (spectroskop). I
einföldustti mynd simii er litsjain svo
gerð. að ljósið er lítið leggja um ör-
nrjóa rifu inní pípu, sem i er bungu-
vaxið gler, gler þetta kastar svo
geislumim jafnhlíða fallandi á gler-
strending einn í miðju verkfærinu;
hinuinegin glerstreiidingsins er pipa
nokkur, svo sett, aö gegnum liana ma
sjá hrotnu geislana, það er litbandið.
úr erþeirfalla glerstrendingnum.
Fyrir nákvæinari rannsókmr er
litsjáiu að mörgti leyti ílókið verklæri,
en við það megum vér eigi tefja oss
liér.
ÖH lithönd. seni konia af hrit-
glóandi föstum eða tljótandi efiium.
eru samanhangandi og liafa alla liti.
Alveg gagnstætt þessn eru þau lit-
höud, er koma at glóandi gufmn. því
að slik lithönd hafa i þess stað lit-
aðar rá.kir. sem eru aðgreindar með
svörtum höndum; þessi svörtu hönd
eða dökkvu rákir eru mismimaml íýrir
liveija gufutegund eða loittegum), s\o
að liver gututegund lietir sitt eigið
lithaml. fráhrugðið öllum öðrurn lit-
höndum. Menn gcta þannig futidið
efni gufumiar með pvi aö rannsaka
Ijósið, seni glóandi gufan sendir frá
sér, og á þessu byggist ljúsraimsókn-
iu.
pótt lithaml sólarljóssitis sé ó-
slitið fyrir herum augum, þá þarf þó
eigi sterka pípu til að sýna að i lit-
handinu eru líka svartar, stakar rák-
ir. sem ganga upp og niður, og sé
p:pan höfð vel stcrk. fjölgar þeiiu
fjarskalega. þessar rákir eða
liiiui, sem Eraunhofer rannsakaði
4 öndverori öldinni, og sem síðan eru
við liann kermdar, liafa þeir svíinn
Ángström, þjóðverjinn híirchhoff og
eiiglendiuguriim Lockyer rannsakað
sem ýtarlegast nú á siöari tíð. Ang-
ström og Kirchhoff íuiidu fyrstir pýð-
ingu þeirra og gáfu skyringu á þv-í-
Meun vita að dauit ljós her
skugga fyrir björtu ljósi. h m þetta
geta menn samiíærzt með því að setja
tvö ljös hvort hjá öðru misbjört, sést
pá glöggt skugginn af dauíara logan-
um. Kirchhoff setti natrium-loga i'yrir
rifuna á litsjánni og hakvið þennaii
ioga livítt, skært ljös, scm svo varð
að fara gegnum natrium-logann til
þess að geta fallið á glerstrendingiim.
Lithandið reyndist óslitið og óhreitt.
nema hvað dökk rik var komiim á
þann stað, er gula rák natríums-log-
ans atmars átti að vera. Kúvar lithi-
um-logi reyndur. og iór á sömu leið
að dökkvar rákir voru komnar þar
sem lithium rákiriiar áttu að vera, og
svo fór ineð öll þau efni er reyr.d
voru. að i stað ráka þeirra í óslitna
litbandinu. er einkeimrlu hvert efni
fyrir sig. konni einlægt dökkvar rákir.
Af þessu sannaðist að hinar sérkenni-
legu. lituðu rákir liverrar gtifutegund-
ar breytast í dökkvar rákir. eyðast,
ef geislar af sterkara ljósi, sem pann-
ig er h ittað að það hefir óslitið lit-
hand, fara gegnum gufuna glóaiuli.
Heimfa>ri menn nú þessa iengnu
reynslu uppa sólina, þá er það vafa-
litið að hún er hvítglóandi og hefir
óslitið litbanrl. En jafnbert er og
það. að geislarnir frá himi hvítgló-
1 anda efni sólarinnar fara gegnuin
giil’utegunclir, sein draga í sig siaar sér-
keimilegu ljóstegundir. og eru á þenna
hátt upptökiii að Fraunliofers-líinmuin.
Nú sjást cumaraf linum þessum helzt
kvölcLog morgna er súlnrgeislarnir
eiga lengri leið gegnum gufuhvolfið,
en sjást síður um hádaginn, ou cr
þá að álíta sem svo að slikar linur
eigi uppruua sinn að rekja til gufuteg-
unda í sjáli'u lopthafi jarðar. Aptur ber
jalntá sumuiu lmuuum allan daginn, og
eiga pær líimreíiaust heimstölvar sin-
arí gufutegundum utaná sjálfri sóliimi.
Á þennai) há'tt hefir smáheppn-
azt að saima nokkurnvegimi með fullri,
vissn að meira en helmingur lrumetiia
jarðarinnar, þeirra »r fundin eru,
fiminst líka í ljóshati sólarinnar.
Efnin eru þessí:
L Lífslopt 22. Dictym.
2. Vatnsefni 23. Yttrium
3. Holdgja.fi. 24. Erliiuiu.
I. Antimón. 25. M nngaii.
5. Brcun. 26. .1 árn.
6. Bremiisteími. 27. Krúm.
7. KísilL. 28. Kóbolt.
8. Kall. 29. N i k kel.
9. N atrium. 30. Ziuk.
10. Litliium. 31. Kadmiuin.
11. Cæsium. 32. Eir.
12. Rubidium, 33. B>lý.
13. Intl.iuin. 34. Tm.
14. Baryuin. 35. Titan.
15. Kalk. 36. Bismút.
16. Magnesi.mil, 37. Uran.
17. Álún. 38, Mólybden.
18, Beryll. 39. Yanadin.
19. Cer. 40. Platina.
20. Lautan, 41. lVlladium.
21. Strontium. 42. lridium.
Yið þetta er það samt nð
huga aö málinleysingjarnir virðastsvo
sjaldgæfir. að eigi er ennþá fullkom-
iii yiss«'i uiu íiciiiii Jieirra, ainiaii 011
vatnsef’nið; fyllri söimun þarf því
í’y.rir lii’slopti, bróiui, brennisteini og
kísil. Skirir málmar fmnast þar og
fáir, og einkanlega virðist vanta, gull,
sílfur og kvikasill'ur.
Að hinu leytinu sýnir litband
sólarljóssins mesta fjölda svartra
ráka, seni livergi eiga heinui í nokkru
litbandi jarðefnauna, og eru suniar
af rákuin þessum eða lhnnu auk þessa
einliverjar hmar glöggvustu og ijöl-
l’unduustu i litbandinu. At þessu
leiöir þá, að efni sem eim eru öiund-
in liér á jörðu eða alls eigi eiga héi
heima, eru mjög algeng í sóliimi.
Af því að jarðstjöruurnar hafa
»