Austri - 06.04.1893, Qupperneq 2

Kí:" 9
A U S T R I
34
- j^-.wiKffciMiirjaiínasiafcse:: w
•aqmsamBmmwKsassstKrrrnœrr:
og hagnýtt sér. skoða hvert rétt sé j lýðurinn á íslatidi nti
og bráð nauðsyn beri til að hraða ( viljum vér í fánt orðum
s<’0 ntjög jtessu niáli.
Vér lcggjum hér til grnndvallar
vinnuhjúalögin frá 26. jan. 1866. j>ví
oss vitanlega ej'U þau gildandi enn.
J>að er satt foezt um pau lög sagt,
að pau halla ekki hið minnsta rétti
vinnubjúsins gagnrart Lúshóndanum;
hjúunutn er par fengirm í bondur all-
niikill réttur ef pau notuðu liann foök-
staflega. sem auðvitað cr tilgangnr
pessara laga sem annara; pvi til hvers
eru lög, ef' peim er ekki iriunfvlgt?
I vinrmhjúalögunum eru að vísu
vistarráðin foundin við 12 mánuði, p.
e. pau mega ekki ná yfir lengri tíma,
en gilda skuln pau pó skemur, sé svo
um samið.1 Vinnufojúi er foeimilt að
ráðast að helmingi. priðjungi o. s.
frv.2 allt svo í 12 stöðuin, einungis
ef vistarráðin i peim öilum til sam-
ans ná vfir 12 mánuöi. Að voru á-
liti getui' slíkt orðið all viðunanlegt
atvínnufrelsi fyrir Iivern og einn sem
kann að hagnýta sér pað réttilega.
Húsbóndi er skyldur til að fæða hjú
sitt án endurgjalds pó veikt sé; pnð
má liggja 6 vikur á Ari foverju án
pess að missa nokknrs í af kaupi
sínn,8 — slíkt eru allgoö hluKnindi.
Hjú hefir forgöngurétt í protafoúi
foúsbónda til kaups og matarverðs4,
og mörg fieiri mikil.-jverð rcttindi eru
hjúinu áskilin í lögum pcssum.
Vér skiljum t. d. lögin pannig;
að húsbóndi sé skyldur tíl að leggja
hjúinu allt pað til er pað með parf,
til pess að geta leyst af liendi pau
störf eru pvi er á hendur falin, ekki
einubgis fæði og kltcði, heldur og
rúm, og reiðfæri til allra ferðalaga i
parfir húshóndans, — ennfremur öll
vinnuáhöld hæði karla og kvenna; en
foversu mikil fjarstæða er ekki, að
pessu sé pannig liáttað, — eius og
raunar öll vinnuh.lögin eru eitkis 1
virt og ekkeit ejrtir peirn farið nema
pá við cinstaka tækifæri. — Vér vilj-
um taka dætnin hér úr Anstíirðinga
fjórðungi, :— annarstaðar pekkjum vér
ekki nægilega til. — Hér er alsiða
að vinnuhjúin kappkosti að eiga sem
inest sjálf, af’ því sein húsbóndanum
ber að réttu lagi að leggja þeim, sem
er rúm. reiðfæri og ýms vinnu áhöld
svo sem orf'. ljáir, hrifur. göugustafir,
skíði, rokkar og saumavélar o. m. i:i.
sem pau slíta að inesfu eðaöllu leyti
i þaríii' húsfoændanna, opt með á-
föllnum kostnaði; til þ'cssa eyða pau
venjulega — inargrtt ára kaupi sínu
sem pau leggja svona ófoeinlínis
þegjandi aptur í vasa húsfoændanua.
Vér viljum skjóta pvi undir dóm allra
skynberandi mann'a. hvort þessu nmni
valda skortur á utvinnufrelsi, eða hér
vanti menntun og praktiska pekkingu
á verðinæti og meðferð þess fjár sem
afiað er. Menn hljóta þó að sjá, að
hér er um töluvert fjárspursniál að
ræða, sem gæti gefið eigendunum lag-
lega vaxtaupphæð, ef allir þeir pen-
ingar væru annaðhvort lagðir 5 spari-
sjóðina,, sem ný eru komnir á föt
viðsvegar um land, eða þá i Söfnun-
arsjóðinn í Reykjavík. f>etta er eng-
um bannað. Hér hafa allir frjálsar
liendur,
Vér böfum hér að framan sýnt
hvaða írelsi og lagalegari rétt vinnu-
1) Vinnuh. lög 2. gr.
2) sömu lög. 3. gr.
3) sömu lög. 23. gr.
4) sömu lög. 31. gr.
befir; en nú
mínnast á Itið
titkomnndi frelsi.
Formælendur ínálsins á síðasta
þingi játuðu, að nf’ leysing vistarbands-
ins mundi leiða all-mikið „tap-1 svona
fyrst i stað lijá vinnulýðnum, en foann
myndi foráft reka sig á. og láta sér
lærast að f'ara með efni sín. þ>et,ta
eru skuggaleg orð, þegar um frelsi og
framfarir liins fjölmennast-a fiokks af
íslenzku þjóðinni e.r að ræða. |>að
lætur. ætíð hálf-illa i eyruni, þegar
verið er að senija lög foanda þjóð sem
er fátæk og sem þarf'nast sérstaklega
framfara í efnalegu tilliti, þegar inn-
gangsorðin foyrja á „tap“. Manni
dettur ósjálfrátt til 'lmgar að þá séu
hal'ðar fyriraugum einhverjar loptkast-
ala foyggingar sem ekki séu rétt vel
grundvallaðar á þörfum og kringum-
stæðum þjóðarinnar.
Nú, það er auðvitað, að slík lög
eru opt samin meðal þjóðanna, sem
haí'a i för með sér beint eða óbeint
• taji; en það er þá sjaldnast þekking-
! arminnsti hluti þjóðarinnar sem hefir
þau iög með foöndum. Hver getur
líka sagt uni það livað tapið verður
míkið. Máske nokkrir tugir þúsunda
króna; og hver getur sagt um, hve-
nær menn verðí búnir að rcka sig á.
Máske þegar nokkrar þúsundir manna
fara fiakkandi og atvinnulausir um
lar.dið, og eyðileggja liinn siðasta
arfahluta sem Islenzka þjóðin, þrátt
i'yrir alit og allt, heldur enn frá for-
feðrum sínum. sem er gestrisnin, og
gjörir hana kalda og tilfinningarlausa
gagnvart sínurn eigin löndum, g'agn-
vart einstaklingnum, hversu foágum
kringmnstæðum sem hann kar.n að
leuda í.
Af'nám vistarskyldunnar! það læt-
ur nógu vel i eyrum, og lög um það
geta verið mikið göð og gagnleg fyrir
þjöð sem er þeim vaxin; fyrir þjóð
sem þannig hagar til hjá. að liægt
sé að hagnýta sér slík lög í réttnm
skilningi; en vér þorum hiklanst að
segja, án þess vér viljum kastá nokkr-
um skugg'a íi menntunarástandið meðal
alþýðu á íslandi, (því það er vonum
betra), að hún er því ekki vaxin enn
að taka á móti meira frelsi en hún
hefir; Ijósasti yottur þess er, að hve
litium inun liún notar pað frelsi sem
hún hefir. Fyrst verður að mennta
alþýðuna, svo að fá lienni frelsíð i
hendur, erida skapast þá frelsið á
ýrnsan hátt af sjálfu sér. Ótakmark-
að írelsi — en svo niá kalla afnám
vistarskyldunnar — getur orðif hjá
lítið upplýstri alpýðu, sem voði í ó-
vrta höndum, sern misbeitt verði og
vanbrúkað í það óendanlega. þess
ber og að gæta, að hér hjá oss Is-
lendingum getur aldrei hið sarna átt
við sem hjá flestum öðrum þjóðum
hversu háar fougmyndir sem vér fegn-
ir Yiljum gjöra oss um framtíð vora;
náttúran og landsfoættirnir rnæla á
moti því. Ennf'remur er það nijög
atfougavert við f'rumv. n. d. alþ. sið-
ast urii afnám vistarskyldunnar að
það skuii fougsa sér að láta liúsráð-
anda, sem ljær lausamanni lieimili,
innn af bendi öil gjöld f'yrir hann.
Slíktgæti orðið mjög snúriiugasamt og
beínt tap f'yrir húsráðanda.
það inun optast hafa reynzt svo
lijá oss Islendingum, — fover seni
reyndin er lijá öðrum þjóðum, — að
þvi lengur sem húsráðandi og fojú
hefir koinið sér saman, því ábata-
meira og aífarasælla hefir það orðið
| á foáðar siður. þvi skvldum vér þá
! vilja breyta af liiiiu betra til liins
| Jakara?
j það er vonandi að Ijós þekkíng-
ar og menntunar renni foráðlega svo
I upp í hjörtum allrar alþýðu á íslandi
I að liún sjái og skilji, að sánnarlegt
I frelsi er ekki innifalið í því að rek-
j ast landsliornanna á milli, opt út í
folindni og atvinnuleysí, nieð öllum þeim
þæginclum sem slíku f'erðalagi týlgir!
Og það er ennfremur vonandi aðþing-
ið sé nú þegar koniið þeim mun lengra
í mentalegu tílliti en alþýðan, að
það sjái ráðlegast að hætta við þetta
mál að sínni.
K. r.
að tilhlutan sýslunefndar hafði skoðað
lendingarstaði á Blönduósi. og áleit
liaim. }-ð taknst mætti að foyggja
bryggju norðanmegin Blöndu, en s:ður
} sunnaniuegin árinnar. Eptir áætlun
; lians átti 90 álna löng bryggja raeð
tiltekinni þykkt og umbúnaðj, að kosta
j 3000 kr, Á nefiidum „bamdafundi“
var máliö rætt, og 5 ínanna nef'nd
j kosin í það. Nefndin sarncli álit sitt
j i haust. og réð til, að leita samskota
; uin sýsluna til fyrirtækisins, og cf
l viðunanleg uppfoæð fengist, þá að
j lialda því frani, og foyrja svo fljótt
j sein auðið væri. ls ú á að reyna að
! fá samskota loforðin í vetur. að pví
leyti. sem það er eigi þegar gjört, og
þvi að vera lokið fyrir 1. næsta mán-
1 aðar.
HúnavatnssValu 1. marz 1893,
J>á cg ritaði Austra síðast, 30.
növ. f'. á, var tíðarfarið mjög farið að
harðna; var hörð veðrátta, og snjóar
miklir til jóla. Voðalegasta norðan-
hriðin var sú, er kom um iniðjan
dag 2. des.; en íneð því. að í 1.
thl. Anstra (p. á.) voru fréttir ritaðar
foér úr sýslu 10. des. um mannalát.
er urðu í nefiidri lirið, sleppi eg að
rita um pau slys f’rekar. en get pess
einungis, að feðgnrnir frá Sporði, eru
enn ófundnir.
Ur jólum forá til góðviðra og
foláku; tók að lokum upp talsvert. af
hinum nrikla snjó er kominn var. Jörð
varð pó svelluð mjög, og gaddur nrikill
víða. Síðan Iiefir tíðarf'ar mátt heita
foið bezta, optast stillt veður, með
vægu frosti, en síðari hiuta uæstl.
viku, voru hriðarveður á nordan, með
8—10° frosti R. Bráðapest i fé íiefir
b’tið gjört vart við sig til pessa.
Aðalí'undur sýslunefndarinnar. var
settur og haldinn á Blönduðsi 20. f'-
m. og stóð Iiann í 5 daga. A fund-
inum voru rædd mörg mál, op flest
þau, er vanalegt er að ræða á slikum
fundum, svo sem útsvarakærumál —
þó með f'æsta móti — fjallskilamál,
vegabótamál, foúnaðarmál, skólamál
o. fl. o. fl. þ>á. voru og lika rædd
nokkur þau mál, er ineira má til ný-
mæla telja, svo sem það, að sýslu-
nefndin víidi fyrir sýslunnar hönd,
niæla með pví. að sendur yrði liéðan
1 maður til sýningarinnar í Chicago,
með styrk af landsfé; var meiri lilut-
inn á því, að velja síra Matthias
Jochumson til fararinnnr, en minni
hlutinn vildi velja dr. Björn Ólsen í
Reykjavík.
Sýslnnefndin hafði áður látið
scnija reglur, viðvíkjandi kynfoótuin
hrossa, og sömuleiðis reglur uin hunda-
Aðnl ástæðan til foryggjugjörðar-
innar var sú, að menn æskja eptir
að fá viðkomustað strandferðaskipsins
ákveðinn á Blönduósi, i stað Skaga-
strandar; er öllum kunnugum og skyn-
sömnm rnönmim það ljöst, að slikt
vairi miklu gagr.legra og þýðingar-
meira, fyrir sýslufélagið í heild sinni
og því foeldur fyrir það, að Borðoyri
er ekki viðkomustaður.
J>að karm að foai'a áforif. til tálm-
nnar þessu lendingartnáli, að einstalc-
ir málsmetandi menn utan sýslunefndar
ei'u því mótfallnír, af þeirri nstæðu
llklega foelzt, að foryggjan á að foyggj-
ast norðanroegin árinriar. og segja
sem svo. að fáist ekki viðkomustaður
strandferðaskipsins á Blönduósi. verði
kostnaður og vinna árangurslaust að
öllu leyti, en ef þarámóti fært hefði
verið að foyggja foryggjuna sniman-
megin árinnar, yrði hún eflaust að
nokkru gagni til uppskipunar á vörum
úr knupskipum og frainskipunar í pau
aptur.
] 6. og 17. f. m. hélt Baldvin L.
Baldwinsson ngent. fyrirlestur á
Blönduósi um A.meríku og gæði lífs-
ins par. Eg var þar eigi viðstaddur;
en pað sem eg ríta hér, hafa tjáð
mér skilorðir menn er viðstaddir Toru.
Eyririestiirinn þótti áheyrilega fluttur
og var fjöldi i'ólks viðstaddur. Rceðu-
maðiir sýncli f'ram á, hvo ha daglaun-
in væru í Ameriku. og hve lág þau
va>ru hér; liann útlistaði og, hve
niiklar nauðsynjar mætti kaupa þar
fyi'ir 1 dags vinnulaun. og hve m klar
liér f'yrir 1 dags vinmilaun. Enn-
frennir lýsti liann vfir því. að liann
hefði litla ást á landi þessn, en bæri
þó folýjan liug til þjóðarinnar.
Sigurður Christoþhersson ngent
hélt og ræður á fundiuum, er f'óru í
líka stefnu og f'yrirlesturinn.
4 ineim liöfðu á eptir andmælt
ýmsum atriðuin i fyrirlestriimm, og
hald og lækningu founda; hvorttveggja
reglurnar komu nú til umræðu og voru
samþykktar og er ái'ormað, að þær nái
i'ramkvæind á þessu ári.
Viðvíkjancíi kynbótum lirossa, á
að halda almennan f'und i vestursýsl-
unni á koinandi vori. Sýslan austan
Blöndu hlýtur í því efni að vera
moð Skagfirðinguin, vcgna afstöðu
af'réttalanda, og samgangna stóf-
þóttí Júliusi lækni Halldörssyni segj-
ast bezt. Enginn peirra hafði þó sýnt
fram á það, hve há daglaun sjóinenn
vorir fá hér, pegar fiskafli er góður,
né heldur talið lancli voru það til gild-
is, hve fiskisælt það er.
hrossa.
Eitt var svokallað „Lendingar-
mál á Blönduósi“ er sýslunefndin
hafði til ineðferðar. Mál petta nnin
þó tyrst hafa komið til umræðu á að-
alf'undi sýslunefndar i fyrra, en svo
aptur einkum á „bæudafundr1 næstl.
vor að Sveinsstöðum; var þar lögð
fram álitsskýisla óðalsbönda Einars
B. Guðmunclssonar á Hraunum, er
-okf því eg er gagnkunnugur manni
þeim sem ritað hefir bréfkaflann úr
Vopmifirði i 2. tölublaði Austra. og
þekki ekki til að hann eigi skilið að
vera viendur ósannsögli, ejns og llt-
flntning'sagciit Sv. Brynjólfsson gjörir
í 5. tölublaði sama blaðs, slcal þess
hér rneð getið að lierra Sigurður
Christóf'ersson hefir í mínu húsi, í
mín eigin eyru sagt að þaö væri liugs.