Austri - 08.09.1894, Blaðsíða 2

N r. 2 5
A U S T R !.
<)S
lieiía «g agnl)áíav.
— O —
|>nð ímui (>ngum peim manni dylj-
nst. sein nokkurt skj'nbragð ber á
sjávarutveg vor íslendinga, eins og
hann er nú rekinn a-ll-víðast her við
land, —- að aðalskilyrði fyrir pví, að
liann geti blessast, er pað, að sjómenn
vorir liaii nrega og góða b e i t u.
‘f>að væri máske eins lieppilegt.
að fiska eingöngu á handfíori beitu-
laust, pá gengi að öllum líkíndum
tiskurinn nær landi, er línukássan
]ægi ekki fyrir lionum úti á ha,fi með
táibeitu og liindraði göngu fiskjarins
inná firðina, og pá yrði að öllum
iíkindum niðurburðurinn miimi iiti ;i,
liafinu. En par sem annað ems kapp
er i sjósókninni eins og her aúst-an-
lands á sumrum, er ekki til pess að
luigsa, að koma pví á, að engin beita
sé við liöfð af eirvstökum mönnum, pj í
að upj'gripin verða alltaf miklu meiæ
á línurnar, er næg og göð beita er
fyrir iiendi og fiskur á annað börð fyrir-
og pað er sannreynt, að liandfærafisk
tekur undan, er sildarbeita kemur í
sjó, ].ó eigi séu nema fáir linustokk-
ar. Svo eru útlendir fiskimenn o])t
nærri fiskimiðum vorum með góða
1 eitu, er vör erum svo grunniiyggnir
að selja peini, og liæna peir fiskinn að
sör, en frá okkur, og mundu verða
ennpá meiri lirögð nð pví, ef við tog-
uðnrnst ekki á við pá, með pví að
egna fyrir bann á miðum vorum með
ennþá, meiri og betri bcitu. [>að
mun pvi eigi tiltölc nð liætta við lín-
urnar og tákn, upp handfærin aptur.
Hið störa spursmál fyrir útvegs-
l)óu(];inn verður pví, hvernig hann á
nð útvegn ser nægilega og góða beitu
svo bá'tar hans geti gengið að staðaldr/,
pví sjaldan mun svo fiskilitið á sumr-
um hér fyrir Austurlandi, að eigi afl-
aðist lieldur vel, ef beitu væri stöðugt
að fá. Yer l.öfum átt tal við merka
út, cgsbændur liér eystra, er liafa sagt
oss. að peir iiafi jafuan fiskað hezt,
< r stöðugt liafi orðið róið, pó fisk-
ur væi'i fremur daufur, er beitavargóð
og nægileg og sjóveður polanlegt.
En pá kemur að svara pví spurs-
máli, livaða beitu menn eiga lielzt að
viðlmfa, svo vel fiskist.
j>að mun vera komin fullkomin
reynsla á pað, að fiskur tekur ætið
illa Jjpsa-l)eitu“, og alls ekki, ef síld-
arbeita er í sjó nálægt hinni.
l’ni 'slœngi úr sjófuglum getur
naumast verið að tala. par sem ann-
a.r eins bátafjöldi rær, eins og hör
fr/i Austurlandi á sumrum, pví fugl-
inn er hér svo l'ítill við land um pann
tíma, að mjög fáar bátshafnir geta afl-
;tð sér beitu úr honum.
SJ/elfiskur er að sönnu góð beita,
en hann er nú óvíðast her lengur að
fá til nokkurra muná, pvi hæði liafa
hin undanfarandi isár rifið liann upp,
og svo hefir pessi bátafjöldi, sem héð-
an rær, hirt leyíarnar og svo blessað-
ur æðarfuglinn. er allir verða jafnt
að fæða fyrir varpeigendurna.
f>að verður pá eigi eptir nema
Iiafsíldin, sem um verður að ræða
að liafa til beitu, enda er hún ágret
beita og vamilega nægilogtaf henni
á einliverjum af Austfjörðum á sumr-
in. En hún er æði dyntótt og sézt
hfer ekki á sumum fjörðum allt sum-
arið, svo að nokkru ráði sfe. J>annig
liefir i allt sumaf verið svo að kalla
síldarlaust á öllum Norðurfjörðunum
lifer austanlands. og hana aðeins að fá
á Eskifirði. Eeyðarfirði og'Fáskrúðs-
firði. AVatline hefir komið einSt-öku
sinnum með síld að Sumian, 'en húii
lietír strax geiigið upp og fjöidi sjó-
mnnna níátt sitja. aðgjörðarlaus i landi
fyrir beituleysi. Á sjó er •naumast
liægt að srekja S'ldúia suður á fii'ði
fvrir vegalengd. og pó einkum vegna
hinna. miklu strauma er liggja lifer á
snnirin fvrir Aust-urlandi, svo eigi er
jiægt að róa í móti föllunum, og
stórsjóað oj>t í Gerpissröst og víðar
lifer fyrir utan laiid, — Nokkrir dugn-
aðarmenn lifer á Norðurfjörfuiium hafa
svo tekið uppi pvi að senda landveg
eptir síldinni . á liestum suður á
Eeyðarfjörð og Eikifjörð. En pó pað
iiafi. borgað sigj, pá er pað mjög örð-
ugt og kostnaðarsumt og mikil hesta-
níðsia og sddiii aldrei jafngóð og ný
síld, er búið er flytja liana i liitum
svo langan landveg, liátt á aðra ping-
mannaleið. En pað eru fæstir út—
vpgsbændur hfer i fjörðumim, sem liafa
liestaráö til pess að nálgast síldina
iandfeg, og engin til lengdar, svo
pessi útveguv með að afla sfev beit-
unnav, ev langt fvá, pví fullnægjaiidi
einstöknm efna- og dugnaðarinönnum,
eiv frágangssök f'yviv allan povva út-
vegsbændn, svo að Jifev parf að finna
upp annað og hetra váð, ef duga skal,
pví annavs * ev fiskiíÆhald lifer við
Austuvland í bevsýnilegum voða.
I Norvégi og viða. annarsstaðar í
útlöndunr ev pað alltitt, að einstakir
menii og ffelög gjöra út gufubáta til
pess að sækja heitu pangað, sem liana
ei' að fá. og færa peir hana siðan
fiskiskipunum útá haf eða flytja liana
til iiðalfiskiveranna, <>g liefii' báðum
gefizt petta veL Fiskiskipin rifið
upp mikinn afla og gufubátarnir sttið-
ið sig vel við flutniiiginn. J>essir gufu-
bátar muiiu kosta nálægt 10,000 kr.,
ef peir eru svo störir og að öllu svo
vel út búnir, að peir geti polað sjó.
þviliknn gufubát til pess að nálg-
ast sildina á suinrin er alveg nauð-
synlegt að fá iiingað upp til Aust-
fjai’ða, ef sjóarúthaldið lifer á ekki að
eyðileggjast, eða alveg að vera undir
peirri tilviljun og jiundalieppni komið
að síld sfe lifer jafnan allt sumarið á
öllum fjörðum, sem reynslan er búin
að inarg sýna og sanna, að sjaldifast
á sfer stað.
Til pcss að útvega sfer pvílíkan'
„a(jnbntu eru tveir vegir helzt tiltæki-
legir.
Annar er sá, að útvegsbændur
lifer á Austfjörðum reyndu til að eign-
ast gutubátiim sjálfir og mynduðu al-
mennt hlutaffelag til pess að kaupa
liann, eða nokkrir efnamenn tækju sig
saman unr að kaupa bátinn.
En af pvi a.ð fáir eru lifer efna-
menn og engir innlendir auðmenn, en
samtök og eining manna ekki á allra
hæsta stigi, og' kastvörpur í fárra
maniia eigu, sem pó myndu nauðsýn-
legar til pess að geta geynít síldina
„lásum“, pá — væri máske að pessu
i siiuii tiltækilegra, að taka npp liitt
ráðið reynatil pess, að fá kaupmann 0.
Vt atÍiiie til pess að kaupa gufuliátinn
og annast siklarflutningana til beitu
hfer á Austfjörðum, pví bæði er pa'ð,
að Ininn hefir nægar stórvörpuv til
pess að gevma liana í ,.lásunum“, svo
hún sfe 'jafnan til taks, og svo er hann
og niaðuv sem eigi vílar lengi fyrir
sfev stórræðin og hefir mesta ánuga á
að lilynna að öllu pví, er vevða má
sjávarútvegi vovuin til lieilla.
Með pví móti kæmust menn hjá
tilfinnanlegum og övðugum fjárfvam-
lögum og gætu sparað sfer menn til
pess að passa síldavútlialdið og síld-
avnetin sjálf, sem hvovtveggja hefir
mikinn kostnað í för með sér; pví bæði
kosta netin mikið og eyðileggjast fijótt,
og pað mi svo lieita, að við ö'l liin
stævvi fiskiútliöld lifev eystva, pá sfe
maðurinn pví nær útgefinn til pess að
atía beitunnav; og telst einunr af hin-
uin stærri útvegsbændum svo til, að
sig liafi kostað nál. 400 kr., að ná í
lieitu í sumar á 3 báta, sem að oins
mundi liafa kostað Iianri um 200 kr.,
Iiefði liann getað fengið sildina keypta
hfer í firðinum fyrir svo sem 3 aura
stykkið. Er pað I00°/o ágóði á sílcl-
arútveginum einum. og pykir honum
eigi ólíklegt, að iiann lief'ði p-V fiskað
nær helmingi meira, sem allt hefði verið
hreinn ágoði og numið mörgum hnndr-
uðum Jcróna fyrir liann eiiuui, en sjálf-
sagt mörgum tiiguiu pús. kr. fyrir Seyð-
isfjörð allan, hefðu meiin alltafgetað
haft nóga beitu í sunmr, og íiiundi pá
fleiri menn lier í firðinum skuldlausir við
kaupmenn og margir eiga nokkuð til góða.
þvílikur „agnbátuv" gæti og Ifett
rnikið vindiv með fiskiúthaldinu með
pví að draga fiskibáta út og inn og
flytja t.il hiniia stæri<i báta beituua,
en aflann í iand, pví líklega 1 ður
aldrei languv timi pav til vfev förum
að lialda út stærri f'örunr en nú tíðk-
ast. svo vfev islendingar getuni, eigi
síðiir en útlendingar, uáð í stævsta og
feitasta fiskinn og puvfum eigi að
vera að rápa í land frá bezta. afla á
hverjum degi með smábátahleðsluvnar.
Og enii er eitt stórhagræði ótalið,
sem sjálfsagt yvði pessum sildargufu-
bát samfava. Eu pað ev sá mikli
kostuv, að vfev feugjum unr l(*ið fljót-
ari og' ódývari samgöngur á milli
fjarðanna lifer austanlands, helduv en
nokkursstaðav gefst á landinu. Og
væri pað stóv hagnaður eins og lifer liag-
ar til, með lítt í'æra og ófæra fjall-
garða fjavða í millum, og engar sam-
anhangandi póstgöngur.
Oss fiimst bráðnauðsynlegt r.ð
fjarðamenn eigi saineiginlogan í'tiii<t
imjð sév í haust til pess að íluiga og
ræða petta velferðarmál ýtarlegar,
svo p.eir eigi sitji næsta, sumav í landi
auðum höndum og kaupstaðarskuldun-
um vafniv langt upp fvriv haus, fyriv
pá sök, að pá hefir brostið fyrirhyggju
og framsýni og samtök- til pess að
afia sfev beitu og láta pannig fiskiafl-
ann, pennan eina atvinnuveg peivra,
ganga úr greipum sfer, svoJiundruðutn
þúsuncla Jcröna nemur, eu láta fiskinn
vikum og mánuðum sanian óareittan
úti fyvii' hverju fjarðarnrynni, Slí
sjálfsköpuðu beituleysi.
Yonurn vfer, að liinir framtaks-
samari útvegsbœndur boði hfer í blað-
inu sem fyrst tii sameiginlegs fuiidar
fyrir Austfirði i liaust, og væri hent-
ugast, að hver fjövður kysi menn til
pess að mæta á fundinum með ótak-
mörkuðu umboði fyrir sína liönd, með
s k y 1 d u til pess að mæta á fundin-
um, ef mögulegt verður; en heimilt sfe
öllunr útvegsbændum að sækja fund-
inn og taka pátt í umræðum.
-— J>vílikir gufu-agnhátar æ.ttu að
komast á í öllum stærri veiðistöðum
landsins, og mundi pá hetur afiast
og auðsæld íandsins talca stórumíram-
förum. En vel pætti oss, að Austfirð-
ingar gengju hér á undan.
|» o r v a 1 rt u r T h o r o <1 rt s e 11
liefir i surnai' fevðast um Múlasýslur
og Austur-Skap’tafellssýslu til rann-
sókna. 17. júli fór liann liéðan frá Seyðis-
firði uppá Hérað, svo suður Exi til
Borufjarðar og rannsakaði svo hferuð-
in paðan allt suðuv i Oræfi. Fjallmvnd-
un pessara sveita er að mövgu merki-
leg og fiðuv lítt kunn vísiudamönnun-
um, og eru pav sunr fjöll eldri en
allir aðrir lilutar á Islandi. í Anstur-
’Horni faim J>. Tli. grjóttegund pá ev
vísiftdamenn kalla gabbvó, liím ev
skyld gvaniti og mynlar sunistaðav
stór fjöll i elztu jarðmyndunum Nov-
egs og annava landa, hún er hvevgi
til í föstu bevgi á Islandi pað menn
vita, nema í Lóni, en lausa linull-
unga af peirvi bergtegund bera jök-
ulár uudan Yatnajökli. svo gabbró-
fjöll dýljast etía-ust- undiv jökulbveið-
unum. 1 Austur-Skaptafellssýslu ganga,
skriðjöklav niður liverja fjallskoru og
er par betra tækifæri til að skoða
áhrif jöklanna og jökulmyndanir eu
nokkurstaðar annarstaðav á Islandi;
fékkst J>. Th. töluvert við ýmsar vann-
sókniv par að lútandi. |>egav [>. Th.
var búiun að skoða Austur-Skapta-
féllssýslu fór liann úr Lóni upp í
Yiðidal og paðan um liálendið við
austurenda Vatnajökuls. Hefir mönn-
um vevið mjög ókuiniugt um pau lifev-
uð og pavf uppdráttuv Islands par
töluverðva umbóta við. V’atnajökull
ev pav mjög óslfettur og uppiir hon-
um mavgir hvikalegiv tindav, en vest-
ar eru slfettav hjarnhreiður. A liá-
lendinu eru allmövg vötn liév og livav,
sem ekki sjást á uppdrætti íslands og
eins pavf að leiðvfetta reimsli ýmsra
ánna. |>. Tli. skoðaði enn fvenruv Eyja-
bakkajökul og fór yfiv Jökulsá við
jökulröndina, skoðaði síðan þjófalmúka
og önnur íjöll kvingum Siiæfell og
nokkuð af hálendinu við Hvúarjökul
og par fyvir vestan.
Frá Snæfelli fóvu peiv J>. Tli.
i niður i Fljótsdal og svo uin Hferað
í hinga^ð. Héðan fev |>. Tli. í Loð-
j mundarfjövð ejitir að liafa rannsakað
j surtavbvandinn á Brimnesfjalli og ætl-
l ai' að skoða firði og víkiiv pav novðuv
i af að Heraðsflóa, og lýkur liann pannig
j peim rannsóknum, ev liann ætlaði að
j framkvæma á pessu sumvi.
i ;-------
Eptirfarandi kvæði, er ort hefir Ey-
I mmidui' bóndi dónsson á Dilksnesi,
! fluttu Hornfh'ðingar J>ovvaldi Thovodd
> sen við burtför hans úr Hornafirði:
| Yelkomínn sfertu, vinuv, liév!
j vev væntum góðs af þínunvfer ðum,
i af pinum orðum, píniim gevðum
uppspretta blóm, pað vitum vfev.
J>au fölna ei við frost og liríðir
pau fölua,ei, pótt deyji lýðir,
en lifa hrein og litarskær
á landi mennta fjær og nær.
J>u hefir marga frægðarferð
favið um pína æfidaga;
peini gleymir aldrei Islands saga
og stih'f pín metur mikilsverð, —
pvi ev oss liapp og heiðuv mest'
að liafy hjá oss slíka gesti,
sem vinna fyrir land og lýð
svo lifni sælli’ og betri tíð.
J>ú í’órst um sólbjört Suðurlönd
og sást pai’ glys og auðlegð nöga
pú sást par gull og græna skóga
og marga stolta höfðingshönd;