Austri - 27.02.1897, Blaðsíða 2

Nít. 6
A U S T R I.
22
sonur hins yfirforingja Ouhana, Gomez,
og tóku Spánverjar lík peirra beggja
og hnýttu peim í tögl á hestum sínum
og létu pá draga líkamina langa leið
til háðungar hinum föllnu hetjum, og
huldu svo hræ peirra. En mælt er,
að vinir peirra föllnu hafi síðar náð
líkunum og komið peim á laun til höf-
uðborgarinnar Havana og veitt peim
par sæmilega greptran.
Spánverjar neita pví, að peir hafi
svikið Maceo herforingja í tryggðum,
heldur hafi. hann fallið í reglulegum
bardaga; en meðferð peirra á Zerlucha,
líflækni Maceos, virðist benda á pað
gagnstæða. J>ví í stað pess að hegna
honum sem uppreistarmanni og hengja
hann eða skjóta, pá hafa peir haft
hann í mestu hávegmn í Havana, og
og er sagt að hann ætli sér heim til
Spánar, par hann mun óttast hefndir
uppreistarmauna fyrir níðingsverk hans.
Reyndar segir „Norden“, að síðar
hafi komið fregnir um pað, að Maceo
hefði komizt lífs undan morðingjunum,
og peir farið manna villt, og álitið
kynblending nokkurn, erlíktist nnkkuð
Maceo, vera hershöfðingjann, en blaðið
heldur pó sanna söguna um fall Maceo,
enda liafi atburðinum verið svo ná-
kvæmlega iýst, og sagan um fall Maceos,
bæði send formanni Cuba-félagsins í
Plorida, J. A. de Huan, frá áreiðan-
legum manni í Havana og Justa Carillo,
merkisborgara í Jacksonville í Florida,
sem er brððir eins af hershöfðingjum
uppreistarmannanna, og ber peim sög-
um báðum saman.
f>að virðist og benda til pess að
sagan um fall Maceos sé pví miður
sönn, að „Norden“ segir, að petta níð-
ingsverk Spánverja hafi, sem vonlegt
var, mælzt svo illa fyrir í Bandaríkj-
unum, að í mörgum fylkjum sé nu
opinberlega verið að safna liði, er
halda eigi til liðveizlu við uppreistar-
mennina á Cuba.
Bandaríkin. Forseti Bandaríkjanna,
Cleveland, lagði fram fyrir sambands-
pingið í desember f. á. fjárlögin og
telst forseta svo til, að tekjupurð
Bandaríkjanna hafi síðasta fjárhags-
tímabil numið rúmum 25 milliónum
dollara, eða allt að 100 mill. króna.
í ávarpi sínu til pingsins leggur for-
seti pað til, að Bandaríkin skipti sér
ekki af uppreistinni á Cuba að svo
komnu. Stegir hann, að pó Spánverj-
um hafi ennpá ekki tekizt að bæla
niður uppreistina, pá haldi peir pó
ennpá uppi einhverri stjórnarmynd á
evnni, sem uppreistarmönnum hafi enn-
pá sem komið er, ekki tekizt að koma
á fót. En Cleveland segir, að pessi
öfriður rétt undir handarjaðri Banda-
ríkjanna, geti dregizt svo lengi, að
Bandaríkjastjórnin neyðist til pess að
skerast í leikinn, og segist hann ný-
lega hafa ráðið Spánverjum til að
veita Cubönum sjálfstjórn, og iofað
peim, að vera peim hjálplegur með að
koma friði á með peim og uppreistar-
mönnum, og vonast forseti eptir pví,
að S.pánverjar taki pessu tilboði Banda-
ríkjastjórnarinnar vel. En ráðherr-
arnir (senatið) eru miklu ákafari eu
stjórnin í pessu máli, og hafa komið
fram 4 uppástungur í ráðinu um að
Bandaríkin veittu Spánverjum pegar
atgöngu, og rækju pá burt af Cuba;
en pví neitar stjórnin.
Eins og áður er á vikið hér í Ausíra,
heíir veturinn verið framanaf mjög
harður í norðurhluta Bandaríkjanna.
Svo gerði hlákur í desember f. á. og
leysti og braut ís af stóránum, svo
mesti hroðavöxtur kom í pær, og mikl-
ar jakastíflur á sumum stöðum, svo
pær flóðu víða til stórskemda yfir
byggðir og bæi. Yoru einkum mikil
brögð að pessu í Wisconsin-fylkinu.
Um nýjársleytið fór fjöldi banka á
höfuðið, og misstu margir par mikið
fé, peir er ge'ymt höfðu par aleigu sína.
Atvinnuleysi og eymd er nú ákaf-
lega mikil í stórborgunum par vestra,
svo til vandræða horfir, og deyja menn
par nú víða daglega úr hungri og
kulda.
Bandaríkjamenn hafa takmarkað
mjög innflutning manno í ríkin, sökum
pess, að pá sem par eru fyrir, skort-
ir mjög atvinnu; mun pví hið mesta
óráð að fara nú sem stendur til Ame-
ríku.
Yart hefir orðið við jarðskjálfta í
Bandaríkjunum i vetur.
J>ann 10. desember sampykkti neðri
pingdeildin bann gegn pví, að áfengir
drykkir væru hafðir um hönd í ping-
húsi Bandarikjanna, er kallast Capi-
tolium. Hélt kapelán pingdeildarinnar
hjartnæma bæn um pað, að pau lög
mættu standa um aldur og æfi.
England. J>ann 17. desember f. ;k
kom meiri jarðskjálfti á Englandi, en
menn hafa áður sögur af, svo að hús
hristust, og húsbúnaður valt um koll
og íbúarnir flýðu skelkaðir í allar áttir
úr húsunum. Yarð einna mest af
jarðskjálftanum í Cheltenham, Eedbury
og Dean Eorest. Sumstaðar duttu
menn um koll í jarðskjálftanum.
í Ludúnaborg varð og jarðskjálft-
ans vart, en miklu minna en á hinum
umgetnu stöðum.
Tyrkjum hafa stórveldin skipað að
kalla landstjórann heim frá Krítey,
af pví peim pykir hann lítt flýta fyrir
stjórnarbót peirri, er Tyrkir lofuðu
eyjarskeggjum 1 haust.
Um
al|>ýðiimeiiiitiin og framfarir.
Eptir
Svein J bnsson.
—o—
Nú um nokkur undanfarandi síðast-
liðin ár, hefir margt verið rætt og
ritað um alpýðumenntun og verklegar
framfarir hér á landi.
En pótt margt hafi verið sagt, og
margar og mikilvægar bendingar fram-
komið um að auka menntun og verk-
legar framfarir í landinu, pá er pó
ennpá alltof skammt komíð áfram í
framkvæmdum pessara mála.
Að sönnu er pjóðinni vorkunn, pó
hún sé smástíg, pví hún er fátæk og
vantar í mörgu pau meðöl sem út-
heimtast til pess að geta stígið stóru
skrefin á stuttum tíma; pað er líka, ef
til vill, réttara og heppilegra að fara
sér hægt en halda pó alltaf í horfið,
og vera viss um, að alltaf miði áfram
en ekki aptur á bak. „Flas gjörir
engan flýti“ í pessu efni sem öðrum.
Afram parf pjóðin. — Margfallt
lengra áfram en hún er komin, pví
hún er eiginlega livergi komin ennpá;
pað dylst engum hugsandi íslendingi.
Að ekki er komið lengra áfram en
petta, kcmur til af pví, að aldrei
hefir verið byrjað, p. e. aldrei byrjað
par sem átti ,að byrja.
En hvernig hefði átt að byrja á
andlega hlaupinu til frægðar og frama,
til auðs og upphefðar fyrir íslenzku
pjóðina um liðinn, yfirstandandi og
ókominn tíma ?
Eg vil vekja atbygli manna á pví,
að pessu spursmáli eður líkum spurs-
málum, hefir er.n ekki yerið svarað
-fullnægjandi; enda vantar mjög mikið
til að rétt hafi verið byrjað á fram-
farahlaupinu; pví pó byrjað hafi verið
að stíga fyrsta sporið (o: vísir til
alpýðumenntunar), pá lietír strax jafn-
hliða fylgt nokkurskonar auhaspor,
sem hefir gjört og gjörir ailar fram-
farir eins ómögulegar pjóðinni til upp-
hefðar, einsog aukaspor hjá víxluðum
hesti gjörir hann ómögulegan sem
gæðing.
fetta aukaspor hefði ekki purft að
vera neitt óparfaspor, ef pví liefði
ekki verið leyft að komast að, fyrri
en par, sem pað átti heima seinna í
röðinni
Eg sl;al reyna framvegis í pessari
stuttu grein, að skýra petta pann veg,
að mönnum skiljist, að petta eða pessi
aukaspor (pvi pau eru fleiri en eitt)
á vegi framfaranna hafi verið óþörf og
of snemma stígin, og að pau af peim
ástæðum ern og verða hið grimmasta
ljón á vegi allra andlegra og verk-
legra framfara.
Til að breyta vankunnandi eður lítt
menntaðri pjóð í andlega hugsandi
pjóð, parf fyrst að byrja á pví að
upplýsa unglingana. En til pess að
barnauppfræoing sé góð, purfa fyrst
vera til nógu margir kennarar, Qg
svo vel menntaðir og góðum hæfileg-
leikuro búnir, að ekkert vanti til, að
þeir geti verið, ekki einungis kennarar
á barnaskólum, heldur og einnig á
æðri uppfræðsluskólum.
Hið allra fyrsta sem pyrfti pví að
gjöra til pess að alpýðumenntun fram-
vegis verði ekki neitt kák, — er að
stofnsetja kennaraskóla.
Og pótt eg sé ekki pví hlynntur, að
hlaupið sé í landssjóð með bænir um
styrk til allra fyrírtækja, pá held eg
pví föstu, að pessi kennaraskóli ætti
að stofnsetjast, og að miklu leyti að
kostast af landsfé, í vissri von um,
að með peirri fjárveitingu væri aptur
komið í veg fyrir sumar aðrar fjárveit-
ingar, sem nú— fyrir vöntun á pekk-
ingu -— er sótt um í landssjóð.
Kennarar við pennan kennaraskóla
pyrftu að vera vel menntaðir menn,
er kenndu: gagnfræði yfir höfuð, nátt-
úrufræði, málfræði, fagurfræði, siðfræði,
hagfræði, hugsunarfræði og inngrip í
stjórnfræði.
Fyrir utan læi'ða skólann álít eg
að kennaraskólinn hefði verið hinn
fyrsti og nauðsynlegasti skóii sem
landið purfti að eiga, ef ekki átti að
leggja undir höfuð alla alpýðumenntun
og verulegar framfarir pjóðarinnar.
En af peim ástæðum held eg fram
pessum Jcennaraskóla sem bráðnauð-
synlegum, að út frá horium mundu
koma góðir kennarar, sem hefðu næg-
an lærdóm og kunnáttu til að kenna.
En pá fyrst getur maður búizt við
góðum afleiðingum af skólunum, pegar
kennararnir eru vel menntaðir og
kunna vel með að fara.
Á pennan skóla hefðu — fyrst til
að byrja með — átt að sækja minnst
2—3 hæfustu piltar, og stúlkur auð-
vitað líka., úr hverri sýslu landsins, er
síðan hefðu átt kost á nægilega löng-
um lærdómstíma á skólanum.
Af pessum kennaraskóla hefðu menn
fengið góða kennara, og í alla staði
nægilega menntaða til að kenna á
öllum barnaskólum og lægri skólum
landsins.
í>á fyrst áttu barnaskólar að byrja
með svo fullkominni kennslu, sem hægt
væri við að koma eða sem samsvar-
aði aldri og hæfilegleikum barnanna.
Börnin ættu að eiga kost á að læra
á barnaskólunum frá pví pau eru 8
ára par tii pau eru 16 ára; pá taka
gagnfræðaskólarnir við.
Gagnfræðaskolarmr skyldu auk
gagnfræðiskennslu yfir Iiöfuð, kenna
aðferð Ul að kenna\ pá g,xti kennara-
skólinn með tímanum breytzt í alþýðu-
háskóla.
Skólar pessir hefðu átt og ættu að
vera: a.) 1 kennaraskóli, er væri í
Reykjavík, b.) barnaskólar ura allt
land í hverjum hreppj, c) 2 gagn-
fræðaskólar fyrir landið, 'annar fyrir
Suður- og Vesturlaud, hinn fyrir Norð-
ur og Austurland, d.) 2 landbúnað-
arskólar fyrir allt landið, og að síð-
ustu kennaraskólinn breyttur í alpýðu-
skóla, er ætti heima í Reykjavík.
Auðvitað hefðu barnaskólarnir ekki
átt að byrja fyrri en kennarar til
þeirra hefðu útskrifazt af kennara-
skólanum.
Gagnfræðaskólarnir hefðu ekki átt
að byrja fyrri en nægilega mörg börn
hefðu lokið námi sínu á barnaskólun-
um, og skyldi peirn pá, (börnunum)
og helzt ekki öðrum, vera heimilt að
ganga á gagnfræðaskólann, pó svo
aðeins, að pau stæðust inntökupróf
á pann skóla, er væri miðað við beztu
einkunnir við burtfararpróf peirra af
barnaskólanum.
Búnaðarskólarnir skyldu taka við
af gagnfræðaskölanum, og helzt ekki
aðrir en gagnfræðingar, eður vel und-
irbúnir menn skyldu fá inngöngu á pá
skóla. f>á pyrfti í fyrstu góða bú-
fræðinga, er útskrifast hefðu með beztu
einkunn af einhverjum útlendum bún-
aðarskóla — til að stjórna þessufli
fyrstu íslenzku búnaðarskólum.
Allir gagnfræðingar og búfræðingar
hefðu sjálfsagðan aðgang að alpýðu-
háskólanum.
Ef menntunaraðferðin með svona-
löguðum skólatröppugangi hefði verið
upptekin og rækilega notuð, fyrir 20
árum síðan, mundi alpýðumenntun á
íslandi nú vera komin á blómastig,
og afleiðingar mentunarinnar farnar að
sýna sig í stjórnlegum og verklegum
framförum pjóðinni til hagsældar og
upphefðar.
p>að vantar elcki, ao kakað hefir verið
við gagnfræðaskólann og búfræðisskól-
ann, og barnasköla sumstaðar, en pað
hefir a-llt fæðst með apturfæturna á
undan, og kennaraskóli helir alls eng-
inn verið til; pví pótt ætla mætti, að
gagnfræðingar, sem fit liafa staðið sinn
tveggja vetra tíma á gagnfræðaskólun-
um, væru færir til að stjórna barna-
skólum, pá er langt frá að svo sé.
R,étt byrjun og vandað áframhald í
menntamálum vorum er pað eina sem
hafið getur pjóð vora uppá verulegt
framfarastig. •
(>ví er miður, að sára lítill undir-
búningur mun liafa verið á mörgum
piltum sem farið hafa á gagnfræða-
skólana, enda hafa fjölda margir skriðið
punnir paðan út aptur sem vonlegt er,
og ber tvennt til pess. Fyrst pað, að
fjölcli af piltunum hafa, í lærdómslegu
tillití, ekkert undir pann skóla verið
búnir, eða 'pá að þeir hafa fengið lít-