Austri - 07.07.1898, Qupperneq 2

NR. 19
A U S T R I.
74
Commandör Suenson margtók pað
fram við oss, að veðurfræðingafélögin
hefðu engan eyri lagt til telegrafsins,
og gætupví engar kr'ójur gjört um lag-
ningu hans.
Gjöri nú Uaðabræður vorir í Reylcja-
vík svo vel og atlmga það, hvort það
séu nokkur hkindi til þess, aö meiri
hluti álþirtgis muni vilja leggja 300,
000 kr. skatt á hinahluta landsinstil
þess að skaða þk. til hagnaðar fyrir
Reykjarík eina!!! fað er hætt við
að þeir ^hinir sömu pingmenn týndu
eitthvað tölunni við næstu pingkosning-
ar eptir að peir hefðu látið pað vera
síðasta afreksverk sitt á undan peim.
Og jafnóskiljanlegt var pað ráðgjafa
íslands, sem Commandör Suenson, að
íslendingar höfnuðu pessu kostaboði,
sem léttir um 2I3 hluti undir lagningu
telegrafsins um landið, sem áætlað er
að muni kosta l/2 mill. kr. og gjörir hana
fyrst mögulega fyrir kostnaðarsakir. Og
eigi erum vér íslendingar pá svo fá-
tækir, sem af er látið, ef vér treyst-
um okkur útí pvílíkt fjárglæfraspil,
sem að hrinda frá okkur jafn góðu
tilboði. Að endingu viljum vér leggja
hinum háttvirtu reykviksu blaðabræðr-
um vorum pað á hjarta, að peir stofna
öllu telegrafsmálinu í mesta voða með
að einstrengja uppá pað að telegrafinn
verði jyrst lagður til Reykjavíkur, svo
ef sú skoðun peirra yrði ofaná á al-
pingi, pá eru allar likur til pess, að
enginn telegraf yrði fyrst um sinn — guð
veit hvað lengi — lagður til íslands,
með pví aðrar pjóðir vilja varla styrkja
lagninguna með fjárframlögum, nema
að full vissa sé fengin fyrir pví að
telegrafinn gangi um mestan hluta lands-
ins, svo verzlun peirra, fiskiveiðar og
veðurfræðisrannsóknir geti á sem fiest-
um stöðum á landinu notið góðs af
honum; en fyrir pví álíta pær aðeins
vissu fengnameð pví, að sæsíminn komi
í land hér á Austurlandi, og vér Is-
lendingar verðum pessa álitlega fjár-
styrks aðnjótandi frá hinu mikla nor-
ræna fréttapráðafélagi, sem nú stend-
ur okkur til boða.
pegar hinir háttvirtu blaðamenn
syðra sjá, hvernig telegrefmálið nú
stendur af sér erlendis, pá erum vér
pess fullvissir, að peir láta sannfærast,
ef pær rannsóknir, sem í sumar fara
fram á sjó og landi ekk.i gjöra pað
óráðlegt að leggja telegrafinn hér í
land á Austfjörðum og paðan um land
allt til Reykjavíkur. feir verða líka
að gæta að hvíhkur hagnaður pað er
fyrir höfuðstaðinn að vera í símasam-
bandi við allt landið.
En vilji auðmenn Reykjavíkur leggja
pað fé fram, er landinu stendur nú
til boða til lagningar landtelegrafsins,
pá er peim guðvelkomið að fá sæsímann
Jþrst upp til Reykjavíkur En að borga
300,000 kr. fyrir að ívilna Reykjavík
á kostnað hinna hluta landsins, og
hætta öllu telegrafmálinu í opin voða,
getur ekki komið tíl nokkura mála.
Að endingu 'getum vér ekki skilizt
svo við petta mál, að^ vér ekki kunn-
um vorar og flestra Islendinga heztu
pakkir dr. Valtý Guðmundssyni
fyrir allan pann ópreytandi dugnað,
og framsýni, er hann hefir sýnt í pessu
máli frá upphafi til enda, sem vér
sannfærðumst svo fyllilega urn nú á
utanför vorri.
]>að er nú vonandi, að pingmenn
vorir og sýslunefndír og bæjarstjórnir
sinni pessu velferðarmáli, bœði Jijhtt
og vel,og ser.di áskoraqir og styrktar-
loforð til stjórnarinnar í sömu átt og
Norðmýlingar hafa pegar gjört í vor,
sem ráðgjafa íslards pótti mjög vænt
um að fá.
]>að er og vonandi, að kaupfélögin og
kaupmenn landsins geti nú unnið í ein-
ingu að pessu sameiginlega nauðsynja-
máli hvorutveggja og alls landsins, og
sendi einnig sem fyrst áskoranir og
styrk-loforð til stjórnarinnar' ]>etta
allt ætti að vera komið á góðan rek-
spöl urn land alit áðurenn mannvirkja-
fræðingur Hanson kemur hingað nú
með „Vestá“, sem varla getur lengur
dregizt, par Commandör Snenson átti
von á að hann færi nú pegar með
,,Thyra“.
Sýiiingin i Bergen.
—o—
IV.
]>að mun óhætt að fullyrða, að pað
eru hvorki harðindi né afstaða Islands
sem hefir gjört landið svo fátækt, held-
ur einkum petta tvennt:aðoss íslend-
inga heflr vantað hentug verkfæri tíl
pess að bera okkur eptir björginni
bæði á sjó og landi, og pað annað, að
vér kunnum ennpá ekki að gjöra oss
afurðir og gæði lands og sjávar sem
mest arðberandi. í hvortveggja pessu
efni getum vér íslendingar lært mjög
mikið á sýningunni í Bergen.
Hve mörg mannslíf hafa ekki í sjó
farið hér við Island fyrir illan báta-
útbúnað, par sem enn er róið á sams-
konar kúskeljum og fyrir hundruðum
ára -- um hávetur langt út á haf, svo
margur báturinn kemur eigi í land
aptur, og hér ferst á ári hverju hver
skipshöfnin annari duglegri í fiestum
veiðistöðum landsins. En um hentugt
bátalag getur varla hugsast betra tæki-
færi til fróðleiks en á sýningunni i
Bergen.
]>ar voru sýnishorn af ameríkskum,
sænvkum og dönskum bátum, fjölda
mörg og ágætlega vel gjörð, svo sá
átti par vissulega kvölina, er velja
skyldi. En lang merkilegust var hin
norska bátasýning í fulíri stærð, í
stórri undirbyggingu undir sýningar-
höllinni; og par voru ognokkrir bátar
í fullri stærð, annarsstaðar frá Norð-
urlöndum, jafnvel 3—4 bátarfráFær-
eyjum, og var snilldarsmíði á öllum
pessum hátum, er hæði voru ætlaðir
til fiskjar og flutnings. Yorura vér
svo heppnir að ná í norska útróðrar-
menn og hinn menntaða Færeying,
Sigurð Patursson frá Kirkjubæ, (bróð-
ur Jóhannesar óðalsbónda par, tengda-
sonar Eiríks á Karlskála), — er leið-
beindu oss hið bezta í pví, hvert báta-
lag mundi hentugast hér við Island,
er einkum pyrfti að hafa pá kosti sam-
einaða, að bátunum mætti jafnt róa
sem sigla og peir væru vel stöðugir.
Kom öllum pessum sjómönnum saman
um, að pessir kostir sameinist heppi-
legast hjá Lister-bátalaginu, og eru
peir hátar byggðir sunnan til á Nor-
vegi, nálægt Líðandisnesi. — Og pess-
ir sjómenn álitu allir að pað væri fífl-
dirfska að hætta sér út á opið haf á
vetrum á okkar litlu bátum.
A sýningunni var og mesti sægur af
smáum „dekkbátum“, er Norðmenn
álíta mjög hentuga til fiskiveiða á vetr-
um; má róa peim töluvert, álíka og
nótabátum, en einkum sigla peir ágæt-
lega; og má fá pá með allgóðu verði.
Aðeins eina steinolíuvélarbáts-eptir-
líkingu sAum vér á allri sýningunni,
og var hún í dönsku bátasýningunni
og hét „Ellen“, og átti steinolíuvélin
að hafa 20 hesta afl og báturinn að
vera hér heima við ísland í sumar.
En eigi leizt fylgdarmönnum vorum
á pessar steinolíuvélar. Sögðu peir
að vélarnar hefðu illa gefizt, væri vand-
farið með pær og illt að stýra peim í
ólgusjó, hætt við að eldsvoði hljótist
af peim, yrðu fljótt óhreinar ogvand-
hæfi mikið að gjöra við pær, og væri
pessvegna varla vogandi að nota pær
nema innfjarða. — Og meðan vér vor-
um nú erlendis, pá kviknaði í pvílíkum
steinolíubát á Goðn á Jótlandi, og var
pað einungis pví að pakka að örskammt
var til lands, að eigi varð stórslys að,
pví báturinn var fullur af fólki.
Aptur gefast peir hátar mjög vel,
sem knúðir eru áfram með rafurmagni.
Vér fórum með pessum bátum bæði
í Bergen og Kaupm.höfn, og líkaði á-
gætlega. Yélarnar eru fylltar einu-
sinni á dag og endist pað allan dag-
inn.
Oss datt í hug, hvað langt mundi
verða pangað til farið yrði að nota
hina mörgu fossa í Seyðisfirði til að
framleiða rafurmagn, og brúka pað til,
með hægu og arðsömu móti, að drifa
áfram fiskibáta vora. —
Vér höfum áður minnzt á hin hrað-
skreiðu fiskiveiðaskip Ameríkumanna,
er liinn vitrasti maður í peim efnum,
Captain Collins, hélt oss íslend-
inguin hentugust til fiskiveiða, og vís-
um vér hér til pess samtals, er vér
áttum við hann um pað, og áður er
tilfært hér í blaðinu.
A sýningunni má og sjá hin hentug-
ustu veiðarfæri frá ýmsum löndum,
öngla, vörpur, net o. fl. til pess að
ná sem hezt i auðæfi sjávarins, og er
pað í a,lla staði mjög fróðlegt og nyt-
samlegt safn til samanburðar tíðkan-
legum tilfærum vor Islendinga.
Eu sé sýningin í Bergen hinn lær-
dómsríkasti skóli til að sýna manni
hvernig fara eigi að pví að ná í auð-
æfi hafsins á sem hægastan og hent-
ugastan hátt, sem hún óefað er, — pá
er pað pó engu minna í varið, að sjá
par hversu snilldarlega hinar ýmsu
pjóðir heimsins, en pó fyrst og fremst
Norðmenn, kunna nú á tímum að hag-
nýta sér pessi auðæfi og margfalda
verðmœti þeirra í meðferðinni; allt
frá stærstu dýrum sjávarins, hvölun-
um, niður til hinna minustu hornsíla.
]>ar má sjá hinar ýmsu hvalskurð-
ar- og bræðsluvélar, er hafa átt góð-
an pátt í pví að gjöra hvalaveiðar
Norðmanna á seinni tímum svo arð-
berandi, að peir græða á peim stbrfó,
aðeÍDS hér við land á nverju ári.
]>ar eru og sýnd hin beztu tæki til
að verka fisk, svo hann verði sem út-
gengilegastur. ]>ar er og sýnd reykt
ýsa, og hækkar sú aðferð mjög verð á
henni, og er nú orðin alltíð í Norvegi,
Englandí og Ameriku. ]>ar gefur og
að sjá ágætlega reyktan lax, makril,
síld o. fl., sem minnst tvöfaldar verð-
mæti vörunnar; og ættu sérílagi hinir
stærri laxveiðaeigendur hér á landi að
kynna sér reykingaraðferð Norðmanna,
sem er all einföld og eigi mjög kostn-
aðarsöm, og færa sér kunnáttu peirra
og reynslu sem fyrst í nyt.
En með engu hafa Norðmenn aukið
verðmæti sjávaraflans eins mikið nú í
seinni tíð, — einsog með niðurlagn-
ingu og niðursuðu sjávarafurðanna í
loptheldum ílátum (Hermetik), er tek-
ið hefir á fáum árum svo geysimikl-
um framförum hjá peim, einkum í
Stavanger og par í grennd o. fl. hæjum,
par sem að eru stórar verksmiðjur er
reka pessa atvinnugrein með miklum
hagnaði, og sjóða pær niður flest láðs
og lagar dýr; og hafa pessar vörur nú
unnið sér markað um allan heim, eink-
um pó á skipum, pví pær halda sór
óskemmdar jafnt í hita sem kulda.
Af pessum niðursoðnu og niðurlögðu
vörum flyzt nú ekki svo lítið hingað
til landsins á hverju ári, og væri
sæmilegra, að vér íslendingar lærðum
pessa arðsömu meðferð á fiskitegund-
um vorum af Norðmönnum, og styngj-
um svo ábatanum í eigin vasa.
Yér skulum svo enda pennan kafla
um úthald, fiskiveiðar og fiskiverkun,
með kafla úr ræðu formanns fram- ’
kvæmdarnefndar sýningarinnar, Kr.
Lehmkuhls, hins fróðasta manns, er
hann hélt pá er krónprinz Svía og
Norðmanna hátíðlega opnaði sýning-
una, einsog áður er frá sagt, p. 16.
maí í vor:
—--------„Sem fiskiveiðapjóð hvilir
söguleg skylda. á herðum vorum, og
vér reynum til að fullnægja pessari
skyldu, prátt fyrir örðugleika pessara
tíma. Og eg er sannfærður um, að
framtíðin geymi pessum atvinnuvegi
alveg ókunnar framfarir.
Hinn menntaði heimur parfnast fiskj-
ar, og pað er fjarri pví, að pessi á-
gæta matartegund sé ennpá notuð eins
mikið og hún ætti að vera. Og orsak-
irnar til pess eru, bæði mikill flutn-
ingskostnaður og örðugleikarnir á að
geyma fiskmetið. En bættar samgöng-
ur og framfarir efnafræðinnar breyta
pessu. Eiskát mun vaxa svo mjög
meðal manna, að pörfin mun feykja
burtu öllum verndartolla-tálmunum,
sem flest lönd hafa nú sem stendur
umgirt sig með.
]>að hefur reyndar verið práfalt
sagt, að hafið væri ótæmandi; en
petta er ósatt. Hið aukna fiskiát mun
bráðum hafa pað í för með sér, að
menn i hinum stóru menntalöndum ekki
einúngis brúka allan pann fisk, er pau
sjálf afla, heldur líka allan panu afla.
er fiskiveiðapjóðirnar geta án verið’
Og hér erum vér svo heppnir, að geta
séð af hinni miklu fiskinægð vorri og
fært hinum fjölmennu pjóðum bæði
góða og ódýra fiskifæðu. Og pað er
óbilug sannfæríng mín, að svo muni
fara, og að fiskiútflutníngur vor muni
stórum vaxa. Og einmitt sökum pess-
arar föstu sannfæríngar minnar, pá álít
eg, að varla séjafn vel fallið verksvið
til aðpreytahina friðsamlegu samkeppni
á meðal pjóðanna, sem fiskisýníng
pessi, par sem hver getur lært svo
mikið af annari, sem gjörir pessa sýn-
íngu svo afar pýðíngarmikla." — —
Reynist herra Lehmkuhh sannspár
að pessari auknu tískiverzlun, sem eigi
er óliklegt, eru líkur til pess, að hagur
útvegsbænda vorra muni líka batna með
timanum, en til pess er ekki nóg að tala
um framfarir í peim efnum, heldur
parf líka að framkvæma pær.
Fjárkláðinn.
Af pví pað er málefni sem alla
varðar, pá vil eg ekki láta hjá líða
að gefa yður til vitundar, til frekari
auglýsingar í blaði yðar, að eg liofi
fundið pann reglulega kláðamaur, (sama
sem í sunnlenzka kláðanum) íhrúðrum
af 2 gemlingum á Eyvindarstöðum og 1
gemling frá Búastöðum hér í Yopna-
firði. Gemlingarnir á Eyvindarstöðum
voru fluttir pángað í vor frá Hámundar-
stöðum, en gemlíngurinn á Búastöðum
var tekinn til fóðurs í haust pangað
frá Bakka í Skeggjastaðahreppi.
Nú pegar hafa tvíbaðanir farið fram
á bæjum pessum og má telja víst að
reynt verði að gjöra allt frá hálfu
yfirvaldanna sem unnt er til að útrýma
pessari landplágu.
Allt um pað ættu allir að leggjast á
eitt með að göra sitt til að kláðinn
nái ekki að útbreiðast og pá sérstak-
lega að gæta pess að alls engar sam-
göngur sé á fé yfir Jökulsá á Brú,
sem virðist í bráðina vera sjálfskrifuð
takmarkalína.
Vopnafirði 17. júuí 1898.
Virðingarfyllst
Jón Jónsson,
Ireknir
Seyðisfirði, 7. júlí 1898.
Tíðarfar er nú hið inndælasta, og
grasspretta orðin góð víðast á túnum
en úthagi enn miður sprottinn.
Fiskiafli hefir verið fremur góður
pessa síðustu daga. Eiskigufuskipin
fengu fyrri part vikunnar frá 2—4000
hvert.
Hval rak nýlega á Eiðareka á Hér-
aðssandi.
„Inga“, skipstjóri Hansen, kom hing-
að að norðan 27. f. m. tók hér stór-
fisk hjá Gránufélaginu og fór utan 28.
Með Inga kom upp td Akureyrar
prentari Guðm. Magnússon.
„Hólar“ skipstjóri Jakobsen kom
29. f. m. og fór 30. Með Hólum kom
síra ]>orsteinn Halldórsson að norðan
og frú Björg Jónsdóttir frá Desjar-
mýri með dóttur sinni.
Með Hólum fór héðan suður JónE.
Jónsson prentari til Rvíkur með konu
og 3 börnum.
„Taagen11, skipst, Houeland fór
norður með O. Wathne og nótafólk
hans til Eyjaíjarðar 29. og hefir hann
pá 2 nótalög við Eyjafjörð. — Slripið
i