Austri - 18.01.1900, Blaðsíða 1

K ma úl 3^\^blað á ntá,n. 5 .
42 arkir núnnst til nassta
nýárs’, kostar hcr á landi
aðeins 3 kr., ericndis. 4 kr.
Gjald.do ji I- jú'í.
Uppsöýn skrijleg bundin við
áramýt. Ógild nema Xom-
in sé til ntstj. fýrir 1 oldé-
lcr. lnnl. aiigl 10 anrá
Unan, eða 70 a. hverþum.
dálks og háfn dýrara á 1.
sið' i.
X. AE. í
Seyðisfiroi, 18. janúar 1900.
Tii skiildugra
kaupeiicia Austra.'
J>eir, sem skultla mér fyrir fyrir-
farandi árganga Austra, eru hérmeð
yiusamlegast beðnir að borga mér n ú
sem fyrst andvirði blaðsins í pen-
inrum, innskript, eða annari vandaðri
gjaldgengri vöru. Einkum skora eg
hérmeð á pá, er skulda mér fyrir
m a r g a árganga blaðsins, að láta
nú ekki lengur dragast að borga mér
pað, pví annars neyðist eg til að inn-
heimta pað á annan hátt.
Seyðisfirði, 17. janúar 1900.
Skapti Jósepsson.
Vlgilantia
(árvekni)
:heitir leynifélag nokkurt, er var stofn-
;að í síðastliðnum desembermánuði hér
:á Austurlandi. Félagið hefir aðal-stöð
sína. á S e y ð i s f i r ð i, og er stofn-
að í peim tilgangi, að hepta. ólög-
lega botnvörpuveiði hér við
land og öll ólögleg mök við
botuverpinga. Félagið veitir hér að
lútandi skilríkjum móttöku úr öllum
fjörðum ú Austurlandi, og sér um að
allar pær yfirtroðslur í pví efni, sem
verða sannaðar, veroi kærðar,
•og s a n n i s t sakir á hlutaðeigaxdi
'lagabrotsmenn, veitir félagið upp-
ljóstarmanni, eða mönnum, h æ f i 1 e g a
p ó k n u n.
Eélagið skorar fastlega á alla pá,
er standa botnverpinga að ólöglegri
tiotnvörpuveiði í landhelgi, að tilkynna
pað sem allra fyrst á aðal-skrifstofu
Yigilantiu ásamt eptirfylgjandi skýr-
jngum:
1. Nafn botnvörpuskipsins, tölu og
merkibókstaf og lit og merki á
reykháfnum,
2. jNákvæmar upplýsingar um tíma
og stað pann, er botnvörpuskipið
var á við ólöglega veiði, oghelzt
tveggja manna vitnisburð undir
eiðs^tilboð um að skýrslan sé
rétt.
Vigilantia tekur á móti nýjum
meðlimum á Tslandi, bæði starfandi og
ekki starfandi. Atkvæði um upptöku
starfsmeðlima. eru greidd með kúlum.
Pientuð eyðublöð til útfyllingar með
upplýsingum um lagabrotin munu bráð-
um fást á aðal-skrifstofu
Y igilantiu,
lyfjabúðinni á Seyðisfirði.
* *
*
Jmð er vonandi, að pessu pjóðlega
fyrirtæki verði vel tekið um land allt,
par sem öðrum aðal atvinnuvegi lands-
ins, fiskiveiðunum, stendur pví-
lík yfirvofandi hætta af botnvörpu-
yeiðunum, sem nú er svo ráð fyrir
gjört að aukast rnuni stórnm hér við
land á sunni komanda. Yér viljurn
minna. á pað, sem skipstjórinn á hin-
um fy.vst sektaða botnverpingi hér
eystra játaði fyrir hinum ágæta lög-
reglustjóra A. Y. Tulinius, fyrir rétti,
að pað væri aðeins á einum einasta
litlum stað, (Grrýtumiðum hér út af
Seyðisfirði) að botnvörpuveiðar gætu
farið fram utan landhelgi hér fyrir
Austurlandi. En vér vitmn allir, að
pessar ólöglegu og skaðlegu veiðar
hafa práfaldlega átt sór stað fyrir-
farandi sumar inni á fjörðum hér
eystra, alveg inn við fjarðarbotna,
einkum á Héraðsflóa, par sem botn-
verpingar rifa upp og eyðileggja ein-
mitt pað svæði, er hin fiskisælasta
ganga, norðangangan, fer um, og fella
pannig fiskinn frá að balda lengra og
koma á aðalstöðvar hans hér út af
Austfjörðum.
fetta er fyrsta verulega tilraunin
frá alpýðu hálfu til pess að verja
landið fyrir pessum voðagestnm, svö
sem lög leyfa, og ætti að koma af
oss Islendingum pví óorði, sem nokkr-
ir ópokkar hafa gefið nokkurt tilelni
til með mökum sínum við hina útlendu
botnverpinga.
Skorum vér hérmeð k útvegsbændur
vora að styðja Yigilantiu sem ööugast
með ráði og dáð, og gjörast sem fyrst
meðlimir félagsins. Vonum vér líka,
að kaupmenn vorir styðji félagið ríf-
lega, par sem pað mun af fremsta
megni reyna til að vernda pann at-
vinnuveg landsins, er ekki mun gefa
verzlunum peirra minnstan arð. Loks
finnst oss pað næsta eðlilegt, að sýslu-
og sveitafélög pau, er næst liggja við
sjóinn og næst eiga k hættu, styddu
Vigilantiu með einhverju hæfilegu fjár-
framlagi, svo sem í viðurkenningar-
skyni fyrir hið parfa og pjóðholla starf
félagsins.
Síðar er vonandi að alpingi hreyti
botnvörpulögunum í pá átt, að upp-
ljóstarmenn purfi eigi að hætta fé og
fjöri til pess að geta komið upp um
pessa glæpamenn án pess að mega
vonasttil að fá endurgoldin ómök sín,
og hættu, af sektarfénu.
Og með pví nú, að mest byggð
landsins er með sjó fram, og enginn
telegraf ennpá meðfram ströndum pess,
— pá virðist bráðnauðsynlegt, að
Vigilantiu-félög yrðu sem fyrst mynd-
uð í hverri sýslu, sem allar hafa ípví
efni að gæta sinna eigii hagsmuna, um
leið og pessi samtök miða til pess að
vernda allt landið írá pessum ræn-
ingjum, og ættu að geta orðið bezta
stoð og stytta röskra yfirvalda, en
ágætt keyri á pau tómlátari.
Loks finnst oss fyrirtæki petta
sverja sig í ætt fornrar dáðar og
drengskapar, er enn mun reynast sig-
ursælt, pó nokkur verði liðsmunur.
Sjómenn! róið nú ódeigir að ræn-
ingjaskipunum og náið nöfuum peirra
o. s. frv.
fér megið óhætt treysta pví, að
Vigilantia lætur yður eigi hafa unnið
fyrir gíg. En pað sem mest er í
varið er, að pér hafið pá sýnt vaska
framgöngu o : lunnið yður heiður, og
pakklæti föðurlandsins.
Iiitstjói'inn.

Sjónleikafélagið á Akureyri hefir j
nú leigt leikhúsið, vetrarlangt nokkr-
um mönnum hér í hænum. Hafa j
peir bundizt félagsskap og ákveðið að j
sýua ýmsa íslenzka leiki í vetur til I
skemmtunar og fróðleiks fyrir fólkið. 1
Eiga leikendurnir að hafa 2/3, hluta j
þess er inn kemur „brútto“, fyrir ómak j
sitt. En sú tilhögun mun eðlilegri,
en að ætlazt sé til að leikið sé borg-
unarlaust, eins og opt hefir verið gjört.
Hinsvegar hlýtur aðalfélagið að sjá
sér fyrir tekjum, bæði til afborgunar
húsinu, og til að bera annan kostnað,
sem hin fátæka stofnun slíks félags
hefir í för með sér — prátt fyrir
alla aðstoð og hjálp óeigingjarnra fé-
lagsmanna.
Hiuir nýju leikir byrjuðu með
„Skjaldvöi u tröllkonu“, eptir Pál Jóns-
son. En áður.en eg fer fleiri orðum
um pann leik, vil eg gjöra dálitlar at-
hugasemdir.
Ýmsir menn, sem hugmynd hafa um
sjónleikalist, munu spyrja: Er nokk-
urt vit í pví að hver sem vill fari
tilsagnarlaust að sýná fólki pessa list
og taka fé af heilúm bæ eða sveit
fyrir? Er pessi iþrótt ekki göfugri
og vandameiri en svo, að hver maður
geti numið hana af eigin ramleik og
af samspili við sína líka? Er slíkt
ekki hættulegt — einmitt aðferðin til
að spilla leikritum og um leið fegurðar-
og siðferðis smekk manna? J*essum
spurningum má bæði svara með og
móti. Til ílls eins yrði slíkt, ef engir
betri kraptar væri í verkí með og yrði
ofan á; hér er allt undir reyndinni
komið. Byrjunin má' gjarnan virðast
lítilfjörleg, hún getur samt orðið mik-
ils vísir. Oll list — og pessi líka —
hefir átt sína bernsku tíð, hefir byrjað
á þeirri frumlegu löngun manuanna að
eptirmynda mannlífsins eigið miklasjón-
arspil. Eyrsti og bezti kennari leik-
listar manna hefir náttúran sjálf verið.
Sjónarleikir, ef í nokkru lagi eru, hafa
ávalt pótt vera ekki einungis hin á-
gætasta skemmtan, heldur og eitt hið
bezta menntunar og siðbótameðal fyrir
pjóðirnar; enda verða sjónleikir eitt
af lífsnauðsynjum manna, óðara en peir
ná að kornast í tízku.
Og lyst manna að sjá þessa list,
læra hana og njóta hennar, er fyllilega
vöknuð einnig hér hjá oss, sem búum
á hala veraldar eða hins menntaða
heims.
Og því fer betur að svo er. Eða
mun sú fýsn, að sjá sjónarspil ekki
reynast skaðminni en flestar aðrar
girndir og ílanganir.
ÍÍR. 2
Hitt er hverju orði sannara, að pessi
list er miklu vandameiri en orð fái lýst.
Hún útheimtir ótal margt fyr en ralin
sé, en fyrst og fremst stöðuga áreynsln
og eptirtekt, svo vandlæti rið sjálfaa
sig og nákvæma tilsögn; þó á hér rið^
ef nokkur staðar, spakmælið: náttúran
er námi ríkari. Eg spurði einu sinni
sjálfan sensórinn (listadónrarann) við
hið konunglega leikhús í Höfn, i hrerju
sjónleikalistin helzt at öllu væri fólgin.
Hann svaraði: „í prí að kunna að
vera náttúrlegur!“
Og nú vil eg taka fram pann kost,
sem mér finnst Eyfirðingar eigi hólzt
skilið lof fyrir, sem leikarar: £>eim
tekst yfirleitt vel að forðast öfgar og
afkáraskap rið leiksýningar. Pyrir
byrjendur og viðvaninga er það ágæt-
ur kostur. Við erlend leikhús er
sjaldan fyrirgefið, jafnrel meisturum, ef
peir víðhafa öfgar (jfirdríta). Og pó
leikspilið sjálft frá höf. hendi só dauft
eða laklega sainið, er pví jafnan fylgt
út í æsar, og einungis i n n a n peirra
takmarka má leikariim bæta leikinn
ef pess er auðið. En optlega er leik-
spilum breytt á ð u r en æfingar byrja,
annaðhrort með ráði hðfundanna, ef
til peirra næst, ellegar af peim, sem
hafa á hendi umsjón og kennslu við
leikhúsin.
Hér á Akureyri verður nú ekki
með réttu sagt, að leikspilalistin s6
lengur n ý viðleitni, hversu viðvanings*
legir sem sumir leikendanna kunna að
vera, og — við hverju má æfinlegá
búast af þeira sem leikur í fyrsta sinn?
I nálega heilan mannsaldur hefir hér
í bæ (og víðar í héraðinu) verið leikið
að öðru hvoru. Og pað sem hefir enn
meiri pýðing, er pað, að góðir og til-
tölulega menntaðir leikendur sýndu hér
fyrst lengi vel pessa list. Enda má
pess sjá ljósan vott, á pvi lagi og
samanhengi, sem hér gengur mannfrá
manni. Hefir par opt óafvitandi, hver
lært af öðrum; en stundum getur pað
leitt til stælinga og eptirherminga,
sem eru varhugaverðar. En yfirleitt
reyna menn vons heldur að forðast
eptirhermuskerið. Vera má að list
pessi sé litlu hænufeti lengra komin
áleiðis í llvík; en betnr er hér leiicið
nú, að mínu áliti, en par syðra var
leikið pogar eg pekkti til, pótt úrvals-
menn hafi. par jafnaðarlega gefizt
fleiri, par sem úr svo mörgum er að
velja.
í>að er tvennt, sem list pessi hjá
oss útheimtir, ef duga skal: fað, að
peir menn, sem öðrum eru hæfari
segi fyrir og hafi fullan rétt til pess.
|>að annað, að góð, helzt pjóðleg leik-
spil séu sýnd. þá fyrst kemur fjör og
snilld í sjónleikalistina, pegar líf og
saga vors eigin fölks birtist á svið-
iuu, lagt og búið leikendunum í hendur,
af landsins eigin listahöfuudum. Gott
leikhús hefir prefalda list að bjóða 1
einu: verk skáldanna, verk leikeDdanna