Austri - 15.04.1901, Síða 1

iConta ia 3'jfbtad •« má«. k?
•Í.S arkir uannst til nmia
nýárs; kostar hér á landi
að'eins 3 kr., erlendis 4 !:r.
Gjalddaai 1■ júli.
Uppsögn sftrtyélf bnr,Mn bié
árcrntk. ögéa *m* ifim-
in té W mstj. fpfHc í. éfrH-
ler. ]rmk <vngl 10 «88*»
Hnan,eða 70 «. kver ]mœ&.
dálks ocj Juf-fu liýrera d 1.
síðu.
T
XI. AE
Seyðisfirði, 15. apríl 1901.
WEL 14
jþað auglýsist hér með, að eg frá
1. janúar p. á. að telja hef selt og
afhciit mtnum t.rúa og áreiðanlega
samverkamarru um mörg ár, kerra
l'órimii Gucmuntissyni verzlnn míaa á
Seyðisíirði — að vínrerzlaninni undan-
tekinni — ásamt öllum húsum, áhöld-
um, vör ioiíVua og útistandandi skuld-
um. Vinsölunni heldur hann áfram
yfirstaudandi ár fyrir mig, og svo hefir
haun og tekið að sér að greiða inn-
eignir peirra manna, sem tii góða eiga
viðt verzlunina.
Jafnframt pví að pakka skiptavinum
mínum góð viðskipti, leyíi eg mér að
mæla sem bezt með eptirmanni mínum
við pá.
Kaupmannahöfn 2. marz 1901.
V. T. Thostrup.
* * *
Eins og sjá má á framanskrá?; i
auglfsiugu hef eg nú keypt verzlunpá
sem eg hef veitt forstöðu í 19 ár, og
leyfi eg mér að láta í ljósi pá ósk og
von, að viðskiptamenn verzlunarinnar
sýui henni sömu velvild eptir sem
áður; sjálfur mun eg gjöra mér allt
far um að verðskulda traust og hylli
viðskiptamanna minna.
Verzlanin heldur áfram undir nafn-
inu V. T. Thostrups Efterfölger.
Seyðisfirði 18. marz 1901.
í’órarinn Guðmundsson.
Kemiari í boði.
Ef ykkur vantar æfðan og vel reynd-
an barnakennara, sem hefir mörg og
góð meðmadi, pá biðjið ritstjóra
„Austra“ að vísa ykkur á haun
sem fyrst; hann kennir full-
o r ð n u m tungumál o. fl.
TJm
ábúðar,
Og
lausafjárskattinn.
Eftir
Arnljót Olafsson.
—:o:—
Eramh.
En hvernig eigum vér nú að geta
fundið penna ójöfnuð? Vér getum
fundið hann eingöngu með pví að bera
ábúðar og lausafjár skattinn saman við
annan samkynja skatt, og telja hver
gjöld til almennra landsparfa liggi á
iausafénu og á hlut peim eðr eign
peirri anuari, er samkynja skattr er
af greiddr. Lausafjárskattrinn með
ábúðarskattinum er nú lagðr á sem
eignarskattr, en hvorki sem eignar-
tekju né atvinnutekju skattr. Húsa-
skattrinu er sá annarr eignarskattr
er vér höí'um. J»essa tvo skatta eiguua
vér pví að bera saman, og sjá hvort
peir eru jafnháir af sama fjármagni
eðr tekjuupphæð, svo sem vera ber
eftir fyrstu og fmnstu reglu skatt-
fræðinnar, eðr peir eru ójafnir og pví
ójafnaðaríullir. En samanburðr pessi
er engan veginn léttr, fyrst af pví að
húsaskattrinu er lagðr á skuld-
1 a u s a eiga manns í húsum, en lausa-
fjárskattrinn er lagðr á skuldugt
lausafé bóndaris. |>etfa er næsta
mikill munr, að leggja skatt á skuld-
lausar og skuldugar ejgnir manns.
Hvernig eigum vér að gera fyrir pess-
um mun? J>að só eg eigi að vér get-
im á annan hátt en pann að setja
eðr gefa sér, að bóndinn skuldi jafn-
mikið upp á lausafé sitt sem húseig-
sndinn á hús sitt, ásamt smáupphæð-
um peim er hann greiðir engan skatt
af, og mun pó bórdinn yfirleitt skulda
enda talsvert meira í reyndinni. Eftir
skýrslnnni um húsaskattinn í Stjt. 0
1897 var virðíngarverð húseigna árið
1896 5,269,271 kr. þar afvoruping-
lýstar veðskuldir og ódeililegar upp-
hæðir samtals 1,795,271 kr., og skatt-
skyid upphæð eingöngu 3,474,000 kr. Er
pá greiddr húsaskattr af tæpum tveim
priðjúngum ('65,7°/0) af virðíngarverði
húsanna, en fullr priðjúngr (34,3°/0)
er taíinn frá. Sá húseigandi er
greiðir skatt af 1000 kr., hann á pví
rúmar 1500 kr. í húsnm. Við penna
húseiganda er pví að jafna bönda peim
er á full 1600 kr. í tíundskyldu lausa-
fé, og er pá dreginn frá priðjúngr
fyrir skuldum hjá hvorumtveggja. En
nú er ennfremr pess að gæta, að eftir
tíundarlögunum er sjöunda hvert
hundr&ð, pað er einn sjöundi af tíund-
arframtalinu, undanpeginn tíundar-
gjaldi, og er auðsætt, að penna sjö-
unda hluta verðr að taka með í 1500
kr. Husafjáreign bóndans. En nú
koma fram ný verkefni í samanburð-
inum, eðr nýar spurrdngar, svo sem:
hve rnörg hundruð lausafjár eru sam-
tals 1500 kr.? og jafnfrarot: hve mikið
ætlr bóndinn, að meðaltali um land
alt, teli fram í kúm, geldneytum, lamb-
ám, geldum ám og sauðum eldri og
ýngri, í gernlíngum, hestum, hryssum
°g tryppum? En meðaltal verðlagsins
og meðaltal lausafjártegundanna verð-
um vér að finna og byggja á pví
samanb urðinn, ella er hann af handa
hófi.
Vér höfum nú tekið verðlagsskrárn-
ar í öllum sýslum landsins nema Vest-
manneyum, er eígi verða notaðar, árin
1895, 1896 og 1897 og reiknað út
meðaltal á hverju pví hundraði, sam-
kvæmt tiundarlögunum 6. apríl 1898,
er verðlagsskrárnar yfir grípa. Er pá
meðalverð á hundraði i kúm 97 kr. 21
e., á ærhuadraði 73 kr. 16 au., á
hundraði í geldum ám 127 kr. 80 au., á
hundraði í sauðurn prévetrum 154 kr.
28 au., í tvævetrum sauðum 143 kr.
99 au., í gemlíngum 220 kr. 47 au.,
í hestum 296 kr. 67 au. og í hryssum
217 kr. 65 au. Eu nú er aðgætandi,
svo sem mönnum má kunnugt vera, að
í verðla^sskránum er aldr tiltekinu á
kúm, ám og hrossum peim, or meta
skal til verðs; en menn tíunda kýr,
ær og hross á öllum aldri fullri tíund,
par til peim er lógað fyrir aldrs sak-
ir, og er pó verðmunr mikill eftir
aldri á öllum pessum skepnum. Eg
hefi pó eigi tekið petta til greina
nema á hrossunum, einkanlega sökum
pess að virðíngin í verðlagsskránum
er vanalega fremr lág, en verðr fullhá ef
gætt er aldrsins, og á húðarhrossum
rnikils til of há, af pví að pau eru
svo lítils virði á blóðveili.
En nú er eftir að vita hve mikið
bóndinn teli fram til tíundar í skepnu-
teguud hverri að meðaltali um land
alt. I’etta :etti að vera auðvelt að
finna í búnaðarskýrslum vorum. En
pví fer fjarri að svo sé. Tíundar-
skýrslurnar vanta með öllu, og í bún-
aðarskýrslunum er ruglað saman fram-
tali bænda og búlausra, svo eigi er
hægt að vita' hvað hændur eigi og
livað búlausir. Sauðum á öllum aldri
er slengt saman í eina pvögu, svo
menn verða að geta sér til hve margir
peirra sé prévetrir og eldri og hversu
margir tvævetrir. Svo er pað og enn
að hross eru talin 4 vetra og eldri
og engin aðgreiníng gerð á hestum og
hryssum. En til tíundar eru hestar
og hryssur aðgreindar. og taldir 5
vetra og eldri, en tryppi til fjögra
vetra. Alt petta er næsta meinlegt
og sýnir skort á hagfræðisviti eðr
frámunalegt Lirðuleysi, með pví að
eigi er hægt af skýrslum pessum að
vita eign bænda og búlausra, eigi hægt
að sjá pá breytíng á búskaparháttum
vorum að fullorðnir sauðir fækka jafut
ogpétt, að minnsta kosti norðau lands,
vestan og 1 Mftlasýslum, og svo er ó-
mögulegt að vita eftir búnaðarskýrsl-
unum hvernig leggja skal hesta, hryss-
ur og tryppi í tíund. Yér purfum
endilega að breyta búnaðarskýrslum
voruni svo, að pær sé samrýmanlegar
við tíundarskýrslurnar, ella eru pær
eigi að hálfum notum. — Yér getum
nú fundið, að bóndi sá er greiðir tiund
af 10 hndr., en telr fram petta 11
hndr. 80 al. til 12 hndr. 28 al., eðr
að meðaltali 12 hndr., muni eiga í
lausafé álíka mikla skulduga eigu sem
húseigandi sá er geldr af 1000 kr. í
húseign sinni. En pá er menn vita
hve roörg hundruð til eru á öllu land-
inu af hverri tegund lausafjár, er hægt
að finna, hve mörg húudruð eðr hlutir
hundraðs eru í hverri tegund lausa-
fjár hjá bónda peitn er á 12 hndr.
lausafjár, eftir tiltölu réttri um land
alt. En pó er pess að gæta, að eg
hlaut að eigna bænduin alt lausaféð,
af pví að ómögulegt var á að ætla,
hve mikill hluti pess var eign búlausra
manna. 011u meiri vandi er að finna
rétt verðlag á peim tegundum lausa-
fjár, svo sem geldneytum og tryppum,
er eigi standa í verðlagsskránum-
Tökum til dæmis geldneytin. Hundr-
aðið í peim hefi eg eigi virt kærra en
a 150 kr. pví að nautum allflestumer
lógað á únga aldri. Nú er hundraða-
talan í kúm í samanburði við geld-
neytin 97,56°/0 en geldneytin 2,44®/#.
Yerð kýrinnar er 97 kr. 21 e. en £
liuiidraði í geldueytum 150 kr. Kemr
pá fram 100 kr. 90 au. sem verð £
hundraðj í kúm og geldneytum til
samans, eftir tiltölu peirra að fjöld-
anum til. Af sauðum hefi eg talið
eiun íjórða (25°/0) prévetra og eldri,
en prjá fjórðu (75°/0) tvævetra, og
munu pó fullorðnu sauðirnir vera tæp-
lega svo margir. H»kkar pví verðið
£ tvævetru sauðunum í verðlagsskránai
úr 143 kr. 99 au. uppí 146 kr. 93 au.
Hrossin hefi eg aðgreint í h©3ts, »g
hryssur, fært tiltölulegan hluta peirra
ofan í tryppin fyrir pað að hross skal
til tíundar telja frá 5 eD eigi 4 vetra.
Síðan hefi eg felt hrossin nokkuð, sena
sjálfsagt er, pareð hestrinn gengr úr
sér árlega frá pví er hann er 12 retra
til 18 oðr 20 vetra sem húðarhastr.
|>að er eitt af pvl hinu marga er ber
vott um öjöfnuð við bóndann, að hann
skal greiða jafna tíund af aflóa kfi og
húð.irhesti sem af kú og hesti á bazta
aidii í verðlagsskránum.
Framh.
Um
aldamótahugleiðingar
„Bjarka.“
—:o: —
í 9. tbl. „Bjarka“ p. á. stendur
ritstjóragrein með yfirskriftinni: Alda-
mótahugleiðingar. Grein pessi er
vafalaust í sinni röð hin versta grein,
sem birzt hefir í pessu lélegasta blaði
landsins (og er pó pá mikið sagt) og
sorglegur vottar um pað, hvílíka
andlega fæðu ritstjórar eins og for-
steinn Gíslason leyfa sér að bera á
borð fyrir lesendur sína. Af pví að
eg veit, að allur fjöldian af lesenduw.
„Austra" mun eigi kaupa „Bjarka“,
ætla eg að taka hér upp orðrétta
kafla úr grein pessari, svo mönnum
.gefist færi á að dæma sjálfir. — Eptir
að ritstjórinu hefir byrj&ð með að lýsa
yfir peirri skoðun sinni, að lífið sé
allt ein ógreiðandi ósannindaficekj*
eða lygavefur* fer hann að tala um
pað sem ýrnsir monn hafa sagt og
súngið utn aldaskiptin og kemst að
peirri niðurstöðu, að enginn peirra hafi
talað eins og hann hugsaði, heldur
tali peir eius og peim finnist peir eigi
eða purfi að hngsa, eða pá eins og
peim finnist að aðrir muni vilja láta
* Allar laturbrsytingar aru gjarða*1 «f
mér.
Ó. F. D,