Austri - 13.01.1912, Blaðsíða 1

Blaðið keraur út 3—4
sinnum á raánuði hyerjum,
42 arkir minnst til næsta
nýárs. Blaðið kostar um
árið hér á landi aíeins 3
ki'ónur, erlendis 4 krönnr
Gjalddagi 1. júlí hér á
landi, erlendis borgist blað-
ð fyrirfram.
XXII. Ar.
Seyðisflrði 13. janúar 1912.
tlppsðgn skrifle?, btindra
■við áramót, ógild neina
komin sé lil ritstjóra fyr r
1. október og kaupandi
skuldlaiiS fjrir l)la?ið
Innlendar auglývingar: em
króna hyer þumlungur dálks.
og þriðjungi dýr.ira á 1„
s'lðu.
NR. 2
II m
stjornarskrár-
málið.
Eins og öllum er kunnugt,
Tar þing rofib síbastliðið Yor
aðallega af |>eirri ástœðu, að
þingið hafði f)á sampykkt stjórn-
arskrárfrumvarp eða, réttara
sagt breytingar á stjórnarskip-
unarlögum landsins. í eðli sínu
áttu því kosningar að snúast
um þetta mál, en þetta. mun
| tœplega hafa orðið af því
sjálfstæðismenn annarsvegar ot-
uðu fram sambandsmálinu, en
heimastjórnarmenn hinsvegar
fram fjárhagsmáli landsins og
l0gðu aðaláher7,luna á það og
stjórnarólagið, sem fyrr. ráð-
herra B. J. kom á.
Heimastjórnarmenn, sem nú
hafa náð meiri bluta þingsins,
hafa þvi fyrst og fremst skyldu
til að reyna að koma sem beztu
lagi á stjórn landsins og fjárhag
þess, því kosningin hefir verið
dómur þjóðarinnar yfir Birni
Jónssyni, greinilegur og ákveð-
inn. Aptur á móti er auðsætt
að þjóðin hefir ekki með kosn-
ingunum samþykkt eða aðhyllzt
neina sérstaka stefnu í stjörn-
arskrármálinu. J>að verður því
verkefni þingmálafundanna í
vetur að takæ málið til með-
ferðar og því er nauðsynlegt að
blöðin ræði það ítarlega á þessu
tímabili. |>örfin á því að málið
verði sem bezt rœtt og reifað
fyrir þingmálafundina er enn þá
meiri fyrir þá sök, að þessi
stjórnarskrárbreyting innibindur
í sér margar greinar hver ann-
ari óskyldar og óháðar, svo
mjög erfitt er að kveðæ upp
heildardóm um breytingarfrum-
varpið. J>að er ákaflega ó-
beppilegt ab lirúga svona sund-
urleitum tillögum saman í eitt
frumvarp og hefði. ólíkt greib-
ara verið abgöngu á uæsta
þingi ef síðasta. þing hefbi sýnt
þá framsýni að bera þessar
breytingar fram í 4 eða 5 frum-
vörpum, sem næstæ þing gat)
svo samþykkt eða fellt eptir
vild. iSú verður allt að fylgj-
ast að og hanga. saman eins og
hrosss í lest og þá verða þau á-
kvæbi að fijóta með, sem miður
þykja, tilþessað fá hin samþykkt.
Afleiðingin af þessu er sú, að
breytingar geta. orðið bornar
fram á hverju einasta þingi.
Eramvegis verður vouandi tekið
tillit til þessa úr því á það er
nú bent, svo sjálfsagt fionst mér
þettæ mál vera og auðskiiið
hverjum manni. Yil eg þá
velta fyrir mér helztu breyting-
um sem frumvarpið felur í tér.
LÍm fyrstu þrjár greinar frum-
varpsins get eg verið stuttorður,
um þær mun lítill ágreiningur
vera. Að heimta þab, að kon-
ungur vinni eið að stjórnar«»
skránni, held eg reyndar ekki
þýðingarmikið í reyndinni, en
formlega rétt er það, og full-
nægjandi þeim, sem meta hug-
sjóuir og form meira. en verk-
lega staðreynd. LTm 4. grein er
aptur hætt við að verði deildar
skoðanir. Margir álítæ að einn
noaður komist vel yfir að gegna
rábherrastörfunum og óþarft só
ab baka landinu þann kostnaö,
að hafa. fleiri ráðherra. |>o við
höfum verið svo óheppnir að fá
einn gjdrrœðisfullan rábherra, þá
sé ráðið við því að vanda, bet-
ur rábherravalið og ekki senni-
legt að slikt komi fyrir í bráð,
hinsvegar hvorki yfir því kvart-
að né sýnt og sannað, ab verk
ráðherra, sé svo umfangsmikið
ab einum manni sé það ofvaxið.
Til gildis aptur bent á að valda-
svið ráðherra. sé »vo víðtækt
og margbrotið að varla sé ein-*
um manni œtlandi ab hafa. þá
þekkingu sem nauðsynleg sé til
að gegna starfinu vel og því
sé ekki aöeins betra heldur
nauðsynlegt að hafa rábherrana
fieiri en einn, kostnaburinn
minnki vib það að landritara-
embœttið verði lagt niður og
afgreibsla mála ætti að veröa
greiðari og betri en nú. Mér
virðist, ab heppilegra hefði ver-
ið að hafa ekki fastbundna tölu
ráðherra í gtjórnarskránni, held-
ur heimilað að[ ákveða hana með
lögum.
Að takmarka vald konungs
(c. stjórnarinnar) tii þess að
víkja embættÍ8mönnum frá em-
bættum, finnst mér i eðli sínu
rangt, því það geta komið fyr-
ir menn, sem séu óhæfir til að
þjóna embœtti án þess unnt se
ab fá yfir þeim alsetDÍngardóm,
en algjörlega óhafanfli yrði
þessi grein, ef ráðherrarnir
heimfærast undir embættismanns-
nafnið, því það er álitin skilyrb-
islaus réttur konungs að kjósa
sér rábherra og vikja þeim frá
eptir vild. En sennilega á ekki
að skilja þetta ákvæbi svo. En
þetta þarf ab athuga.
Um 6, 7. og 8. gr. verður víst
enginn ágreÍDÍngur.
í>á koma 9. og 10. gr. um
skipun þingdeildanna og alþing-
iskosningaraar. Hversu mjög
greinir menn ekki á um þessi
atriði sem má koma fyrir á svo
afarmargvislegan hátt. Óeðli-
legast í .þessum greinum virðist
mér það ákvæði, að Alþingi
kjósi menn til setu í efrí deild.
|>etta ákvæði hefir' verið heppi-
legt meðan konungkjprm'r menn
sátu í deildinni, en úr því þeir
eru afnumdir, þá átti þetta á-
kvæði að fara með þeim. Hver
öunur ákvæði eru hentug eða
óhentug verður reynslan úr að
skera.
þ>á kemur 11. gr. um kosninga-
rétúnn. J>ar er nú meira stökk-
ið stigið og ekki óeðlilegt þó
mörgum finnist hér meir ráða
hugsjónareykur og léttúð, en
grunduð og rökstudd skoðun
málefnisins. Eg fyrir mitt leyti
hefi hvorki á móti liinum aL-
menna kosningarrétti karlmanna
né jafnrétti karla og kvennay
en hitt dylst mér ekki, ab hver
hygginn stjórnmálamaður naundi
vílja forÖast að koma þessu í
framkvæmd á einu og sama ári.
í þetta sinn .hefði sýnzt nógti
langt íarið að gjöra konur jafn-
réttháar körlum og fresta frek-r
ari rýmkun kosningarréttarins
um nokkurt árabil. í sumrai
augum er þetta iskyggilegasta
grein frumvarpsins. Einmitt þeg-
ar oss framar öllu ’öðru ríður á»
að koma einhverri stöðvun á
löggjafar- og stjórnarstarfið sýn-
ist ekki hyggilegt að gjörbreyta
bvo undirstöðunni, að þeir sem
nú mynda kjósendaflokkinn verði
ekki nema lítið brot af kjósenda
hópnum framvegis. Mér virb-
ist þetta atriði svo þýðingar—
mikið, að ástæða hefði venð a&'
leita þjóðaratkvæðÍ8 um það.
J>á er 12., 13., 14., og 15. gr.r
sem lítill ágreiningur er um og
eg þarf því ekki að eyba orð-
um að. Að heimta það sem
skilyrði fyrir kjörgengi að mað-
urinn hafi verið heimilisfastur á
íslandi síðasta árið áður en
kosning fer fram, sýnist reynd-*
ar óþarft úr því kjörgeugið er
bundið við kosningarréttinn,
en hann aptur bandinn við
heimilisfestuna, en vel má vera
að svo megi líta á að vér höf-
um nú svo mörgum á að skipa
eða úr ab velja að vel megi
takmarka kjörgengib að nokkru.
16. gr. mun þykja nauðsynleg
og ekki valda ágreiningi.
17., 18., 19., 20., 21. og 22-
gr. eru væntanlega ekkert
þrætuepli og 23. gr. eí til vill
ekki heldur. Að minnsta kosti
munu allir fegnir að ekki er
skylt að halda aukaþing fyrir
hverja smábreytingu sem þingið^