Stefnir - 01.05.1897, Side 1

Argang. 24 arkir. Verð 2 kr.. er-1
Iondis 2 kr. 50 a. Borgist fyrir
lok júlím. TJppsögn ógild nema
komin sje til útsölumanns 1. okt.
STEFNIK
Augl.kosta 75a.hver þuml. dálks
eða 12 a. línan af vanalegu letri
tiltölulega meira af stærra letri,
'þuml. 90 a. á 1. síðu, 5 a. línan
Fimmti árgangur.
». 7.
t
Jóhannes sýslnmaður Ólafsson.
Ura jarðarför lians er oss skrifað:
njarðarförin fór fram 13. aprílm. að við-
stöddum meiri mannfjölda en áður hefir sjezt
lijor við samskonar tækifæri. Allstaðar lýsti
sjer hinn megnasti söknuður. Prófastur hjelt
húskveðju og líkræðu, sóknarpresturinn hjelt
ræðu í kirkjunni og við gröfina, ensjeraTóm-
as á Barði, sem ásett hafði að halda ræðu,
var hindraður. Erfiljóð voru sungin, er sent
liafði sjera Matthías á Akureyri«. Annar
lieldri maður þaðan skrifar oss, að áður en
o-estirnir kvöddu legstað þessa sártsaknaða
vfirvalds þeirra, ákváðu þeir að reisa m i n n i s -
varða á gröf hans og lögðu þá þegar út
nálægt 300 krónur, og »voru þó Krókbúar
ckki komnir þar til sögunnar, og munu þeir
ckki verða á eptir«. Er þetta nýtt, og ærið
skörulegt.
þ>eir porvaldur Arason og aðrir helztu
bændur sýslunnar fálu amtráðsmanni Ó. Briem
íorgöngu fyrir þessu, sem fyrsta tillögumanni.
Jóhannes sýslumaður var borinn 26. okt.
1855. Voru foreldrar hans hin nafnkunnu
Staðarhjón áKeykjanesi ó. E. Johnsen próf-
astur og r. afdbr. og frú Sigríður porláksdótt-
ir. Hann útskrifaðist úr lærða skóla 1878,
si<ridi samsumars til háskólans, tók embætt-
ispróf í lögfræði 1883 með fyrstu einkunn,
c>0 desbr. s. á. settur málaflutningsmaður við
landsyfirrjettinn, 2. júlí 1884 skipaður sýslu-
maður í Skagafjarðarsýslu og tókviðþví em-
bætti um sumarið, fjekk 5. nóvbr. 1886 veit-
ingu fyrir Mýra- og Borgarfjarðarsýslu, en
fyrir almenna áskorun sýslubúa sinna, sótti
hann um að halda Skagafjarðarsýslu, er var
samþykkt 15. apríl 1887. í Skagafirði sett-
ist hann fyrst að á Reynistað, bjó því næst
5 ár á Gili, en síðan 7 ár á Sauðárkrók. 19.
júní 1884 kvæntist hann Margrjeti Guðmunds-
dóttur prófasts Johnsens í Arnarbæli, erlifir
mann sinn, og eignuðust þau 5 börn — 4
sonu og 1 dóttur — sem öll eru á lífi.
Jóhannes sýslumaður var jafn ástsæll,
eða engu síður, fyrir mannkosti og ljúfmennsku
en sem yfirvald, og mun fágætt, að sýslu-
menn nái svo mikilli og almennri hylli hjá
meiri hattar mönnum sem minni.
Jóhannes var með minni mönnum að
vexti, en manna bezt á sig kominn, fríðleiks
maður og svipurinn bæði blíður og einarð-
legur.
Úr grafskript eptir hann tökum vjer þetta:
Nú er það andlit
undir þilju,
sem enginn yðar
aptur lítur;
kemur og ekki
Akureyri, 1. maí.
til yðar byggða
ljúfari maður
lög að dæma.
Og ei mun opt
til yðar koma
fyrirmaður
með fleiri kostum,
og mikilmenni
mildara lionum
veljast yður
í valdasæti.
Gjörðu samtaka
sjón og reynd
ungan öðling
að ástgoða;
silfri var hann skýrari,
sólu var hann hýrari,
gulli var hann göfgari
og sem geislinn hreinn.
Hepta skal, hugljúfi!
harm að telja;
gott er gjafa
Guðs að minnast.
ítran öðling,
engilmæran,
eldri menn og yngri
allir grátið!
Bókasafn alþýðu.
þ>að hefir óteljandi sinnum verið stagl-
ast á því, að íslenzkan væri eitt af því fáa
dýrmæta í eigu okkar íslendinga.
J>etta hefir opt verið s a g t en sjaldan
— of sjaldan — hefir það verið sýnt í verk-
inu.
Af almannafje hafa bókmenntir vorar
verið yfirleitt lítið styrktar, nema helzt forn-
fræðilegt illmeti.
Bókmenntir vorar eru einnig mjög fátæk- J
legar, það er ekki mikið eða margbreytt, að
blöðunum undanteknum og guðsorðinu, sem
alþýða hefir að lesa hjer, og er hvortveggja
misjafnt að gæðum. Ekkert tímarit kemur
út á íslenzku, er fræði menn um hvað heim-
urinn hefir fyrir stafni og hugsar um, og af
bókum kemur máske ein út á ári, sem góð
má teljast — naumlega meira.
Stærri hefir hún ekki verið þessi upp-
spretta, sem á að fullnægja hinum andlegu
þörfum okkar íslendinga, þeirra sem eigi
skilja útlendu málin, en þeir eru sem von-
legt er fæstir.
það er auðsætt, að eitt er af tvennu, að
«ekki eru nema tvær kvarnirnarn í íslenzku
þorskkindinni, eða menn Játa sjer ekki nægja
þessa andlegu fæðu,
Nú hefir íslendingurinn, hvað sem um
1897.
hann er sagt, aldrei verið heimskur. Jeg held
hiklaust,, að sú skoðun sje keiprjett sem
heldur því fram, að alþýða hjer sje yfirleitt
skynsöm og fróðleiksgjörn, en það er fátt
sem glæðir hvortveggja ef borið er saman við
útlöndin.
íslenzka alþýðan hefir reynt eptir bezta
efni að bjarga sjer í þessu andans harðæri
og gripið til þess að læra dönsku og stöku
maður ensku.
þ>á batnar reyndar stórum í búi með
bókaföngin, en opt fer þá á þann veg, að
bækurnar verða miður vel valdar. þ>að er
tekið sem ódýrast er og hendi næst, og
gagnið fer þá auðvitað eptir því.
Aptur er eitt víst: það, að danskan
hleypur allt hvað fætur toga við þetta inn í
daglegt líf, hugsun og mál manna. Bókmál
vort hefir á þessari öld tekið framförum, en
hefir mál alþýðunnar gjört það?
Við þessu er erfitt að reisa rönd hjá
þjóð, sem vill eitthvað vita, en ekkert á á
sínu móðurmáli. J>ó er auðvitað helzti veg-
urinn að fleiri og betri bækur komi út á ís-
lenzku, bæði alþýðubæluir og skólabækur.
Til skólabókanna er kominn góður vísir,
þar sem eru hinar ensku og dönsku orðabæk-
ur, sem nýlega haíá komið út og bæta stór-
um úr hraparlegum skoríi, en úr skorti á al-
þýðubókum, sem hafa megi til að lesa á
kvöldum og nema sjdlfur af almenn fræði,
reynir nú fátækur ólærður maður að bæta.
þ>essi maður er Oddur Björsson prentari
í Höfn, útgefandi »Bókasafns alþýðu.«
þ>egar jeg dvaldi í Höfn, voru allmargir
stúdentar að hugsa um stofnun líks fyrir-
tækis, og var jeg einn meðal þeirra. Jeg átti
þá tal um þetta við Odd, og var lionum það
mikið áhugamál. »Ef slíkt fyrirtæki kemst
á fót, og í því sniði er þú lýsir» sagði liann
eitt sinn við mig, »þá skal jeg, þó fátækur
sje, gefa til þess 400 krónur.» Jeg þarf ekki
að taka fram, að hann gat engan peninga-
legan hagnað haft af fyrirtækinu, en hitt er
víst, að þetta mun þá hafa verið aleiga hans.
Vilja margir iðnaðarmenn eða vinnumenn
á lslandi bjóða sama?
Hræddur er jeg um, að flestum myndi
fremur til hugar koma, að kaupa sjer nokkr-
ar rollur fyrir krónurnar.
Tilraunir okkar lærðu mannanna fóru
þannig, að hver fór í sína áttina og fjekk
ýmsum störfum að gegna, og fyiirtækinu mið-
aði ekkert áfram, en þessi fátæki prentari
reitti allt er hann gat, hlevpti sjer í skuldir
til þess að geta klofið kostnaðinn, og lagði
einn út í fyrirtækið.
Fyrsta árganginn af alþýðubókasafni sínu,
liefir hann nú fyrir stuttu sent til íslands,
og eru það tvær bækur, kvæði eptir porstein
Erlingsson og sögur frá Síbiríu eptir Korolenko.
Hvað fráganginn á hókum þessum snertir,