Stefnir - 08.04.1899, Blaðsíða 2

18
gleðisöng, þegar hann ber heim kornbindin-
in« (Sálm. 126, 6.).
þegar í npphafi stofnunar sinnar er
hverju fjelagi nauðsynlegt að athuga, að það
fæðist eigi til einangurs, heldur en nokkuð
annað í tilverunni, eigi til þess að vera ó-
fjelagslegt, heldurtil framhalds fjelagsskap-
arins. |>að á að segja eins vel B eins og A.
f>etta liggur og þegar í sjálfri liugsjón og
stefnu bindindisins, útrýmingunni; bindindið
er útfýmingarvinna frá upphafi til enda, út-
rýmingarvinna allra sameiginlega, enda er
fvrirmyndin lijer ijós og skýr hjá öllum mennt-
um þjóðum, þar sem að bindindi er unnið.
Og lijer er eigi til neins að draga hlutinö,
sem í eðli hans sjálfs, vegna reynslu og þjóð-
menningar, hygginda og mannkærleika, bróð-
ernis og föðurlandsástar, er raunar sjálfsagð-
ur, liggur beint við. Slíkur fjelagsskapur er
líka kominn á góðan rekspöl bæði á Aust-
fjörðum og í Norðurlandi; auðvitað vantar
hann enn fullan þroska, þar sem G. T. sam-
limunin er fyrir löngu fullmynduð og það
þegar löngu áður en hún tók hjer land. f>ví
stærri sem samiimanir verða, því öflugri full-
trúafundir og þar af leiðandi meira unnið.
Svo kemur nú sameining sameininganna og
fulltrúar fulltrúanna. Er þessi gangur bind-
indisins, út úr þjóðlífinu sjálfu upp á við og
vítt á dreif til hins aimenna og meira, svo
alveg samræmislegur eða samtegunda (analog)
við starfahætti og sigursæld hinna beztu um-
bóta og framfaramála. Er þessi sameining
sameininganna, þetta fjelag fjeiaganna, þessi
samdráttur beztu krapta í eitt, þessi sam-
deplun alls einangurs í eitt á frjálsan og þjóð-
legan hátt (demokratiskan eigi monarchiskan).
— pantur þess, að iandsbindindinu skilar
nú vel áfram, þegar nú líka G. T. vinna vel,
og verður mikið ágengt. En þrátt fyrir
dugnað þeirra, fullþroskaða samlimun, marg-
í'alt meiri peningaráð og »pressu«-ráð, hygg
jeg, sem síðar skal minnst á, að G. T. sje
eigi fleiri í iandinu, en í hinum fjelögunum
til samans, og, eptir þeim horfum, sem nú
eru á viðgangi fjelaga-samlimananna, þá er
vonanda, að þær þori. og það undir eins í
sumar, að fara að líta upp á fjárveitingar-
valdið, því hingað til hafa hvorki einangurs-
fjelög nje óharðnaðar samlimanir þorað að
líta liátt, enda iitla eptirtekt vakið móts við
G. Templara.
Hinn sarr.einaði norski og alþjóðlegi út-
lendi G. T. fjelagsskapur varð hjer faðir
G. T. starfans á Tslandi, en móðirin var
innlend, innlend starfsemi, móðirin hefir alla
tíð verið íslenzk, er og verður, enda hafa eigi
svo fáar stúkur myndast að nokkru leyti eða
öllu upp úr fjelögunum; en þetta sje jeg eigi
þurfi að vera lengur, síztþegar móðurfjelaga-
samtökunum er að fara svo einkar álitlega fram.
»Seggir nýtir setja merkið hátt«. Sú
grundvallarfræði, [iað sem bindindi snertir, er
oldri hjer á landi en G, T. reglan er hjer, og
hún rikir og getur ríkt með fullum krapti í
bind.fjelögunum eins og í G. T. stúkunum.
Sama er »prógrammið« fyrir aliar bindindis-
tilraunir: Útrýmingin. Og jeg ætla, að
það gangi nú svona upp ogofan hjá báðum
flokkum, bæði með kristindóminn sjálfan og
líka með það, hve rækilega menn eru gagn-
sýrðir af þessari höfuðtrúarjátningu bindind-
isins: »Jeg starfa í lifandi trú útrýmingar-
hugsjónarinnar, jeg veit að það tekst fyrir
krapt bindindisstarfseminnar, að útrýma á-
fengi sem drykk«.
Útlendu samlimanirnar, fleiri en G. T.,
eru vel heima í grundvallarlærdómi b.isins;
það væri þá undarlegt, ef íslenzk samlimun,
þótt eigi væri G. T., gæti eigi verið eins
skilningsgóð. íslenzka þjóðin hefir að tiltölu
eins góðan skilning og náttúrugáfur, eins og
aðrar þjóðir, þótt hún sje snauð, fámenn og
búi strjált. Af útrýmingarlærdómi og út-
rýmingarstarfa leiðir svo, sem eðlisnauðsyn,
með tímanum, eyðing allrar áfengisverslunar.
Slíkt liggur jafnt í öllum bindindisstarfa.
|>að sem æfilanga bindindisheitið snertir,
þá veit jeg, að eigi svo fá bindindisfjelög .—
þau taka þetta hvert eptir öðru — hafa tek-
ið að sjer, að fá lífstíðarbindindismenn úr
skauti sínu, og er það viturlegra, að láta þeim
smáfjölga, heldur en að byrja með hvern einn,
að heimta af honum æfilangt bindindi þá
þegar við inntökuna. Prófið yður, og drekk-
ið svo af hinum heilnæmasta andlega drykk
lífstíðarbindindisins, En hvernig hafa ótal
margir G. T. metið sitt æfilanga bind.heit?
I>á er hærra gjald Iijá G. T. Frá lmg-
sjónarlegu sjónarmiði er þettá ágætlega liugs-
að; en sje gjaldið svona hátt, eins og G. T.
vilja hafa það, þá er jeg viss um, að færri
fást til, að ganga inn víða. f>að vita fje-
lagsstjórar hjer á landi, hve ervitt veitir opt
að fá út hin litlu gjöldin lijá fjelagsmönnum,
og það má staðhæfa það, að fjelagsstjórar
hafa orðið, stundum að minnsta kosti, að
láta undan. Samt má eigi kalla þessa fjár-
spurningu prófstein bind. ástarinnar og jeg
hefi enga ástæðu til að álíta, að nokkurt b.-
fjelaghafi dáið affjeleysi. Nei — prófsteinn-
inn er drengskapurinn sjálfur, góður og ein-
lægur vilji að gera gagn, fjelagslyndi beztu
tegundar, skynsemi í sambandi við siðgæðis-
hugsun, alvarleg athugun með siðferðisfestu.
Má það eigi líka athugast, að G. T. hjer,
eigi fjelögin, eru skattskyldir æðra bindindis-
valdi útlendu?
Fundarsköp, dagskrá og bókafærslu má
öldungis eins hafa í lagi hjá fjelögunum sem
stúkunum; í því efni getur hvert íjelagið
leiðbeint öðru, eða borið sig saman við ann-
að. Hjer bendi jeg enn til útlanda.
Stjórnarhættir G. T. eru að vísu óneit-
anlega góðir; sarnt virðast jieir nokkuð ein-
veldislegir fyrir nútímann, og þegar litið er á
bindindissögu einstakra landa, þá er sízt sjá-
anlegt, að þeir hafi gefizt betur en stjórnar-
liættir hinna samlimananna. En hjer á landi
er von, að G. T. standi langt um betur að
vígi en hinn fjelagsskapurinn, meðan liann er
í barndómi, og menn hingað til hafa sjeö
svo dræmt hið sanua, skynsamlega, sann-
þjóðernislega, fijálslega og þess vegna og hið
praktiskara og eðlilegra í fjelagasamlimuninni.
f>,ið er satt, að stúknastraumar ganga
nú út frá Keykjavík, eins og aðrir straumar
vors andlega lífs, svo sem lætur að líkindum;
en móðurst.raumar bindindisins (jeg tala lijer
eigi um straumana frá 1843 — 1.853) runnu
i eigi út frá Keykjavík, það var öðru nær.
j I>cir komu úr austrinu og norðrinu; þeiv
höfðu þar safnað krapti. Seínast og bezt
fluttist bind. frá Akureyri til höfuðstaðarins,
frá Isafold nr. 1, sem steypt hafði verið upp
úr einu móðurfjelaginu. J>essi umsteypa var
raunar í sjálfu sjer eptir mínu ráði til þess,
að reglan kæmist inn í landíð; það hugsaði
jeg þá eigi, að slík ummyndun, jiótt hún væri
hægðarleikur, ætti að verða almenn regla,
Mjer v'ar boðið uppá það sumarið 1883, að
láta fyrstu stúkuna stofnast hjer í rnínu bvggð-
arlagi, en það beit öndverðlega á mig, að
stúkur væri óhentugri í sveit, þótt mjer væri
það eigi eins Ijósfc eins og nú.
þ>að er ekkert praktiskt að hafa barna-
stúkur í sveit, miklu betra að börnin venjist
í fjelögunum sjálfum með hinum fullorðnu,
undir eins og þeim er vel treystandi að vita,
hverju þau lofa,
Fjelagasamlimanir eru í nppvexti og á
framfaraskeiði, skipun þeirra og starfahættír
eru eigi fullmyndaðir; fyrir það er eigi rjett,
að prjedika þessa mannrænulegu fyrirtekt %ið-
ur, heldur lofa henni að vera í friði, og sjá,
hvað setur. f>að er ennþá nóg pláss fyrir
G. T., þótt þeir skipti sjer eigi af þessum
tilraunum. f>að er annað að kraptar dreifist5
og annað að þeir haldi tvískiptingu sinni, til
að neyta sín betur. Slíkur tvídeildur starfii
vekur einmitt bræðralag og sameinar báða
flokka í hinni einu rjettu hugsjón, í sama
markmiði, í því að setja merkið hátt; þetta
er kraptæfing. Sem stendur, starfa tvær
heildir betur en ein, því vonandi er, að báð-
ar verði lifandi heildir, og háðar eru mátu-
legar til að erviða fyrir föðnrlandið, og sje
jeg, fyrir mitt levti, eigi meiri ástæðu fyrir
bindindisfjelögin, að breytast í stúkur, heldur
en fyrir stúkurnar að breytast í bind.fjelög.
Og að annar gleypi hinn, það kalla jeg eigi
»að taka höndum saman«. Að taka höndum
saman, gerir ráð fyrir (d. forudsætter), að
báðir sje nokkuð að manni.
Um samlimanastarfsemi hins íslenzka
bindindis hefi jeg verið langorður, hreði vegna
þess, sem sagt hefir verið í sumum íslenzk-
um blöðum, og af því, að þetta mál stendnr
í beinu sambandi við viðhald hinna einstöku
bind. fjelaga, eins og við landsbindindið í heild
sinni. En samt er jeg eigi búinn að tala út
um þetta viðhald.
Einhver vitur maður hefir sagt: »[>aö,
sem maðurinn getur gert, Jiað geta og
mennirnir«; það scm hægt er á eiuum
stað, það er það líka á öðrum. Bind. fjelög
vor hafa að vísu orðið skammlíf fyrir hand-
vömm, trúleysi, kærleiksleysi, prógrammsleysi,
leti manna eða eitthvað því um líkt; en sum
hafa aptur orðið tvítug og lifa enn, sum eru
á tvítugsaldri, flest ætla jeg sje nú á fyrsta
áratugnum. þ>að sem viðheldur fjelögunum,
auk kærleikans og annara kristilegra dyggða,
það er sjer í lagi reglulegir fundir, sem ræki-
lega er boðað til, fundir með skipulegri dag-
skrá, er liafi framhaldandi tölu aðgreindra
efna, sem bindindinu viðkoma, en eigi öðru,