Dagskrá - 03.09.1897, Page 2

ávarpi og „ekki síður“ hryggilegt að sjá biskup lands-
ins •— sem einusinni skarst svo vel úr leik hinna apt-
urhaldssömu konungkjörnu þm. og í lið með hinum
frjálslynda flokki einmitt í þessu sama máli.
ísafold og stjórnarskrármálið.
(Framh.)
Rádgjafaábyi-gditi er enn og hefur verið eitt meginatriðið,
sem þræta þingsins gegn Danastjórn hefur oltið á. Allir
flokkar í þinginu hafa að undanförnu verið nokkurn veginn
samdóma um að án hennar væri og yrði stjórnarskipun
vorri ekki komið í viðunanlegt horf, enda vita allir sem
nokkra hugmynd hafa um hvað »Constitution« er, að ráðgjafa-
ábyrgðin er hyrningarsteinninn undir því stjórnarfyrirkomu-
lagi er nefnist þingbundið konungsveldi. —
Eins og mönnum er kunnugt heimilar hin núverandi stjórn-
arskrá ekki að þingið komi ábyrgð fram á hendur hinum svo-
kallaða íslands ráðgjafa fyrir neitt annað en brot á sjálfri
stjórnarskránnþ en jafnvel sú ábyrgðarheimild er og hefur
verið álitin málið tómt, og þýðingarlaus á borði, sökum þess
að málið þarf að sækja gegn útlendum ráðgjafa fyrir útlend-
um dómstóli (hæstarjetti) og hefur þetta verið margtekið fram
af ýmsum sem um endurskoðunarmálið hafa fjallað bæði utan
þings og innan.
ísafold hefur um mörg ár verið eindregið á sama máli
og þeir menn er byggt hafa stjórnarbótarkröfur Islendinga
meðal annars á því að hið núverandi fyrirkomulag útilokaði
alla sanna ábyrgðarframkvæmd gegn ráðherranum — þangað
til í sumar að ritstj. »snýr við blaðinu* og heldur þar fram
með miklu kappi og orðlengingum að ábyrgð sú sem stjórn-
arskráin ákvæði gæti verið góð og gild án pess að ráðgjafinn
verði óháður rikisráðinu og dn pess að ábyrgðarmálin skuli
dæmast fyrir íslenskum dómstóli.
Enginn hefur nokkru sinni heyrst halda því fram að betra
væri að ráðgjafinn gæti áhættulaust gjört það sem honum
sýndist um öll stjórnarmálefni, og ráðið konungi til eða frá
eptir eigin geðþótta án nokkurrar ábyrgðar, heldur en að þing-
ið gæti haft hönd í bagga með ráðgjafanum og látið hann sæta
ákæru, ef hann færi illa eða ólöglega með vald sitt.
En þó væri það miklu skynsamlegra og gæti átt við betri
rök að styðjast að halda pví fram heldur en hinu, að ábyrgð
verði komið fram á hendur ráðaneytinu meðan það er ekki
íslenskt og stendur ekki undir íslenskum dómstóli.
En það er einmitt þetta síðasta viðvik, sem Isafold hef
ur gjört nú í sumar.
Það hefur verið margtekið fram, til leiðinda, að ráðgjaf-
inn þurfi að vera undir „lögsogn“ hins sjerstaka íslenska lög-
gjafarvalds til þess að gild ábyrgð verði stofnuð á hendur
honum af alþingi. — En á hinn bóginn hefur það nú veriðjafnopt
I endurtekið að sá ráðgjafi sje ekki undir slíkri lögsögn, sem er
háður ríkisráðinu danska. —
Einmitt það að hann er háður þeim lögum er gilda um
þá stjórnarstofnun veldur því um leið óhjákvæmilega að hann
er óháður öllum rjettarreglum er liggja þar fyrir utan eða ríða
þar í bága við.
Þetta er svo einfalt og auðskilið mál sem verða má — en
þó hefur þrætan um petta eða rjettara sagt þrætan á móti
þessum augljósu sannindum fremur öllu öðru haldið Valtýsk-
unni uppi meðal þeirra manna sem hafa leiðst út í það að
fylgja henni á þinginu.
Og til þess hefur Isafold stuðlað eptir megni. — Rök-
semdin hefur aðeins verið ein — sem sje sú, að hin fyrirhug-
aða ráðgjafaábyrgð Valtýsfrumvarpsins væri jafngóð að sínu
leyti eins og stjórnarskrárbrotaábyrgðin eptir núgildandi stjórn-
arskrá. En um þetta síðasta atriði, hefur það eitt verið látið
nægja að benda á að Octavius Hansen hafi þá er hann var
spurður ráða í Fensmarksmálinu hjer um árið hafi ekki sagt
að þessi stjórnarskrárbrotaábyrgð væri ónýt. —
Til frekari skýringar skal það enn tekið fram að þrætan
um gildi Valtýs-ábyrgðarfnnar var takmörkuð einungis til
þeirra ráðgjafa-athafna er tæru fram í ríkisráðinu sjálfu.
Hafði Dagskrá, sem fyrst allra vakti máls á því hvert gildi
hin svokallaða ábyrgð mundi hafa að lögum þegar allt kæmi
til alis, áiitið rjett að halda sjer við þetta verksvæði ráðgjaf-
ans, sem og grípur yfir alla löggjöfina og allar mikilsvarðandi
stjórnarráðstafanir. — En þegar þessu er haldið föstu verður
það enn ljósara, að »ábyrgðarákvæði« Valtýs rnundi rfða í bága
við áðurgildandi lög annars óháðs löggjafarvalds o: grund-
vallarlög Dana.
Ennfremur skal það tekið fram, að þrætan um gildi á-
byrgðarinnar var takm^rkuð að forminu, t|l ákœruva/ds ogL?
varnarpings, þar sem Dagskrá sjerstaklega hjelt því fram að á-
kæruvaldið gegn ráðgjafa er sæti í ríkisráðinu fyrir stjórnar-
athafnir er gerðust í því ráði væru hjá pjóðpinginu danska og
konungi, og að ábyrgðarmál sem þessir stj'órnaraðilar kynnu
að höfða gegn ráðaneytinu yrðu að dæmast af ríkisrjcttinum.
)Framh.).
Nokkur orð um ísland.
(»Politiken« 6. ágúst).
Herra ritstjóri! Að biöðin flytja svo sjaldan greinar
i um Island til þess að vekja á því eptirtekt og leiða
1 athygli manna að fegurð þess og kostum, mætti ef til
| vill rjettlæta með því að íslendingum liggi ekki hlýtt
| orð til Dana. En ætli það sje þá að ástæðulausu að
íslendingar eru oss ekki vinveittari en þetta? Þess ber
vel að gæta að Isiendingar eru þjóð, sem alls ekki getur
iifað af „brauði einu saman", og það er rangt að telja
það nóg þótt þeim sje rjett hjálparhönd þegar þeir verða
fyrir einhverjum landplágum, t. d. jarðskjálftum, eidgosum
eða því um líku. Nei, það þarf að vera víðtækara.