Dagskrá - 03.09.1897, Side 4

2iá
Bókmermtir svertingjanna.
Ferðamenn í Afríku hafa tekið að rannsaka skáld-
skap og vísindi svertingjanna. Það hefur allt af verið
álitið að þess háttar væri ekkert um að tala á meða!
þeirra, en það er rangt. Hjá þeim finnast fjölmargar
frásögur, færðar í skáldlegan búning, er lýsa einkar vel
hugsunarháttum þeirra, lyndiseinkunnum o. fl., en allt
þess háttar er nauðsýnlegt fyrir menntuðu þjóðirnar að
kynna sjer, ef þær hugsa að hafa góð áhrif á hina lítt
mönnuðu svertingja. Það þarf að þekkja nákvæmlega
allar þeirra einkunnir til þess að geta lagað alla fræðslu-
aðferð eptir þeim; sje þess ekki gætt, þá er hætt við
að lítið verði ágengt.
Sá sem fyrst kynntist nokkuð til muna skáldskap í
Afríku og vakti eptirtekt á honum í Evrópu, hjet Herder.
Hann ritaði bók þar sem hann lýsti þjóðsögum og
söngvum frá Afríku og tók upp í hana 12 þjóðvísur er
hann kvað vera frá Madagaskar; en söngvar þessir eru
ekkert annað en endurbættar þýðingar af nokkrum söngv-
um, er de Parny gaf út 1787 og sagði að væri frá
Madagaskar, en það var rangt. Parny var fæddur á
eynni Bourbon og átti mikið saman við Madagaskarbúa
að sælda; honum hafði mikið þótt koma til ýmislegs
hjá þeim og gjörði svo þetta í heiðursskyni við þá.
Söngvarnir voru frá hans eigin brjósti, og þegar það
komst upp að hann hafði gefið út bók með rangri fyrir-
sögn, höfðu menn miklu minna álit á honum á eptir.
En nú hafa menn í raun og sannleika tekið að rannsaka
þjóðsögur og þjóðsöngva svertingjanna. Það verður að
líkindum langt þangað til mönnum hefur tekist að safna
þeim til hlítar, því eins og hægt er að skilja er það
mörgum erfiðleikum undirorpið. Fæstir flokkar svertingj-
anna hafa það skrifað og verður þvi að safna öllu eptir
sögusögn þeirra, en það gengur misjafnlega. Þessar
rannsóknir og uppgötvanir verða að öllum líkindum
sama sem dauðadómur yfir hinni röngu skoðun Evrópu-
manna á svertingjunum í Afríku, þar sem þeir hafa verið
næstum því taldir í flokki með dýrum.
Málfræðingar leggja mikla stund á að læra og bera
saman mál hinna ýmsu flokka í Afríku, og við þaö
kynnast þeir skáldskap þeirra og er þar margt í líkingu
við þjóðsögur Evrópuþjóðanna og ýmsar sagnir; og sje
nákvæmlega fylgst með og borið saman það sem er frá
hverjum vissum tíma þá sjest það að framför á sjer
stað. Ýmsar kringumstæður hafa komið í veg fyrir
verulegar framfarir, en ekki er óhugsandi að sú tíð geti
komið að þeir verði miklu stórstígari. Það dylst mönn-
um samt ekki að þeir eru ekki eins miklum hæfileikum
gæddir og Evrópumenn.
Vísindamenn hafa fundið hjá svertingjum alls konar
skáldskap, t. d. málshætti, gátur, kvæði, sögur, trúfræð-
j islegar frásagnir, dæmisögur, sögur um dýr o. s. frv.
Vanalega hefur þetta í sjalfu sjer lítið bókmenntalegt
gildi, en það hefur annað til síns ágætis; það lýsir betur
en allt annað einkennum hvers flokks fyrir sig, og helst
málshættirnir. Tilraunirnar til þess að lýsa skoðunum
sínum í stuttum setningum, koma í Ijós hugmyndum
sínum í fám orðum, það er fyrsta stigið til þess að
auðga og fegra málið. Tilfinningar þær sem lýsa sjer í
orðháttum svertingjanna eru mjög líkar vorum eigin.
Eitt orðtækið er t. d. þannig: »Sá sem fer til ókunn-
ugs lands má ekki syngja ^solo”, heldur verður hann
að taka undir með fjöldanum«. Það er sama hugmynd-
in og hjá oss, þar sem vjer segjum: »Menn verða að
ýlfra ásamt úlfum þ'eim sem menn eru með«. Vjer
segjum einnig: »Það er ekki vert að selja skinnið af
birninum fyr en hann er unninn«, en þá segja þeir:
»Það er ekki vert að búa til fötin fyr en barnið er
fætt«. Sum orðtök þeirra lýsa djúpri hryggð yfir ýmsu
andstæðu, eins og t. d. orðtækið: »Hæna fátæks manns
verpir ekki, og þótt hún gjöri það þá ungar hun ekki
út«. -— Virðing og ást á milji vina og ættingja er á
mjög háu stigi, eins og sjest t. d, glöggt á orðtækinu:
»Móðir þín er þinn annar guð«, og »Jafnvel vanskap-
að barn er heiður foreldra sinna«. —• Það sem svert-
ingjar hafa einkum sjer til skemmtunar, eru veiðisögur,
hernaðarsögur, gátur og skrítlur. Mörgum gátum hefur
verið safnað saman hjá þeim og svara þær alveg til
þeirra er lagðar eru fyrir börn hjá oss, t. d.: »Hver
er sá sem ekki er hægt að ná?« (svar: Skugginn), og
»Segðu hvaða hús það er, sem hefur engar dyr« (það
er eggið). Söngvar eru þar mjög miklir; í þeim eru þeir
hæddir, sem huglausir eru, en hinir, er sýna af sjer
hreysti og harðfengi og vinna sigur í orustum, eru lof-
aðir á hvert reipi. Evrópumaður einn segir svo frá, að
þegar hann hafi ætlað í burtu hafi hann sungið langan
söng, þar sem þeir hrósa því með mörgum orðurn, hversu
mikla blessun þeir hefðu af Evrópumönnum og hve
mikið þeir ættu þeim að þakka. Annars yrkja þeir
vanalega illa um þá. Menn hafa haldið að svertingjarnir
syngju kvæði sín án nokkurra laga, en það er ekki
rjett. Þeir fylgja vissurn reglum, sem cru alveg eins
ákveðnar og lög Evrópumanna. -— Sögur svertingjanna
um heimsmyndunina eru sjálfsagt æfagamlar, og á þeim
þykjast menn fullvissast um það að allir hafi upphaflega
haft hina sömu hugmynd í þá átt, en það hafi srnárn
saman breytst með tímanum og eptir bústöðum manna.
Hjá einum flokknum finnst Atiassagan, sem er í goða-
fræðinni; þar er hetja sem ber jörðina á herðum sjer.
Jörðina skoða þeir flata kringlu. Þegar hetjan verður
þreytt að standa allt af í sömu sporum þá hreifir hann
sig og af því kemur jarðskjálfti.
Upphaflega var jörðin óbyggð, en einhverju sinni
klifruðu 7 menn niður frá himnum eptir kaðli, settust