Dagskrá - 04.09.1897, Page 1

Kemur ut hvern virkan dag.
Verð ársfjórðungs (minnst
75 arkír) kr. 1,50. í
R.vík mánaðarl. kr. 0,50.
— Arsfjórð. erlendis 2,50.
Verð árgangs .yrir eldrt ksn
endur innanlands.
4 krónur.
Reykjavík, laugardaginn 4. september.
1897.
11, 55.
ísafold og stjórnarskrármálið.
(Framh.)
Hjer um árið, þegar mest var rætt um Fensmarks-
málið, stóðu allýtarlegur greinar í »Nationaltidende«,
stjótnarblaðinu danska, um það hvernig rjettarstaða al-
þingis í hinu fyrirhugaða ábyrgðarmáli væri í raun rjettri.
Var það sagt þar skýrt og skorinort að alþingi gœti
alls ekki komið ábyrgð fra,n á hendur ráðgjafanum.
Þó íslendingar hefðu á rjettu að standa »að efninu til«.
Stjórnarskráin væri þannig útbúin upphaflega af »ásettu
ráði«.
Greinar þessar stöfuðu frá hinni íslensku stjórnar-
deild sjálfri og var því lýst yfir í dónskum blöðum og
ekki mótmælt af neinum að hvers undirlagi greinarnar
væru samdar.
Þessar stjórnargreinar í »Nationaltidende« eru í raun
rjettri það eina hreina og beina svar sem Islendingar
hafa fengið upp á þá spurning er hjer liggur fyrir — í
það eina skipti sem komið hefur til tals að beita ábyrgðar-
ákvæðum stjórnarskrárinnar í framkvæmdinni, og ættu
greinarnar að vera þeim til góðrar hugleiðingar sem
halda sjer dauðahaldi í það að »Valtýs-ábyrgðin« sje
jafngóð eins og stjórnarskrárbrotaábyrgðin eptir stj.skrá
1874. Til frekari skýringar á því hve ljettvæg er hin
einasta röksemd Valtýsmanna um gildi þessarar á-
byrgðar, tilvísunin í álitsskjal Octaviusar Hansens, má
geta þess að Hansen komst að vísu aldrei að aðal-
spurningu þeirri sem hjer er rætt um. Hitt var nóg til
þess að byggja álit hans á, að ráðgjafaábyrgð fyrir fram-
kvæmdir landshöfðingjans væri einskis verð, hreint og
beint núll — og að erfiðlsikar væru á því að sanna að
þar lægi fyrir stjórnarskrárbrot af hálfu ráðgjafans, er
gæti bakað honum beina ábyrgð eða meðábyrgð fyrir
sjóðþurð Fensmarks. — Þar á móti fór Hansen aldrei
út í það að rannsaka hvernig koma ætti fram malshöfð-
aninni. Hann hefur vafalaust aldrei hugsað það atriði
niður í kjölinn. — En þó er vert að minnast þess að
hann segirsíðast í álitsskjali sínu að »formlegir erfiðleikar«
sjeu á því að koma fram málssókn gegn ráðgjafanum
fyrir hæstarjetti, og auk þess gefur hann í skyn að það
muni ekki vera ráðlegt í póíitisku tilliti að höfða málið.
Hinir formlegu erfiðleikar sem vaka fyrír honum eru
náttúrlega fólgnir í rjettarstöðu ráðgjafans, og ef hr.
Hansen hefði undirniðri búist við frávísun hæstarjettar
var eðlilegt að hann varaði þingið fremur við því að fá
þess konar skýlausa yfirlýsing um þýðingarleysi stjórnar-
skrárákvæðanna eins og endurskoðunarmálið þá stóð.
Það liggur líka í augum uppi fyrir hverjum ein-
asta manni að spursmálið um ráðgjafaábyrgð eptir stjórn-
arskránni er útilokað svo lengi, sem sjerstakur ráðgjati
fyrir ísland er ekki til. — Þetta kallaði ísafold á fyrri
árum »ráðaneytislcysi«. Og til þess að sýna að »ísa-
fold hefur á sínum tíma skilið í hverju sambandi hinn
svokallaði íslandsráðgjafi stendur við ríkisráðið í heild
sinni skulum vjer taka hjer upp orðrjett álit hennar um
það mál
1888, XV, 36.
Persónulegur vilji konungs eða óskir i þessu máli geta
naumast haft mikil áhrif á það, eptir þeim reglum, sem beitt
er i meðferð meiri háttar mála í allri ríkisstjórninni, þar sem
meiri hluti ráðherranna ræður úrslitum; en ráðaneytið er jafn-
an skipað eptir því, sem forsætisráðherrann vill vera láta, en
hann velur konungur eðlilega eptir því, hvernig hann lítur á
dönsk mál.
En hvernig stendur nú á því, að sama manni, scm
einusinni hefur getað skilið þetta, dettur í hug að bera
það á borð fyrir almenning að ráðherra sem einn með-
al annara óháðra útlendra ráðgjafa gjörir ályktun um
eitt eða annað verði lögsóttur fyrir það af íslenskunt
málsaðila fyrir utan hinn sjerstaka dómstól er áður var
skipaður til að dæma öll mál er rísa kynnu útaf þess-
konar ráðstöfunum ráðaneytisins ?
Það er alveg rjett, að meiri hluti ráðherranna »ræð-
ur úrslitum« allra löggjafar- og stjórnarmálefna íslands,
sem borin eru upp í ríkisráðinu. —
En hvernig er þá hægt að lögsækja íslandsráð-
gjafa einan fyrir tillögur sínar? —
Vjer skulum líta á löggjafarmálefnin ein út af fyr-
ir sig.
Ef ráðgjafinn ritar undir lagaboð með konungi,
er hann ávalt nieð meirihluta alþingis og ábyrgðar-
spurningin getur þá ekki komið til greina. En ef kon-
ungur neitar iögum tim staðfesting, þá cr það einmitt
að »úrslit meiri hlutans« af hinum dönsku rnðgjöfutn
koma fram — og þá er það einmitt, að ábyrgðarspurn-
ingin í löggjafarmálefnum getur komið til greina.
Hvernig á að koma áþyrgð fram á hcndur ráðherr-
anum í því tilfelli?
Svarið liggur opið fyrir: Það er ómögulegt.
En þá kemur hin spurningin. Hvernig fer ísafold
að rjettlæta pctta viðvik sitt frá rjettum skilningi á svo
einföldu, ó'brotnu rnáli yfir í bersýnilega villukenning um
hlutfallið milli erlendra stjórnarvalda og innlends ákæru-
valds? Svarið er hjer hið sanm: Það er ótu'ógulegt.
(Erh.).