Dagskrá - 13.09.1897, Side 2

2\Í
Hvernig er nýmjólk til næringar?
Það er án efa engin fæðutegund, sem meira er
brúkað af til manneldis hjer á landi en mjólk. Hún
er megmfæða sveitafólks, í ýmsum myndum. Margur
fátæklingurinn hefur lifað á henni að mestu leyti meg-
inpart vetrarins, þegar harðast er manna á milli, sem
menn svo segja. Allir ljúka líka upp sama munni um
hollustu og næringu mjólkurinnar; að hún sje svo holl
og nærandi að á henni megi lifa langan tíma næstum
eingöngu. Bæði reynslan og vísindin, hafa og sýnt
það að nálega engin fæðutegund er eins heppilega sam-
ansett af nærandi efnum og jafnframt sem eru eins
meltanleg. — Mjólkin er því höfð til fæðu handa sjúk-
lingum, sem þurfa kraptgóða en auðmelta fæðu, þeg-
ar meltingarfærin meiga sem minnsta áreynslu hafa, en
á hinn bóginn vöntun á nærandi efnum til þess að
styrkja líkamann. Er því mjólkin nauðsynleg í búi hvers
manns, hvort heldur er í kaupstöðum, sveitum eða sjó-
þorpum. Enda er það nú á seinni árum að verða æ
algengara að sjó- og kaupstaðarbúar rækti sjer túnbletti
til þess að geta haft »kýrgras«.
Aða'.efni mjólkurinnar er ostefni, feiti, mjblkursyk
Uf og ýms sölt.
Ostefnið er ein tegund holdgjafaefnisins, en það er
eins og flestum er kunnugt eitt þýðingarmesta efni til
næringar mönnum og dýrum. Þegar mjólkin er hituð um
30—40 gráður, þá hleypur hún, eða rjettara sagt ost-
efnið. Skyr og ostar eru því mest megnis saman sett
af þessu dýrmæta efni. I einum mjólkurpotti eru hjer
um bil 8 kvint ostefnis. Feitin í mjólkinni er blending-
ur af ýmsum fitutegundum t. a. m., Stearin, Palmefin.
Ölein Butyrin o s. frv. í einum potti mjólkur eru um
7 kvint feiti.
Smjörið er eins og vjer vitum mjög mismunandi
að gæðum. En það er ekki mjólkinni að kenna; það
er nálega hvergi hjer á landi,'sem smjör er svo hreint
°g gott, sem það getur verið og er hjá öðrum siðuð-
um þjóðum. Vjer þekkjum of lítið til þess, að búa til
gott og mikið smjör úr mjólk vorri. — Feitin er engu
síður nærandi en ostefnið, þótt það sje ekki til krapta
beinlínis, sem menn almennt hafa álitið. Það er eink-
um gagnlegt til hitamyndunar í líkamanum, og bresti
oss feiti eður önnur hitamyndunarefni, þá gengur hold-
gjafaefnið til hitamyndunar.
Mjólkursykurinn er talsverður, eitthvað um 6—7
kvint í einum potti. Það er eins og feitin sje hitaveit-
andi efni, og gjöri mjólkina bragðbetri, en hún eila
mundi.
Til þess að efni þessi verði oss holl og auðmelt,
verður að fara þrifiega með mjólkina. Ef mjólk súrn-
ar koma fram í henni sýrur, sem verka skaðlega á
meltinguna. Úr súrri mjólk fæst minna smjör og bragð-
verra, en úr ósúrri. Þessum súr valda bakteríur, og
myndast þær þegar mjólk er látin standa fyrir í illa þvegn-
um ílátum. Mjólkursykurinn breytist í mjólkursýru, sem
er óholl og gjörir mjólkina bragðslæma. Einnig hleyp-
ur ostefnið saman við sýru þessa.
Mjólkurvinur
Ónotalegur grikkur
fyrir lærisveina iærðaskólans er breyting sú, sem nýlega
var auglýst í ísafold um afnám heimavista; ekki svo
mjög af því að nokkuð sje á móti því í sjálfu sjer þótt
heimavistirnar legðust niður, heldur sökum þess, hve flatt
þetta hlýtur að koma upp á þá pilta, sem hafa ætlað sjer
að hafa húsnæði í skólanum næsta vetur. Eins og kunn-
ugt er, vantar fjölda marga húsrúm hjer í bænum til
vetrarins og má þá nærri geta hvort ekki verður erfitt
fyrir 50 — 60 menn að koma sjer niður, sém talið hafa
sjer vísan verustað, en brugðist hann; það er satt að
segja ekki útlit fyrir annað en þeir verði blátt áfram
húsviltir, sumir að minnsta kosti. Hyggilegra hefði það
verið að fresta afnámi heimavista til næsta, vors svo að
hlutaðeigendur hefðu getað fengið að vita það í tíma og
búið sig undir. — Þar að auki er húsaleigustyrkurinn —
20 kr. — næsta lítill; það eru rúmar 2 kr. á mánuði;
því þótt piltar fái að lesa í skólanum og eigi þannig
einungis að útvega sjer húsrúm til þess að sofa í, þá
er þess að gæta, að úr því hús er leigt á annað borð,
j þá getur opt staðið svo á að það fáist ekki ódýrra en
i þótt það væri notað að öllu leyti. — Yfir höfuð er breyt-
ing þessi vanhugsuð, eins og hún er.
Nýtt íshús stórt og reisulegt (aoX1^ al.) hefur hr.
kaupm. Geir Zoéga látið byggja hjer í bænum á eigin
kostnað. Má telja hreifingu þá sem, vöknuð er hjer til
íshúsbygginga, til mikilla framfara og er eigi ólíklegt að
það sje spor stígið í rjetta átt til þess að koma í veg
fyrir það að allir vinnandi menn sæki hjeðan úr bæn-
um um bjargræðistímann.
Biöndubrúin var vígð 25. f. m. og reynd með
80 þús. punda þunga af sandi. — Brúin stendur lítið
eitt fyrir neðan þreyngsli þau i ánni, hjá Blönduósi, er
menn fyrst ætluðust til að brúin væri byggð yfir. —
Verkfr, Sig. Tboroddsen er nýkominn þaðan að norðan.