Dagskrá - 09.03.1898, Blaðsíða 2

388

kvennþjóðin hefur stofnað til þess að koma
einhverju til leiðar í almennum málum yfir
leitt; það á að vera til þess að sýna að kon
urnar á íslandi eru hugsandi og starfandi ver
ur með lifandi tilfinning fyrir því hvað gjört
er og gjöra þarf; það á að sýna að þær hafa
áhuga á vissum málum, að þær hafa skoðun
og sannfæringu eins og karlmennirnir og að
þær hafa löngun og vilja til þess að láta eitt-
hvað til sín taka. Þær hafa trú á fjelags-
skap og samtökum; þær hafa trú á því að
þeim sjeu gefnir kraptar til þess að taka
þátt í þeim málum, sem þær hingað til hafa
ekki fjallað um en eru þó öldungis jafnskyld
þeim og karimönnunum, og þær trúa því
einnig, að guð muni hjálpa þeim til að fram-
fylgja þessum kröptum og verja þeim sjer og
öðrum til gagns og heiðurs. Fjelag þetta
hefur stofnast af því að kvennþjóðin íslenska
hefur fagrar hugsjónir, sjer fratn í tímann og
langar til þess að hafa dálítið víðari sjón-
deiidarhring en heimilið, sem þær eiga heima
á. Af þessum ástæðum hygg jeg það vera,
að Kvennfjelagið hefur snúið sjer að einu af
stórmálum þeim, sem á dagskrá eru. Sum-
ir apturhaldsseggir kalla allt þetta skýjaborg-
ir og loptkastala, sem ekki hafi nokkurn grund-
völl á að hvíla og virðast helst vilja halda
öllu í sama, gamla horfinu, bæla niður allar
lofsverðar tilraunir, drepa hvern einasta neista
af löngun tii framfara; vopnin sem þeir beita
eru þá annaðhvort hrokaleg stóryrði eða háð
og gys að öllu þessu.
En sú kemur tíðin, að þeir verða taldir
fjendur íslenskra framfara, sem fylla þann
skámmsýna flokk, er berst á móti því
að kvennfólkið geti latið til sín taka; sú kem-
ur tíðin, að þeir skammast sín fyrir að hafa
látið nokkurt orð til sín heyrast, nokkra setn-
ingu eptir sig sjást í þá átt og vildu gefa
mikið til að þeir hefðu látið það ógjört; með
öðrum orðum, sú kemur tíðin, að augu þeirra
opnast fyrir hinu rjetta og sanngjarna. Ann-
ars býst jeg að „Kvennfjelagið“ eigi svo
marga færa meðlimi, að þeir geti fyllilega
svarað þessúm héiðr. FjT konu- manni, en
jeg ætla að snúa mjer að hnútum þeim, er
hann sendi „Hvítabandinu". Jeg get ekki tek-
ið þeim með þökkum af því jeg er meðlim-
ur þess. Höf. vill gjöra lítið úr framkvæmd-
um fjelags þessa og getur það satt verið;
það finnur óefað sjálft til þess að því hefur
enn ekki orðið eins mikið ágengt og það
óskaði, en höf. ætti að gæta ástæðanna. Þetta
er fjelag sem stofnað er af konum og stjórn-
að af konum. Þær eru óvanar öllum fjel-
agsskap og því er eðlilegt að það sje ófull-
komið eins og allt sem er í bernsku. Hann
fer ekki svo laglega fjelagsskapurinn hjá okk-
ur karlmönnunum heldur, jeg gæti nefnt þess
mörg dæmi; en það væri miklu heiðarlegra,
mannúðlegra, drengilegra, siðferðislegra og
sjálfsagðara fyrir þennan heiðvirða herra, að
reyna að styrkja þetta lofsverða fyrirtæki, ef
annars er nokkuur styrkur að honum, heldur
en að senda því hr.útur og leitast við að sverta
það í augum almennings,þótt ekkerttillitkunni að
verða tekið til orða hans; það er söm hans
gjörð.
Kvennfólkið hefur sopið seyðið af vín-
drykkjunni. Þar hafa karlmennirnir sáð, en
þær hafa uppskorið, og það ætti að vera
gleðiefni fyrir hVern sannan og hugsandi ís-
lending, að þær hafa bundist samtöknm til
þess að hrinda burt eða stemma stigu fyrir
hinum versta óvin allrar velferðar, andlegrar og
líkamlegrar, og karlmennirnir ættu sannarlega
að veraþeim þakklátirfyrirogrjetta þeim hjálp-
arhönd þar sem þeir eru svo miklu ístöðu-
lausari en þær, að þeir geta ekki eða þykj-
ast ekki geta annað en gengið inn á drykkju-
krárnar — glötunarholurnar — hvað ept-
ir annað, þrátt fyrir það þótt þeir margsinn-
is hafi rekið sig á afleiðingarnar, sem jeg
ætla ekki að telja upp í þetta skipti. Menn
ættu þó sannarlega að vera komnir að minnnsta
kosti svo langt, að skammast sín fyrir að
kasta steini á fjelag eins og „Hvítabandið"
að ástæðulausu eins og Fj. - konu-maðurinn
hefur gjört. Aðdróttanir þær, sem höf. fær-
ir að fjelaginu viðvíkjandi reikningstærslu
ætti hann að fá að sanna að væru í rökum
byggðar og sömuleiðis með útlán það á rúm-
fatnaði, er hann nefnir. Þótt höf. að verð-
leikum haldi fram >Thorvaldsensfjel.« þá ættí
hann að finna önnur ráð til þess, en að sverta
önnur heiðarleg fjelög með ómildum dómum
og órökstuddum getgátum,
Sig. Júl. Jókannesson.
Landinn við fljótið rauða.
Eptir
S. P. Thomson.
Loptið — himininn — hangir magneyðandi
eins og þung mara, vellandi og iðandi af hita
ofan yfir Vesturálfuna, sem liggur í þungu móki
og rjettir frá sjer alla anga, ótal nes og skaga
frá hafi til hafs.
Efstú blöðin á trjánum beygja rendurnar sam-
an/'stráin og kornöxin, sem enn standa óupp-
höggin, sviðna í kveðjum sólarinnar og finna
feigðarstrauma hinna deyðandi kossa læsa sig nið-
ur eptir stönglinum ofan i neðstu rætur.
Skógarins og sljettunnar dýr liggja marflöt
og gapandi af þorsta við þornaðar svalalindir;
magnþrota og hálfsofandi af hita og svefni líta
þau syfjuðum öfundaraugum til fuglanna í lopt-
inu og alls sem fleygt er og getur leitað forsæl-
unnar þar sem hana er að finna, settst við nið-
andi læki og lindir, og drukkið vatn, baðað sig
og drukkið. — Það er það sem þau þurfa, en
hafa ómögulega þrótt til að leita að á þessum heita
drottins degi.
Sólin stendur hátt á himninum, í hinu tempr-
aða belti og hellir glóandi geislum yfir Vinnipeg
höfuðstaðinn í Manitobafylkinu í Canada; rennir
sjer verpandi og skrælandi úr hæðunum ofan á
húsþökin og göturnar, inn um hvern glugga og
hveija smugu inn ’i innstu afkima á hverri krá
í öllum bænum.
I borginni er hin heita barátta fyrir tilver-
unni fyrir löngu byrjuð. — Fermdir og tómir
vagnar kveða við á steinlögðum strætum í brýn-
um erindum í þarfir mannanna, og láta eptir sig
í loptinu þenna e:nkennilega, óviðkunnanlega
skrölthávaða, sem bítur tvöfallt á mann í þessari
hitaþrungnu loptkyrrð.
Fótgangandi menn sem um götuna þurfa að
fara læðast eins og strokufangar innst með fram
húsunum til þess að leita afdreps fyrir sólinni,
eins Ijettklæddir og lögreglusamþykkt hins siðaða
heims frekast heimilar. Sumir ganga með höfuð-
fötin í annari hendinni og vasaklútana í hinni,
reiðubúnir til þess að fjarlægja áf andlitum sínum
merki þeirra erfða-álögu sem lesin var hinum
fyrsta manni í aldingarðinum Eden svo hljóð-
andi: „I sveita þíns andlitis skaltu þíns brauðs
neyta".
Ungar konur nota ytri brún gangstjettarinnar
og beita margvíslega litum og löguðum sólhlífum
skáhallt í sólina. Þær skotra augunum til þeirra
sem fram hjá ganga misjafnlega vingjarnlega ept-
ir aldri og ástæðum; augnaráð flestra þeirra sem
ógiptar eru ber þó með sjer, að einnig það, sem
sagt var við vora fyrstu móður hafi orðið að á-
hrínsorðum, og fylgi því kyni enn í dag. —■
Jeg sit undir sóltjaldi fyrir utan veitingastað
einn í M.-street, óg met strauminn sem fram
hjá gengur, ýmist upp eða ofan.
Það eru í dag 5 ár liðin síðan að jeg yfirgaf
Island til þess að leita þeirrar auðnu í Ameríku,
sem mjer fannst að jeg myndi seint finna á
Fróni, eins og svo margir 'aðrir hafa gert á und-
an mjer.
Jeg hef leitað minnar gæfu í mörgum mynd-
um hjer vestra — leitað með.þolinmæði og þraut-
seigjujþess, sem trúir fast á það að hann finni ef
hann aðeins leitar nógu vel. Jeg hef leitað svo
samviskusamlega, að þessi dagur er sá fyrsti rúm-
helgi dagur í þau fimm ár, sem jeg hef verið hjer„
sem jeg sit .aðgerðalaus og skemmti mjer við að
horfa á aðra þræla í ánauðinni, sem jeg hef sjálfur
lifað í.— Ekki af því að jeg hafi ekki átt marga tóm-
stund, marga daga, vikur og jafnvel mánuði,sem jeg
hefði getað varið til þess að sitja auðum höndum
og virða fyrir mjer brauðstríð meðbræðra minna
en mjer hefur aldrei fundist jeg eiga meo mig
sjálfur, síðan jeg kom hingað fyr en 1 dag.
I dag nýt jeg lífsins, og til þess að geta not-
ið lífsins rjettilega annan eins dag og þenna, þarf
maður að hafa eitthvað til þess að væta góminn
með.
Jeg lypti mjer í sessi og drep fingri á kringl-
Ótta litla töpp f þilinu og heyri bjölluna kveða
við inni í veitingasalnum. í sama vetfangi vind-
ur út úr dyrunUm rauðhærðum Þjóðverja, þjón-
ustusömum anda á þessum stað, með hvíta .svuntu
bundna upp um herðar og aptur fyrir bak, og
borðþerru á vinstri handleggnum.
Þessi lærisveinn hins nýja tíma liðast fram og
aptur nokkrum sinnum líkast útförnum hirðsnáp,.
sem biður yfirmann sinn um nýtt embætti, feitara
.
til frálags, og spyr, hvað mjer þóknist að skipa.
fyrir.
Með innilegum viðbjóð fyrir þeirri kynslóð,.
sem elur hann og hans líká, bendi jeg honum
þegjandi á ölglasið, sem stendur tómt á borðinu.
hjá mjer. Að vörmu spori er hann kominn út
með fullt ölglas, sem hann setur á borðið; síðan
stingur hann hægri hendinni í buxnavasann og
rjálar í peningum, sem hann hefur lausa í fikka
sínum sem merki þess, að þar sje góður sparisjóður
fyrir þau cent, sem jeg eigi að borga fyrir svala-
drykkinn. Jeg fleygi á borðið peningunum og
gaf honum í skyn að það sem fram yfir værf
verð ölsins, mætti hann láta í sinn vasa. — Þetta.
örlæti mitt launaði hann með snoturlegu bugti
sem myndi hafa þótt fyrirmynd í ballsölum höf-
uðstaðarins heima á Islandi, þegar jeg þekkti síð-
ast til —
Jeg þekkti ekki marga Islendinga sem áttu
heima í Vinnipeg, enda hafði ekki eitt einasta
þekkt andlit borið fyrir augu mín þann tíma sem
jeg hafði setið og horft undan sóltjaldinu út á göt-
una. — Jeg lagði vandlega eyrað við hveiju orði
sem talað var, af þeim sem um fóru í von um
að jeg yrði svo heppinn að heyra hljóminn af
»málinu mínu« sem jeg svo kalla, og mun halda
áfram að gera hvar sem bagga mína ber að landi.
— Jeg get varla sagt að jeg hafi heyrt eina ein-
ustu setningu talaða á óbjagaðri íslensku síðan
að jeg skyldi við samferðamenn mína yfir hafið f
Quebec fyrir 5 árum. En jeg hef-Iesið öll blöð
og bækur á íslensku sem jeg hef getað náð í, og
allt það litla sem jeg hef hugsað hef jeg hugsað
á íslensku, og það hefur hjálpað mjer öllu öðru
fremur til þess að geyma óskert í minni mínu
orð og setningaskipun forfeðratungu minnar. —
Jeg vissi að mikill hluti þeirra manna
er byggja þenna bæ, eru Islendingar, og jeg vissr
líka að jeg hlaut að hafa sjeð marga landa á göt-
unni, en jeg hafði þó ekki fundið hjá neinum sem.
um fór þessi þjóðareinkenni sem mjer hefur allt-
af fundist að jeg verða var við hjá Islendirgum
þegar jeg hef sjeð þá innan um annara þjóða
menn, eitthvað djarflegt og hreinlegt yfir svipnum.
Það er hvi rju orði sannara að það er illt að draga
einn Islending út úr stórum hóp útlendinga eptir
þessu marki, sem stundum trauðla „greinist" öðru-
vísi en eins og gamall vottur og menjar þess sem
einusinni var, en jeg hef aldrei getað hugsað mjer
örbyrgð og áhyggjur leggjast svo þungt á landann,
að það megnaði að þvo gersamlega burt úr and'
litsdráttum hans og uppliti hagamerkið sem hann
fjekk þegarhann ljek sjer ungurum bala og börð
heima á Islandi. — Fjallanáttúran heima er svo sterk
og andheit að hana tekur seint af, þó sól og vindur
suðrænni landa brennimerki hörundið á löngum.
eiðum. — (Meira).