Dagskrá - 29.10.1898, Blaðsíða 1

Dagskrá kemur út á hveij-
um laugardegi, kostar 3,75
(erlendis 5 kr.), gjalddagi x.
október.
DAGSKRÁ
Afgreiðsla og skrifstofa er í
Tjarnargötu 1, opin hvern
virkan dag kl. n —12 og
4—5 síðd.
III. M 15.
Reykjavík, laugardaginn 29. október.
1898.
Til minnis.
Bœjarstjórnai-fundir i. og 3. Fmtd. í mán.,
kl. 5 síðd.
Fátœkranefndar-fundir 2. og 4. Fmtd. í mán.,
kl. 5 síðd.
Forngrifasafnið opið Mvkd. og Ld. kl. 11—
12 árdegis.
Landsbankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til
1 síðdegis. — Bankastjóri við kl. iiz/=—
ir/j. — Annar gæzlustjóri við kl. 12—I.
Landsbókasafnið: Lestrarsalur jopinn dagl. kl.
12—2 síðd. á Mánud. Mvkd. og Ld. til kl.
3 síðd. — Útlán sömu daga.
Náttúrugripasafnið (í Glasgow) opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 síðd.
Söfnunarsjóðurinn opinn í barnaskólanum
gamla kl. 5—6 síðdegis 1, Mánud. í hv.
mánuði.
Okeyþis lœkningé. sjúkrahúsinu á þriðjud. og
föstud. kl. 11—1
Ókeypis tannlœkning hjá tannlækni V.Bern-
höft. — Hótel Alexandra 1. og 3. mánud. í
hverjum mánuði.
Fastir fundir í Good-Templarhúsinu.
■>Hlím Mánud. kl, 8 síðd.
»Verðandh Þriðjud. - —
nBifrösh Miðv.d. - —
i>Fmingim Fimtudag - —
David Ostlund Sunnud. kl. 6V4 síðd.
Bindindisfélag ísl. kvenna; 1. föstudag
hvers mánaðar kl. S’/a síðd.
Barnaguðsþjónusta hvern s.dag kl. 10 árd.
Fastir fundir í Framfarafélagshúsinu.
Fundir Framfarafélagsins á hverjum sunnu-
degi. kl. 4 síðd.
Otto Wathne Iátinn.
OTTO kaupmaður WATHNE ætl-
aði til útlanda um miðjan þennan
mánuð með gufuskipinu >Vaagen«,
en fékk hjartaslag á leiðinni og
lézt eftir stutta stund. Gufuskipið
»Egill« mætti »Waagen« skamt
frá Færeyjum, tók lík hans og flutti
það til Seyðisfjarðar.
WATHNE má sannarlega verða
oss íslendingum harmdauður. Hann
hafði sýnt framúrskarandi dugnað
og atorku og veitt fjölda mörgum
mönnum atvinnu um mörg ár.
Scyðisíjörður og austurland yfir
höfuð á honum afarmikið að þakka
og er þar nú skarð fyrir skildi.
Væri jafnmikill dugnaðarmaður í
hverju héraði landsinsog WATHNE
kaupm. var, mundi það verða öðru-
vísi útlítandi eftir 20—30 ár.
Er dugnaður hansenn þá aðdáun-
arverðari sökum þess, að hann kom
hér til lands bláfátækur og um-
komulaus unglingur og stundaði
síldveiðar eins og hver annar ó-
breyttur sjómaður, en tókst með
kjarki og áræði að verða hinn nýt-
asti og mesti maður.
WATHNE sál var kvænturGuð-
rúnu dóttur Jóns Oddsonar hafn-
sögumanns í Reykjavík. Flaggað
var í hálfar stengur þegar lát hans
frcttiít hingað, því öllum þótti það
hin mesta sorgarfregn.
Arður og ásetning.
Hver skyldi vera fyrsti hyming-
arsteinninn undir hagfræði vorri og þjóð-
þrifum í sveitinni? Það er þó aldrei
óskasteinninn, sem margir hafa viljað
finna, ónei, það er kunnátta sú, að
fara nógu vel með kvikfénaðinn. Eng-
ar framfarir eru áreiðanlegar nema sú
framför gangi á undan, eða sé hinum
fullkomlega samfara. Mikið missmíði
getur orðið á því, að framförin í gras-
ræktinni verði að fullum notum, þó hún
ómissandi sé, ef kunnáttan á kvikfjár-
ræktinni er henni ekki samfara. Og
eftir því verður minna gagn að auk-
inni grasrækt, sem mikið vantar á, að
kvikfjárræktin sé fullkomin. Og með
grasrækt sem nú er, veit enginn og get-
ur engiun sa gt, hve miklar búbætur
gæti orðið að fullgóðri grasrækt. Ég
er sannfærður um, að enginn, eða því
nær enginn maður hér á landi, veit hve
mikinn arð þær skepnur gefa af sér,
sem farið er með upp á það bezta alt
árið og að ölki lejdi, þá veit enginn
heldur, hve miklu það er árðmeira, að
hafa skepnur færri og vissari heldur en
að hafa þær fleiri, gagnsminni og ó-
vissari. En þetta þurfum vér íyrst af
öllu að reyna til fulls. Það ættum vér
allir að vita, að höfðatalan er ekki ein-
hlít, eða arðsöm. Heyafli hér á landi
hefir stundum orðið hartnær að engu,
fyrir athugaleysi í þessu efni og þar
með orðið að engu sveiti og tilkostn-
aður heimilisins alt árið og stofninn, sem
til var við ársbyrjun, orðið samferða.
Og hægt mun að fullyrða, að aldrei
hafi orðið hér fyllsta gagn að heyaflan-
um og oftast vantað mikið á, vegna
vankunnáttu og hirðuleysis í kvikfjar-
rækt. Fyrsta áraþúsundin hefir ekki
skorið upp mikinn ávöx af reynzlunni
í kvikfjárræktinni, hefir þó margur lært
þyngra nám á skemri tíma. Betur hef-
ir það víða gengið á því, sem af er
annari þúsundinni, þó margt sé enn
óunnið. Aumt er það og hryggilegt,
að vera ánauðugurog illa leikinn þræll
vegna sinnar eigin vanhyggju og hirðu-
leysis, þó það megi maður manni segja,
allra helzt í því, sem hægt er viðgerð-
ar eða afstýra má að miklu leyti.
Ásetning er að sönnu nokkurtvanda-
verk, þegar um naumt er að tefla með
fjárstofninn. En hugsandi bónda verð-
ur margt til léttis, sem ant er um vel-
lfðan sína og sinna. Hann ber saman
yfirstandandi ástæður og umliðnar, gras-
gæði, heygæði, undirbúning á skepnum
og veðráttu útlit. Annara ásetning hefi
ég enga trú á. Eg hefi vitað þá menn
tekna fyrir ásetningamenn, sem hafa
gengið vel fram í því að drepa sjálfir
fénað og fara illa með hann. Og þó
það ekki væri, fer ásetningamaðurinn
eftir sfnum ástæðum og hirðingarlagi.
En það getur munað meiru á því, en
nokkurn mann grunar, sem ekki þreif-
ar á.
Meðferðin á arðinum af skepnun-
um er þýðingarmikið atriði fyrirhag-
sæld vora. Þar kemur verzlunin ekki
hvað sízt til greina. Fyrir vanhyggju í
verzlun og kvikfjárrækt, missum vér ó-
efað ýmist einn þrfðja, eða tvo þriðju
af arði þeim, sem annars gæti orðið af
atvinnu vorri- Einu sinni gerði ég á-
ætlunarreikning um gagnsmuni af 40
ám hjá bóndanum A., sem fór dável
með skepnur og gagnsmuni af 40 ám
eftir þyngri meðal vetur, eins og ég
hefi séð ær ganga undan hjá alt of
mörgum, gerði samt ekki ráð fyrir, að
nein þeira dræpist, en þær flosnuðu úr
ull og þriðji eða fjórði hlutinn dræp-
ist undan þeim, munurinn á arðinum
var 357 krónur, sem reiknaður varð. Ég
sýndi bóndanum A. reikninginn, hann
fullyrti að munurinn væri ekki of mik-
ill; hann var bæði greindur og góður bú-
maður. Hann sá líka vel, að margt er í
þessu efni, sem ekki verður reiknað.
Lömbin undan velfóðruðu ánum verða
fóðurléttari og þola betur misjafnt fóð-
ur og verða alla sína æfi arðsamari og
vanhaldaminni heldur en lömbin undan
höránum. Eg veit, að einhverjum muni
sýnast að ég hafi gert arðinn of mikinn
af góðu ánum úr því munurinn varð
svona míkill, en það kemur til af því,
að ég matti arðinn eftir því, sem mér
þó.tti hann vera í bú að leggja, en ekki
eftir búðarverði. í öðru sinni reiknaði
ég með öðrum greindum bónda, hve
mikill skaði það gæti orðið í þyngri
meðalvetri að setja 100 fjár á fullkomið
90 kindafóður og enn gerðum við ráð
fyrir, að ekki dræpist margt. Skaðinn
varð 600 krónur, reiknaður á sama
mælikvarða og í fyrra dæminu. Þó
eitthvað sé skakt í þessum dæmum eins
og flestum áætlunardæmum, ersvomik-
ið hæft í þeim, að þau geta vakið eft-
irtekt á því, hve aumt það er, að selja
sveita sinn við svo litlu verði.
Eftir óþurka sumur þarf mikla var-
hygð með lamba ásetning. Af því hef-
ir oft hlotist mikið tjón, að hennar hef-
ir ekki gætt verið. Sumir ráðleggja
korn til fóðurauka og er það gott fyr-
ir þá, sem þess geta aflað, en líka er
gott að nota hrossakjöt með léttu heyi,
ef þeir geta veitt sér það, sem ekki
geta náð korni. Lambi skal gefa svo
sem svari 3 munnbitum.
Beitin er víða komin í hirðuleysi
og vanrækt, en rétt er sjálfsagt, að
gæta allrar skaðlausrar hagsýni með
fóðurkostnað. Sumir álíta betra, að
láta fé vera sjálfrátt í haganum, en það
held ég sé sprottið af vanhygni ogsér-
hlífni. Öllum hefir það vel gefist, að
standa yflr fé fyr og síðar, ef ekkihef-
ir verið of lengi dregið að gefa með.
En sá dráttur er skaðlegur sé hann um
of, einkum á landléttum jörðum. Þese
ber vel að gæta, að féð leggi sem allra
minst af framan af vetri. Ef þess er
ekki gætt, verður það til ills eins. Ég
hefi verið sjónarvottur að því, að þeir,
sem lengi hafa otað fé gjafarlausu, hafa
beðið af því svo mikið tjón, að það
líkist þjóðsögu, þó þeir hafi halt nóg
og góð hey og gefið vel þegar þeir
fóru til þess; magrar skepnur eru eld-
ur í heyjum. Aftur hef ég séð heytæpa
menn bjargast furðanlega, sem hafa átt
skepnur sínar í góðu standi fram á ein-
mánuð þó þeir hafi dregið við þær.
Hér verður mjög að stilla til hófs.
Þáer húsrúmið; óhreint og of lítið
andrúmsloft á mikinn þátt í því, að
búa út allar hersveitir af kvölum og
sjúkdómura, sem ofsækja manninn og
öll þau dýr, sem hann hefir undir hendi.
Af loftleysi hafa menn beðið kvala-
fyllsta dauðdaga. Hver skepna lætur
óðara lífið, ef hún missir snögglega
loftið; eldurinn deyr og ljósið sloknar;
þar af er auðráðið, að það er meiri eða
minni hnekkir fyrir skepnuna hafi hún
minna andrúmsloft en henni er áskap-
að. í bók eftir Johan Schumanns um úti-
gangsfé í Skotlandi og Noregi, er það
talið nauðsynlegt að fullorðnar kindur
hafi 120—160 þrífet af andrúmslofti,
en lömb 80 þrifet, (teningsfet er fet’ á
þrjá vegu, fet á lengd, fet á breidd og
fet á hæð). Það er vanalegt stærðarmál
á rúmi og líkömum.
En af því að fyr er gilt en valið
sé, reikna ég stærðina á húsunum þanji-
ig, að hver fullorðin kind hafi 100 þrí-
fet af andrúmslofti og er hræddur um
að löndum jafnvel ofbjóði samt. En
varla er Schaumans krafa nógu há, ef
kindin er borin saman við mannsstærð-
ina og hvað hann þarf mikið andrúms-
loft.
Hús yfir 40 íjár þarf þá að vera
28 fet á lengd, 12 á breidd Jog 12 á
hæð, þá margfalda ég fyrst lengd með
breidd.
svopao, sem kemurut, \z
með hæðinni, svo deili 33^,.
ég með kindatölunni. 4°3a
ioQ4/5eða
IOO þrífet á kind
Fleirstæðuhús yfir 200
fjár, 68 fet álengd, 25
fet á breidd og 12 á hæð,
deilt með kindatölu. 200
68
1700
20400
:25
12
102 þrífet
á kind.
En því að eins er þetta andrúmsloft
nægilegt, að góður eða góðir stromp-
ar séu á mæninum og gott vindauga
á stafninum. Svo þarf að vera bjart
í húsunum, birtan er nauðsynleg fyrir
öll dýr. Bezt kynni að vera, að búa
svo um í gluggunum, að loftstraumur
kæmi inn um þá.
J. B.
Húsbrúni. 15. þ. m. brann
til kaldra kola á lítilli stundu verzlun-
ar- og íbúðarhús Gfsla kanpmanns Hjálm-
arsonar að Nesií Norðfirði. Nálega engu
varð bjargað, því alt fólk úr húsinu
var á dansleik í öðru húsi. Þetta var
um kveldið. Húsið var vandað og
fallegt og allir innanstokksmunir dýrir
og vándaðir.
Af austfjörðum er skrifað 15. þ. m.
„Tíð hefir verið svo óþurkasöm
að flestir eiga þér meira eða minna ó-
þurkað af fiski sínum.
Snemma í sumar lézt merkiskon-
an Ragnhildur Konráðsdóttir, tengda-
móðir Hjálmars sál. Hermannssonar
Dbrm. á Brekku. Hún var 89 ára að
aldri.
7. þ. m. andaðist í Mjóafirði ekkju-
frú Helga Austmann, dóttir Jóns Gunn-
laugssonar prests að Hálsi í Fnjóska-
dal, og ekkja séra Jóns Austmanns.
Hún var 74 ára gömul.