Dagskrá - 31.12.1898, Blaðsíða 1

Dagskrá kemur út á hverj-
um laugardegi, kostar 3,75
erlendis 5 kr.), gjalddagi 1.
október.
DAGSKRÁ
Afgreiðsla og skrifstofa er
Tjarnargötu 1, opin hvern
virkan dag kl. 11 —12 og
4—5 síðd.
III. Jfo 24.
Reykjavík, láugardaginn 31. desember.
1898.
.xpr
!
&
xjjtf
PW
O
e,Ts>
i
Gleðilegt nýár
býður Dagskrá öllum íslendingum með þakklæti fyrir góða sam-
vinnu á árinu, sem er að kveðja. Hún ætlar hvorki að lofa né
lasta það, en einungis óska þess, að hið nýja megi flytja þjóð-
ina upp og áfram, ekki um eitt skref, heldur mörg, á brautum
frægðar og frama, bæði í andlegum og líkamlegum efnum. —
Hún óskar þess, að allur tepruskaput, öíl tortryggni, allur rígur,
allur kuldi og kærleiksleysi, deyfð og drungi megi hverfa úr
hugum landsmanna, en einurð og drenglyndi, sátt og samlyndi,
áhugi og sjalfstæðar skoðanir, fjör og líf koma í þess stað. —
Hún óskar þess, að íslendingar sjálfir megi fá sem bezt augun
opin fyrir því, hvað þeir eru, hvað þeir eiga að vera og hvað
þeir geta verið. — Hún óskar þess, að þeir aldrei láti hrekjast
af þeim orustuvelli, þar sem þeir eiga að berjast fyrir réttmæt-
um kröfum, hvort sem þeir eiga við útlenda óvini að etja eða
íslenzka liðhlaupa, og Dagskrá mun leggja sitt til þess, eins og
hún þykist hafa gjört. — Hún mun kappkosta að berjast undir
réttum merkjum og beita öllum þeim ærlegum vopnum, er hún
hyggur bezt reynast. — Hún mun ekki taka sér þau blöð til
fyrirmyndar, er dingla rófunni framan í þá, sem vílja flá þjóðina
lifandi til þess að fita sjálfa sig. Dagskrá mun ganga tram
djarft og óhikað eins og að undanförnu og þess vegna getur
hún með góðri samvizku boðið íslendingum gfleðilegt nýár.
Strengjum þess allir heit, að reyna að iáta þetta nýja ár verða
merkisár í sögu íslands — og látum hug fylgja máli!
Gleðilegt nýárl
!
w
0
f
eh
\
Good-Templarreglan
og
önnur bindindisfelög.
Nú á sfðari árum hefir bindindis
málið eflst mjög hér á landi. Fyrir
rúmum 15 árum voru það að eins ör-
fáir menn, sem aðhyltust það, nú skifta
þeir þúsundum; þá mintist varla nokk-
ur maður á það opinberlega, nú minn-
ast hér um bil öll blöð landsins á það
að einhverju leyti, að minsta kosti
flytja þau flest öll fregnir um signrfarir
þess á síðasta ári. Fjöldi nýtra manna
hefir þegar tekið að íhuga, hvað gjöra
skuli til þess að frelsa land og lýð und-
an bölvun drykkjuskaparins, og flestum
hefir komið saman um að til þess þyrfti
að mynda sérstök félög, er algjörlega
bönnuðu félagsmönnum sínum nautn á-
fengra drykkja og reyndu á allan heið-
arlegan veg að fá aðra til að hætta al-
veg að drekka áfengi, því að margir
eru svo hræddir um að Bakkus kunni
að grípa alla hendina, efhonum errétt-
ur einn fingur.
Að þessu sinni skal hér ekkert frekar
fariðútíþau atriði, enda ætti bindindis-
málið að fara að mæla með sér sjálft,
en þar á móti vil ég virða fyrir mér
félög þau, sem þegar hafa verið stofn-
uð í þessu augnamiði hér á landi og í-
huga, hvert þeirra muni samsvara bezt
tilgangi sínum, eða vera líklegust til að
vinna með miklum árangri, og er það
Von mín, að aliir bindinsvinir vilji íhuga
það með mér, því að það er auðsætt,
að áríðandi er í bindindismálinu, ekki
síður en annarsstaðar, að velja beztu að-
ferðina og greiðustu leiðina að tak-
markinu.
Eins og kunnugter, er Good-Templ-
arreglan lang ijölmennasta bindindisfé-
lagið hér á landi, en auk þess eru all-
mörg bindindisfélög hér og hvar um
landið, sem starfa hvert út af fyrir sig,
án þess að neitt ytra samband sé á milli
þeirra, nema í Múlasýslum og við Eyja-
tjörð, þar hafa menn á síðustu árum
komið á nokkru beinu sambandi milli
bindindisfélaganna. Það er sumra manna
mál, að þessi síðamefndu félög séu yf-
irleitt miklu hentugri og heppilegri hér
á landi en G. T.reglan, en varla munu
þeir færri, sem staðhæfa hið gagnstæða
og segja að G. T.reglan hafi bæði
mikla innri yfirburði fram yftr hin félög-
in, og sama sé að segja að því, er hin-
ar ytri ástæður snertir, þar standi hún
miklu betur að vígi en hin félögin.
Innri yfirburðir G. T.reglunnar munu í
fám orðum vera þessir:
G T. reglan er kristilegt félag. í
bókum þeim, sem lesið er úr á hveij-
um G. T. fundi, er mikil áherzla lögð
á, að alt bindindisstarf eigi að spretta
af einberum bróðurkærleika, og að
hann eigi að vera svo mikill í hjörtum
mannanna, að þeir ekki eingöngu reyni
að frelsa breizka meðbræður sína úr
glötun ofdrykkjunnar, heldur styðja og
styrkja náungann yfir höfuð í öllum
hættum hans og freistingum, og það er
ekki numið staðar við slíkar almennar
mannúðar- og mannkærleika-áminningar,
heldur eru hvervetna í sömu bókum bein-
ar og óbeinar áminningar um, að elska
guð af öllu hjarta og hans elskulega
son, frelsara vorn, Jesúm Krist; í þessu
augnamiði eru lesnar upp algjörlega
kristilegar bænir á hverjum fundi, og
það er einmitt þetta, sem kernur því
til leiðar að hver G. T.fundur geti orð-
ið uppbyggileg og gagnleg samkoma,
jafnvel þó ekkert fundarefni sé fyrir.
(Sjá ennfremur grein mína í febrúarbl.
»Verði Ljós« 1898! »Er G. T.reglan
kristilegA) Ekkert annað bindindisfé-
lag hér á landi mun hafa slíkar fastar
guðræknisiðkanir á fundum sínum, og
ég vona, að flestir játi með mér, aðhér
sé um stóran kost að ræða á G. T,-
reglunni.
G. T.reglan gj'órir meiri kröfurtil
félagsmanna sinna, en hin bindindisfél'óg-
in. „Seggir nýtir setja merkið hátt",
og það gjörir G. T.reglan og; hún hef-
ir tekið sér fyrir hendur að rýma á-
fengum drykkjum brott úr heimsverzl-
uninni og leyfa meðala- og efnafræð-
ingum einum að fara með áfengisvökv-
ann. Hún krefst æfilatigs bindindislof-
orðs af öllum félögum sínum og heimt-
ar af þeim hærri gjöld en alment mun
vera í öðrum bindindisfélögum hér1);
hún hefir nákvæm og skýr lög og heimt-
sr fullkomna hlýðni við þau, og cnn-
fremur hefir hún ljósari og ákveðnari
fundarsköp, en nokkurt annað alment
félag hér á landi mun hafa. Hin bind-
indisfélögin hafa flest annaðhvort bind-
indistímann dákveðinn, þannig, að menn
geta gengið úr félaginu og jafnframt
losað sig við bindindisloforðið, hvenær
sem þeim sýnizt, eða þau miða loforð-
ið við eitt félagsár, eða stundum fleiri,
þau munu sárfá, sem krefjast loforðs,
sem gildi alla æfi.
Þegar um þenna samanburð á G.
T reglunni og bindindisfélögunum er að
ræða, mun það vera fátt, sem bindind-
ismenn og aðra greinir jafnmikið á um
eins og einmitt þetta bindindisloforð;
hvort það eigi að vera æfilangt, tíma-
bundið, eða óákveðið, að því er tíma-
lengd snertir. G. T. og fleiri segja:
„hví skyldu menn ekki taka skrefið
nógu langt, þegar menn á annað borð
vilja verða bindindismenn? Skyldi ekki
bindindismálið verða eins gott á morg-
un og í dag; og ef vert er að styðja
það í ár, ætli það verði ekki eins að
ári, etc? "Hinir svara: „Vér viljum ekki
binda oss svo lengi", og jafnframt
benda þeir á þann sorglega sannleika,
að flestir beir, sem ganga úr G. T.regl-
unni og öðrum bindindisfélögum, sem
kunna að hafa æfilanga skuldbindingu,
hirða ekkert um æfilanga bindindislof-
orðið framar. En því má svara svo :
Menn sleppa ekki þeim kröfum, sem
þeim finnast réttmætar og heppilegar,
þótt sumir séu svo breizkir að þeir full-
nægja þeim ekki. Þannig mundi það
vera talin fásinna, ef draga skyldi úr
hinum almennu siðferðisreglum vegna
þess að fæstir fullnægja þeim algjörlega.
Líkt er því og varið með gjöldin í G.
T.reglunni. Þvi skal ekki neitað, að
þau geta ekki siður en æfilanga lof-
orðið orðið sumum mönnum að hneyksl-
unathellu, en yfirleitt eru þau mjög
heppilegur prófsteinn til að sýna alvöru
og áhuga, en útiloka léttúð og kæru-
leysi, auk þess sem þau veita einstök-
um stúkum og reglunni í heild sinni
miklu meiri krafta til ytri framkvæmda,
en þær mundu annars hafa, enda munu
tiest bindindisfélög með litlu tillagi finna
‘) Upptökugjald fullorðinna karlmanna í
G. T. reghma má ekki vera. lægra hér á
landi en 2 kr., ogupptökugjald kvennmanna
og unglinga ekki lægra en 1 kr., ársfjórðungs-
gjald karlmanna má ekki vera lægra en
60 aurar og kvennmanna og unglinga ekki
lægra en 30 aurar.
sárt til peningaleysisins og mörgu fé-
lagi verður það að banameini.
G. T.reglan hefir miklu betri stjórn-
arskiþun en 'ónnur bindindisfélóg her á
landi. G. T.reglan er alheimsfélag;
æðsta löggjafar- og dómsvald hennar er
í höndum fulltrúaþings, yfirmaður regl-
unnar milli þinga er formaður þess;
það heldur fundisínaannaðhvort árí ýms-
um löndum, fulltrúar þessir eru kosnir
af hinum svonefndu stórstúkum (Grand-
Lodges) og í þeim sitja aftur fulltrúar
undirstúknanna í hverju landi eða fylki
Hin ísl. stórstúka er ein afþeim, og
við hlið hennar standa fjölda margar
aðrar í öllum álfum heimsins. Hinar
einstöku stórstúkur eru einskonar yfir-
réttur í öllum þeim málum, sem undir-
stúkurnar vísa til þeirra, þær hata lög-
gjafarvald í sérmálum sínum og eiga að
annast bindindisútbreiðslu í sfnu landi
og fulltrúum undirstúknanna borga þær
ferðakostnað á stórstúkuþingin, og þess
vegna borga undirstúkurnar nefskatt til
þeirra. Þar að auki geta undirstúkur í
hverju héraði eða sýslu myndað sín á
milli umdæmisstúku, er annast á bind-
indisútbreiðslu í umdæmi sínu ogstemma
stigu fyrir áfengissölu. Hver undir-
stúka ræður sérmálum sfnum og gefur
sér sjálf aukalög í ýmsum atriðum, t.
d. hve ott hún vill halda fundi og hvort
hún villhafatillögin hærri en það lægsta
takmark, sem stórstúkan hefir ákveðið,
en í öllum öðrum aðalatriðum hafa all-
ar undirstúkur sömu lög. Öll þessl
margbrotna stjórnarskipun veitir G.
T.reglunni atarmikla festu, hver starf-
andi stúka finnur til þess á margan
hátt, að hún er limur á lifandi líkama,
sem hefir sitt ákveðna starf að inna
af hendi; það er lítil hætta á því, að
einstakar stúkur einangrist og hætti þess
vegna öllu starfi.
Ef vér nú lítum á ástæður og starf
G. T.reglunnar og annara bindindisfé-
laga hér á landi, verður munurinn þessi:
Þegar G T.reglan kom hingaðtil lands
(1884), voru bindindismenn hér á landi
um 400, nú eru þeir sjálfságt full 4000
og þar at líklega næstum 3/4 hlutar G. T.
Á sfðustu 2 árum hefir G. T.reglan
vaxið um fullan helming hér á landi
bæði að því, er stúkur og mannfjölda
snertir, þar á móti er oss ekki kunn-
ugt um, að öðrum bindindismönnum
hafi fjölgað neitt verulega á þessu tíma-
bili. í Reykjavík, þaðan sem flestir
andlegir straumar ganga út á meðal
þjóðarinnar, voru fyrir 2 árum 2 G. T.
stúkur og í þeim hér um bil 400manns,
nú eru þær orðnar 5 og telja yfir þús-
und fullorðinna manna. I Reykjavíkur-
prestakalli var þá ein barnastúíca, nú
eru þær þrjár,—því að eigi má gleyma
því, að G. T. reyna að ala börnin upp
í bindindissannleikanum og ‘nafá til þess
sérstök félög með sérstökum lögum og
að nokkru leyti sérstakri stjórn —- Á
hinn bóginn eru aðrir bindindismenn til-
tölulega sarfáir hér í höfuðstaðnum. G.
T. halda úti 2 blöðum og gefa út ýms
rit til eflingar reglunni og útrýmingar
drykkjuskap, og G. T.reglan er eina
bindindisfélagið, sem nýtur styrks af op-
inberu fé. G. T. halda annaðhvort ár
stórstúkuþing hér í R.vík til eflingar
reglunni, hin félögin hafa ekkert slíktsér
til styrktar, nema að því leyti, sem þau
hafa á þessum tveimur stöðum, sem ég
hefi þegar nefnt, komið á fulltrúafund-
um við og við. Það er enginn efi á
því, að slík samlimun er næsta heppi-
leg, ef bindindisfélögin eiga að standa
reglunni að nokkru leyti á sporði, en
á hinn bóginn virðist slík samlimun eiga
nrjög langt í land víðast hvar annarsstað-
ar á landinu og enda talsvert vafamál,
hvort það er »praktist« fyrir bindind-
issinna að verja til hennar svo miklu fé
og kröftum, sem nauðsynlegt væri, ef
hún ætti að ná yfir alt landið, og hvort