Dagskrá - 07.01.1899, Síða 1

Afgreiðsla og skrifstofa er
Tjarnargötu i, opin livern
virkan dag kl. n —12 og
4—5 síðd.
III. M 25.
Nótt.
Fyrir ströndum æðir hafsins andi
uppreist þreytir móti sjálfs síns veldi—
brimgrön teygir hátt að hamri og sandi,
hvæsir köldum neistum djúps af eldi.
Dauður gaddur grúfir yfir landi;
glerblá skikkja íjalls um öxl sig vefur —
Eins og hreiður hrafnsins bringu undir
hvíla í nótt og myrkri visnar grundir.
Dalur fast í faðmi heiða sefur.
Fóllcið liggur lágt í kyrð og dvala.
Ljúfar englahöndur vöggum rugga.
Stormsins þúsund tungur hvísla’ og hjala;
hvílur sækja vættir Ijóss og skugga.
Óttustundir sterka drauma ala.—
Stjörnusalir yfir skýjum blika.
Efsti tindur öldur þoku brýtur,
Úðarok af jökulboðum þýtur.
Himnaljós á hrönnum loptsins kvika.
Nú er vaknað líf í svefnsins löndum.-
Ljettir fætur bratta vegi stíga.
Töframáttur er í öllum höndum,
Öldur lækka, rökkurveggir hníga.
Óskastund er yfir heiði og ströndum.
ísgrátt hrímið snýst í blóm og gróður.
Skuggabrekkur fyllast hvftum hjörðum,
hús og siglur rísa í eyðifjörðum.
Laufgastbjörkviðbjörk um höggin rjóður.
Aðrir móka — í dyrum duliðsheima;
Dökkur múr þeim felur Ijóssins borgir.
Dvalaminni daga liðna geyma,
daufum taugum skynjast gleði og sorgir.
Höfgir þankar húms um auðnir sveima,
hvarfla og blakta eins og dapur logi,
hálfir enn í höptum moldar bíða,
hægt með tímans móðu í gleymsku líða.
Andardrættir blandast brimsins sogi.
Nokkrir vaka.— I andans árdagsroða,
undir nætursiæðum, fjallið brennur.
Vængir þjóta hart—og breyting boða,
bjartra alda skin af liafi rennur.
-— Lokuð augu höf og hauður skoða,
heyrist þagnarómur lífs af sviði. —
Hugir vökumanna af rekkjum rísa,
rökkurgeyminn huldum eldum lýsa.
Halda vörð í hljóðu draumaliði.—
Þögn og nótt er yfir öllu landi.
Eldur djúpt í brjóstum jarðar sefur.
Hart við strendur æðir hafsins andi;
axlir fjallsjns glerblá skikkja vefur. —
Vötn og straumar iða íss í bandi;
undir fönnum dauður gróður bíður.
Mannahugir móka, sofa, vaka,
mold og lind í draumi rísa af klaka.
Tímans breiða móða líður — líður.—
Einar Be 'iediktsson.
Rangar ályktanir,
Þegar einhver byrjar á einhverju
fyrirtæki, sem er óþekt eða ekki í sam-
ræmi við tíðarandan eða almennan vana,
þá rís Pétur og Páll upp til handa og
fóta, til þess að spá fyrir um framtfð
þess. Og spádómarnir eru oftast áþá
leið að þetta hljóti að fara um koll,
það sá heimskulegt fyrirtæki, það borgi
sig ekki o. s. frv. o. s. frv.
Núna um jólin hafa ýmsir bæjar-
menn skemt sér við að spá fyrir kúa-
búinu, sem Baróninn frá Hvítárvöllum,
að sögn, ætlar að koma hér upp við
Reykjavík, laugardaginn 7. janúar.
1899.
ReykjaviTc. Hafa spádómarnir verið
næsta misjafnir, eins og mennirnir hafa
verið misjafnir, sem spáð hafa. Þykir
sumum það illa farið að slík stofnun
skuli komast hér á fót. Kenna þeir í
brjósti um kúaeigendur hér f bænum,
sem hafa mörg undanfarin ár selt mjólk
árl. svo skift hefir iooo pt. á 18 og
20 aura pt. Þeir telja það svo sem
sjálfsagt, að mjólkin lækki í verði, ef
50 kúabú verði sett upp hér í bænum
og það er svo sem auðvitað, enda grætur
það enginn af þeim, sem mjólk þurfa
að kaupa, þótt hún lækkaði í verði.
Enda eru 18 aurar alt of mikið, og það
borgar sig vel að hafa hér kýr þótt
mjólkin sé seld ódýrari, sem síðar mun
sýnt verða.
Nú eru nckkuð á annað hundrað
kýr í bænum og ef þær fjötguðu upp í
200 þá mundi mjólkin úr þeim öllum
saman, ef þær væru meðal kýr, verða
yfir árið 400,000 pt. Nú er um 5000
manns í bænum, og koma þá um 80
pt. af mjólk á hvert mannsbarn eða
tæplega 1 peli á dag.
Það er skárri mjólkurnautnin, eða
hitt þó heldur: 1 peli á dag fyrir hvert
ntannsbarn. Jafiivel þótt mjólkin sé á
18 aura er þctta ekki mikið. Hvað þá
heldur ef hún kemst ofaní 15 aura, sem
ég verð að álíta hæfilegt verð. Og það
er beinn sparnaður að því, í hverju búi
að kaupa sem svarar >/2—1 pt- af
mjólk á dag fyrir hvern heimilisaaann,
ef mjólkin er í þessu verði. Eftjr nær-
ingargildi mjólkurinnar, til móts við aðr-
ar fæðutegundir, sem þurrabúðariólk
verður alment að lifa við, þá lætur
það mjög nærri, að 8 menn til jafnað-
ar, væru um hverja kýrnyt. En til þess
að Rvík. hefði svo mikla mjólk, sem
ég álít hæfilegt, þá þyrftu kýrnar að
vera ekki færri en 600 og það alt með-
al mjólkurkýr. En borgar það þá sig
að hafa kýr hér í bænum, ef selja á
pt. á 15 aura, munu r.ú menn spyrja.
Eftirfarandi tölur ættu að geta gefið
bendingar í þá átt.
Rentur af 400 króna höfuðstól í 2
kúm, fjósi og hlöðu fyrir þær 20 kr.
Fóður kúnna og útgjöld . . . 400 —
Hirðing og hagatollur ... 46 —
Kostnaður við sölu á mjólkinni 30 —
Fyrir vanhöldum og ynging á
kúnum io°/o..................20 —
Samtals: 516 —
Arður af kúnum:
4000 pt. á 15 aura.............600 kr.
Áburður 25 kr................. 50 —
2 nýbornir kálfar.............. 6 —
Samtals: 656 —
Mismunur: 140 —
Dálaglegur ágóði, sama sem rent-
ur af jjoo krónum.
Sé áburðurinn vel hirtur, er hann
með þvaginu hér um bil 56 króna virði
undan hverri kú. En af því að allvíð-
ast er illa farið með hann, þá vil eg
ekki gera hann meira en 25 króna virði.
Ég vil líka geta þess, að sé farið vel
með mjólkurkýr, þá má gera ráð fyrir
að þær mjólki alt að 2500 pt. yfir ár-
ið, eða jafnvel þar yfir, en þá eru
kýrnar vel meðal mjólkurkýr að upp-
lagi. Þess ber að gæta að eftir því
sem kýrnar eru fl. saman, eftir því verð-
ur allur kostnaður við þær minni.
Ég get þess til hér að framan, að
mjólkurpotturinn seldur á 15 aura væri
hæfilegur hér f Rvík, þegar tekið væri til-
lit til næringargildis og dýrleika annara
fæðutegunda sem þurrabúðarmenn yrðu
að leggja sér til munns og ég skal bæta
því við, að mjólkin gerir fæðuna Ijúf-
fengari, þar af leiðandi meltanlegri
og styrkir kraftana og er sjúklingnum
og veikbygðu fólki ómissandi..
Skildi fátæku þurrabúðarfólki ekki
vera hollara að kaupa 1 pela af mjólk á
4 aura, í stað 1 kaffibolla, og er kaffi-
bolllinn þó sjálfsagt dýrari, ef sykur og
vinna og eldiviður er með talinn, og
þar ofan á er kaffið sjálft ekki nærandi,
en töluvert óholt.
Fátæklingar, sem lifa mest á brauð-
um, smörlíki og kaffi, þurfa að fá mjólk,
og það væri engin vanþörf á að brýna
fyrir slíkum mönnum að reyna að haga
matræði sínu sem bezt.
Ég verð að álíta að bæjarfélaginu
sé hin mesta nytsemd að því, ef kúabú
í stórum stíl vcrður sett á stofn hér, því
þá verður mjólkin ódýrari og meiri í
bænum og það er sannarlega bænum
til hins mesta gagns. Það að búið
mundi styrkja bæjarfélagið, hvað gjöld
áhrærir, er lítils virði hjá því að gefa
þorra manna kost á ódýrri og góðri
mjólk.
En þjóðin í heild sinni hefir einn-
ig mikil not af slíkum búskap. Land-
búnaðinn, aðalatvinnuveg þjóðarinnar,
vantar þá menn, sem hafa krafta og
vilja til þess að sýna, hvað gera megi.
livað búskapurinn borgi sig vel, ef hann
er stundaður vel. En til þessa hafa
þeir verið fáir, sem nokkuð verulegt
hafa lagt í sölurnar fyrir þennan at-
vinnuveg annað en það, sem við hefir
gengist frá landnámstíð. Ég kalla það
að leggja mikið í sölurnar að verja
mörgum þús. króna í bústofn, svohægt
sé að reka búskapinn rétt og (ratsion-
elt). Þá fyrst er hægt að sjá hvað
gamla ísland hefir að bjóða börnum
sínum.
Sig. Þórólfsson.
Nýárskveðja ,Dagskrár‘.
Vér endurtökum ósk vora til
yðar allra um gæfu og gengi á kom-
anda ári, með alúðarþökk fyrir hið liðna,
þér sem lesið Dagskrá og unnið henni
góðs. —
Nýárskveðju fáið þér frá öllum. —
Það er landssiður og veit Dagskrá að
vísu, að allar góðar óskir eru góðar.—
En vaninn dregur úr krafti og kær-
leika hinnar algengu árnanar, sem hver
sendir öðrum.
Dagskrá vill af heilum hugv biðja
þess, að þér allir, hver á sinn hátt,
hver eftir sinni löngún og lífstöðu megi
njóta hins góða, sem hvert einasta ný-
byrjað ár ber í skauti sínu, sé þaðnot-
að rétt. Því hvernig sem hagar og hátt-
ar, er sæla og lán í raun réttri árang-
ur þess, hvernig vér sjálfir teflum með
það, sem vér ráðum yfir af auðilífsins.
En því verður ekki neitað, að nú
líða erfiðar stundir yfir Island, ekkisvo
tnjög af náttúrunnar völdutn, heldur af
óstjórn, stjórnleysi og stefnuvillummeð-
al þeirra krafta, sem eiga að ráða land-
inu, reisa það við.
Það er óstjórn þegar ráðendur
lands og lýðs gjöra fyrirskipanir
og framkvœmdir, sem eru pegnunum til
tjóns. Þetta hefir þing og stjórn gjört
í ríkum mæli á síðustu árum, einkum
með ófyrirgefanlegri eyðslu á landsfé
til skaðlegra fyrirtækja.
Búsveltureikningur eimskipaútgjörð-
arinnar gnæfir hátt eins og minnisvarði
þeirrar voða vitleysu og margan vantar
nú brauð og margur er nú klæðlaus
og kaldur fyrir það, að þeim gullstraumi
var veitt í öfugan farveg — til eyði-
leggingarinnar. Það er stjórnleysi, þeg-
ar látið er ógjört það, sem hverri heil-
vita stjórn ber að gjöra, þegar atvinnu-
leysi er í fólkslausu landi, þá kemur
það af því, að hið opinbera rækir ekki
skyldu sína, hvort sem það eraf skeyt-
ingarleysi, óviti eða varmennsku.
Það opinbera vantar altaf verka-
menn í fólksnauðu landi, það opinbera er
alt í öllu, á að vera alt í öllu, þegarfylk-
ingar einstaklinganna riðlast og villast
í rásinni fyrir tilfelli, fyrir óhöpp eða
öfug hlutföll í tilboði og eftirspum
vinnukraftanna. í Reykjavík eru hundr-
uð handa iðjulaus, hundruð mannabjarg-
arlaus, vegna þessa vítaverða stjórnleysis.
Landssjóður er skoðaður sem ein-
einstaklingur, óviðkomandi þjóðinni, ó-
vinur hennar, sem eigi að forðast fjár-
útlát til hennar, sjúga úr henni merg-
inn, drekka úr henni blóðið til gróða
við hvert fyrirtæki, í einu orði: stjórn-
endur vorir hafa ekki skapaða hug-
mynd um, að landsjóður er gjaldberi þjóð-
arinnar, sem á að hlýðnast tafarlaust þeim
skipunum, sem þörf og nauðsyn henn-
ar leggur fyrir hann. Þótt þær skipan-
ir séu ekki talaðar með orðutn. — Þótt
þær sjáist einungis af mögrum beinum
fátæklinganna og starflausum höndum
þeirra, sem vilja vinna, af vandræðum í
viðskiftalífi manna eða af einhverju
meini þjóðarinnar, sem lækna má með
opinberu fé. Landið er jafnríkt, hvort
sem sjóðurinn á féð eða sá atvinnu-
lausi fær það, og hví fleygir það opin-
bera öllu verði í sjóinn, sem gjalda
mætti fyrir vinnu atvinnuleysingjanna"?
Það ei stefnuvilla, þegar samtök
einstaklinganna og atgerðir einstakra
atkvæðismanna fara í öfuga átt, þjóð-
inni til niðurdreps. Þetta hafa kaupfé-
lögin gjört og margir helztu menn þings-
ins, með því að vilja teygja þungamiðju
verzlunarlífs vors út fyrir landið. Af
þessu er það komið, að íjársölubannið
hefir stofnað viðskiftum og velferð ís-
lendinga í voða. Kaupmenn innlendir
—og jafnvel útlendir — ef ekki vildi
betur til, hefðu getað stýrt sjóinn af
og hefðu gjört það. En bændafélögin
gátu það ekki og gjöra það ekki. Fé
lögin finna ekki eins fljótt nýja markaði
og kaupmennirnir — og finst þeim
ekki þá tjónið léttbærara efþaðlend-
ir á kaupmönnum—þessum fáu?
Óstjórn, stjórnleysi og stefnuvilla.
hefir leitt ísland í hættu—því verður
ómögulega neitað.
Vandræðin aukast ólijákvæmilega
á meðan lanbbúnaðurinn er a) bæyt
ast í hollara horf, í það að framleiða
vöru, sem altaf selst, smjör, ost, kjöt,
í stað litandi fjárins.
Það er hjartans ósk Dagskrár, að
Framh. á bls 100.