Dagskrá - 07.01.1899, Qupperneq 2

98
Landbúnaðurinn.
Eftir Jón Jónatansson (búfr.).
II.
Umbætur og framkvæmdir til við-
reisnar landbúnaðinum verða að gjör-
ast með þrennu móti:
Með skynsamlegum aðgjörðum
bings og stjórnar, góðum innbyrðis fé-
lagsskap hjá þjóðinni og fyrir vilja og
viðleitni hvers einstaklings, er landbún-
að stundar.
Að því, er snertir hið fyrsta, meg-
um vcr eflaust vænta hins bezta, því
þingið hefir sýnt, að það vill hlynna
að landbúnaðinum, og enda þóít sum-
ar tilraunir þess í þa átt hafi ekki bor-
ið æskilegan árangur, tjáir eigi að fást
um það, þar eð svo er að sjá, sem það
sé þegar farið að stíga inn á nýja og
betri leið. Frumvarp neðri deildar á
síðasta þingi, um stofnun búnaðarsjóðs,
fer alveg í rétta átt, og þó það ekki
næði þá fram að ganga, verðum vér
að gjöra oss von um, að það verði
samþykt á næsta þingi og vér verðum
að skora á þingið að gjöra það. Því
það er hið fyrsta og þarfasta verk, sem
þinginu ber að gjöra, ef það vill láta
verklega til sín taka um eflingu búnað-
arins. — Þeir þingmenn, sem voru
frumvarpi þessu mótfallnir, fundu því
það einkum til foráttu, að lánin mundu
eigi verða notuð. En nú hefir það
dæmi fyrir sér sem sýnir að slíkt er
alls eigi að óttast. Eins og kunnugt
er, veitti síðasta þing 30000 kr. úr víð-
lagasjóði með svipuðum kjörum og til
var tekið í frumvarpinu. Þetta fé var
óðara notað og lánbeiðendur komu úr
öllum áttum eftir að það var þrotið,
enda mátti við því búast, að menn létu
ekki slíkt tækifæri ónotað. Þetta ætti
því að vera hvöt fyrir þingið, til þess
að láta nefnt frumvarp ná fram að ganga.
Að sjálfsögðu verður að afnema með
öllu „Búnaðarfélagsstyrkinn" og verja
því fé, sem ella skyldi veita á þann
hátt, til þess að auka fjármagn búnað-
arsjóðsins, því auðsætt er, að nann þarf
að hafa töluvert fjármagn, ef hann á
að geta svarað tilgangi sínum. Og sízt
er eftirsjá að þessum svonefnda búnað-
arfélagastyrk, því óhyggilegri og ó-
happasælli meðferð á landsfé er naum-
ast hægt að hugsa sér.
Þa er annað mikilsvert atriði, sem
næsta þing ætti að gjöra sér far um
að láta framgengt verða, það er að koma
hér á fót efnarannsókna stofnun, því ó-
hætt er að fullyrða, að slfk stofnun er
eitt af hinum helztu lífs- og þroska-
skilyrðum búnaðarins.
Vér þurfum umfram a!t að öðlast
sanna þekking á hinni íslenzku náttúru,
þekkja á hvern hátt og undir hvaða
kringumstæðum vér bezt getum notað
þau meðöl til auðs og ánægju, sem
hún hvervetna geymir oss f skautisínu.
Vér höfum nóga krafta, en ef þeim
kröftum er stjórnað með blindni og
vanþekkingu, er sízt að furða þó margt
misheppnist og fari í handaskolum. —
Af því leiðir svo aftur deyfð og trú-
leysi á þeim tilraunum, sem misheppn-
ast hafa og svo kenna menn náttúr-
unni um það, sem þeirra eigin van-
þekking er orsök í. Að því, er að
jarðrækt og búnaði lýtur, er þekkingin
(hin theoretiska) á svo lágu stígi, að
það hlýtur að vekja hverjum óspiltum
íslendingi kinnroða að hugsa til þess.
Efnafræðisleg þekking á áburðin-
um, jarðveginum, jurtunum o. fl. er
grundvöllurinu undir jarðræktinni, og
slika þekkingu vantar oss alveg. Marg-
ir hafa haldið því fram að efnafræðis-
leg þekking gæti lítið komið vorum
fábreyttu búnaðarháttum að notum, en
það er alveg skakt, vér þurfum engu
síður en aðrar þjóðir að hafa slíka
þekkingu til leiðbeiningar í þeim aðal-
atriðum, sem ég nefndi hér að framan,
ásamt öðru fleiru, og mætti færa ótal
röksemdir fyrir því, en ég skal í þetta
sinn láta mér nægja að benda á eina.
Aburðarskorturinn er eitt af því,
sem stendur jarðræktinni mest fyrir
þrifum, og það er þekkingarleysið, sem
veldur því að vér getum ekki bætt úr
honum. Hvervetna liggur nægur forði
af ýmsu, sem hafa mætti í blendingsá-
burð (Kompurt) — allar þjóðir, sem
jarðrækt stunda, nota þetta í stórum
stýl nema vér — og ef vér fengjum
efnafræðislegar rannsóknir til að leið-
beina oss í að nota slíkt, mundum vér
á fáum árum geta aukið jarðræktina
meira, en vér á hálfri öld getum gjört
með núverandi ástandi.
Vér höfum gjört oss töluvert far
um að kynnast búnaðarháttum grann-
þjóða vorra, í því skyni að geta ýmis-
legt af þeim lært í þeim efnum, og er
það í sjálfu sér afarnauðsynlegt, en á-
ranguriun af þessu er enn þá mjög lít-
ill og stafar það beinlínis af því að oss
vantar verulega þekkingu á ýmsum at-
riðum búnaðarins hjá oss sjálfum.
Það sem vér getum lært afútlend-
ingum í þessu efni, er að nota pað,
seni ver h'ofum, á sama hátt og þeir
nota samskonar hjá sér að svo miklu
leyti, sem náttúran leyfir. En til þess
þurfum vér að standa þeim jafnfætis
að þekkingu í þessum sömu atriðum,
og einmitt það er skilyrði fyrir því að
vér getum nokkuð verulegt af þeim
lært. —
Ef vér fáum efnarannsóknastofn-
un, svo vér getum sjálfir rannsakað
jarðveginn, áburðinn, fóðurjurtirnar,
fjörugrösin, vatnið í ánum o. fl. o. fl.
Þá er fyrst von um að vér getum inn-
leitt ýmsar nýjungar frá grannþjóðun-
um, einkum Norðmönnum. Þá getum
vér gjört allar þær tilraunir til endur-
bóta jarðræktinni, sem líklegt er að
loftslag og veðurátta leyfi, er vér þurf-
um ekki að byggja á valtri eftirtekt og
óvissum getgátum. Efnarannsókna-
stofnun er því eitt helzta skilyrðið fyrir
verulegum búnaðarframförum, hún get-
ur veitt oss þá þekkingu, sem greiðir
oss veginn til nýrra og nytsamra fram-
kvæmda, hún getur sýnt oss að ýjns
skilyrði til framfara og velmegunar
liggja hér fólgin, sem vér áður höfðum
eigi gjört oss hugmynd um, og að
fenginni slíkri þekkingu myndi hefjast
nýtt og framkvæmdaríkt tímabil í bún-
aðarsögu lands vors, því
„Vísindin. efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljan hvessa,
vonina glæða, hugann hressa,
farsældum vefja lýð og láð“.
Hlægileg flónska.
Einhver svívirðilegur þorpari, en
jafnframt fáráður heimskingi heftr ætl-
að að koma svo ár sinni fyrir borð að
geta stolið mannorði saklausra manna,
án þess að hann yrði uppvís að og skal
hér skýrt frá því í fám orðum.
Á nýársdag fór ég upp að Lága-
felli í Mosfellssveit ásamt Guðmundi
Sigurðssyni frá Ulfarsfelli. Eg hafði
fyrir löngu lofað að koma þangað þenna
dag til þess að vera þar á Good-Templ-
arfundi, halda bindindistölu og fræða
stúkufélaga í störfum Reglunnar.
Þegar við fórum af stað, sá ég að
Guðm. hafði poka fyrir aftan hnakk
sinn, en hvað í honum var, vissi ég
ekki. En þegar við komum aftur nið-
ur fyrir Grafarvog, segir Guðm.:
„Ólukku klaufi var ég! Eg átti
að fá mjólk á tvær flöskur fyrir Guð-
mund bróður minn hjá Birni í Gröf, en
gieymdi því alveg“.
Kom okkur saman um að snúa
ekki aftur sökum þess að við urðum að
flý.ta okkur.
Svo komum við heim kl. 6. En
kl. 10 kemur til mín maður, sem er
Good-Templar, og segir mér að séra
Ólafur Stephensen hafi komið niður í
bæ í kveld, tekið sig á eintal og sagt
sér að ekki myndi alt með feldu við-
víkjandi mönnum þeim, er komið hefðu
upp að Lágafelli til bindindisútbreiðslu.
Á meðan þeir hefðu verið inni að halda
fundinn, hefði vinnumaður sinn tekið
eftir þvf, að fiöskur hefðu verið í poka
fyrir aftan annan þeirra; hefði hann haft
á orði að skoða f pokann, en prestur
kvaðst hafa sagt að það væri ekki leyfi-
legt. Þrátt fyrir það kvað hann mann-
inn hafa leyst pokann frá hnakknum
og skoðað í hann; hefði hann fundið í
honum »Bankoflösku“ og »Whiski-
flösku" . Töluverðan hluta af fólki því,
sem komið hafði til kirkjunnar, kvað
hann hafa verið þar viðstaddan og
hefði þetta vakið svo mikla gremju, að
allir væru gjörsamlega frásnúnir Good-
Templarreglunni þar efra, þar sem þeir,
er sendir væru frá Reykjavík til út-
breiðslu bindindisins, hefðu það þannig.
Þess lét presturinn jafnframt getið, að
ekki þýddi neitt að kalla sig til vitnis
í þessu máli, hann bæri þar ekkert, en
þetta myndi útbreiðast á skömmum
tíma bæði um alla Mosfellssveit og
Reykjavík.
Eg gat ekki fundið Guðmund um
kveldið, en um morguninn kom hann
á afgreiðslustofu Dagskrár og sagði ég
honum upp alla söguna.
Kvað hann haia verið tvær flöskur
tómar i pokanum, er hann hefði átt að
fá mjólk á og bar þannig algjörlega
saman við sjálfan sig. Kvað hann sér
hægt að sýna þetta og sanna fljótlega,
því flöskurnar væru enn f pokanum. —
Stökk hann jafnskjótt. heim, leysti pok-
ann frá hnakknum og tók flöskurnar
upp úr honum — en þar voru þá tvær
flöskur fullar, önnur af »Banko“ en hin
af „Whisky“ eftir því sem vínfróðir
menn segja.
Eg gckk undir eins á Guðmund með
það, hvort hann vissi ekkert um þetta,
og sór hann sig og sárt við lagði að
sér væri það algjörlega hulið, enda var
óhugsandi að hann hefði haft þetta
meðferðis.
Er því ekki mögulegt nema eitt af
tvennu; annaðhvort hefir einhver drykkju-
dóni og fjandsamlegur bindindi skift
um flöskurnar hér í Reykjavfk áður en
við fórum af stað eða á Lágafelli á
meðan við vorum á fundinum. Hefir
hann auðsjáanlega gjört það til þessað
reyna að sverta mig eða okkur Guð-
mund í augum almennings.
Sumir vilja ef til vill segja, að þetta
sé ekki þess vert að mikið sé um það
rætt eða ritað, en það er misskilningur.
Þetta bragð er gjört til þess, að
reyna að telja mönnum trú um að
ég sé úlfur í sauðargæru, ég sé hræsn-
ari svo ósvífinn að halda bindindisræð-
ur, tala máli kærleikans og mannúðar-
innar, en hafa jafnframt í forum mínum
það, sem ég er að berjast á móti; með
öðrum orðum sé drekkandi bindindis-
maður, tali þvert um huga minn, breyti
öldungis gagnstætt orðum mínum, í
stuttu máli sé sá ódrengur, sem enginn
geti trúað til nokkurs hlutar, að ég sé
hræsnari, lygari, falsari, svikari o. s. frv.
Þetta er tilgangur þess, er unnið hefir
svfvirðinguna, eða svo lítur út, og þó
aldrei komist upp hið rétta, þá er það
víst, að það skal verða rannsakað til
þrautar.
Getur vel verið að margir saklaus-
ir verði kallaðir fyrir og jafnvel látnir
sverja, en vera má að sá seki hafist, ef
vel er fram gengið.
Níðingi þeim, sem valdur er að
illræðisverkinu, hefir illa yfirsést, að hann
skyldi hafa flöskurnar fullar, það hefði
verið skynsamlegra af honum að hafa
töluvert borð á þeim til þess að menn
héldu að við hefðum drukkið á leiðinni,
því til þess hafa að líkindum refarnir
verið skornir. Þótt þetta ef til vill hafi
verið gjört til þess, að koma íyrir katt-
arnef stúku þeirri, er ég stofnaði í Mos-
fellssveitinni í haust, þá skal hlutaðeig-
andi eða hlutaðeigendur vera þess viss-
ir, að ekki verður látið þar með alt
niður falla. Vér Reykvíkingar munum
halda áfram útbreiðslu bindindis í Mos-
fellssveit, og reyna að hefja stúkuna
„Björg“ til vegs og gengis, eftir því
sem frekast er unt. Heiður sé þeim,
er þegar hafa gengið í hana og vér
vonum að þeim fjölgi ekki síður fyrir
þetta Og eg fyrir mitt leyti fyrirverð
mig ekkert fyrir það að halda þar bind-
indisfyrirlestra eftir sem áður.
Að svo mæltu skal ég ekki fara
fleirum orðum um þetta mál að sinni,
en ekki er^ víst að saga þessi sé enn
sögði til enda.
— Ég vildi óska að sá seki ekki
héldi áfram árinu eins og hann byrjaði
það, því tæpast er hægt að byrja það
með öðru verra en tilraunum til mann-
orðs-þjófnaðar.
Rvík 3. jan. 1899.
Sig. Júl. Jóhannessvn.
Giftingin.
Heima.
Stina: Ó, það á að gifta í kveld,
ég má til með að fara í kirkju. Það
er hann Ólafur Gíslason og hún Magga á
Hliði. Það verður svei mér gaman að
sjá hvernig þau taka sig út; hvort þau
verihi ekki feimin, hvort þau svara ekki
vitlaust. Ég gæti þó að minsta kosti
trúað henni Möggu til þess, annað
cins naut og hún er. Að hann Ólafur
skyldi vilja hana; ég er alveg hissa á
því. — Klukkan er bráðum orðin 5;
komdu líka, Gunna, við skulum flýta
okkur I “
Þær buggu sig í snatri og flýttu sér
af stað, voru tvisvar sinnum fljótari að
næla á sig húfuna og hagræða slipsinu,