Dagskrá - 21.01.1899, Síða 3

107
Þareð próf. hefir nú úthrópað oss
fyrir hneyksli þetta, þá ætla ég að fara
þar um nokkrum orðum. Fyrst vil ég
vekja athygli manna á því, að próf.
telur það einna stærsta htteykslið, að
séra L. »er opinber« að þessu. Hitt
•virðist eigi hneyksla hann svo mjög
þótt kennimenn, prestar og barnafræð-
arar kenni annað en þeir trúa, ef þeir
aðeins eru ekki „opinberir" að því. —
Þetta eru merkileg orð frá prófasts-
penna og hefði einhver, undir öðrum
kringumstæðum, kallað þau »teikn tfm-
ans«.
En hver er nú sök vor? Þar
mun „allur lýður" eiga að dæma um ?
Jæja, látum svo vera. Það sem séra J.
hefir ætlað að sanna með crðum þessum,
mun vera það, að vér (frísöfn.) skeytum
alls ekki um hvers konar hirði vér
höfum, ef vér að eins getum fengið
einhvern forstöðumann, er haldi »upp-
þotinu* við. En séra J. skjátlast f því.
Vér vitum vel hvers konar hirði vér
höfum og þorum óhikað að kalla fram
„ allan lýð“ til þess að leggja dóm á,
hvort »adventistinn« standi að baki
hinum digurmælta prófasti.
Fyrst og freniSt skrifast prestur
vor út af latínuskóla og prestaskóla
með I. einkunn Fáum árum síðar er
hann vígður prestur að Valþjófsstað í
Fljótsdal og litlu sfðar, fremur en strax,
skipaður próf. í Norður-Múlaprófasts-
dæmi. Mun hann einnig brátt hafa
orðið nafnkunnur fyrir hæfileika sfna.
Séra Lárus var sannleiksleitandi maður.
Fann hann brátt að hinar venjulegu
>ceremoníur« við guðsþjónustuna voru
eigi bygðar á guðsorði, heldur manna-
setningar einar. Hafði hann eigi mikl-
ar sveiflur á því, en lagði þegjandi nið-
ur tón og messuskrúða ^.ð nokkru. —
Þetta vakti ekki litla undrun, sem von
var til, og hinir rfklunduðu fyltust gremju
yfir slíku tiltæki án vitundar þeirra. —
Hefi ég heyrt sagt, að séra L. myndi
eigi hafa verið gefin sök á þessu, af
því hann var bæði elskaður og virtur
af söfnuði sínum. ef hann hefði sam-
mælst við söfnuð sinn um það. En
það átti öðruvísi til að ganga. Miður
góðviljaðir menn álitu það óþolandi, að
þetta fyrirtæki séra L. kæmist eigi fyr-
ir allan lýð og létu eigi af fyr en þeir
gátu haft fram klögun á hendur hon-
um til biskups, sem mun hafa veitt
honum þungorða áminningu. Um þess-
ar sömu mundir hófst frtkirkjuhreifing-
in í Reiðarfirði. Og þótt séra J. sjái
eigi neina forsjónarinnar tilhögun í
slíku, þá trúum vér þó fastlega að svo
hafi verið, og að málefni þetta hefði
verið útdautt eftir ósk próf. og hans
siuna, ef að Drottinn hefði eigi varð-
veitt það Hinn nýstofnaði frísöfnuður
sendi menn á fund séra L. til þess að
leita eftir við hann, hvort hann vildi
eigi gjörast prestur þeirra. Þegar séra
L. hafði heyrt alla málavöxtu, geðjað-
ist honum vel að hugsjón þeirra, sagði
af sér emhætti sínu og varð við ósk
þeirra.
Hér er eigi rúm til að skýra bar-
áttu þá, er söfnuðurinn átti fyrir hönd-
um, þar sem hann hafði mótmælt hin-
um valdboðna kirkjuaga, og sagt sig
undan lögum hins geistlega valds. En
fyrir framtakssemi vors ágæta forstöðu-
manns og tilstilli drottins, barst mál-
efni þetta fram til sigurs. Um öll þessi
ár hefir séra Lárus þjónaðsöfnuði þess-
um og áunnið sér ást hans og virð-
ingu, sem og flestta sveitunga sinna.
Eg segi ekki allra, því allir ágætis
menn eiga sér óvildarmenn og eins
kann að eiga sér stað meðghann Eink-
um munu þó hinir ungu, sem hann
hefir frætt og fermt, bera hlýtt þakk-
lætis- og ástarþel til hans. Vil ég, sem
einn af frumgróða þessara ungmenna,
sýna þel mitt til hans, með með því ó-
tilkvaddur að bera honum mitt vottorð,
er á hann er ráðist, þótt ég álíti hann
sjálfan vel færan um að bera af sér
blak próf.
(Frh.).
Sigitrður Vigfússon.
Landbúnaðurinn.
Eftir Jóti Jónatansson (búfr.).
III.
Eg skal að endingu leyfa mér að
minnast lítið eitt á það, sem gjört hef-
ir verið, og gjöra má með félagsskap
í þessu efni. Að vísu mætti mikið um
það segja, en hér er ekki rúm til þess.
Félagskapur til búnaðarframfara hefir
hingað til átt fremur örðugt uppdráttar,
en þó er svo að sjá sem það sé dálít-
ið að færast i lag og væri óskandi að
svo yrði. Sundrungin, sérdrægnin og
þverhöfðaskapurinn ætti fyrir löngu að
vera dæmt óalandi og óferjandi, og
allra sízt ættu menn að láta þessi hjú,
hefta alla skynsamlega viðleitni til
framkvæmda í hinu atkvæðamesta vel
ferðarmáli heillar þjóðar. — Búnaðar-
félög þau, sem nú eru til víðsvegar uiji
land, eru að vísu mjög mörg að eins
nafnið eitt, en nokkur þeirra hafa þó
gjört töluvert gagn. En aðalgalli þeirra
er, að þau hafa markað sér afþröngt
svið. Þau hafa starfað aðeins að jarða-
bótum, túnasléttum, girðingum og þess-
konar, en hinsvegar hafa þau að miklu
leyti látið afskiftalaus önnur alriði, sem
með jafnmikilli nauðsyn hljóta að leggja
undir verksvið þeirra, t. d. endurbætur
á meðferð áburðarins, hirðing fénaðar-
ins og notkun hinna framleiddu búsaf-
urða. Þetta ætti alt að liggja undir
verksvið slíkra félaga, og það er auð-
velt fyrir alla að gjöra afarþýðingar-
miklar endurbætur á þessu, án tilfinn-
anlegs kostnaðar, ef aðeins ekki brest-
ur vilja og samheldni,
Vanfóðrun á fé og þar af leið-
andi horfellir er svívirðilegur blettur á
bændastéttinni íslenzku, og hver, sem
ann henni, og yfir höfuð framförum
búnaðarins, ætti að kappkosta að vinna
að því af alefli að slík svívirðing verði
sem fyrst af máð, því meðan það er
ekki gjört, geta engar verulegar fram-
farir átt sér stað.
Allsherjarbúnaðarfélag fyrir land alt
myndi efalaust hafa afarmikla, þýðingu
einkum ef efnarannsóknastofnun kæm-
ist hér á fót; því það hlýtur að koma
fram þar sem annarstaðar, að ef glögg
þekking stjórnar ekki kröftunum, koma
þeir ekki að hálfum notum, og vonandi
er að stofnun slíks félags eigi ekki langt
í land. Búnaðarfélag Suðuramtsins á
sannarlega þakkir skyldar fyrir þá uppá-
stungu, og frumvarp það, er það hefir
samið ( þessu skyni. Frumvarpið er
einkar heppilegt í flestum greinum, og
verðskuldar miklu betri undirtektir en
jaun varð á síðast. Og vonandi er að
heiðraðir flytjendur þessa máls láti eigi
hér við lenda, heldur minnist orðtækis-
ins »ekki fellur eik við fyrsta högg«.
Væri frumvarpinu útbýtt til allra
hinna beztu manna í hverri sýslu, er
ég sannfærður um að það myndi mæla
svo fram með sér sjálft að sýslufundirnir
gjörðu sitt til að amtsráðin tækju bet-
ur í málið en síðast.
Ég ætla ekki í þetta sinn að minn-
ast neitt á starf og fyrirkomulag slíks
félags, en aðeins leyfa mér að óska
þess að áðurnefnt frumvarp verði látið
koma fyrir almenningssjónir. Ég enda
línur þessar með innilegri ósk um að
landbúnaðurinn blómgist og dafni,
og að vér með dugnaði og fram-
kvæmd getum sýnt, að land vort er ekki
eins gæðasnautt og sumir vilja telja oss
trú um.
Herra ritstjóri!
Hér með mælist ég til að yður
mætti þóknast að taka línur þessar í
blað yðar.
þareð flestum mun kunnugt að vér
skósmiðir verðum að eyða 4—5 árum
til þess að læra iðn vora, þá dylst víst
engum að sá tími er ekki einskis virði,
og virðist því ekki að vér ættum að
bera minna, úr bítum en alment gjörist
hjá daglaunamönnum fyrir vinnu vora,
en Qærri fer því að vér berum annað-
eins úr bítum, og því til sönnunar má
geta þess að fjölda margir skósmiðir
verða að leita sér atvinnu við ýmtslegt,
sem ekki kemur skósmíði við, svo sem
fara í sveit og til sjávar, og það mundu
menn tæpast gjöra, væri atvinnan nokk-
urnveginn viðunanleg.
Til að gjöra mönnum ljóst, við
hvaða kjör vinnuveitendur eiga hér að
búa, skal ég leitast við með einu dæmi
að sína hvað efni í góð sjóstígvél kostar:
Vatnsleður: fyrir kr. 7,98
Botnaleður: — — 6,243/4
P'óður: — — 1,05
Koparsporar með skrúfum— — 0,39
Þráður, vax og bik: — — 0,30
Aðsníðaogsaumameðsilki— — 0,50
Guttaperkadúper — — 2,25
Vinnulaun: — — 6,00
Állskr.24,71.
Annað dæmi: Karlmanns Kálfskinnsskór.
Éfni í skóna — kr. 7,50
Vinnulaun — kr. 2,25
Alls kr. 9,75.
Til þess að geta selt sjóstígvél
fyrir kr. 20,00, þarf maður að mínu á-
liti að láta kr. 6,00 úr stnum eigin vasa,
eða með öðrum orðum að reikna ekki
vinnulaun á stígvél^pum.
Eftir því sem ’ áður er sagt, er
því ómögulegt að selja góð vatnstígvél
fyrir minna verð en kr. 26,00. Viðvíkj-
andi öðru dæmi skal þess getið. að
hálfskinnsskór handa karlmönnum kosta
vanalega kr. 10,90, verða þá eftir einar
kr. 0,75, sem að vinnuveitandinn á að
hafa fyrir húsnæði, hita og Ijós, sauma
vél og áhöld, dálaglegur ágóði! Þessi
óhappasala leiðir það af sér, að at-
vinna skósmiða stendur oft á baki at-
vinnu annara verkamanna, hvað þá
heldur atvinnu annara iðnaðarmanna,
en sorglegast er, að þetta er skósmið-
umirn sjálf.im að kenna, þeir hafa þannig
verið sínir eiginn böðlar; en mest mun
þetta stafa af því, að sumir skósmiðir
vita ekki eða hugsa ekki um, hvað það
kostar, sem þeir hafa á milli handanna,
nefnil. efnið í hvert eitt stykki, sem
þeir búa til. Af þessu geta menn séð
við hver kjör vinnuveitendur í þessari
iðn eiga að búa, og er því ómögulegt
að hugsa sér að geta bætt kjör sveina,
þótt hart sé að sjá menn og vita hungr-
aða við vinnu sína, og skal hér sýnt
við hver kjör útlærðir skósmiðir (svein-
ar) eiga að búa, það getur víst enginn
kallað góða atvinnu að vinna fyrir kr.
6,75 vikulega, mun engum blandast
hugur um, að þetta er svo bágborin
atvinna, að tæpast getur einhleypur
maður lifað af henni, við skulum hugsa
okkur hið ódýrasta fæði, kr. 0,75 um
daginn og verður eftir því fæðið um
vikuna kr. 5,25, húsnæði vikulega, kr.
1,00, þjónusta, kr.0,50 vikulega, þegar
búið er að borga þetta, er ekkert eftir
af vikulaununum, þarafleiðandi ekkert
fyrir ljós, hita og föt.
Hugsum okkur nú kvæntan mann
með sörru vikulaunum, setjum að hann
hafi tvö börn.
Gerum ráð fyrir að hann borgi kr.
2,00 vikulega í húsaleigu, kr. 1,00
fyrir kol vikul. kr. 0,90 vikul. fyrir
olíu, þegar þetta er dregið frá viku-
laununum kr. 6,75, verður eftir kr. 2,
85, af þessum kr. 2,85 eiga þessir fjór-
ir menn að veita sér fæði heila viku,
það verður kr O.7H/4 fyrir manninn
um vikuna, eða kr. o.ioVV daglegafyrir
hvern mann, þetta er svo bágborinnat-
vinna, að það má heita undur að menn
skuli géta lifað við slíkt.
Af þessu geta menn séð að kjör
skósm.ða hér í bænum eru alveg óþol-
andi og þurfa brátt að breytast tilhins
betra.
Ef einhver vill mótmæla því, sem
að ofan er sagt, er ég fús að koma
með menn, er eiga við fyrnefnd kjör
að búa.
Reykjavík 18. janúar 1899.
J. G. Joknsen.
Raddir úr ýmsum áttum.
Bréfkafli úr þingeyrjasýslu
Erfið reyndist okkur sveitbændun-
um verzlunin næstliðið haust, og lágt
varð verðið á fé því, er kaupfélag
okkar sendi til Englands.
.... Hvað skal nú til úrræða verða,
svo við bændur getum litað þolanlega
og eigi mikið lakar en undan farin ár?
Að senda fé vort til Englands, fer nú ad
reynazt svo arðlaust, að bryn nauðsyn
er til að gjöra tilraunir til að koma
afurðum sauðtjárins í hærra verð en
nú á sér stað.
. . . . Myndiþað fjarri, aðreyna að selja
fé til Noregs eða Jótlands, ala það
þar og koma afurðunum þaðan á hinn
enska markað á þeim árstímum, þegar
arðvænlegast sýndist? Eða ættum við
að færa fjallleitirnar um l/i mánuð,
svo féð yrði komið á markað í Eng-
landi 8. — 12. sept.? Eða viðhafa
hvorttveggja, senda hið vænsta af fé
voru svo snemma sem unt er til
Englands, en hið rýrara til annara
landa, þar sem veðrátta er mildari og
kraftfóður ódýrara en hér hjá okkur?
Auk þess að afla upplýsinga og
gjöra tilraunir um framangreint atriði,
þyrfti og ýmislegt fleira að reyna I
smáum stýl, t. d. að sjóða niður kjöt og
kæfu og koma á markað erlendis.
Eins og þegar er orðið kunnugt,
heppnaðist sala á smjöri, sem sent
var til Englands hér úr sýslu í saumar,
mjög vel, og líkur til að það geti
haft góðan hagnað framvegis, ef verk-
un er vel vönduð og eigi sent smjör
nema úr skilvindum (sepertators) Munu
margir hafa í hyggju að nota þennan
markað framvegis, og komast þannig
að nokkru leyli hjá að selja okkar góðu
vorull fyrir annað eins afhraksverð eins
og nú lítur út fyrir að ullin verði í.
. . . . Ég efast ekki um, að þér, hr.
ritstjóri, séuð mér samdóma um, að því
1 aðeins líður okkar fámennu þjóð
vcl, að efnahagur sem flestra sé sem
beztur. Nú verð ég þó að játa, að
hagur okkar bænda er með erviðara
móti, og það ættuð þið blaðamenn að
hugleiða, að nú er hin brýnasta þörf
fyrir að blöðin ræði um framieiðslu f
landinu og verzlun landsmanna, því
eins og við tökum þakklátlega móti
blóðunum, þegar þau fjalla um hin
mestu áhugamál vor, eins mun ykkur
vera það kært, að styðja velgengm