Dagskrá - 27.05.1899, Blaðsíða 1

DAGSKRÁ.
III. No. 46.
Reykjavík, laugardaginn 27. maí.
1899.
Til minnis.
Bæjarstjórnar-fundir 1. og 3. Fmtd. í
mán., kl. 5 síðd.
Fátækranefndar-fundir 2. og 4. Fmtd. i
mán. kl. 5 síðd.
Forngripasafnið Mkd. og Ld. kl. 11—12
árd.
Hoklsveikra-spítalinn. Heimsóknartími
til sjúklinga dagl. kl. 2—3t/2.
Landsbankinn kl. 11 árd. til 2 síðd. —
Bankastjóri viðst. kl. IH/2—l1/? síðd.
Annar gæzlustj. vidstaddur kl. 12—1.
Landsbókasafnið. Lestrarsalur opinn
dagl. 12—-2; áMán d., Mvkd. og Ld.
til ki. 3 síðd., og þá útlán.
Náttúrugripasafnið (Glasgow) op. kl.
2—3 á Sunnudögum.
Reykjavíkur-spítali. Okeypis lækning-
ar Priðjad. og Föstud. kl. 11—1.
Söfmmarsjóðurinn (i barnaskól.) op. kl.
6—6 síðd. 1. Mánd. í hv. mán.
Áugnlækningar ókeypis 1. og 3. Föstud.
í hv. mán. á spitalanum kl. 11—1.
Tannlækningar ókeypis 1. og 3. Mánad.
í hv. mán. kl. 11—1., Hafnarstr. 16
(V. Bernhöft).
£fjórnsíeiMjuBlö éin.
—0—
Landráðamenn í leiðtogasessi.
Hroki og drainfo í hásseti.
Traðkað rétti lítilmagnans.
Vopn í hendi harðstjórnar og
kúgunar. Átumein í
þjóðlíkamanum.
í þeim löndum, sem stjórnsleikju-
blöðin enl, leita þau sér atvinnu
með því að reyna að kitla það,
sem ógöfugast er hjá þeim, sem
sakir auðs eða embætta hreykja
sér í háum sessi og með því að
hindra velferð þjóðarinnar. IJau
telja ekkert verk, ekkert orð, enga
hugsun nokkurs virði hjá þeim,
sem vantar auð eða völd eða elli.
En þótthverri „sjóðbullandi vit-
leysunni" sé hnýtt aftan í aðra,
þótt hver svívirðan sé unnin á
fætur annari; jafnvel landráð,
'„svörtustu“ svik, „fúlustu" illyrði,
þá er það alt gott og gullvægt, ef
það kemur frá þeim, sem þykjast
að einhverju leyti hafa stjórntaum-
ana í hendi sór, þótt þeir hafi náð
þeim fyrir tilstilli vina sinna og
vandamanna, án tillits til hæfileika;
ef til vill með fémútum, hótunum
og öðrum svívirðilegum brögðum.
Eða ef það kemur frá einhverjum
þeim, sem með okri eða á annan
ósæmilegan hátt heíir dyngt sam-
an ógrynni fjár; eða frá einhverj-
um gömlum sjálfbirgingi, þótt hann
hafi aldrei stigið ærlogt spor, ai-
drei unnið ærlegt verk, aldrei tai-
að ærlegt orð, aldrei hugsað æp-
lega hugsun; í stuttu máli, þótt
hann haíi ekkert sór til ágætis
nema það, að hafa lifað mörg ár
og mætti að réttu lagi skamroast
sín fyrir ellina. Og fágæt er sú
flónska, í hverjum efnum sem er,
ef hún kemur frá þeim „háu“,
sem stjórnsleikjublöðin haldi ekki
verndarhendi yfir — að svo miklu
leyti,., sem þau þora það.
Yerði einhverjum öðrum en þeirn
„háu“ að segja di'engilega skoðun
sína, hvort sem hún er vinsæj eða
óvinsæl, halda henni fram og standa
við hana, þá telja stjórnsleikjMöð-
in það eitt aðal hlutverk sitt, að
svívirða hann og ausa yfir hann
níði og dylgjum, varna mönnum
þess að hlusta á hann með still-
ing og skynsemd — að svo miklu
leyti, sem þau þora.
Útgefendur stjórnsleikjublaða
hafa það til að láta stjórnina, eða
einhvern sendil frá henni, múta
sér, kaupa sig til þess að gefa út
flugrit, láta. prenta þau leynilega
og senda þau á bak við ærlega
menn og ærleg blöð, til þess að
ekki verði beni a ósómann áður
en hann fer af stað — því úlfur-
inn kemur ekki eins miklu til leið-
ar ef gærunni er flett af honum.
Og í þessum flugritum eru oft
álnalangir fyrirlestrar af lofi um
stjórnina, en „fúlustu" fúkyrðum
um alla þá, sem viija halda í rótt
þjóðaiinnar. Og svo skammast
höfundarnir sín stundum fyrir
pukrið þegar alt kemst upp, halda
því fram, á móti betri vitund, að
alt hafi verið gert opinberlega og
heiðarlega.
Altaf og óaflátanlega eru stjórn-
sleikjublöðin að reyna að telja
mönnum trú um, að þau beri
heill þjóðarinnar fyrir brjóstinu —
éta í því skyni stundum eftir öðr-
um hollar og góðar kenningar til
þess að geta því betur flekað menn.
En altaf flytja þau kenningar þess-
ar rangfærðar og afbakaðar.
Hvenær sem stjórnhollir em-
bættismenn vilja nota þau til þess
að spilla fyrir velferðarmálum þjóð-
arinnar, þá stendur ekki á þeim,
stjórnsleikjublöðunum. Og ckki er
hætt við að þau lcggi nokk-
urn tíma út í að vanda um
misiudisliáttcrni niciriháttar
manna, cr þau eru annaðhvort
i kunningsskap við, cða þciin
stendur einlivcr ótti af, cða
þá að koma upp um þá því,
cr miður fcr; þá stcinþcgja
þau. Petta er rótt lýsing á sönn-
um stjórnsleikjublöðum. Og
þau halda að þjóðin sjái þetta ekki.
Greinilegar getur ekki lýst sór virð-
ing sú, er þau bera fyrir lesendum
sínum, eða hitt þó heldur. Meira
vantraust á skynsemisþroska þeirra,
en hér kemur fram, er ekki gott
að hugsa sór.
StjórnsleikjublöSin væru ólækn-
andi átumein í þjóðiíkamanum, þar
sem þau eru, ef lesendur þeirra
væru eins andlega blindij- og þau
halda; ef þjóðin sæi það ekki að
þau gei-a alt Jeyfilegt og hclzt
ólcyíilcgt til þess að hnekkja
heiðri liennar, til þess að fótum-
troða róttindi hennar, til þess að
vera eitrað sverð í harðstjórnar-
og ræningjahöndum á móti henni
sjálfri; til þess að fjötra hana og
leiða svo að henni hóp af níðing-
um til þess að þeir geti barið á
henni í böndunum; til þess að
auðga sjálfa sig og fita á‘ mútufó
því, er þeir hafa þegið til þess að
steypa henni í glötun. Ef þjóðin
sæi þetta ekki, þá væru stjórn-
sleikjublöðin ólæknandi átumein í
þjóðlíkamanum, og þar sem hún
sór það ekki, þar ei'u þau það.
Stjórnsleikjublöðin láta sem þau
vilji hag og heill þjóðarinnar og
reyna að telja henni trú um að
hún geti ekkert, skilji ekkert, sé
ekkert; stjórn og „stjórar" eigi að
vinna fyrir hana, tala fyrir hana,
hugsa fyrir hana. Hún eigi að
vera þæg og auðsveip ambátt,
sem taki með þökkum hverjum
mola, sem til hennar falli af borð-
um hinna háu; af þeim borðum,
sem alsett eru réttum, sem keypt-
ir hafa verið fyrir heninir fó; það
fé, sem rænt var fi'á henni. Og
ef henni verður það einhverntíma
þegar niðingahendurnar þjappa sem
miskunarlausast að henni bund-
inni, þróttlausri og þjakaðri, kúg-
aðri og kvalinni — ef henni þá
verður það einhverntíma að bæra
varirnar í þá átt, að eitthvað mætti
betur fai'a, eða þótt ekki sé ann-
að en að stjórnsleikj xblöðin séu
hrædd um að henni muni detta
eitthvað í hug í þá áttina, þá rísa
þau upp á afturfótunum og i-yðja
úr sér álnarlöngum samsetningum
af „svöi'tustu“ „fúlyrðum".
Þetta er rétt lýsing á sönnum
stjórnsleikjublöðum, þar sem þau
eru.
Stjórnsleikjublöðin bérjast með
hnúum og hnefum á móti öllum
framförum; það er líka náttúi'legt,
þvi ekki hafa þaii hag af aukinni
menning þjóðarinnar; þau sem lifa
á meiningarskortinum.
Að þeim svikum má altaf ganga
vísum.
En vanalega kemur sú tíðin, að
æi'legu blöðunum tekst að opna
til ' fulls augu þjóðarinnar fyrir
þessum ósóma, og. þá eru taldir
dagar stjörnsleikjublaðanna. Þá íís
þjóðin upp og treður þau að mak-
legleikum undir fótum sér, þar sem
þau liggja frammi fyrir stjórninni
dinglandi rófunni og flaðrandi upp
á hana eins og hundur við fætur
húsbónda síns. Já, þá eru þau
troðin niður í sorpið og þeim er
reistur sami minnisvarðinn í huga
sórhvers þjóðrækins manns og föð-
urlandsvinar og Efialtesi hinurn
gríska, svikaranum alræmda. fá
er þeim kastað í hin yztu rnyik-
ur fyrirlitningar og fordæmingar
og bölvuð er minning þeirra.
Pessi verða vanalega afdrif þeirra.
I’að er aðal-lífssldlyrði þeiira að
reyna að hindra útbreiðslu ærlegu
blaðanna með einhverjji móti —
óærlegu auðvitað, annað þekkja
þau ekki og annað vilja þau ekki
þekkja.
Og eitt er einkennilegt við stjórn-
sleikjublöðin: ritstjórar þeiri'a og
útgefendur eru oftast gamlir upp-
skafningar, sem hafa komist eitt-
hvað lítilsháttar áleiðis fyrir fé
þjóðarinnar, en hafa svo — þegar
þeir þóttust vera orðnir menn —
snúist á móti henni og sitja henni
í ljósi fyrir þeim róttindum, sem
hún á og á að heimta.
í stað þess að þakka henni fyr-
ir hjálpina, gera þeir alt til þess
að lítilsvirða hana, en flaðra upp
á innlent eða erlent kúgunarvald,
til þess að korna sér í mjúkinn
með því að traðka rétti hennar.
Þetta hefir átt sér stað sumstaðar
í heiminum og á sér ef til vill
stað enn. Hamingjan forði sem
flestum löndum og þjóðum frá því
að eiga stjórnsleikjubleð, en ef svo
kynni að fara, íslendingar, að þér
einhvei'ntíma sæuð stjórnsleikju-
blað með þeim einkennum, sem
að framan eru talin, þá veitið
verðugar viðtökur því.
„Kaupi sér nokkur manns vinskap og
vild
því vorði að ísland hann svíki,
skal byggja’ honum út i fjandmanna
fylgd
og föðurlandssviliarans ríki.“
Hugleiðingar
um
framfaramöguleika í landi voru.
„Hver eru hin helztu skilyrði
fyrir framförum í landi voru?
og hvernig er mögulegt að ná
þeim ?“
Þessar spurningar óma sí og æ
í eyrum vorum. Ávalt eru ýms-
ir að bi'jóta heiiann um þær og
gera tilraunir til að svara þeim.
Ég er einn i þeim hóp.
Vil ég því biðja yður, háttvirti
litstjóri, að ljá eftirfarandi hugleið-
ingum mínum rúm í yðar heiðr-
aða blaði.
IDetta tel ég hina helztu mögu-
leika til framfara þjóð vorri. Að
landbúnaðurinn sé efldur, að sjáv-
arútvegurinn sé aukinn og bættur,
að ríkisráðið hafi engin afskifti af
sérmálum vorum.
Enginn vafi er á því, að all-
flestar framfarir hafa meiri eða
minni fjárframlög í för með sér.
Til þess að miklar íramfarir geti
átt sér stað, þá verður jaínframt
að auka fjárframleiðsluna. Eins og
allir vita, þá er nú að eins um
tvo aðal-atvinnuvegi að ræða, hjá