Austurland - 16.10.1920, Side 1

*
40.
tbl.
Seyðisfiröi, 16. október 1920
1. árg.
ft.
Fjórir ráðherrar.
Löngum hafa þótt hægfara allar
verklegar framfarir þessa lands,
einkum þó þær, er landbúnaðinum
viðvíkja, enda mun það sannast
orða, að ráðherrar vvorir og aðr-
ir stjórnendtir hafa frekar verið
„seigduglegir skrifstofumenn", lítt
hagsýnir eða framkvæmdasamir
utan þröskulds skrifstofa sinna.
Ekki á þetta þó sízt við um hin
síðustu ráðuneyti vor, sem lagt
hafa mókandi undir flatt og flot-
ið sofandi að feigðarósi.
Enda væri sízt rétt að segja
það, að þeir menn væru valdir
til ráðherrastarfanna. minsta kosti
sumra, sem þar eru bezt hæfir.
Það e'r sem sé alkunna, að all-
mikill þorri þings vors er skraf-
finnar og blekmenn, en fram-
kvæmdamenn engir. Og að farið
sé út fyrir þingið eftir dugandi
mönnum og framkvæmdasömum
þekkist hér ekki.
Hverri þjóð er hin mesta nauð-
syn á því, að atvinnuvegir hennar
séu í sem beztu lagi. Ella dregst
hún aftur úr og dagar uppi. Em-
bætti atvinnumálaráðherra er því
ábyrgðarmikið starf og veglegt.
En það er einnig eitt hið vanda-
samasta ráðherrastarf, ef það á
að vera vel leyst af hendi. Það
krefur mikillar og víðtækrar þekk-
ingar á mörgum sviðum, mikils
starfsþreks og áhuga. Og hér á
landi eru aðal-atvinnuvegirnir,
sjávarútvegur og landbúnaður, svo
fjarskyldir, að ekki er mögulegt
að nokkur maður beri afburða-
gott skyn á þá báða. En í ráð-
herrastöðunni þarf blátt áfram að
sitja sá maður, sem bezt allra
ber skyn á starfið og er fæiastur
um að leysa það af hendi. En
það vita allir, að þeir menn, er
bera hér bezt skyn á sjávarútveg,
hafa eigi bezt vit á landbúnaði —
og gagnkvæmt; enda eru atvinnu-
vegirnir svo fjarskyldir, sem mest
má vera, eins og vér höfum drep-
ið á. Það virðist því að minsta
kosti vert athugunar, hvort eigi
sé rétt að skifta atvinnuráðherra-
^ embættinu, skipa sérstakan ráð-
herra fyrir landbúnaðinn og ann-
an fyrir sjávarútveginn. Menn munu
nú ef til vill segja, að ekki sé
þörf á nýjum embættum hér á
landi. En þó má vera að svo sé.
Ýmsir embættismenn munu vera
fleiri en þörf er á, en aftur mun
ekkert á móti því, að skifta slíku
embætti sem þessu, þegar að því
er augljós gróði þjóðinni. Auð-
vitað getur þingið fariö svo illa
að ráði sínu, að ver verði farið
en heima setið, með þvf að skipa
í embættið bráðóhæfa menn. En
í slíkum embqjdtum ættu að sitja
hinir hæfustu menn. í ráðherra-
embætti sjávarútvegsins mun vera
völ á mjög góðuni mönnum, er
bera til þess starfs langt af öllum
þeim, sem þingið hefur á að
skipa.
Vildum vér óska að mál þetta
yrði athugað, og er það trú vor,
að ef vel er með farið, megi það
verða þjóðinni að hinu mesta
gagni.
Það er seint að
iðrast eftir dauðann.
í seinasta blaöi var fám orðum
drepið á innflutningshöftin og
fjárhag landsins. Síðan höfum vér
fengið þá fregn, að íslandsbanki
hafi nú algerlega hætt að kaupa
víxla, jafnt af kaupsýslumönnum
sem öðrum. Munu þau tíðindi
fáum gleðileg, þar eð viðskifti
manna eru þann veg, að án lána
verður ekki af komist, annaðhvort
verzlunar- eða banka-lána.
Og hvar eru peningarnir, mundu
ýmsir spyrja. Og svarið er eigi
erfitt að gefa: Peningarnir eru
hjá fisk- og síldar-kaupmönhum,
heildsölum og öðrum Monakó-
greifum, mönnum, sem drógu sölu
afurða sinna, unz í ótíma var
komið og alt á heljarþröm. En
hvernig stendur nú á því, að ekki
var haft eftirlit meö þessari sölu?
Voru hlutaðeigendur þess máls
svo óvitandi um allar horfur, eða
var þeim sama, þótt teflt væri á
tvær hættur öllu því fé, er til var
að tjalda í landinu, einstaklingum
og allri þjóðinni til ófyrirsjáanlegs
tjóns. Látum það vera, þótt
mönnunum væri lánað, hitt var
sjálfsögð skylda hlutaðeigenda, að
hafa eftirlit með sölunni, láta ekki
gróðamennina sjálfráða um þaö,
hve lengi þeir geymdu afurðirnar.
Það getur verið gott og blessað,
að umboðssala á fiski komist í
hendur íslenzkra manna, eða‘*skatt-
skyldra útlendinga hér, en að þeir
hinir sömu megi velta sér í fé
landsins eins og þeim lízt, það
virðist ekki ná nokkurri átt.
Og hvað gerir svo landsstjórn-
in, þegar hún sér að alt er að
koniast í óefni. Rekur eftir sölu
afurðanna og reynir að fá inn
sem mest að fénu, fær til vegar
komið með áskorunum og leið-
beiningum almennum, frjálsum
sparnaði í landinu? Nei, hún set-
ur á stofn nefnd, sem hún kallar
viðskiftanefnd, nefnd, sem neitar
mönnum um innflutning á einum
og einum brauðhníf, rúsínukassa
eða vindlingaveski í öðru tilfellinu,
en leyfir innflutning á því í hinu,
nefnd, sem gerir ekkert það, er
verði þess valdandi, að nokkur
maður spari nokkuð viö sig.
Menn panta sér krónuvirði, nauð-
synlegt til bús og þurfa að borga
fjórfalt í símagjöld til nefndarinn-
ar. í þessu er fólginn sá dýrmæti
sparnaður, er hún kemur til leið-
ar. Eða hefur ástandið batnað?.
Var í vetur bannað að borga
nokkra póstkröfu tii útlanda, voru
bankarnir hættir að kaupa víxla
og var þá svo illa komið að banna
þyrfti að flytja inn nauðsynlegustu
vörur, ef eitthvað var til af þeim
í Reykjavík? Óhætt er að svara
neitandi.
En hve lengi á þetta að ganga?
Er alls ekki meiningin að stór-
gróðamennirnir verði krafnir reikn-
ingsskila? Þjóðin á blátt áfram
heimting á því, að að þeim sé
gengið, minsta kosti þeim, sem
eigi verður séð, að horfurnar
batni neitt fyrir og þeim, er geta
borgað, þótt þeir þá þurfi að
gera það með sínum seinasta
eyri. Allri þjóðinni má ekki blæða
fyrir einstaka menn, ef þeir geta
sjálfir goldið fyrir afglöp sín.
„6ræfagróður“.
Bókin „Öræfagróður“, eftir Sig-
urjón Jónsson, er komin út fyrir
ári síðan, en blaðinu „Austur-
landi“ hefur fyrst borist hún nú
fyrir skömmu. í bókinni eru 16
æfintýri og all-mörg kvæði.
Skal það hér fyrst tekið fram,
að bók þessi er eitthvert hið skýr-
asta dæmi þess, er lífsskoðanir eða
lífsstefnur höfunda, yfirgnæfa svo
listina, að hún kemur svo að
segja hvergi fram i dagsljósið.
Og þarna er lífsskoðunin kenning
guðsspekinga.
Æfintýrin hafa það öll sameig-
inlegt, að þau eru frei.iur hugsuð
í þarfir 'ússrar stefnu, atburðun-
um raðað niður með vist fyrir
augum, án alls lífs og sannrar og
mannlegrar tilfinningar, heldur en
að þau séu runnin af lifandi skáld-
æð. Oft eru þau bygð á svo
guðspekilegum grundvelli, að eng-
in leið er til skilnings önnur en
hin guðspekilega. Þau verða því
af öllum öðrum en þeim, sem
þekkjaguðspekikenningarnar,skoð-
uð fjarstæða og vitleysa og vinna
alls ekki gagn hreyfingu þeirri,
sem þeim er ætlað að starfa fyr-
ir. Atburðirnir koma óeðlilega og
ókunnuglega fyrir, reka hver ann-
an, oft án finnanlegs samhengis,
þó að oft megi sjá samhengi,
þegar litið er á orð höfundar.
Sumsstaðar er fléttað inn í æfin-
týrin ljóðum — og þeim lélegum
— er slíta samhengið og eru laus
við aö bæta úr skák. Þá vantar
æfintýrin alt hið hnittna, barns-
lega og hjartanlega og eru leiðin-
leg aflestrar. Auk þess er hugs-
anaferill^ höfundar vafinn innan
um hina ógreinilegustu atburða-
þvælu, sem alls ekki er gott að
átta sig á og fylgja þræðinum í,
en þrátt fyrir þetta þó oftlega að-
almeining sögunnar í heild sinni
sögð svo skýrt, að þar gefst ekk-
ert umhugsunarrúm. Þetta á við
um öll trúarlegu æfintýrin. Um hin
er að ýmsu sama máli að gegna,
en þó er þeim ekki að öllu eins
farið.
Fyrsta æfintýrið heitir „Blettur-
inn“. Er þar sagt frá drottni alls-
herjar, er situr og fægir gimsteina
sína — sálirnar, er fara ofan á
jörðina og íklæðast efni. Þarna er
líkingin um gimstein — og drottinn
fægir hann. Og hann íklæðist efni
og finnur til sársauka í því. En
er hann þá ekki sjálfur efni? Og
getur gimsteinn fundið til sáns-
auka? Þarna fer líkingin út um
þúfur. Og er höfundur hefur lýst
öllu því, er gerist hjá guði almátt-
ugum í sambandi við þessa sál
og sálin hefur farið ofan á jörð-
ina, liðið þar og dáið — hún
hét Sveinn í jarðlífi sínu —, þá
segir höfundur:
„Ég varð hryggur, þegar ég
frétti látið. Sveinn var hjartfólginn
vinur minn“. — Sá, er söguna
segir virðist hafa, fylgst meðiöllu
því, er gerðist, séð guð fægja sál-
ina í himnaríki og séð alt til
hennar á jörðunni. En svo er
hann ekkert annnað en algeng-
ur maður, sem hefur þekt Svein
í jarðvist hans. Auðvitað mátti
höf. alls ekki koma fram með
þ.enna „ég“, sem söguna segjr,
hins hafði hann sinn fulla rétt til,
að segja söguna eins, án þess að
geta nokkurs sögumanns. En jafn-
vel æfintýri leyfa ekki slíkar fjar-
stæður sem þessa, er höfundur
gerir sig þarna sekan í. Og í þess-
ari sögu endar hann á að
segja frá því, er hann sér óend-
anlegar strengjaraðir yfir hafinu.
Þessar strengjaraðir slær guð al-
máttugur og tónarnir eru sálir.